Republika e Irlandës

Irlanda
Éire; Ireland
Flamuri	Stema
Kryeqyteti	Dublini;
Qyteti më i madh	Dublini
Gjuha zyrtare	irlandishtja, anglishtja
Forma e qeverisë	Republikë
President	Kryetari ;
Kryeministër	Kryeministri
Sipërfaqja	; 70,273 km²
ZEE	km²
Popullsia; • totale; • dendësia	; 4 070 000;
Zona kohore; • në verë	UTC; UTC+1
Kodi i internetit	.ie

Republika e Irlandës (irl.: Poblacht na hÉireann, ang.:Republic of Ireland) është një shtet në veri të Evropës, në ishullin e Irlandës. Në pjesën veri-lindore të Irlandës gjendet Britania e Madhe, përndryshe e ajo është anëtare e Bashkësisë Evropiane (BE). Pjesa më e madhe e banorëve të saj mbahen për katolikë të ritit romak.

Historia[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Historia e Irlandës.

Historia e irlandes fillon qe nga koha e gurit.Irlanda pati kontakte me romaket që kishin formuar perandorinë e tyre ne ate kohë dhe kishin pushtuar Anglinë e sotme. Në shekullin e pestë fillon përhapja e Krishterimit.Për këtë gjë është i njohur misionari Patrik von Irland. Në këtë kohë Irlanda pushtohet nga Vikingët ndërsa me 1169 nga Normadët. Më vonë kalon nën protektoratin anglez.Gjate ketij sundimi me 1845-1849 shperthen zija e bukës kështu që miliona njerëz largohen për në amerikë. Më 1949 Irlanda bëhet e pavarur mirepo pjesa veriore mbetet nën Britaninë e madhe.

Politika[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Sistemi shtetror në Irlandë.

Njësitë administrative[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Provincat e Irlandës.

Republika e Irlandës ka gjithsej 4 provinca. Është konstatuar se kanë qenë pesë por me kalimin e kohës popullësia e provincës së pestë është zvogëluar duke ia hequr këtë titull. Pjesa veriore e Republikës së Irlandës është Ulsteri, ku pjesa më e madhe gjindet në pjesën veriore ose në Britani të Madhe. Provincat e Irlandës janë

Qarqet[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Provincat e Irlandës.

Republika e Irlandës numëron gjithsej 34 qarqje, duke përjashtuar Irlandën e Veriut

Gjeografia[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Gjeografia e Irlandës.

Sipërfaqja e përgjithshme e Irlandës është 70,273 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 53 00 V, 8 00 L dhe 68,890 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 1,390 km² ujë.

Vija bregdetare e Irlandës është 1,448 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë është 360 km i gjatë.

Klima e Irlandës është e detare e lagësht dhe ndikohet nga rrymimet në oqeanin Atlantik. Dimri është i butë dhe vera e ftohët janë karakteristika të klimës së ishullt.

Pjesa më e madhe e relievit është terren me rrafshënalta të rrethuara nga bjeshkët dhe malet e ulëta ndërsa pjesa perëndimore përshkrohet me një teren me shumë gjire . Pika më e ultë e relievit gjendet në nivelin e oqeanit Atlantik (0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,041 metrave në vendin e quajtur Karauntuhil (ang.:Carrauntoohil). 4,07 milionë banorë

Ekonomia[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Ekonomia e Irlandës.

Industria e ushqimit, kimike, e makinave, elektronike. Në bregdet popullsia merret me peshkim. Një pjesë të vogël të siperfaqes së punueshme mbillet tërshëra, gruri, patatja, elbi, panxhari për kafshë dhe sheqer. Mungesa e thëngjillit plotësohet me shfrytëzimin e fuqisë së ujit prej lumit Shanon dhe lumenjve tjerë.

Demografia[redakto | redakto tekstin burimor]

Artikulli kryesor: Demografia e Irlandës.

Irlandezët kanë prejardhje nga popullsia kelte, nga se gjuha e tyre është e ngjashme me atë që flitet në Skoci. Me qëllim që t”i shmangën invazionit të fiseve anglosaksone të Anglisë vendosën në këtë ishull. Mirëpo në shekullin XI depërtojnë normanët e më vonë edhe anglezët. Pas lindjes së konflikteve , urrejtjes etj., populli të vetmen rrugëdalje e ka gjetur në emigrim. Rreth 2,5 milion irlandez shpërngulen në periudhën 1846-1860, arrin kulmin e shpërnguljes së popullsisë, duke u larguar 4 milion irlandezë prej vendit. Sot në SHBA katër herë më tepër irlandez sesa në Irlandë. Shpërngulja jo vetëm që ka absorbuar jo vetëm shtimin e popullsisë, por, llogaritur prej vitit 1845, për një shekull numri i popullsisë së Irlandës prej 8,5 milion është përgjysmuar.

Në vitin 1937 Irlanda fiton pavarësinë dhe shpallet republikë, e në vitin 1949 del prej komonveltit. Irlanda përfshinë sipërfaqen prej 70.000 km2, me afro 3,7 milion banorë. Dendësia mesatare arrin 52 banorë në km2