1925

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1890-e | 1900-e | 1910-e | 1920-e | 1930-e | 1940-e | 1950-e | >
<< | < | 1921. | 1922. | 1923. | 1924. | 1925. | 1926. | 1927. | 1928. | 1929. | > | >>

1925 u drugim kalendarima

Gregorijanski	1925 MCMXXV
Ab urbe condita	2678
Islamski	1343 – 1344
Iranski	1303 – 1304
Hebrejski	5685 – 5686
Bizantski	7433 – 7434
Koptski	1641 – 1642
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	1980 – 1981
- Shaka Samvat	1847 – 1848
- Kali Yuga	5026 – 5027
Kineski
- Kontinualno	4561 – 4562
- 60 godina	Yin Drvo Vo(l) (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11925
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1925 (MCMXXV) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak.

Događaji

Zima (jan-feb.)

• 1. 1. - Edvin Habl objavio da Andromeda nije maglina u Mlečnom putu već zasebna galaksija (fundamentalno otkriće).
• 2. 1. - Objavljena Obznana o rasturanju HRSS i hapšenju njenog vođstva, na osnovu Zakona o zaštiti države. Već uhapšeni Vladko Maček, Josip Predavec, Juraj Krnjević, August Košutić i Stjepan Košutić.
• 3. 1. - Benito Musolini uzeo diktatorsku vlast.
• 5. 1. - U Zagrebu uhapšen Stjepan Radić, kao i još preko 2000 lica u narednih nekoliko dana.
• 12. 1. - Zagrebački Sudbeni stol pustio optužene HRSS-ovce, osim Radića, procenjujući da seljačka i komunistička internacionala nisu isto - ali odmah ponovo uhapšeni.
• 25. 1. - Prošao prvi voz između Užica i Vardišta, preko Šarganske osmice (veza prema Višegradu i Sarajevu).

• 2. 2. - Proradila uskotračna pruga Beograd-Užice-Šarganski prevoji-Višegrad-Dubrovnik.
• 2.2. - Danica Androlić osuđena na tri godine robije za špijunažu.
• ca. 2.2. - Varcar-Vakuf preimenovan u Mrkonjićev Grad.
• 8. 2. - Parlamentarni izbori, tri najjače stranke: Narodna radikalna stranka 143 poslanika (+35), HRSS 67 (-3) i Demokratska stranka 37 poslanika (-14). Izbori održani u atmosferi prinude .
• 27. 2. - U Osijeku pogubljeni odmetnici Jovo Stanisavljević Čaruga i Pavao Prpić - Veliki.

Prol(j)eće

• 4. 3. - Tzv. Hrvatsko narodno zastupstvo donosi zaključak o ulasku HRSS u Blok narodnog sporazuma i seljačke demokracije (Demokratska stranka, Slovenska ljudska stranka i Jugoslovenska muslimanska organizacija).
• 21. 3. - Guverner Tenesija potpisao zakon kojim se zabranjunje predavanje evolucije u državnim školama.
• 22. 3. - Zasedanje parlamenta, Ljuba Davidović izlaže program Bloka narodnog sporazuma i seljačke (ljudske) demokratije - monarhija engleskog tipa i samouprava na svim nivoima. Kasnije u skupštini izbija tuča između radikala i opozicije (radićevci i demokrati), počela kada je hrvatski poslanik Albert Bazala udaren tašnom po glavi, nakon što je upotrebio reč "zastupnici" umesto "poslanici" i insinuirao da su neki od kolega "vladini poslanici"..
• 27. 3. - Govor Pavla Radića u skupštini, HRSS priznaje Ustav i monarhiju Karađorđevića. Zauzvrat, vlada poništila samo mandate uhapšenog vođstva HRSS (Radić, St. Košutić, A. Košutić, Krnjević, Maček, Predavec).

• 3. 4. - Velika Britanija, Južna Afrika i Australija se vraćaju zlatnom standardu.
• 16. 4. - Napad u Crkvi Svete nedelje - od komunističke bombe gine 150 ljudi, uglavnom iz vojne i političke elite Bugarske; proglašeno ratno stanje, sledi represija.
• 30. 4. - Rekonstrukcija Pašićeve vlade (privremeno).

• 2. 5. - Kraljeviću Đorđu "određeno mesto stanovanja" i lekar.
• 8. 5. - U bečkom Burg-teatru ubijen bugarsko-makedonski vojvoda Todor Panica. Ubica je Menča Krničeva, supruga Vanča Mihajlova.
• 10. 5. - Na Banjici poleteo prvi avion izrađen u Beogradu, u fabrici Rogožarski.

L(j)eto

• 25. 6. - U Užice stigao prvi voz uskog koloseka, poznat kao "ćira" (pruga građena od 1915, ukinuta 1974).
• 29. 6. - Zemljotres razara grad Santa Barbara, Kalifornija.
• 29. 6. - U Beogradskom baletu prvi put izvedeno "Labudovo jezero".

• 14. 7. - Sporazum Narodne radikalne i Hrvatske seljačke stranke. Hrvatska zajednica napušta klub HSS.
• 18. 7. - Položila zakletvu koaliciona vlada radikala i Hrvatske seljačke stranke (raniji HRSS). Pavle Radić je ministar agrarne reforme. Kralj je istog dana abolirao Stjepana Radića, koji je odmah pušten i primljen u audijenciju dva dana kasnije na Bledu.
• 18. 7. - Objavljen Mein Kampf.
• 20. 7. - Posle višemesečnih pregovora, potpisane Netunske konvencije sa Italijom (saobraćaj sa Rijekom, optanti, ribolov i dr. - u KSHS ratifikovan tek 1928).
• 21. 7. - Scopesovo suđenje - u Tenesiju nađen krivim nastavnik biologije Džon Skoups, jer je prekršio zakon kojim se zabranjuje podučavanje evolucije (oglobljen $100, presuda kasnije poništena).
• 21. 7. - Počinje Sirijski ustanak protiv francuske vlasti u Siriji i Libanu, ugušen 1927.
• 25. 7. - Završena Lička pruga (Knin-Ogulin tj. Oštarije), izgradnjom deonice Gračac-Knin.
• 28. 7. - Albanske (Ahmed Zogu) i jugoslovenske vlasti se dogovorile da Manastir Sveti Naum pređe iz albanske pod vlast KSHS, u zamenu za selo Peškopi (pominje se prelazak Vrmoša pod Jugoslaviju, ali to se nije dogodilo).

• 8. 8. - Blizu 40.000 pripadnika Ku Klux Klana paradira u Vašingtonu.
• 25. 8. - Završava se francuska Okupacija Rura.

Jesen

• 6. 9. - Osnovan Planinarski savez Jugoslavije.
• 20. 9. - Kralj Aleksandar stigao na rodno Cetinje, gde je trijumfalno dočekan (nemoć crnogorskog nacionalizma).
• 21. 9. - Njegoševe kosti vraćene na Lovćen.
• 23. 9. - Osnovan Tehnološko-metalurški fakultet u Beogradu.

• 1. 10. - Osnovan Kinološki savez Srbije.
• 11. 10. - U Zagrebu osnovana kulturno-prosvetna organizacija "Seljačka sloga".
• 22. 10. - Petrički incident ("Rat zalutalog psa"), granični incident između Bugarske i Grčke.
• listopad - Osnovan Hrvatski seljački republikanski savez - Stjepan Buć i još četvorica disidenata iz HSS (napustili stranku nezadovoljni sporazumom sa radikalima).

• 3. 11. - Načelnik ohridskog okruga Blažić, prota Milošević i njihov šofer oslobođeni od kačaka posle deset dana.
• 6. 11. - Posle neuspelog atentata na Musolinija, antimasonski neredi u Italiji, ali i demolirane prostorije slovenskog lista "Edinstvo" u Trstu.
• 8. 11. - Antifašističke demonstracije u Kraljevini SHS, u Zagrebu polupani prozori na italijanskom konzulatu, u Splitu izlozi na nekim radnjama.

+ Sveta Stolica zauzela Zavod svetog Jeronima.

• 18. 11. - Stjepan Radić, lider HSS, postao ministar prosvete (prethodni ministar V. Vukićević dao ostavku 12. 11.).

Zima (dec.)

• 1. 12. - U Londonu potpisani Ugovori iz Lokarna (dogovoreni u oktobru, stupaju na snagu sledećeg septembra) - osiguranje granica, normalizacija odnosa sa Nemačkom.
• 15. 12. - Reza-šah Pahlavi postao šah Irana.

Tokom godine

• Izrađena pružna trijangla kod Inđije - olakšane veze Beograd-Novi Sad i -Zagreb.

Rođenja

• 1. 1. - Kosara-Kosa Bokšan-Omčikus, slikarka († 2009)
• 5. 2. - Zuzana Halupova, slikarka-naivka († 2001)
• 6. 2. - Žika Živulović Serafim, srpski novinar i književnik († 2001)
• 8. 2. - Jack Lemmon, američki filmski glumac († 2001.)
• 20. 2. - Robert Altman, američki redatelj, scenarist i producent († 2006.)
• 21. 2. - Ivo Kalina, hrvatski slikar († 1995.)
• 29. 3. - Sava Stojkov, slikar-naivac
• 4. 4. - Branislav Surutka, spiker RT Beograd († 1979)
• 6. 4. - Stoiljko Stole Janković, filmski režiser († 1987)
• 8. 4. - Radivoj Vlah, ortoped, sportski lekar, jedan od osnivača FK Crvena Zvezda († 2010)
• 18. 4. - Sven Lasta, hrvatski glumac († 1996.)
• 19. 4. - Iwao Takamoto, japansko-američki animator, televiziski producent i filmski redatelj koji je najveću slavu stekao kao kreator popularnog crtanog lika Scooby-Doo († 2007.)
• 3. 5. - Olivera Marković, srpska glumica († 2011)
• 14. 5. - Branko V. Radičević, srpski književnik († 2001)
• 14.5. - Ljubomir Tadić, filozof, akademik
• 19. 5. - Malcolm X, borac za prava američkih crnaca († 1965.)
• 13. 6. - Dušan Trbojević, pijanista i kompozitor
• 20. 6. - Vladeta Urošević, srpski fizičar († 2005)
• 9. 7. - Borivoje Stanković košarkaš i pred. FIBE
• 19. 7. - Bora Roković, džez muzičar († 2006)
• 29. 7. - Mikis Theodorakis, grčki skladatelj
• 2. 8. - Dragoljub Dragan Nedeljković, književnik, slavista
• 22. 8. - Milivoj Jugin, inženjer, novinar, publicista
• 9. 9. - Veljko Guberina, advokat
• 16. 9. - Đokica Milaković, glumac († 2001)
• 3. 10. - Gore Vidal, američki pisac
• 11. 10. - Elmore Leonard, američki književnik i filmski scenarist (--)
• 16. 10. - Ramiz Alia, posljednji komunistički vođa Albanije († 2011.)
• 6. 11. - Đorđe Jelisić, glumac
• 10. 11. - Richard Burton, britanski filmski glumac († 1984.)
• 17. 11. - Rock Hudson, američki glumac
• 22. 11. - Irena Kolesar, hrvatska glumica († 2002.)
• 29. 11. - Stjepan Babić, hrvatski jezikoslovac (--)
• 9. 12. - Radomir Šaper, srpski košarkaš i sportski radnik († 1998)
• 9.12. - Irma Flis, novinar i filmski kritičar Radio Beograda († 2005)
• 27. 12. - Michel Piccoli, francuski glumac (--)
• 28. 12. - Hildegard Knef, njemačka glumica, pjevačica, pjesnikinja i književnica († 2002.)

Smrti

• 30. 3. - Rudolf Steiner, antropozof i mislilac (* 1861. )
• 2. 5. - Johann Palisa, austrijski astronom (* 1848.)
• 2. 5. - Antun Branko Šimić, hrvatski pjesnik i esejist (* 1898.)
• 26. 7. - Gottlob Frege, njemački matematičar i fizičar (* 1848.)
• 27. 12. - Sergej Aleksandrovič Jesenjin, ruski pjesnik (* 1895.)

Nobelova nagrada za 1925. godinu

• Fizika: James Franck i Gustav Ludwig Hertz
• Kemija: Richard Adolf Zsigmondy
• Fiziologija i medicina: nije dodijeljena
• Književnost: George Bernard Shaw
• Mir: Austen Chamberlain i Charles Gates Dawes

Reference

1925 na Wikimedijinoj ostavi