Belgia

Koninkrijk België Royaume de Belgique Königreich Belgien Królestwo Belgii
Flaga Belgii Herb Belgii
Dewiza: (nl.) Eendracht maakt macht (fr.) L’union fait la force (niem.) Einigkeit macht stark (W jedności siła)
Hymn: Brabançonne (Brabantka, Brabansona)
Konstytucja	Konstytucja Belgii
Język urzędowy	niderlandzki, francuski, niemiecki
Stolica	Bruksela
Ustrój polityczny	demokratyczny
Typ państwa	monarchia konstytucyjna, federacja
Głowa państwa	król Filip I Koburg
Szef rządu	premier Charles Michel
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	136. na świecie 30 528 km² 6,4%
Liczba ludności (2013)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	77. na świecie 11 151 495 365 osób/km²
PKB (2014)  • całkowite   • na osobę	534,7 mld USD 47 722 USD
PKB (PSN) (2014)  • całkowite   • na osobę	481,5 mld USD 42 973 USD
Jednostka monetarna	1 euro = 100 centów
Niepodległość	od Królestwa Zjednoczonych Niderlandów Ogłoszenie niepodległości:4 października 1830: Uznanie niepodległości przez Holandię: 1839
Wstąpienie do UE	25 marca 1957
Religia dominująca	katolicyzm
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	BE
Domena internetowa	.be
Kod samochodowy	B
Kod samolotowy	OO
Kod telefoniczny	+32

Belgia, Królestwo Belgii (Koninkrijk België, Royaume de Belgique, Königreich Belgien) – państwo federacyjne w zachodniej Europie w południowych Niderlandach. Belgia jest członkiem Unii Europejskiej (UE), ONZ oraz NATO.

Graniczy od zachodu z Francją (620 km), od południa z Luksemburgiem (148 km), od wschodu z Niemcami (167 km) i od północy z Holandią (450 km). Łączna długość granic lądowych wynosi 1385 km, ponadto istnieje 64 km fragment wybrzeża Morza Północnego. Podzielona jest na trzy strefy językowe: francuską, niderlandzką i niemiecką.

Geografia

• Najwyższy punkt: Signal de Botrange 695 m n.p.m.
• Najniższy punkt: Morze Północne 0 m n.p.m.

Większą część powierzchni Belgii stanowią peryglacjalne i aluwialne niziny; w północnej części płaska, częściowo zabagniona równina Flandrii (tzw. Belgia Niska), oddzielona od morza wałem wydm (wys. do 20 m), oraz pagórkowata i piaszczysta kraina Kempen (wys. do 95 m); w środkowej części (Belgia Średnia) wysoczyzna Brabancji (wys. 100–200 m) zbudowane głównie z glin i piasków trzeciorzędowych pokrytych lessem oraz wzgórza Hainaut (na zachodzie) zbudowane z utworów glinianych.

Największe miasta: Bruksela (stolica), Liège, Antwerpia, Gandawa, Charleroi, Brugia, Namur. Więcej o miastach zobacz w artykule miasta w Belgii.

Wody powierzchniowe

Belgia leży w zlewisku Morza Północnego, i prawie całe jej terytorium należy do dorzecza dwóch rzek: Skaldy i Mozy (ich źródła znajdują się na terenie Francji, a ujścia na terenie Holandii). Skalda w granicach Belgii ma długość 200 km – wraz z dopływami (m.in. Leie, Dender, Senne i Rupel) oraz kanałami tworzy rozgałęziony system wodny Flandrii. Moza (w granicach Belgii) ma 183 km, większość rzek Walonii to jej dopływy; na pewnym odcinku stanowi granicę między Belgią a Holandią. Belgijskie rzeki mają mały spadek, są połączone siecią kanałów i wykorzystywane do żeglugi. We Flandrii znajduje się też gęsta sieć kanałów odwadniających poldery.

Historia

Przed utworzeniem Belgii

Pierwotnie obszar dzisiejszej Belgii zamieszkany był przez Celtów oraz celtycko-germański lud Belgów. Od I wieku p.n.e. przez kolejne setki lat tereny te znajdowały się we władaniu Rzymu (część prowincji Galia – Gallia Belgica). Od III wieku postępująca chrystianizacja. Od roku 486 obszar dzisiejszej Belgii stał się częścią państwa germańskich Franków. Po traktacie w Verdun w roku 843 Belgia została podzielona pomiędzy Francję i Niemcy.

Współczesny kryzys tożsamości belgijskiej i walka o zachowanie jedności kraju to wynik niejako "mechanicznego" zespolenia różnych regionów o często odmiennych dążeniach, kulturze, dawniej nie zawsze w przyjaźni. W średniowieczu obszary należące dziś do Belgii zajmowały następujące kraje:

• Biskupstwo Leodium
• Księstwo Limburgii
• Hrabstwo Hainaut
• Hrabstwo Flandrii
• Hrabstwo Namur
• Księstwo Brabancji

W XV wieku obecna Belgia była częścią Burgundii, a w roku 1477 została przejęta przez Austrię cesarza Maksymiliana I. W latach 1556–1714 należała do Hiszpanii, a następnie znowu do Austrii (1714–1794), Francji (1794–1814), a w okresie 1814–1830 była połączona z Holandią – Królestwo Niderlandów.

Podczas panowania Habsburgów w Niderlandach Południowych zaczęła kształtować się belgijska świadomość narodowa, której pierwszym wyraźnym przejawem był Przewrót Brabancki (1789).

Belgia

Dopiero jednak w roku 1830 Belgia stała się niezależnym państwem. Niepodległość zdobyła w wyniku powstania przeciwko dominacji holenderskiej (rewolucja belgijska). Na konferencji w Londynie w 1839 ustalono granice i neutralność Belgii. 3 sierpnia 1914, na początku I wojny światowej, Niemcy zaatakowały neutralną Belgię. Na mocy traktatu wersalskiego do Belgii przyłączono niemieckie okręgi Eupen i Malmedy. W 1925 Belgia została stroną paktu reńskiego. W 1940 roku ponownie neutralna Belgia została zaatakowana, tym razem przez hitlerowskie Niemcy. Po zakończeniu drugiej wojny światowej Belgia porzuciła neutralność i stała się członkiem NATO, a także została jednym z członków-założycieli Wspólnoty Europejskiej. Z Holandią i Luksemburgiem Belgia stworzyła w roku 1948 unię celną, a 1960 unię gospodarczą – powstał Benelux. W roku 1960 niepodległość uzyskała największa kolonia tego państwa Kongo Belgijskie, a w roku 1962 terytoria mandatowe Rwanda i Burundi.

W XX wieku dochodziło do stopniowego podziału na dwie strefy językowe: położoną na północy Flandrię (język niderlandzki) i na południu Walonię (język francuski). Spowodowało to w 1963 roku formalny podział Belgii na trzy regiony: Flandrię, Walonię i Region Stołeczny Brukseli. W roku 1993 doszło do przekształcenia Belgii w państwo federalne z trzema regionami o szerokiej autonomii. W 2007 spór o dalszą reformę i większą samodzielność Flandrii przyczynił się do kłopotów ze sformowaniem rządu federalnego. Od czerwca 2010 roku do grudnia 2011 w Belgii trwał najdłuższy we współczesnej Europie kryzys rządowy.

Ustrój polityczny

Regiony i prowincje Belgii

Belgia jest monarchią konstytucyjną. Konstytucja Belgii została przyjęta w roku 1831, po zwycięstwie rewolucji sierpniowej 1830 roku. Była rewidowana siedmiokrotnie: w 1893, 1919, 1970, 1980, 1988, 1993, 2001.

Parlament składa się z dwóch izb:

• Izby Deputowanych, w której skład wchodzi 150 deputowanych wybieranych w wyborach bezpośrednich, zgodnie z systemem proporcjonalnym.
• Senatu, którzy są wybierani zarówno w wyborach bezpośrednich (25 przez społeczność flamandzką, 15 przez Walonów), jak również wyłaniani przez rady prowincjonalne. W senacie zasiada również potomstwo panującego monarchy.

Partie polityczne

Belgijskie partie polityczne: Flamandzcy Liberałowie i Demokraci (Open Vlaamse Liberalen en Democraten, O-VLD), Chrześcijańscy Demokraci i Flamandowie (Christen-demokratisch en Vlaams, CD&V), frankofońska Partia Socjalistyczna (Parti Socialiste, PS), Ruch Reformatorski (Mouvement Réformateur, MR), Interes Flamandzki (Vlaams Belang, VB), flamandzka Partia Socjalistyczna (Socialistische Partij Anders, sp.a), frankofońska Partia Ekologiczna (Ecolo), Centrum Demokratyczno-Humanistyczne (Centre démocrate humaniste, cdH), flamandzka Partia Ekologiczna (Groen), Nowy Sojusz Flamandzki (Nieuw-Vlaamse Alliantie, N-VA), Front Narodowy (Front National, FN), Spirit, Vivant.

Podział administracyjny

Belgia jest państwem federacyjnym. Każdy z 3 regionów Belgii ma własną władzę ustawodawczą – Radę Regionalną.

Antwerpia

Flandria
Wschodnia

Brabancja
Flamandzka

Hainaut

Liège

Limburgia

Luksemburg

Namur

Brabancja Walońska

Flandria
Zachodnia

      Region Flamandzki

      Region Waloński

      Region Stołeczny Brukseli

Polityka zagraniczna

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Belgia jest członkiem założycielem Rady Europy

Demografia

Demografia Belgii (1948–2009)

Językami urzędowymi są w Belgii francuski, niderlandzki i niemiecki. Większa część populacji (56-60%) posługuje się językiem niderlandzkim, około 40-44% francuskim, bądź walońskim i zaledwie 1% niemieckim.

Grupy etniczne: Flamandowie – 57%, Walonowie – 33%.

Miasta

Najludniejsze miasta Belgii (powyżej 100 tysięcy mieszkańców w 2012 roku):

Miasto	Liczba ludności	Powierzchnia (km²)	Prowincja
Bruksela	1 124 497	161,38 km²	Region Stołeczny Brukseli
Antwerpia	493 920	204,5 km²	Antwerpia
Gandawa	248 285	156,18 km²	Flandria Wschodnia
Charleroi	202 981	102,1 km²	Hainaut
Liège	195 076	69,4 km²	Liège
Brugia	116 342	138,4 km²	Flandria Zachodnia
Namur	109 686	175,7 km²	Namur

Struktura etniczna

Flamandowie: 55,09% Walonowie: 31,5% Włosi: 1,95% Arabowie: 1,85% Francuzi: 1,1% Holendrzy: 0,97% Niemcy: 0,92% Portugalczycy: 0,6%

Kabylowie: 0,47% Turcy: 0,45% Hiszpanie: 0,43% Europejczycy: 0,43% Berberowie: 0,36% Żydzi: 0,28% Brytyjczycy: 0,27% Kurdowie: 0,25%

Grecy: 0,17% Chińczycy: 0,16% Romowie: 0,14% Kongijczycy: 0,13% Polacy: 0,11% Amerykanie: 0,11% Czarni Afrykanie: 0,11% pozostali: 2,15%

Źródło: Joshua Project

Gospodarka

Jeden z najlepiej rozwiniętych krajów Europy. PKB wyniósł 254 mld euro (na 1 mieszkańca – 30 001 euro). Podatki w Belgii należą do najwyższych w Europie i stanowią 47% PKB. Wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 27. Belgia ma również najwyższy na świecie eksport per capita. W ostatnich latach udało się także zmniejszyć zadłużenie ze 120% PKB w 1980 roku do obecnych 90% PKB. Podstawą gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł (głównie hutniczy, maszynowy, elektrotechniczny, spożywczy, chemiczny, włókienniczy) oraz wysoko towarowe rolnictwo (hodowla bydła, trzody; uprawa zbóż, buraków cukrowych). Antwerpia jest największym w świecie ośrodkiem szlifowania diamentów. Liczne atrakcyjne miejscowości turystyczne, między innymi: Antwerpia, Bruksela, Gandawa, Brugia. Belgia posiada siedem reaktorów jądrowych, które w 2013 roku wyprodukowały 52% energii elektrycznej oraz ok. 20% całkowitego zużycia energii w kraju. W 2003 rząd Belgii przyjął ustawę obejmującą zakaz budowy nowych elektrowni jądrowych oraz program wyłączenia wszystkich pracujących reaktorów jądrowych do 2025 roku, gdy ich wiek osiągnie 40 lat. Jednocześnie nowe moce powstaną w energetyce gazowej i wiatrowej.

Transport

Transport drogowy

Transport drogowy w Belgii odbywa się po 145 850 km dróg, w tym 117 701 km o nawierzchni asfaltowej, w tym 1682 km autostrad (w całości bezpłatnych i oświetlonych na całej długości). Pod względem gęstości sieci dróg kołowych Belgia zajmuje pierwsze miejsce w Europie, pod względem gęstości autostrad drugie (po Holandii). Szkielet sieci transportu drogowego stanowią autostrady oraz obwodnice autostradowe wszystkich większych miast kraju. Ze względu na swoje położenie, Belgia jest ważnym krajem tranzytowym. Największymi węzłami transportu samochodowego są Bruksela, Antwerpia i Liège.

Transport kolejowy

Belgia posiada znakomicie rozwiniętą sieć kolejową o długości 3437 km (2003) z czego 2701 km jest zelektryfikowane, w większości napięciem stałym 3 kV z wyjątkiem ok. 80 km linii dużych prędkości, które zelektryfikowano napięciem przemiennym 25 kV/50 Hz. 2563 km szlaków kolejowych posiada co najmniej dwa tory. Gęstość linii kolejowych wynosi 11,5 km/na 100 km², co daje Belgii pierwsze miejsce w Europie.

Krajowe przewozy pasażerskie prowadzą państwowe koleje SNCB/NMBS. Jakość usług jest wysoka, pociągi kursują z wysoką punktualnością w regularnych odstępach czasu, maximum dwugodzinnych, na głównych liniach co godzinę i częściej. Typowe prędkości maksymalne pociągów pasażerskich na głównych trasach wynoszą od 120 km/h do 160 km/h, na odcinku Louvain – Liège nawet 200 km/h.

Przewozy międzynarodowe są również prowadzone przez SNCB/NMBS przy współpracy z zarządami kolejowymi sąsiednich krajów (Niemiec (DB), Francji (SNCF), Holandii (NS), i Luksemburga (CFL) lub przez przewoźników, w których SNCB/NMBS posiada udziały (Eurostar, Thalys).

Przewozy towarowe prowadzi SNCB/NMBS oraz przewoźnicy z sąsiednich krajów, również prywatni.

Liczba pasażerów korzystających z kolei systematycznie wzrasta, w roku 2001 wyniosła 160,3 mln, z czego 13,8 mln w ruchu międzynarodowym.

Komunikacja miejska

Komunikacja miejska w Belgii jest obsługiwana przez kilku przewoźników o zasięgu regionalnym: De Lijn (działający we Flandrii), TEC (działający w Walonii) oraz STIB/MIVB (działający w regionie Brukseli). Ze względu na wysoką gęstość zaludnienia kraju i jego organizację terytorialną oraz niewielką liczbę przewoźników w zasadzie nie ma rozróżnienia między autobusową komunikacją miejską i podmiejską.

W czterech miastach (Antwerpia, Bruksela, Gandawa, Charleroi) istnieją sieci tramwajowe, ponadto w eksploatacji jest także linia tramwajowa o długości 67 km wzdłuż całego belgijskiego wybrzeża (łącząca miejscowości wypoczynkowe De Panne i Knokke-Heist).

Sieć metra działa jedynie w Brukseli, chociaż istniały plany budowy metra także w Charleroi (część infrastruktury tramwajowej projektowano tak, by mogła być bazą dla przyszłych sieci metra). W Antwerpii, Brukseli oraz Charleroi istnieje także premetro: tramwaje, które jeżdżą na pewnych odcinkach pod ziemią.

Ze względu na wysoką gęstość sieci kolejowej i wysoką częstotliwość kursowania pociągów, a także zintegrowane systemy taryfowe, rolę komunikacji miejskiej i podmiejskiej pełnią często pociągi SNCB.

Transport lotniczy

Antwerpia

Balen

Bruksela

Bruksela-Charleroi

Grimbergen

Hasselt

Kortrijk-Wevelgem

Liège

Namur

Ostenda-Brugia

Sint Denijs-Westrem

Spa-La Sauvenière

Westkapelle

Zoersel-Oostmalle

Porty lotnicze w Belgii

W 1999 r. Belgia posiadała ok. 42 lotniska w tym 24 z pasami startowymi o nawierzchni twardej w tym 6 o długości powyżej 3000 m. Najważniejszymi portami lotniczymi są port lotniczy Bruksela (znany dawniej jako Bruxelles-Zaventem oraz Brussel Nationaal/Bruxelles-National) pod Brukselą (16 179 733 pasażerów w roku 2005), oraz port lotniczy Bruksela-Charleroi (znany szerzej jako Aéroport de Charleroi Bruxelles-Sud – 1 873 349 pasażerów w roku 2005, wyłącznie tanich linii). W transporcie towarów drogą lotniczą główną rolę odgrywają porty lotnicze Bruxelles-National oraz Liège-Bierset.

Transport wodny

Transport wodny jest szeroko wykorzystywany w transporcie towarów. Belgia ma 2043 km wodnych szlaków śródlądowych w tym 1532 km otwartych dla żeglugi. Najważniejszym z nich jest kanał Alberta łączący autonomiczny port w Liège (drugi w Europie pod względem przeładunku towarów) z Antwerpią.

W transporcie morskim główną rolę odgrywa port w Antwerpii (drugi w Europie i czwarty na świecie pod względem ilości przeładowywanych towarów), dynamicznie rozwija się też port w Zeebrugge dzięki możliwości obsługi statków olbrzymów oraz statków z ciekłym gazem ziemnym. Dzięki rozwiniętemu systemowi kanałów do portów w Gandawie i Brukseli również zawijają statki pełnomorskie.

Morska flota handlowa Belgii to 22 statki o tonażu powyżej 1 tys. GRT (1999), w tym 7 drobnicowców, 8 chemikaliowców i 7 tankowców. Łączna nośność statków wynosiła ok. 57 347 DWT.

Transport rurociągowy

Na terenie Belgii znajduje się 161 km rurociągów transportujących ropę naftową, 1167 km służących do transportu produktów naftowych oraz 3301 km rurociągów gazu ziemnego.

Siły zbrojne

Belgia dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Belgii (2014) składało się z: 52 czołgów oraz 3295 opancerzonych pojazdów bojowych. Marynarka wojenna Belgii dysponowała: 2 okrętami obrony przybrzeża, pięcioma okrętami obrony przeciwminowej oraz dwoma fregatami.

Wojska belgijskie w 2014 roku liczyły 33 tys. żołnierzy służby czynnej oraz 6,5 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) belgijskie siły zbrojne stanowią 34. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 5,1 mld dolarów (USD).

Oświata

Oświata w Belgii, zachowując jednolitą strukturę systemu szkolnego, ma trzy władze oświatowe, trzy obowiązujące programy nauczania i trzy modele kształcenia. Jest to spowodowane podziałem kraju na trzy strefy językowe. Edukacja jest obowiązkowa do 18 roku życia.

Media

W Belgii działa radio oraz telewizja – państwowa i prywatna. Stacje państwowe nadają programy w trzech językach: francuskim (Radio-Télévision Belge de la Communauté française, RTBF), flamandzkim (Vlaamse Radio en Televisie, VRT) i niemieckim (Belgisches Rundfunk und Fernsehzentrum der Deutschsprachigen Gemeinschaft, BRT). Wśród stacji prywatnych najpopularniejsze to: RTL-TVI – nadająca programy dla Brukseli i regionu Walonii, Télévision Indépendante – stacja komercyjna nadająca w języku francuskim, oraz Vlaamse Televisie Maatschappij – stacja komercyjna nadająca w języku flamandzkim. Najpopularniejszym kanałem we Flandrii jest één.

Religia

W XIX wieku jednym z bodźców do powstania tego państwa był katolicyzm, gdyż dla mieszkańców Flandrii nie do zaakceptowania był antykatolicki kalwinizm Niderlandów. Ruch antyklerykalny początkowo rozwijał się tam słabo, później zaczął się wzmagać na wzór francuski.

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• katolicyzm – 62,0%
• brak religii – 29,0%
• islam – 5,9%
• protestantyzm – 1,4% (głównie: zielonoświątkowcy)
• prawosławie – 0,5%
• judaizm – 0,3%
• tradycyjne religie etniczne – 0,2%
• buddyzm – 0,2%
• inni chrześcijanie – 0,2% (w tym Świadkowie Jehowy)
• inne religie – 0,3%.

Linki zewnętrzne

 Wikimedia Atlas: Belgia – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

• Strona oficjalna rządu Belgii (fr. • niderl. • ang. • niem.)