Israel

מְדִינַת יִשְׂרָאֵל Medīnat Yisrā'el دَوْلَة إِسْرَائِيل Dawlat Isrā'īl Estado de Israel

Bandeira Emblema

Himno nacional: Hatikvah     Capital  • Poboación Xerusalén1 780.200 (2009) Cidade máis poboada Xerusalén Linguas oficiais Hebreo e árabe Forma de goberno Democracia parlamentar Presidente Primeiro Ministro Shimon Peres Benjamin Netanyahu Independencia  • Declarada do Reino Unido 14 de maio de 1948 Superficie  • Total  • % auga Fronteiras Costas Posto 151º 22.072 km² 2% 1.017 km 273 km Poboación  • Total  • Densidade Posto 97º 8 134 100 (2013 est.) 353,27 hab./km² PIB (nominal)  • Total (2011)  • PIB per cápita Posto 41º US$ 245.266 millóns US$ 32.297 PIB (PPA)  • Total (2011)  • PIB per cápita Posto 50º US$ 235.446 millóns US$ 31.004 IDH (2010) 0,872 (15º) – Moi Alto Moeda Novo sheqel (₪, ILS) Xentilicio Israelí Fuso horario  • en verán IST (UTC+2) IDT (UTC+3) Dominio de Internet .il Prefixo telefónico +972 Prefixo radiofónico 4XA-4XZ, 4ZA-4ZZ Código ISO 376 / ISR / IL Membro de: ONU, CPI, COE, OMC, OSCE, FMI 1 Excluíndo os Altos do Golán e Xerusalén Leste. 2 A poboación inclúe a tódolos residentes permanentes en Israel, os Altos do Golán e Xerusalén Leste. Tamén inclúe aos cidadáns israelís que viven en Cisxordania. Exclúe á poboación non israelí de Cisxordania e a Faixa de Gaza. Tódolos países do mundo

O Estado de Israel (Hebreo: מדינת ישראל, transliteración: Medinat Yisra'el; Árabe: دولة اسرائيل, transliteración: Daulat Isra'il) é un país no Oriente Medio (oeste de Asia, no chamado 'crecente fértil'), situado na ribeira oriental do Mar Mediterráneo. É unha democracia parlamentaria e legalmente un estado xudeu. A poboación israelí (uns 7,3 millóns de habitantes) é predominantemente xudía (uns cinco millóns e medio) cunha gran porcentaxe non xudeu, comprendendo xentes de orixe árabe musulmá, cristiá, e drusa. As súas fronteiras, segundo as agullas do reloxo e de norte a sur, compárteas con Líbano, Siria, Xordania e Exipto. O Mediterráneo bordéao polo seu oeste, e entre Xordania e Exipto sae uns poucos quilómetros ó golfo de Aqaba, extensión do Mar Vermello (tamén chamado golfo de Eilat). Igualmente, ten costa co Mar Morto (mar interior).

Historia

• Vexa o artigo principal Historia de Israel

Se ben hai datos arqueolóxicos e referencias históricas da existencia dun pobo de Israel dende o século XV a. de C., o estado moderno resulta do proceso de descolonización de Palestina tras a II Guerra Mundial. A comunidade xudía foi medrando dende finais do século XIX coas chamadas aliás (Aliyah), ou "'retorno á terra de Israel'", dentro da ideoloxía sionista, que aspiraba a un Estado independente na súa patria orixinal. Isto consistía en ir mercando terras dentro do territorio palestino para formar granxas. Trala descomposición do Imperio Turco e a implantación do Mandato Británico en 1922 as aspiracións nacionalistas dos xudeus foron parcialmente atendidas coa Declaración Balfour, que garantía un "fogar para o pobo xudeu". Coa chegada do nazismo en Europa a inmigración xudía a Palestina aumentou considerablemente, así como tamén aumentaron os enfrontamentos coa poboación árabe autóctona. O Reino Unido mudou a súa política co chamado 'Libro Branco', e consolidouse ó limitar a inmigración xudía a partir do ano 1939. En 1947, a ONU aproba a resolución pola que se divide Palestina en dous estados un xudeu e outro árabe. O 14 de Maio de 1948, tras a declaración de independencia do estado xudeu (co nome xa de Israel), Iraq, Exipto, Transxordania, Líbano e Siria decláranlle a guerra. Tras o remate da contenda, Israel gaña territorio e Cisxordania e a Faixa de Gaza son ocupadas por Xordania e Exipto respectivamente.

Na súa breve historia moderna leva desenvolvido sucesivas guerras contra os seus veciños árabes, con diversas tomas de territorio e é acusado de discriminación polo pobo palestino; por outra banda, o estado de Israel xustifica as súas accións militares como medio de defensa contra o terrorismo árabe. No ano 2003 comezou a construír un valado nos territorios conquistados para se protexer do terrorismo. Esta decisión levantou moita polémica no mundo occidental, de feito, aínda que o nome oficial é Valado de seguridade, é frecuente que se aluda a el coma 'muro da vergoña'.

Nos últimos anos volveuse norma do estado israelí bombardear territorios aínda ocupados por árabes coa desculpa de seren obxectivos militares ou que poñen en risco a seguranza nacional. O resultado destes é unha masacre constante do pobo palestino Estas accións que deberían ser consideradas crime contra a humanidade lamentablemente non son regulados pola comunidade internacional ou a Organización das Nacións Unidas por motivos de carácter relixioso e económicos-políticos como a compra de armamento a outros países ou a influencia que Israel ten pola súa situación xeográfica respecto dos países do Oriente Medio (que son grandes produtores de petroleo)

Xeografía

A súa capital é Xerusalén. Esta cidade é reclamada pola Autonomía Palestina como capital de Palestina.

Ocupa un territorio alongado de norte a sur na beira do Mediterráneo. De norte a sur son 470 km. Ten unha superficie entre 20.000 e 27.000 quilómetros cadrados segundo as fontes consultadas. A metade sur do país está formada polo deserto do Neguev, onde enxeñeiros agrícolas investigan novas formas de regadío e de contención da desertización.

Capítulo a parte merece o uso da auga. Israel ten contadas fontes de obtención do líquido elemento: o río Xordán, o lago Kineret e poucos ríos pequenos. En 1964 finalizou a construción do Acueduto Nacional, que transporta auga dende o norte fértil ata o semi-árido sur. Este acueduto é fundamental para o desenvolvemento económico israelí e obxectivo dos grupos fundamentalistas.

Política

Israel carece dunha Constitución, rixen leis que se van incorporando á lexislación dende a independencia.

Sistema executivo. Presidente -elixido cada cinco anos pola Asemblea-, primeiro ministro -xefe de goberno- e gabinete.

Sistema lexislativo. Asemblea (Knesset), composta por 120 membros elixidos cada catro anos por sufraxio universal.

Sistema xudicial. Tribunal Supremo, tribunais superiores e ordinarios. Asemade hai tribunais relixiosos e militares.

Principais partidos políticos

Likud (f.1973), Partido Laborista (f.1968), Kadima, Meretz, Tzomet, Shas, Partido Relixioso Nacional, Xudaísmo Unido da Torah, Partido Democrático Árabe, Moledet, Hadash, e outros.

Demografía

• Vexa o artigo principal Demografía de Israel

De acordo coa Oficina Central Israelí de Estatísticas, Israel tiña en setembro do 2008, 7 337 000 habitantes, dos que 5 542 000, o 75,5% eran xudeus, 1 477 000 árabes e 318.000 definíanse como ¨outros¨, entre os cales 200.000 son traballadores estranxeiros. Entre os xudeus, o 68% eran Sabras (nados en Israel), a maioría deles de segunda e terceira xeración, e o resto Olim (nados fora do país): 22% de Europa e as américas, e o 10% de Asia e África, incluíndo os países árabes.

A poboación israelí e relativamente nova, se se compara cos países occidentais. O 28,4% dos israelís no ano 2007 tiñan menos de catorce anos, cando nos países occidentais a media sitúaas nun 17%. O 9,8% é maior de 65 anos, fronte á media dun 15% nos países desenvolvidos. No tocante á distribución por sexo, por cada 1000 mulleres hai 978 homes.

A meirande parte da poboación xudía mora na parte central do país, sendo a área máis poboada a área metropolitana de Tel Aviv, que concentra un 20,7%, mentres que menos dun 10% dos xudeus teñen a súa residencia no norte. Pola súa banda, un 45% dos árabes viven no norte, onde constitúen o 53% dos habitantes, mentres que un 10 viven no sur do país.

No 2004, 224.200 cidadáns israelís vivían na Cisxordania en numerosos asentamentos israelís, (incluíndo vilas como Ma´ale Adummin e Ariel, algunhas comunidades que xa existían antes da Guerra Árabe-Israelí de 1948 e outras que foron reestablecidas despois da Guerra dos Seis Días como Hebrón e Gush Etzion). Ao redor de 180.000 israelís vivían no leste de Xerusalén, e uns 8.500 vivían en asentamentos construídos na Faixa de Gaza, antes de que foran desaloxados no verán do 2005 no plan de desaloxo do goberno israelí.

Linguas

Israel ten dúas linguas oficiais: Hebreo e Árabe. O hebreo é a lingua principal do Estado e é falada pola maioría da poboación. O árabe é falado pola minoría Árabe e por algúns membros da comunidade xudía Mizrahi. O Inglés é estudado na escola e é falado pola maioría da poboación como segunda lingua. Outras lingua faladas en Israel son o ruso, o yiddish, o ladino, o romanés, o polaco, o francés, o italiano, o holandés, o alemán, o amhárico e o persa. Os programas populares das televisións europeas e americanas adoitan ser retransmitidas no país, tamén se poden atopar xornais escritos nas devanditas linguas.

Economía

Artigo principal: Economía de Israel.

Distrito financeiro de Gush Dan

A pesares de que os fundadores do moderno estado de Israel procuraran establecer unha utopía de corte socialista no novo país, a realidade foi ben distinta, mantendose a economía cooperativa só nos kibbutzs (colonias agrarias autosuficientes). Hoxe en día Israel ten unha economía baseada na liberdade de mercado aínda que con forte inxerencia do goberno.

Importa principalmente, petróleo, materiais industriais e equipamento militar. A pesar da escaseza de recursos naturais, Israel mellorou considerablemente nos últimos tempos os seus sectores primarios.

Os principais produtos de exportación son: xoiería transformada, equipamento de alta tecnoloxía e produtos alimenticios.

A metade da débeda exterior israelí é mercada polos Estados Unidos, que é a principal fonte de axuda militar e económica. A economía medrou no 2003 un 1%, no 2004 co aumento da seguridade e maior confianza dos mercados internacionais, a economía medrou un 2.7%.

Límites

Ó norte, co Líbano; ó leste, (de norte a sur) con Siria e Xordania. O sur, con Exipto. Ó Oeste, co Mar Mediterráneo. Ten un pequeno contacto no extremo sur co Golfo de Aqaba, no Mar Vermello. Cisxordania e a Faixa de Gaza tamén son territorios adxacentes.

Días festivos

Festivos

Data	Nome en galego	Nome local	Datas posibles no calendario gregoriano
1 de Tishrei	Ano Novo	Rosh Hashaná	entre 6 de set. e 5 de out.
10 de Tishrei	Día do Perdón	Iom Kipur	entre 15 de set. e 14 de out.
15 de Tishrei	Festa das cabanas	Sucot	entre 20 de set. e 19 de out.
22 de Tishrei	Reunión do Oitavo Día	Shemini Atzeret	entre 27 de set. e 26 de out.
25 de Kislev	Festival das Luces (Primeiro día)	Hanuka	entre 27 de nov. e 26 de dec.
14 de Adar (15 nalgúns lugares)	Carnaval e lembranza da vitoria de Esther	Purim	entre 25 de feb. e 26 de marzo
15 de Nissan	Pascua (Primeiro día)	Pessach	entre 27 de marzo e 25 de abril
21 de Nissan	Pascua (Sétimo e último día)	Pessach	entre 2 de abril e 1 de maio
27 de Nissan	Día de lembranza do Holocausto	Yom HaShoah	entre 8 de abril e 7 de maio
4 de Iar	Día de lembranza dos soldados caídos	Yom HaZikaron	entre 15 de abril e 14 de maio
5 de Iar	Día da Independencia	Yom Ha'atzma'ut	entre 16 de abril e 15 de maio
6 de Sivan	Pentecoste	Shavuot	entre 16 de maio e 14 de xuño

Véxase tamén

Outros artigos

• Conflito árabe-israelí

Conflito árabe-israelí