Srbija
 |
Ovom članku potrebna je jezička standardizacija, preuređivanje ili reorganizacija. Pogledajte kako poboljšati članak, kliknite na link uredi i doradite članak vodeći računa o standardima Wikipedije. |
| Republika Srbija
Република Србија
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Himna: "Bože pravde"
|
||||||
 Položaj Srbije
|
||||||
| Glavni grad | Beograd |
|||||
| Službeni jezik | srpski1) | |||||
| Državno uređenje | ||||||
| - | Predsjednik | Tomislav Nikolić | ||||
| - | Premijer | Aleksandar Vučić | ||||
| Nezavisnost | 5. juni 2006 iz saveza Srbije i Crne Gore | |||||
| Površina | ||||||
| - | Ukupno | 77,474 (115.) | ||||
| - | Vode (%) | 0.13 | ||||
| Stanovništvo | ||||||
| - | Ukupno | 7.186.862 [1] (93.) | ||||
| - | Gustoća stanovništva | 97/km2 | ||||
| Valuta | Dinar (RSD) | |||||
| Vremenska zona | CET (UTC+1) - ljeti CEST (UTC+2) |
|||||
| Internet domena | .rs | |||||
| Pozivni broj | +381 | |||||
| 1)u Vojvodini mađarski, hrvatski, slovački, rumunski i rusinski | ||||||
Srbija je parlamentarna republika u jugoistočnoj Evropi. Službeno ime države je Република Србија/Republika Srbija. Graniči na sjeveru sa Mađarskom, Na istoku sa Rumunijom i Bugarskom, a na jugu sa Makedonijom i Kosovom, na jugozapadu sa Crnom Gorom, a na zapadu sa Bosnom i Hercegovinom i Hrvatskom. Srbija zvanično ne priznaje otcjepljenje Kosova, te ga smatra i dalje svojim dijelom. Novija historija Srbije je vezana za raspad SFR Jugoslavije. Nakon otcjepljenja bivših republika SFRJ 1992. godine, Srbija se smatra zakonskom nasljednicom Savezne republike Jugoslavije .[2]
Srbija je članica Organizacije za crnomorsku saradnju (BSEC), CEFTA-e i Ujedinjenih naroda od 2000. godine.
Sadržaj
Historija
Prahistorija
![[icon]](/web/20150911031534/https://bs.wikipedia.org/wiki/Datoteka:Accessories-text-editor.svg){kind=small} |
Ova sekcija zahtijeva proširenje. |
Antičko doba
U starom vijeku teritorija Srbije je bila rimska provincija Mezija. Srbi su naselili oblast u 7. vijeku, u 8. su osnovali prvu državu, te u 9. primili kršćanstvo. Prvi srpski poznati knez zvao se Višeslav, rodonačelnik dinastije Vlastimirovići, koja je vladala Srbijom 750-959. Prve sukobe Srbi su imali s Bizantincima i kasnije, Bugarima. 1085-1106 Srbijom upravlja dinastija Vukanovića, čiji je rodonačelnik veliki župan Vukan.
Srednji vijek
Stefan Nemanja
1168. godine na vlast dolazi veliki župan Stefan Nemanja. Nemanjina država je obuhvaćala područja: Zahumlje, Neretvanska Krajina, Makarsko primorje, Travunja, Duklja, Kosovo, Metohija bez Prizrena, Južno i Veliko Pomoravlje, oblast između Drine i Velike Morave, te gornje i srednje Podrinje. 1217. papa Honorije III daje dozvolu da se Srbija proglasi kraljevinom (Stefan Prvovenčani). Dvije godine kasnije Rastko Nemanjić tj. Sveti Sava postaje prvim srpskim arhiepiskopom.
Na najvećem vrhuncu moći Srbija je bila za vrijeme cara Stefana Dušana, kada je obuhvaćala teritoriju današnje Srbije (bez Vojvodine), Crne Gore, južne Dalmacije (bez Dubrovnika), Albanije, Makedonije, Tesalije i Epira. Smrću Dušanovog sina, cara Stefana Uroša 1371, rasulo se Srpsko carstvo i ugasila loza Nemanjića.
1371.-1427. Srbijom je vladala dinastija Lazarevića tj. knjaz Lazar i njegov sin despot Stefan. 28. juna 1389. dogodila se Kosovska bitka između Srbije i Osmanlijskog carstva. U bitki je poginuo sveti knez Lazar i osmanlijski sultan Murat. 1402. Lazarev sin, Stefan, postaje despotom. 1427.-1459. Srbijom vlada dinastija Brankovića.
Pad pod Osmanlijsko carstvo
Srbija je konačno pala pod Osmanlijsko carstvo 1459. Prva seoba Srba sa Kosova u Austro-Ugarsko carstvo se dešava pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem 1690. Do Druge seobe Srba je došlo nakon Požarevačkog mira 1739. pod patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem Šakabendom. Dok su se Srbi iseljavali iz Stare Srbije (Sandžaka i Kosova), ta područja su naseljavali Albanci. Posljedice ovakvog premještaja stanovništva bit će dugotrajne.
Ustanci
Zbog turskih zuluma nad srpskim stanovništvom, 1804. godine, u Topoli je podignut Prvi srpski ustanak pod vodstvom Karađorđa Petrovića. U tom periodu osnovan je Univerzitet u Beogradu (1808). Ustanak je ugušen 1813. U Orašcu je 1815. podignut Drugi srpski ustanak na čelu sa knezom Milošem Obrenovićem. Rezultati ovog ustanka su vidljivi 1830. kada Porta proglašava Srbiju vazalnom kneževinom. Prvi ustav Srbija je dobila 1835. 1867. donijet je ferman o povlačenju turskih garnizona iz srpskih gradova. Nezavisnost Srbije je priznata na Berlinskom kongresu 1878. Knez Milan Obrenović postaje srpskim kraljem 1882. Obrenovići i Karađorđevići su naizmjence vladali u 19. vijeku. Posljedni Obrenović, kralj Aleksandar, ubijen je zajedno sa kraljicom Dragom 1903. Tad na vlast dolazi kralj Petar I Karađorđević.
Novi vijek
Balkanski ratovi
Srbija, Bugarska, Crna Gora i Grčka krenule su 1912. u Prvom balkanskom ratu u konačno oslobađanje od osmanlijske vlasti. Nakon rata Srbiji je uskraćen izlazak na Jadransko more, preko sjeverne Albanije, a Bugarska je bila nezadovljna podjelom Makedonije. To je prouzrokovalo Drugi balkanski rat 1913. kada su Srbija, Grčka, Osmanlijsko carstvo i Rumunija brzo pobijedile Bugarsku.
Prvi svjetski rat
Austro-Ugarska je bila uplašena jačanjem Srbije, koja joj je remetila planove za prodor na istok. Iskoristila je Sarajevski atentat za objavu rata Srbiji 28. jula 1914. Tada je počeo Prvi svjetski rat. Cerska i Kolubarska bitka su bile prve savezničke pobjede u Prvom svjetskom ratu. Povlačenje preko Albanije je počelo 1915. Tri godine kasnije probijena je Solunska fronta. Srbija je iz rata, kao i iz prethodnih dva, izašla kao pobjednik. Država Slovenaca, Hrvata i Srba, koja se plašila italijanskog napada, se ujedinila sa proširenom Srbijom odlukom Narodnog vijeća u Zagrebu 25. novembra 1918.
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
Dana 1. decembra 1918 je stvorena Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, koja je 1929. promijenila ime u Kraljevina Jugoslavija. Kralj Aleksandar Karađorđević je ubijen od strane makedonskog VMRO i hrvatskih ustaša 1934.
Drugi svjetski rat
U Drugom svjetskom ratu, Jugoslavija je okupirana od strane Hitlerovske koalicije. Bosna i Hercegovina je ušla u sistem Nezavisne Države Hrvatske. Baranja i Bačka su pripojena Mađarskoj. Crna Gora je bila pod italijanskom okupacijom. Kosovo i zapadna Makedonija su postale dijelom tzv. Velike Albanije. Makedonija je ušla u sastav Bugarske. Sužena Srbija i Banat su bile pod njemačkom okupacijom. Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Srbiji su djelovali: Jugoslovenska vojska u otadžbini – Četnički oslobodilački pokret generala Dragoljuba Mihailovića, Odredi Komunističke Partije Jugoslavije – Partizanski oslobodilački pokret Josipa Broza Tita, te kvislinzi Srpska državna straža generala Milana Nedića i Srpski dobrovoljački korpus Dimitrija Ljotića.
Od 1945.-1992. Srbija je federalna jedinica Socijalističke federalne republike Jugoslavije.
Savezna republika Jugoslavija
27. aprila 1992. zajedno je sa Crnom Gorom formirala Saveznu republiku Jugoslaviju. 1992-95 bila pod općim sankcijama Vijeća sigurnosti UN. Od 1998. na Kosovu počinju sukobi terorističke Oslobodilačke Vojske Kosova i srpske policije. 24.03-10.06.1999. bombardirana od strane Sjevernoatlantskog saveza. 2004. predsjednik Republike je Boris Tadić (Demokratska Stranka), predsjednik vlade je Vojislav Koštunica (Demokratska Stranka Srbije), a predsjednik Narodne Skupštine Predrag Marković (G17+). Od 5. juna 2006. godine, odvajanjem Crne Gore postaje nezavisna država. Otcjepljivanjem Kosova 17. februara 2008. godine Srbija se prostire u AVNOJ-evskim granicama SR Srbije i SAP Vojvodine.
Moderno doba
Teritorija Srbije je predmet međunarodnog neslaganja. Zvanični stav Srbije, koji se poziva na Ustav prihvaćen u novembru 2007. godine kao i Rezoluciju Ujedinjenih naroda broj 1244 je da Srbija u svom sastavu ima Autonomnu pokrajinu Vojvodina, centralnu ili užu Srbiju i Autonomnu pokrajinu Kosovo i Metohija. Kosovo, koje je od 1999. godine po administrativnom kontrolom Ujedinjenih nacija, jednostrano je proglasilo nezavisnost 17. februara 2008. godine.
Geografija
Uprava
- Oblik vladavine: republika
- Glasačko pravo: 18 godina (16 godina ako je osoba zaposlena)
- Nacionalni praznici: 1. i 2. januar-Nova godina, 7. januar-Božić, 15. februar-Dan državnosti, Uskrs-po pravoslavnom kalendaru, 1. i 2. maj-Dan rada, 28. juni-Vidovdan, 27. januar Dan duhovnosti
- Stranke: Demokratska Stranka (Boris Tadić), Srpska Radikalna Stranka (Vojislav Šešelj), Demokratska Stranka Srbije (Vojislav Koštunica), G17 plus (Mlađan Dinkić), Socijalistička Partija Srbije (Ivica Dačić), Srpski Pokret Obnove (Vuk Drašković), Liga socijaldemokrata Vojvodine (Nenad Čanak), Savez vojvođanskih Mađara (Jožef Kasa), Sandžačka Demokratska Partija (Rasim Ljajić).
Ustavno uređenje i politički sistem
Republika Srbija je sekularna država s republikanskim oblikom vladavine .
Teritorijalna organizacija
.png) |
Republika Srbija Autonomna pokrajina : - Vojvodina |
Po Ustavu iz 2006. godine, Srbija je podijeljena na dvije autonomne pokrajine Vojvodinu, na sjeveru i Kosovo i Metohiju na jugu. Ovim je Ustavom srbijanskim pokrajinama vraćena autonomija koju su te pokrajine imale u periodu od 1974-89, a koja je ukinuta 1989. godine, centraliziranjem Srbije unutar SFRJ. Ostatak Srbije, često kolokvijalno nazvan Centralna Srbija, ili Uža Srbija, ne predstavlja političku jedinicu Srbije, te samim tim nema ni posebno ime. Otcjepljivanjem Kosova i proglašavanjem nezavisnosti 2009. godine, Srbija se de facto sastoji od jedne pokrajine i Centralne Srbije, mada srbijanski zakoni i dalje Kosovo, pod nazivom Kosovo i Metohija (Kosmet) smatraju sastavnim dijelom države. Administrativni centri pokrajina su Novi Sad i Priština. Ustavnim i drugim zakonskim promjenama u Srbiji 2013. godine teži se ka promjeni zakonskih odredaba u Vojvodini, koja se želi pretvoriti u region, bez prava na Skupštinu i drugih institucija, koje bi mogle imati važan politički značaj. Drugi nivo podjela je podjela na okruge. Srbija je podijeljena na 30 okruga, od kojih Beogradski okrug ima poseban status. Osamnaest okruga nalazi se u Centralnoj Srbiji, sedam u Vojvodini, a pet na Kosovu. Okruzi su podijeljeni na gradove i općine, a neki veći gradovi su podijeljeni na gradske općine (Beograd, Novi Sad, Niš, Požarevac, Vranje i Kragujevac). U Srbiji status grada ima ukupno 24 naselja, a status općina ukupno 150 naselja, od kojih su 30 na Kosovu.
Statistički regioni
Srbija je regionalno po normama NUTS-a podjeljena na pet statističkih regiona: Vojvodinu, Beograd, Šumadiju i zapadnu Srbiju, Južnu i istočnu Srbiju i Kosovo. Ovi regioni su na NUTS-2 razini po Nomenklaturi statističkih teritorijalnih jedinica - NUTS Evropske unije i grupirani su u dvije više NUTS-1 jedinice.[3]
- Srbija - Sjever: (Vojvodina i Beograd)
- Srbija - Jug: (Šumadija i zapadna Srbija, Južna i istočna Srbija i Kosovo[N 1])
Okruzi
Teritorija Srbije je podijeljena na 29 upravnih okruga i teritoriju grada Beograda. upravni okruzi su oblik dekoncentracije vlasti tzv. deataširani centri, na čelu upravnog okruga nalazi se načelnik, koji nema velike nadležnosti, ali je odgovoran Vladi Srbije za provođenje propisa Vlade na području okruga, a praktički on ima položaj emisara, no njegove nadležnosti su znatno veće u slučaju velikih nesreća ili elementarnih nepogoda. Okrug se sastoji od nekoliko jedinica lokalne samouprave: gradova i općina, koje za razliku od okruga predstavljaju vid decentralizacije vlasti, i kao takve imaju svoje originerne prihode i organe lokalne vlasti. Od 29 okruga, pet okruga se nalazi na teritoriji Kosova i Srbija nad njima od proglašavanja nezavisnosti 2009. nema upravu.
Gradovi i općine
U Srbiji, status grada ima 25 naselja, od kojih Beograd ima poseban status. Veći gradovi su podijeljeni na gradske općine, dok su ostala naselja definirana kao općine, jedinice lokalne samouprave.
Demografija
Po popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2011. u Srbiji koji je proveden od 1. do 15. oktobra 2011, u Srbiji je živjelo je ukupno 7.186.862 stanovnika.[1] Popis stanovništva provoden je na temelju Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova u 2011. Godini ("Službeni glasnik RS", br. 104/09 i 24/11).[1] Popis je trebalo da se održi od 1. do 15. aprila, ali je zbog nedostataka sredstava odložena za oktobar. Popisivanje je naknadno produženo do 18. oktobra, a u Beogradu, Kragujevcu, Nišu, Novom Sadu i drugim gradovima i općinama gdje je bilo potrebno do 20. oktobra. Rezultati popisa su nepotpuni zbog bojkota dijela albanskog stanovništa u općinama Bujanovo i Preševo, te u manjoj mjeri u općini Medveđa.
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ekonomija
Sa BDP (PPP) koji je za 2011. predviđen u iznosu od 83,41 milijardi $, ili 11,255$ po glavi stanovnika (PPP), Srbija spada ekonomije sa srednjim gornjim prihodom. Direktne strane investicije (En:FDI) su u 2006. iznosile 5,85 milijardi $, odnosno 4,5 milijardi €. FDI je za 2007. dostigao 4,2 milijardi $, dok je realni BDP po stanovniku, pretpostavlja se, dostigao 6.178 $, u aprilu 2011. Rast BDP je išao po stopi od 6,3% u 2005., 5,8% u 2006., sa dostizanjem 7,5% u 2007. i 8,7% u 2008., kao najbrže rastuća ekonomija u regionu.
Ekonomija ima veliku stopu nezaposlenosti, od 14%, kao i nepovoljan trgovinski deficit.
U julu 2010., kreditni rejting po agenciji Dun & Bradstreet, za Srbiju je iznosio DB4d, što zanči da je ostao isti kao i prethodni rejting. Izražena je zabrinutost zbog oporavka od svjetske ekonomske krize, sporijeg nego što se očekivalo. Ujedno, nastavlja se situacija visokog poslovnog rizika zbog niskih kreditnih kapaciteta, povećane korupcije, i općenito loših ekonomskih izgleda. Navedena agencija izražava zabrinutost zbog visokog kreditnog duga i velikog broja stranih banaka u finansijskom sektoru, što čini povećan rizik od nestabilnosti.
Telekomunikacije
89% domaćinstava u Srbiji ima fiksnu telefonsku liniju. Istovremeno preko 9,60 miliona ljudi koristi mobilne telefone, što je više od samog broja stanovnika za oko 30%.
Transport
Postoje sljedeći međunarodni aerodromi u Srbiji: Aeorodrom Nikola Tesla, Beograd; Konstantin Veliki u Nišu, međunarodni aerodrom u Vršcu.
Također pogledajte
- Spisak predsjednika vlada Srbije
- Delta holding
- Izbori u Srbiji 2012.
- Izbori za predsjednika Srbije 2012.
- Spisak nogometnih stadiona u Srbiji
- Ozren, planina u Srbiji
- Carnex
Vanjski linkovi
 |
Odjeljak isključivo posvećen Srbiji |
Napomene
- ^ Zakoni Republike Srbije, ne priznaju otcijepljenje Kosova, te Kosovo i dalje vode kao autonomnu pokrajinu i jedan statički region po normama NUTS-a
- ^ U sastavu grada Beograda nalaze se 17 gradskih općina
- ^ U sastavu grada Novog Sada nalaze se 2 gradske općine
- ^ U sastavu grada Niša nalazi se 5 gradskih općina
- ^ U sastavu grada Kragujevca nalazi se 5 gradskih općina
- ^ U sastavu grada Vranja nalaze se 2 gradske općine
- ^ U sastavu grada Požarevca nalaze se 2 gradske općine
- ^ U grupu Neizjašnjeni i neopredijeljeni svrstana su lica, koja su iskoristila svoje pravo po Ustavnom članu 47. da se ne izjasne o svojoj nacionalnoj pripadnosti.[4]
- ^ U grupu Nepoznato svrstana su lica, za koja nije upisan odgovor o nacionalnoj pripadnosti, ili je upisan nečitak odgovor, ili je upisan odgovor koji ne predstavlja izjašnjavanje o nacionalnoj pripadnosti (Vanzemaljac, Crvena Zvezda, Zemljanin, kosmopolit, itd.).[4]
- ^ U grupu Srpski jezik svrstana su lica, koja su se izjasnila za Srpski i Srpskohrvatski jezik kao svoj maternji jezik.[5]
- ^ U grupu Nepoznato svrstana su lica, čiji su odgovori bili nečitki, ili ne predstavljaju izjašnjavanje o maternjem jeziku (domaći, ljudski, bilingvista, poliglota, ćirilica, niški, lalinski i sl.), kao i ukupan broj neupisanih odgovora.[5]
- ^ U grupu Popisnika koji se nisu izjasnili svrstana su lica, koja nisu željela da se izjasne.[5]
- ^ U grupu Ostali svrstana su lica, koja su se izjasnila za maternji jezik, koji u Srbiji govori manje od 2.000 ljudi (ukrajinski, goranski, kineski, češki i sl.).[5]
- ^ U grupu Ne izjašnjavaju se svrstana su lica, koja su iskoristila svoje pravo po Ustavu da se ne izjasne o svojoj religioznoj pripadnosti.[5]
- ^ U grupu Nepoznato svrstana su lica, čiji su odgovori bili nečitki ili ne predstavljaju religioznu pripadnost (pacifista, mistik, roker, hedonista, džedaj i sl.), kao i neupisani odgovori.[5]
- ^ U grupu Ostale kršćanske religije svrstana su lica, koja su se izjasnila sa religioznom pripadnošću Jehovini svjedoci, orijentalni kršćani i drugi kršćani.[5]
Reference
- ^ a b c Zvanični rezultati popisa na službenoj stranici Republičkog zavoda za statistiku Srbije
- ^ EU-Erweiterungsprozess: Länderinformation Serbien
- ^ [1], pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ a b Knjiga Popisa br.1 – Nacionalna pripadnost, Beograd 2012.
- ^ a b c d e f g Knjiga Popisa br.4 – Vjeroispovijest, maternji jezik i nacionalna pripadnost, Beograd 2012.
|
|||||||||||||||||
.svg)
|
|||||||||||||||||||||||
 |
U Wikimedijinom spremniku se nalazi još materijala vezanih uz: |
