Հարավային Օսիա
-
Անվան այլ գործածումների համար տես՝ Օսիա (այլ կիրառումներ)
 |
Ուշադրություն, այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով այդ աղբյուրներին հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
| Хуссар Ирыстон (օսերեն) Южная Осетия (ռուսերեն) სამხრეთი ოსეთი (վրացերեն) Հարավային Օսիայի Հանրապետություն
|
||||
|---|---|---|---|---|
|
||||
| Ազգային օրհներգ՝ Հարավային Օսիայի հիմն |
||||
 |
||||
.svg) |
||||
| Մայրաքաղաք | Ցխինվալ |
|||
| Պետական լեզուներ | օսերեն, ռուսերեն | |||
| Կառավարում | Հանրապետություն | |||
| - | Նախագահ | Էդուարդ Կոկոյտի | ||
| - | Վարչապետ | Բորիս Չոչիև | ||
| Անկախություն Վրաստանից (չի ճանաչված Վրաստանի կողմից) | ||||
| - | հռչակում | նոյեմբերի 28, 1991 | ||
| - | ճանաչում (Ռուսաստանից) | օգոստոսի 26, 2008 | ||
| - | ճանաչում (Նիկարագուայից) | սեպտեմբերի 3, 2008 | ||
| Տարածք | ||||
| - | Ընդհանուր | 3,900 կմ² | ||
| Բնակչություն | ||||
| - | 2000 նախահաշիվը | 70,000 | ||
| - | Խտություն | 18 /կմ² /մղոն² |
||
| Դրամական միավոր | ռուսական ռուբլի (RUB) |
|||
| Ժամային գոտի | (UTC+3) | |||
Հարավային Օսիան (օսերեն՝ Хуссар Ирыстон, Խուսսար Իռըստոն; վրացերեն՝ სამხრეთ ოსეთი, Սամխրեթ Օսեթի; ռուսերեն՝ Южная Осетия, Յուժնայա Օսետիյա) հանրապետություն է հարավային Կովկասում, որը գտնվում է Վրաստանի հյուսիսում և Ռուսաստանի հարավում։ Նա ճանաչվել է միայն Ռուսաստանի, Վենեսուելայի, Նիկարագուայի և Նաուրուի կողմից։ Երկրի մայրաքաղաքն է Ցխինվալը։ 1990 թվականների սկզբից ի վեր Վրաց-օսական պատերազմի ժամանակ, երկրի տարածքի մեծամասնությունը կառավարում է Հարավային Օսիայի կառավարությունը, իսկ Վրաստանը վերահսկում էր Հարավային Օսիայի ավելի փոքր մասը։ 2008 թ. Հարավային Օսիայի պատերազմից հետո Հ. Օսիայի կառավարությունը կառավարում է երկիրը ամբողջությամբ։
Բովանդակություն
Կլիման, ռելիեֆը[խմբագրել]
Հարավային Օսեթիայի տարածքի մեծ մասն զբաղեցնում են Մեծ Կովկասի լեռնաշղթաները։ Հյուսիսում լեռնագագաթները հասնում են 3000-3500 մ և ավելի բարձրության(Խալացա լեռ, 3938 մ)։ Հարավային մասը 700-900 մետր բարձրությամբ, կազմում է Ներքին Քարթլիի հարթավայրի հյուսիսային եզրամասը։ Մարզի տարածքի ավելի քան 90%-ը գտնվում է ծովի մակերևույթից 1000 մետր բարձրության վրա։ Կլիման փոխվում է ըստ բարձրության՝ հարավում շոգ ամռանը հաջորդում է չափավոր ցուրտ ձմեռը, միջլեռնային գոտում գերիշխում է չափավոր ցուրտ կլիման, ծայր հյուսիսում՝ ցուրտ կլիման։ Տարեկան տեղումները՝ 500-1000 մմ են։
Գետերն ու լճերը[խմբագրել]
Գետերը պատկանում են Կուրի ավազանին (Մեծ Լիախվի, Կսանի, Լեխուրա, Մեջուդա, ունեն հիդրոէներգետիկ զգալի պաշարներ։ Առավել խոշոր լճերն են Կելիստբան և Էրցոն։
Բնակչություն[խմբագրել]
Բնակչության մեծ մասը (64,3%) կազմում են օսերը, վրացիները կազմում են 25%, ռուսները՝ 2,8%, հայերը՝ 1,5%, հրեաները՝ 0,9%, այլ ժողովուրդները կազմում են 5,8%։ (Ըստ 2008 թվականի տվյալների)
1990-ականների սկզբին կոնֆլիկտի պատճառով մեծ թվով օսեր գաղթեցին Ռուսաստան՝ հատկապես Հյուսիսային Օսեթիա։ 2008 թվականի օգոստոսին զինված հակամարտության արդյունքում վրացի բնակչության 80%-ը (15 հազար մարդ) և օս բնակչության 70%-ը (34 հազար մարդ) գաղթեցին այլ վայրեր։ Ըստ 2009-ի տվյալների Հարավային Օսեթիայի բնակչության 80%-ը կազմում են օսերը։
Ազգային Կազմը Հարավային Օսիայում 1926-2008 թթ
| 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2008 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Օսեր | 60 351 (69,1 %) | 72 266 (68,1 %) | 63 698 (65,8 %) | 66 073 (66,5 %) | 65 077 (66,4 %) | 65 233 (66,2 %) | 46 289 (64,3 %)¹ |
| Վրացիներ | 23 538 (26,9 %) | 27 525 (25,9 %) | 26 584 (27,5 %) | 28 125 (28,3 %) | 28 187 (28,8 %) | 28 544 (28,9 %) | 18 000 (25,0 %)¹ |
| Ռուսներ | 0 157 (0,2 %) | 2 111 (2,0 %) | 2 380 (2,5 %) | 1 574 (1,6 %) | 2 046 (2,1 %) | 2 128 (2,1 %) | 2 016 (2,8 %)¹ |
| Հայեր | 1 374 (1,6 %) | 1 537 (1,4 %) | 1 555 (1,6 %) | 1 254 (1,3 %) | 953 (1,0 %) | 984 (1,0 %) | 871 (1,21 %)¹ |
| Հրեաներ | 1 739 (2,0 %) | 1 979 (1,9 %) | 1 723 (1,8 %) | 1 485 (1,5 %) | 654 (0,7 %) | 396 (0,4 %) | 648 (0,9 %)¹ |
| այլ ժողովուրդներ | 216 (0,2 %) | 700 (0,7 %) | 867 (0,9 %) | 910 (0,9 %) | 1 071 (1,1 %) | 1 242 (1,2 %) | 4 176 (5,8 %)¹ |
| ընդհանուր | 87 375 | 106 118 | 96 807 | 99 421 | 97 988 | 98 527 | 72 000¹ |
− Նկատառում։ ¹ - տվյալները մոտավոր են.
Կրոնը[խմբագրել]
Մինչև 1991 թվականը Հարավային Օսեթիայում չկար պաշտոնապես գործող ոչ մի եկեղեցի։ 1990-ականների վերջին տեր Գեորգիի կողմից բացվել են 10 ռուսական ուղղափառ վանքեր։
2008 թվականին գործում էր հայ առաքելական եկեղեցի։ Հարավային Օսեթիան պաշտոնապես գտնվում է վրացական ուղղափառ եկեղեցու տարածքում։ Շրջանում կան մի շարք հին, չգործող եկեղեցիներ, որոնք հիմնականում վերագրվում են Վրաստանի «Ոսկեդարին»՝ Դավիթ Շինարար թագավորի և Թամար թագուհու ժամանակաշրջանին (10-13 դդ)։ 2008 թվականի զինված հակամարտության արդյունքում եկեղեցիներից մի քանիսն ավերվեցին։ Ավերվեց Նիկոզի գյուղի վրացական եկեղեցին (10-րդ դար)։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել]
Տես նաև[խմբագրել]
 |
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Հարավային Օսիա կատեգորիայում։ |
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|---|---|
| Միջազգայնորեն ճանաչված պետություններ | Ալբանիա • Անդորա • Ավստրիա • Բելառուս • Բելգիա • Բոսնիա և Հերցեգովինա • Բուլղարիա • Գերմանիա • Դանիա • Էստոնիա •Իռլանդիա • Իսլանդիա • Իսպանիա • Իտալիա • Լատվիա • Լեհաստան • Լիխտենշտայն • Լիտվա • Լյուքսեմբուրգ • Խորվաթիա • Հունաստան • Հունգարիա • Մալթա • Մակեդոնիա • Մեծ Բրիտանիա • Մոլդովա • Մոնակո • Մոնտենեգրո • Նիդերլանդներ • Նորվեգիա • Շվեդիա • Շվեյցարիա • Ուկրաինա • Չեխիա • Պորտուգալիա • Ռումինիա • Ռուսաստան • Սան Մարինո • Սերբիա • Սլովակիա • Սլովենիա • Վատիկան • Ֆինլանդիա • Ֆրանսիա |
| Մասամբ ճանաչված և չճանաչված պետություններ |
Կոսովո4 •• Մերձդնեստր |
| Կախյալ տարածքներ | Ակրոտիրի և Դեկելիա • Ալանդյան կղզիներ • Գերնսի • Ջիբրալթար • Ջերսի • Մեն կղզի • Ֆարերյան կղզիներ |
| Ասիայի պետություններ, որոնք ունեն տարածքներ Եվրոպայում |
Թուրքիա1 • Ղազախստան1 |
| Ասիայի պետություններ, որոնց Եվրոպայում տարածք ունենալու փաստը քննարկելի/վիճարկելի է համարվում |
Ադրբեջան2 • Վրաստան2 |
| Ասիայի պետություններ, որոնք դասվում են Եվրոպային, ոչ թե աշխարհագրական, այլ քաղաքական և մշակութային սկզբունքներով |
Հայաստան • Կիպրոս •• Հյուսիսային Կիպրոս5 • Աբխազիա3 • Հարավային Օսիա3 •• Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն6 |
| 1 Տարածքի հիմնական մասը գտնվում է Ասիայում, 2Ամբողջությամբ կամ հիմնականում գտնվում են Ասիայում, կախված նրանից թե Եվրոպայի և Ասիայի սահմանները ինչպես են անցկացվում։3 Ճանաչված է ՄԱԿ-ի 4 պետություն-անդամների կողմից։ 4 Ճանաչված է ՄԱԿ-ի 72 պետություն-անդամների կողմից։ 5 Ճանաչել է Թուրքիան։ 6 Չճանաչված պետություն | |
|
|
||
|---|---|---|
| Անկախ պետություններ |  Ադրբեջան1 •  Արևելյան Թիմոր •  Աֆղանստան •  Բանգլադեշ •  Բահրեյն •  Բրունեյ •  Բութան •  Եմեն •  Թաիլանդ •  Թուրքմենստան •  Թուրքիա 1•  Իսրայել •  Ինդոնեզիա •  Իրան •  Իրաք •  Լաոս •  Լիբանան •  Կատար •  Հյուսիսային Կորեա •  Հարավային Կորեա •  Հայաստան1 •  Հորդանան •  Հնդկաստան •  Ղրղզստան •  Ճապոնիա •  Մալայզիա •  Մալդիվներ •  ՄԱԷ •  Մոնղոլիա •  Մյանմա •  Վիետնամ •  Վրաստան1 •  Կիպրոս •  Ղազախստան1 •  Նեպալ •  Շրի Լանկա •  ՉԺՀ •  Պակիստան •  Ռուսաստան1 •  Սաուդյան Արաբիա •  Սինգապուր •  Սիրիա •  Տաջիկստան •  Ուզբեկստան •  Կամբոջա •  Քուվեյթ •  Օման •  Ֆիլիպիններ |
 |
| Մասամբ ճանաչված պետություններ |  Աբխազիա1 •  Հարավային Օսեթիա1•  Թայվան •  Պաղեստին |
|
| Չճանաչված պետություններ |  Հյուսիսային Կիպրոս •  Արցախ 1 |
|
| Այլ չճանաչված պետական կազմավորումներ | .svg){kind=small} Վազիրիստան |  Շան |
|
| 1Մասամբ գտնվում են Եվրոպայում ըստ տարբեր բնույթի դասակարգումների։ | ||
