Ական (լեզու)
-
Անվան այլ գործածումների համար տես՝ Ական (այլ կիրառումներ)
 Twi,Fante |
|
|---|---|
| Տեսակ | լեզու |
| Ենթադաս | Ականական լեզուներ |
| Երկրներ |  Գանա Կոտ դ'Իվուար |
| Շրջաններ | Աշանտի, Բրոնգ-Ահաֆո |
| Խոսողների քանակ | 8 314 600[1] |
| Վերահսկող կազմակերպություն | Գանայի լեզուների կազմակերպություն |
| Լեզվակիրների ընդհանուր թիվը | 11 միլիոն (2007)[2] |
| Դասակարգում | |
| Գրերի համակարգ | լատինատառ |
| IETF | ak |
| ԳՕՍՏ 7.75–97 | ака 027 |
| ISO 639-1 | ak |
| ISO 639-2 | aka |
Ական[3] (թվա-ֆանտի), ականական լեզուներից և ականների լեզուներից մեկն է։ Տարածված է կենտրոնական և հարավային Գանայում, նաև Կոտ դ'Իվուարի արևելքում։ Խոսողների թիվը ավելի քան 7 միլիոն մարդ է (գնահատում, 1995 թ.)։
Ականը պատկանում է քվա լեզուների կենտրոնական խմբի թանո ճյուղին, որտեղ աբրոնի հետ միասին կապված էր ականական ենթախմբի հետ (այդ թվում վասան)։ Ականը իր բարբառով կապված է, բաղկացած Ֆանտիի (մֆանտսե) և թվայի (տվի) բարբառների հետ, որոնք հաճախ համարվում է որպես առանձին լեզուներ։ Վերջինս իր մեջ ներառում է՝ ակվապիմը (իրականում Թվա; ակուպեմ) ակեմ, ասանտե, ասեն, ահաֆոն և դանկիրա քվավու, ֆանտիից՝ աբուրա-ֆանտի, ագոն, անոմաբո-ֆանտի և գոմա բարբառները։
Ըստ Ականի ուղղագրական հանձնաժողովի ականն ունի 20, 000 բառ։ Ադինկրայում կան հին նշան-իդեոգրամներ։
Բովանդակություն
Տիրապետողների թիվը[խմբագրել]
| Թվական | Տիրապետողները |
|---|---|
| 1995 | 7, 000, 000 |
| 2007 | 11, 000, 000 |
Գիրը[խմբագրել]
Այբուբենը հիմնված է լատինական գրերի վրա։ 1978 թ. որոշում ընդհունվեց որ, աքաներենի ուղղագրությունը պետք է ունենա երեք հիմնական բարբառներ (ակվապիմ, աշանտի և ֆանտի) որոնք դեռ օգտագործում են իրենց սեփական գրավոր չափանիշները։
Ականի այբուբենը՝
- A a B b D d E e Ɛɛ F f G g H h I i K k L l M m N n O o Ɔɔ P p R r S s T t U u W w Y y
Վիքիպեդիան ականով[խմբագրել]
Վիքիպեդիայի աքաներեն բաժնի առաջին խմբագրումը եղել է 2004 թվականի օգոստոսի 4-ին[4]։ Այսօր՝ 29 Սեպտեմբերի 2015-ին Վիքիպեդիայի Աքաներեն բաժինը ունի 304 հոդված։ Գրանցված են 5363 մասնակից, նրանցից 11 կատարել են գոնե մեկ խմբագրում անցած 30 օրվա ընթացքում, իսկ 0 մասնակից ունեն ադմինիստրատորի կարգավիճակ։ Ընդհանուր խմբագրումների թիվը հատում է 19 954-ը։ [5]
Ական խոսակցական բառեր[խմբագրել]
- Akwaaba/Akɔaba – Բարի գալուստ
- Aane – Այո/Հա
- Yiw (Akuapim) - միշտ
- Yoo - լավ էղավ/լավ
- Daabi – Ոչ/Չէ
- Da yie – Բարի գիշեր
- Me rekɔ da (pronounced mee ko da) -ես գնացի քնելու
- Ɛ te sεn/Wo ho te sɛn? – Ինչպե՞ս են ձեր գործերը/Ինչպե՞ս ես (Ոնց ես)
- Me da wo ase – Շնորհակալություն
- Me pa wo kyɛw – Խնդրում եմ/ներեցեք/Ներողություն եմ խնդրում
- Dwom/nnwom - Երգ/երգեր կամ երաժշտություն
- Wo din de sεn? - Ինչ է՞ ձեր անունը
- Me din de .../Yɛfrɛ me ... - Իմ անունը/Ես քեզ կզանգեմ ...
- Wadi mfeɛ ahe/sɛn? - Քան՞ի տարեկան է նա
- Woadi mfeɛ ahe/sɛn? - Քան՞ի տարեկան եք
- Ɛ wɔ hen? - Որտե՞ղ է նա
- Me rekɔ - Ես պատրաստվում եմ/Ես գնացի
Ծանոթագրություններ[խմբագրել]
- ↑ Ethnologue
- ↑ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007
- ↑ Հ. Զ. Պետրոսյան, Ս. Ա. Գալստյան, Թ. Ա. Ղարագուլյան (1975)։ Լեզվաբանական բառարան։ Երևան: Հայկական ՍՍՀ գիտությունների ակադեմիա.
- ↑ Աքաներեն Վիքիպեդիայի առաջին խմբագրումը
- ↑ Աքաներեն Վիքիպեդիայի վիճակագրությունը
Գրականություն[խմբագրել]
- Christaller J. A dictionary of the Asante and Fante language called Tshi. Basel, 1881
- Akrofi C.A., Botchey G.L., Takyi B.K. An English-Akan-Eve-Ga Dictionary. Accra, 1996
- Kotey P. Twi Dictionary (Twi-English / English-Twi). New York, 1998
Արտաքին հղումներ[խմբագրել]
 |
Ընթերցեք «ական» բառի բացատրությունը հայերեն Վիքիբառարանում։ |
|
||||||
