Socijalistička federativna republika Jugoslavija
-
Za druga značenja pojma Jugoslavija pogledajte Jugoslavija (čvor).
| Socijalistička federativna republika Jugoslavija
Socijalistička federativna republika Jugoslavija (sh)
Социјалистичка федеративна република Југославија (mk) Socialistična federativna republika Jugoslavija (sl) |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1944 - 1991. | ||||||
|
||||||
| Uzrečica: Bratstvo i jedinstvo | ||||||
| Himna: Hej Slaveni
|
||||||
 Položaj na karti
|
||||||
| Glavni grad | Beograd |
|||||
| Najveći grad | Beograd | |||||
| Službeni jezik | srpskohrvatski1, makedonski, slovenski | |||||
| Etničke grupe | Crnogorci, Hrvati, Makedonci, Muslimani, Slovenci, Srbi i dr. | |||||
| Državno uređenje | ||||||
| Predsjednik | ||||||
| - | 1945 - 1953 (prvi) | Ivan Ribar | ||||
| - | 1953 - 1980 | Josip Broz Tito | ||||
| - | 1991 - 1992 (zadnji) | Stjepan Mesić | ||||
| Nezavisnost | ||||||
| - | Priznato | 29. novembar 1943. | ||||
| Površina | ||||||
| - | Ukupno | 255.804 km2 | ||||
| Stanovništvo | ||||||
| - | Ukupno (1981) | 22.438.331 | ||||
| Valuta | dinar | |||||
| Vremenska zona | UTC +1 | |||||
| Internet domena | .yu (korišten je do 2009. godine još u Srbiji i Crnoj Gori) | |||||
| Pozivni broj | 38 (nije više u upotrebi) | |||||
| 1 Vidi: odlomak Jezičko pitanje | ||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
_(SH_labels).png)
Socijalistička federativna republika Jugoslavija (SFRJ; skraćeno Jugoslavija; također poznata i kao "Druga Jugoslavija") je država nastala 29. novembra 1943. na drugom zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu kao zajednica 5 naroda i 6 republika (Slovenija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Srbija, Crna Gora i Makedonija), sa prvobitnim imenom Demokratska federativna Jugoslavija (DFJ). To je ime promijenjeno 29. novembra 1945. na trećem zasjedanju AVNOJ-a u Beogradu u Federativna narodna republika Jugoslavija (FNRJ), da bi konačno 7. aprila 1963. dobila ime Socijalistička federativna republika Jugoslavija (SFRJ).
Jugoslavija je nasljednica Kraljevine Jugoslavije (1918-41.). Prestala je postojati 1991. godine istupanjem Slovenije, Hrvatske i Makedonije , zatim i Bosne i Hercegovine 1992. iz federacije. Preostale republike, Srbija i Crna Gora, formirale su novu zajednicu; prvo u aprilu 1992. SR Jugoslaviju, potom 2003. državnu zajednicu Srbija i Crna Gora, a na referendumu 21. maja 2006. godine Crna Gora je istupila iz državne zajednice, stvorivši samostalnu republiku. 2008. godine Kosovo se odvojilo od Srbije, proglašavanjem nezavisnosti.
Josip Broz Tito (1892-1980) je bio tvorac i doživotni predsjednik SFRJ. Smatra se da je njegovom smrću 1980. godine počeo proces unutrašnjeg razbijanja države od strane nacionalista. Težnja za dominacijom i prekrajanje države po njihovoj mjeri kod Srba kao najbrojnijeg naroda, kolaps komunističkog sistema, kao i ekonomska kriza koja je pogodila Jugoslaviju krajem osamdesetih godina, pokrenula je lančanu reakciju, čiji je rezultat bio proglašenje nezavisnosti Slovenije, Hrvatske i Makedonije 1991, te Bosne i Hercegovine 1992. godine.
Sadržaj
Narodi SFRJ[uredi | uredi izvor]
Narodi koji su činili jugoslavensku zajednicu su (prema popisu stanovništva iz 1981. god): Slovenci (7,8%), Hrvati (19,7%), Muslimani (7,9%), Srbi (36,3%), Crnogorci (2,6) i Makedonci (6,0%). Osim tih šest naroda postojalo je još 18 narodnosti (manjih naroda) od kojih su najbrojniji bili Jugoslaveni (5,4), Albanci (5,8) i Mađari (2,3%). Prema popisu stanovništva 1981. godine ukupan broj stanovnika je bio 22.438.331 (1971: 20.522.972).
Jezičko pitanje[uredi | uredi izvor]
U Jugoslaviji nije bilo savezno definisanog zvaničnog jezika.[1] Određivanje službenih jezika bilo je u nadležnosti socijalističkih republika i socijalističkih autonomnih pokrajina, odnosno njihovih skupština, koje su donosile njihove ustave.
U SR Srbiji zvanični se jezik zvao srpskohrvatski do kraja socijalističkog razdoblja. U SAP Kosovu je pored srpskohrvatskog zvanični jezik bio albanski jezik, a u školskom sistemu i turski jezik. U SAP Vojvodini su, pored srpskohrvatskog, zvanični bili mađarski, hrvatskosrpski, slovački, rumunski i rusinski. Srbija poslije socijalističkog razdoblja zadržava srpskohrvatski kao zvanični sve do Ustava iz 2006. godine. U SR Crnoj Gori je zvanični jezik bio srpskohrvatski jezik ijekavskog izgovora. U SR Bosni i Hercegovini je zvanični jezik bio srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski jezik ijekavskog izgovora.[2] U SR Sloveniji su pored slovenskog zvaničan status u pojedinim općinama imali mađarski i italijanski. U SR Makedoniji makedonski je bio službeni jezik[3], ali pored makedonskom, albanski,[4] i turski[4] su se također koristili u školskom sistemu, te kulturnih potreba.[4] U SR Makedoniji se u školskom sistemu podučavao i srpskohrvatski. U SR Hrvatskoj je do 1953/1954. zvaničan jezik u školskom sistemu bio hrvatski, poslije hrvatskosrpski, a od 1972. hrvatski ili srpski. Od 9. novembra 1990. zvaničan jezik je hrvatski. U ostaloj društvenoj praksi hrvatski kao zvaničan naziv službenog jezika SRH ostaje do Ustava SFRJ iz 1963.[1] U Ustavu SR Hrvatske kao zvaničan naziv jezika od 1972. se pojavljuje hrvatski književni jezik koji se zvao i hrvatski ili srpski. Srpskohrvatski se zvanično koristio od Ustava SFRJ iz 1963. do Ustava SFRJ 1974. u vojnim jedinicama JNA koje su bile stacionirane u SR Hrvatskoj i kod onog dijela stanovništva koje je preferiralo zvaničan jezik SR Srbije. U ostalim oblastima života primjena srpskohrvatskog zvanično prestaje amandmanom na Ustav SR Hrvatske 1972.
Tako Ustav SR BiH navodi kao jezik srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski jezik ijekavskog izgovora.[2]
Socijalističke republike i socijalističke autonomne pokrajine SFRJ[uredi | uredi izvor]
|
|
|
|
|
|
|---|---|---|---|---|
| Socijalistička republika Bosna i Hercegovina | Sarajevo |
 |
 |
 |
| Socijalistička republika Crna Gora | Titograd* |
 |
 |
 |
| Socijalistička republika Hrvatska | Zagreb |
 |
 |
 |
| Socijalistička republika Makedonija | Skopje |
 |
.svg){kind=small} |
 |
| Socijalistička republika Slovenija | Ljubljana |
 |
 |
 |
| Socijalistička republika Srbija | Beograd |
 |
 |
 |
| Socijalistička autonomna pokrajina Kosovo | Priština |
|
|
 |
| Socijalistička autonomna pokrajina Vojvodina | Novi Sad |
|
|
 |
| * Sada Podgorica | ||||
Također pogledajte[uredi | uredi izvor]
- Republike SFRJ
- Spisak predsjednika SFRJ
- Praznici u SFRJ
- JNA
- Jugonostalgija
- Demografija Socijalističke federativne republike Jugoslavije
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Leksikonska natuknica Narodna skupština ─ Savezna., dio Stalne komisije Savezne narodne skupštine u: Ružić, Silvio (ur.) Priručni privredni leksikon, 1. izd., »Privreda«, Zagreb, 1962., str. 228.
b) četiri komisije za utvrđivanje autentičnosti tekstova materijala Skupštine na jezicima na kojima nisu bili podnijeti: za srpski, hrvatski, slovenski i makedonski jezik.
- ^ a b Geršković, Leon; Đokić, Aleksandar; Ivanović, Branislav; Marković, Mileta; Misajlovski, Vasko; Šinkovec, Borut; Petković, Svetomir; Milinić, Obrad; Stanojević, Novak; Kršul, Ivan. Ustavi i ustavni zakoni : tekstovi Ustava i ustavnih zakona : osnovne karakteristike novog ustavnog sistema (Informatorovi priručnici), knj. 1. i 2., Informator, Zagreb, 1974., str. 70., (COBISS.BH)
- ^ Ustavna historija Makedonije
- ^ a b c Spasov, Ljudmil; Arizankovska, Lidija. Hierarhizacija jezikov v Republiki Makedoniji in Republiki Sloveniji glede na jezikovno politiko Evropske unije, (161-169.) U: Vidovič-Muha, Ada. (ur.) Slovenski knjižni jezik – aktualna vprašanja in zgodovinske izkušnje : ob 450-letnici izida prve slovenske knjige, Zbirka »Obdobja – metode in zvrsti« (vol. 20, ISSN 1408-211X), Center za slovenščino kot drugi/tuji jezik pri Oddelku za slovenistiko Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani, Ljubljana, 2003., ISBN 961-237-057-5, (COBISS.SI), str. 163., 164.
Prvi člen Ustave SR Makedonije (Ustav na SRM, 1974) je SRM definiral kot nacionalno državo makedonskega naroda ter albanske in turške narodnosti v njej. V členih 220 in 222 je bilo zapisano, da ljudje lahko prosto uporabljajo svoj jezik in pisavo za izražanje in razvijanje svoje kulture. …
Vanjski linkovi[uredi | uredi izvor]
 |
U Wikimedijinom spremniku se nalazi još materijala vezanih uz: |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||
| Vremenska linija Jugoslavenske države | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Prije 1918. | 1918–1929 | 1929–1945 | 1941–1945 | 1943–1946 | 1946–1963 | 1963–1992 | 1991/1992–2003 | 2003–2006 | 2006–2008 | 2008– | |
| Slovenija |
Također pogledajte
Kraljevina
Hrvatska-Slavonija 1868–1918 Kraljevina Dalmacija
1815–1918 BiH u
Austro-Ugarskoj 1878–1918 |
Također pogledajte
Kraljevina SHS
1918 Republika Prekmurje
1919 Banat, Bačka i Baranja
1918–1919 |
Aneksiralea fašistička Italija i nacistička Njemačka |
Demokratska federativna Jugoslavija 1943–1946 Federativna narodna republika Jugoslavija 1946–1963 Socijalistička federativna republika Jugoslavija 1963–1992 Sastav od
socijalističkih republika |
 SlovenijaRat u Sloveniji |
||||||
| Dalmacija |
Nezavisna država Hrvatska
1941–1945 Marionetska kvazi-država Trećeg rajha.
Dijelovi koje je aneksirala Fašistička Italija. Međimurje i Baranja koje je aneksirala Mađarska. |
 HrvatskabRat u Hrvatskoj |
|||||||||
| Slavonija | |||||||||||
| Hrvatska | |||||||||||
| Bosna |   Bosna i HercegovinacRat u Bosni i Hercegovini sastoji se od Federacije Bosne i Hercegovine (1995-danas),
Republike Srpske (1995–danas) i Brčko distrikta (2000–danas). |
||||||||||
| Hercegovina | |||||||||||
| Vojvodina | Dio mađarske regije Délvidék | Autonomni Banatd
(Dio njemačke
vojne uprave u Srbiji) |
Savezna Republika Jugoslavija
Također pogledajte
Republika Kosovo (1990–2000) |
Srbija i Crna Gora | Republika Srbija
Uključeno AP Vojvodina i, pod upravom UN-a Kosovo i Metohija
|
 Republika Srbija
Uključuje autonomnu pokrajinu Vojvodinu
|
|||||
| Srbija | Kraljevina Srbija 1882–1918 |
Vojna uprava u Srbiji 1941–1944 e |
|||||||||
| Kosovo | Dio Kraljevine Srbije 1912–1918 |
Uglavnom aneksirala Albanija 1941–1944 zajedno sa zapadnom Makedonijom i jugoistočnom Crnom Gorom
|
 Republika Kosovog |
||||||||
| Metohija | Kraljevina Crna Gora 1910–1918 Metohiju kontrolisala
Austro-Ugarska (1915–1918) |
||||||||||
| Crna Gora | Protektoratf 1941–1944 |
 |
|||||||||
| Makedonija | Dio Kraljevine Srbije 1912–1918 |
Aneksirala Bugarska 1941–1944 |
 Makedonijah |
||||||||
|
|
||||||||||
