Βικιπαίδεια:Επαληθευσιμότητα
 |
Αυτή η σελίδα τεκμηριώνει μία επίσημη πολιτική ως προς τη λειτουργία της Βικιπαίδειας. Αποτελεί προϊόν ευρείας συναίνεσης και θεωρείται ότι, σχεδόν πάντα, πρέπει να την ακολουθούν όλοι οι χρήστες. Μπορείτε να επεξεργαστείτε το περιεχόμενο της σελίδας, αλλά παρακαλείστε να μην προβείτε σε μείζονες αλλαγές της παρούσας πολιτικής, αν πρώτα δεν τις θέσετε σε συζήτηση με τη συμμετοχή όλων. |
 |
Αυτή η σελίδα με λίγα λόγια: Όσοι διαβάζουν το υλικό σας πρέπει να μπορούν να επαληθεύσουν ότι δεν το βγάλατε από το κεφάλι σας. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα παραθέματα και οποιοδήποτε υλικό αμφισβητηθεί, ή είναι πιθανό να αμφισβητηθεί, πρέπει να υποστηρίζεται από αξιόπιστες, δημοσιευμένες πηγές με ένθετες παραπομπές. |
| Πολιτική Βικιπαίδειας |
|---|
|
Στη Βικιπαίδεια, η επαληθευσιμότητα σημαίνει ότι οι άνθρωποι που διαβάζουν και επεξεργάζονται την εγκυκλοπαίδεια μπορούν να ελέγξουν ότι οι πληροφορίες προέρχονται από μια αξιόπιστη πηγή.
Η Βικιπαίδεια δεν δημοσιεύει πρωτότυπη έρευνα. Το περιεχόμενό της προσδιορίζεται από προηγουμένως δημοσιευμένα στοιχεία και όχι από τις προσωπικές πεποιθήσεις ή τις εμπειρίες των συντακτών της. Ακόμα και αν είστε σίγουρος πως κάτι είναι αλήθεια, πρέπει να είναι επαληθεύσιμο για να μπορέσετε να το προσθέσετε.[1] Όταν παρατίθενται αξιόπιστες πηγές που τυχαίνει να διαφωνούν μεταξύ τους, τότε η σύγκρουση θα πρέπει να παρουσιάζεται από μια ουδέτερη οπτική γωνία, δίνοντας σε κάθε πλευρά την δέουσα βαρύτητα.
Όλο το υλικό στον χώρο των λημμάτων, συμπεριλαμβανομένων οιωνδήποτε στοιχείων βρίσκονται σε καταλόγους και λεζάντες, πρέπει να είναι επαληθεύσιμο. Όλα τα παραθέματα και κάθε υλικό του οποίου η επαληθευσιμότητα έχει αμφισβητηθεί ή είναι πιθανόν να αμφισβητηθεί, πρέπει να περιλαμβάνει μια ενσωματωμένη παραπομπή που υποστηρίζει άμεσα το υλικό. Κάθε υλικό που απαιτεί μια πηγή αλλά δεν την έχει, είναι δυνατόν να απομακρυνθεί από οποιονδήποτε· μάλιστα, υλικό ατεκμηρίωτο που θα μπορούσε να βλάψει την υπόληψη ανθρώπων εν ζωή, πρέπει να αφαιρείται αμέσως. Για το πώς να γράφετε παραπομπές, δείτε Βικιπαίδεια:Παράθεση πηγών.
Η Επαληθευσιμότητα, Όχι πρωτότυπη έρευνα και Ουδέτερη οπτική γωνία αποτελούν τον πυρήνα της πολιτικής περιεχομένου της Βικιπαίδειας. Συνεργάζονται για να καθορίσουν το περιεχόμενο· έτσι, οι συντάκτες των λημμάτων θα πρέπει να κατανοήσουν τα βασικά σημεία και των τριών αυτών πολιτικών. Τα λήμματα πρέπει επίσης να συμμορφώνονται με την πολιτική πνευματικών δικαιωμάτων.
Πίνακας περιεχομένων
Βασικές αρχές[Επεξεργασία]
- Τα λήμματα πρέπει να περιέχουν μόνο υλικό που έχει δημοσιευθεί από αξιόπιστες πηγές.
- Οι συντάκτες που προσθέτουν το νέο υλικό σε ένα λήμμα πρέπει να αναφέρουν μια αξιόπιστη πηγή, διαφορετικά μπορεί να αφαιρεθεί από οποιοδήποτε συντάκτη.
- Η υποχρέωση να παρέχουν μια αξιόπιστη πηγή εναπόκειται στους συντάκτες που επιθυμούν να συμπεριλάβουν το υλικό, όχι σε εκείνους που επιδιώκουν να το αφαιρέσουν.
Επαληθευσιμότητα, όχι αλήθεια[Επεξεργασία]
Ένα από τα κλειδιά για το γράψιμο καλών εγκυκλοπαιδικών λημμάτων, είναι να γίνει κατανοητό ότι οι συντάκτες πρέπει να αναφέρονται μόνο στα γεγονότα, τους ισχυρισμούς, τις θεωρίες, τις ιδέες, τις αξιώσεις, τις απόψεις, και τα επιχειρήματα που έχουν δημοσιευθεί ήδη από έναν αξιόπιστο εκδότη. Ο στόχος της Βικιπαίδειας είναι να γίνει μια πλήρης και αξιόπιστη εγκυκλοπαίδεια· έτσι, οι συντάκτες πρέπει να αναφέρουν αξιόπιστες πηγές, ώστε η επεξεργασία που κάνουν να μπορεί να ελεγχθεί από τους αναγνώστες και άλλους συντάκτες.
"Επαληθευσιμότητα" σε αυτό το πλαίσιο δεν σημαίνει ότι οι συντάκτες αναμένεται να ελέγξουν εάν, παραδείγματος χάριν, το περιεχόμενο ενός άρθρου των New York Times είναι αληθές. Στην πραγματικότητα, οι συντάκτες πρέπει να αποθαρρύνονται έντονα από το να πραγματοποιήσουν αυτό το είδος έρευνας, επειδή μια πρωτότυπη έρευνα δεν μπορεί να δημοσιευθεί στην Βικιπαίδεια. Τα λήμματα πρέπει να περιέχουν μόνο υλικό που έχει δημοσιευθεί από αξιόπιστες πηγές, ανεξάρτητα από το εάν μεμονωμένοι συντάκτες βλέπουν εκείνο το υλικό ως αληθές ή ψευδές. Όσο αντι-διαισθητικό κι εάν μπορεί να φανεί, το κατώφλι για την συμπερίληψη στην Βικιπαίδεια είναι η επαληθευσιμότητα, όχι η αλήθεια.
Ένας καλός τρόπος να γίνει κατανοητή η διάκριση μεταξύ της επαληθευσιμότητας και της αλήθειας είναι με το ακόλουθο παράδειγμα. Υποθέστε ότι γράφετε ένα λήμμα στην Βικιπαίδεια για την θεωρία Χ ενός διάσημου φυσικού, η οποία έχει δημοσιευθεί σε αξιόλογα επιστημονικά περιοδικά και είναι επομένως ένα κατάλληλο θέμα για ένα λήμμα στην Βικιπαίδεια. Εντούτοις, κατά τη διάρκεια συγγραφής του λήμματος έρχεστε σε επαφή με τον εν λόγω φυσικό και σας λέει: "Πραγματικά, θεωρώ τώρα τη θεωρία Χ απολύτως λάθος." Ακόμα κι αν έχετε αυτήν την ομολογία από τον ίδιο τον επιστήμονα, δεν μπορείτε να περιλάβετε το γεγονός αυτής της ομολογίας του στο λήμμα σας στην Βικιπαίδεια.
Γιατί όχι; Επειδή δεν είναι επαληθεύσιμο με έναν τρόπο που θα ικανοποιούσε το αναγνωστικό κοινό της Βικιπαίδειας ή άλλους συντάκτες. Οι αναγνώστες δεν ξέρουν ποιος είστε· ούτε μπορείτε να παραθέσετε τον αριθμό του τηλεφώνου σας, έτσι ώστε κάθε αναγνώστης του λήμματος να μπορεί να σας ζητήσει την επιβεβαίωση. Και αν ακόμα αυτό ήταν δυνατόν, γιατί θα έπρεπε να σας πιστέψουν;
Για να είναι αποδεκτές οι πληροφορίες που παραθέτετε στην Βικιπαίδεια, θα έπρεπε να πείσετε πρώτα έναν αξιόπιστο ειδησεογραφικό οργανισμό να δημοσιεύσει την ιστορία σας, η οποία πριν από τη δημοσίευσή της θα περνούσε από μια διαδικασία ελέγχου-αξιολόγησης. Θα ελεγχόταν από έναν δημοσιογράφο, έναν συντάκτη, και εάν η ιστορία ήταν προβληματική, θα μπορούσε να ελεγχθεί περαιτέρω από δικηγόρους και τον αρχισυντάκτη. Αυτοί οι έλεγχοι και οι ισορροπίες υπάρχουν για να εξασφαλίζουν ότι στην εφημερίδα εμφανίζονται ακριβείς και αληθείς ιστορίες.
Η Βικιπαίδεια δεν είναι σε θέση να παρέχει αυτή τη διαδικασία ελέγχου γεγονότων και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πολιτικές της μη πρωτότυπης έρευνας και της επαληθευσιμότητας είναι τόσο σημαντικές.
Εάν η εφημερίδα δημοσίευε την ιστορία σας, θα μπορούσατε έπειτα να συμπεριλάβετε τις πληροφορίες στο λήμμα της Βικιπαίδειας, αναφέροντας το άρθρο της εφημερίδας ως πηγή σας.
Αξιόπιστες πηγές[Επεξεργασία]
Ποια θεωρείται ως αξιόπιστη πηγή[Επεξεργασία]
Η λέξη "πηγή" στην Βικιπαίδεια έχει τρεις έννοιες: το ίδιο το έργο (ένα έγγραφο, άρθρο, χαρτί ή βιβλίο), ο δημιουργός του έργου (για παράδειγμα, ο συγγραφέας) και ο εκδότης του έργου (για παράδειγμα, η Oxford University Press). Και οι τρεις μπορούν να επηρεάσουν την αξιοπιστία.
Τα λήμματα θα πρέπει να βασίζονται σε αξιόπιστες, τρίτες (ανεξάρτητες), δημοσιευμένες πηγές με φήμη για τον έλεγχο και την ακρίβειά τους. Το πηγαίο υλικό πρέπει να έχει δημοσιευτεί (να έχει διατεθεί στο κοινό με κάποια μορφή)· αδημοσίευτα υλικά δεν θεωρούνται αξιόπιστα. Οι πηγές πρέπει να στηρίζουν άμεσα το υλικό που παρουσιάζεται σε ένα λήμμα και θα πρέπει να είναι κατάλληλο για τους ισχυρισμούς που προβάλλονται. Η καταλληλότητα της κάθε πηγής εξαρτάται από τα συμφραζόμενα. Σε γενικές γραμμές, οι καλύτερες πηγές έχουν επαγγελματική δομή για τον έλεγχο ή την ανάλυση των γεγονότων, νομικά θέματα, στοιχεία και επιχειρήματα. Ως κανόνας, όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός ελέγχου στα θέματα αυτά, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η πηγή. Περιεχόμενο που σχετίζεται με ανθρώπους που ζουν ή φάρμακα πρέπει να βασίζεται σε πηγές και μάλιστα με ιδιαίτερη προσοχή.
Όπου υπάρχουν, ακαδημαϊκές και αξιολογημένες δημοσιεύσεις είναι συνήθως οι πιο αξιόπιστες πηγές, όπως στην ιστορία, την ιατρική και την επιστήμη εν γένει. Αλλά δεν είναι οι μόνες αξιόπιστες πηγές στις περιοχές αυτές. Υλικό από αξιόπιστες, μη-ακαδημαϊκές πηγές, μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί, ιδίως όταν εμφανίζεται σε σεβαστές mainstream δημοσιεύσεις. Άλλες αξιόπιστες πηγές περιλαμβάνουν πανεπιστημιακού επιπέδου εγχειρίδια, βιβλία που έχουν εκδοθεί από σεβαστούς εκδοτικούς οίκους, περιοδικά, επιστημονικά περιοδικά, κύριες εφημερίδες. Ηλεκτρονικά μέσα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν, με την επιφύλαξη των ίδιων κριτηρίων.
Blog εφημερίδων και περιοδικών[Επεξεργασία]
Αρκετές εφημερίδες, περιοδικά, και άλλες ειδησεογραφικές οργανώσεις φιλοξενούν στήλες στις ιστοσελίδες τους που τις ονομάζουν blogs. Αυτές μπορεί να είναι αποδεκτές ως πηγές, αν οι συγγραφείς είναι επαγγελματίες, αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή γιατί το blog μπορεί να μην υπόκειται στην κανονική διαδικασία ελέγχου του ειδησεογραφικού οργανισμού.[2] Όταν ο ειδησεογραφικός οργανισμός δημοσιεύει ένα άρθρο άποψης σε ένα blog, να αποδίδετε τη δήλωση στον συντάκτη (π.χ. "η Μαρία Παπαδοπούλου έγραψε..."). Ποτέ μην χρησιμοποιείτε άρθρα blog που δημοσιεύονται από τους αναγνώστες ως πηγές. Για τα blogs που δεν είναι αξιόπιστες πηγές, δείτε #αυτοδημοσιευμένες πηγές παρακάτω.
Προσβασιμότητα[Επεξεργασία]
Μη ελληνικές πηγές[Επεξεργασία]
Πηγές στην ελληνική γλώσσα πρέπει να δίνονται όποτε είναι δυνατόν, και πρέπει πάντα να προτιμούνται από τις ξενόγλωσσες πηγές, έτσι ώστε οι αναγνώστες να μπορούν εύκολα να ελέγξουν ότι το υλικό της πηγής έχει χρησιμοποιηθεί σωστά.
Επαληθευσιμότητα και άλλες αρχές[Επεξεργασία]
Πνευματικά δικαιώματα και λογοκλοπή[Επεξεργασία]
Προσέξτε ώστε να αποφύγετε την λογοκλοπή και παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων όταν χρησιμοποιείτε πηγές. Συνοψίστε το πηγαίο υλικό με δικά σας λόγια όσο περισσότερο δυνατό. Όταν παραθέτετε ή παραφράζετε μια πηγή χρησιμοποιήσετε μια ενσωματωμένη παραπομπή και αποδίδετε το κείμενο ανάλογα με την περίπτωση.
Υλικό που παραβιάζει τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων δεν θα πρέπει να αναφέρεται. Η σύνδεση με δικτυακούς τόπους που εμφανίζουν έργα με πνευματικά δικαιώματα είναι αποδεκτή εφόσον η ιστοσελίδα έχει άδεια για το έργο, ή χρησιμοποιεί το έργο με τρόπο συμβατό με την εύλογη χρήση. Εν γνώσει καθοδήγηση άλλων σε υλικό που παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα μπορεί να θεωρηθεί διευκόλυνση παραβίασης πνευματικών δικαιωμάτων. Εάν υπάρχει λόγος να πιστεύετε ότι μια πηγή παραβιάζει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, μην παραπέμπετε σε αυτή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σχετικό όταν συνδέετε σε δικτυακούς τόπους όπως το YouTube, όπου δέουσα προσοχή θα πρέπει να λαμβάνεται για να αποφευχθεί η σύνδεση με υλικό που παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα.
Ουδετερότητα[Επεξεργασία]
Ακόμα και όταν οι πληροφορίες αναφέρονται σε αξιόπιστες πηγές, πρέπει να παρουσιάζονται σύμφωνα με την πολιτική ουδέτερης οπτικής γωνίας (NPOV). Όλα τα λήμματα πρέπει να τηρούν ουδέτερη οπτική γωνία, να αντιπροσωπεύουν δίκαια όλες τις πλειοψηφικές και σημαντικές μειοψηφικές απόψεις που δημοσιεύονται από αξιόπιστες πηγές, σε αναλογία προς την αποδοχή της κάθε άποψης. Ιδιαίτερα μειοψηφικές απόψεις δεν χρειάζεται να περιλαμβάνονται, εκτός από λήμματα που είναι αφιερωμένα σε αυτές. Όταν υπάρχει διαφωνία μεταξύ των πηγών, χρησιμοποιήστε απόδοση εντός κειμένου: "ο Γιάννης Παπαδόπουλος υποστηρίζει ότι Χ, ενώ ο Γιώργος Ιωάννου ισχυρίζεται ότι Υ," ακολουθούμενη από μια ενσωματωμένη παραπομπή. Οι πηγές οι ίδιες δεν χρειάζεται να διατηρούν μια ουδέτερη άποψη· πράγματι πολλές αξιόπιστες πηγές, δεν είναι ουδέτερες. Η δουλειά μας ως συντάκτες είναι απλά να παρουσιάσουμε ό,τι λένε οι αξιόπιστες πηγές.
Εγκυκλοπαιδικότητα[Επεξεργασία]
Αν δεν μπορούν να βρεθούν αξιόπιστες τρίτες πηγές σχετικά με ένα θέμα, η Βικιπαίδεια δεν θα πρέπει να έχει ένα λήμμα σχετικά με αυτό.
Πρωτότυπη έρευνα[Επεξεργασία]
Η πολιτική Όχι πρωτότυπη έρευνα είναι στενά συνδεδεμένη με την πολιτική Επαληθευσιμότητας. Μεταξύ των απαιτήσεων της είναι:
- Όλο το υλικό σε άρθρα της Βικιπαίδειας πρέπει να αποδίδεται σε μια δημοσιευμένη αξιόπιστη πηγή. Αυτό σημαίνει ότι μια πηγή πρέπει να υπάρχει για αυτό, άσχετα αν αυτή αναφέρεται ή όχι στο λήμμα.
- Οι πηγές πρέπει να υποστηρίζουν το υλικό σαφώς και ευθέως: εξαγωγή συμπερασμάτων από πολλαπλές πηγές που προωθεί ένα νέο συμπέρασμα απαγορεύεται από την πολιτική.[3]
- Βασίζετε τα λήμματα κυρίως σε αξιόπιστες δευτερεύουσες πηγές. Ενώ οι πρωτογενείς πηγές είναι κατάλληλες σε ορισμένες περιπτώσεις, η στήριξη σε αυτές μπορεί να είναι προβληματική. Για περισσότερες πληροφορίες, ανατρέξτε στην ενότητα πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές της πολιτικής.
Σημειώσεις[Επεξεργασία]
- ↑ Αυτή η αρχή αναφερόταν χαρακτηριστικά και ιστορικά σε αυτήν τη σελίδα ως «το όριο για να συμπεριληφθεί κάτι στην Βικιπαίδεια είναι η επαληθευσιμότητα, όχι η αλήθεια».
- ↑ Να θυμάστε ότι εξαιρετικοί ισχυρισμοί απαιτούν εξαιρετικές πηγές.
- ↑ Όταν υπάρχει διαφωνία για το αν ένα κομμάτι του κειμένου υποστηρίζεται πλήρως από μια δεδομένη πηγή, άμεσα παραθέματα και άλλες σχετικές λεπτομέρειες από την πηγή θα πρέπει να παρέχονται σε άλλους συντάκτες ως εξυπηρέτηση. Μην παραβιάζετε τα πνευματικά δικαιώματα της πηγής όταν το κάνετε αυτό.
