Olsza
| Olsza | |
 olsza czarna |
|
| Systematyka[1] | |
| Domena | eukarionty |
| Królestwo | rośliny |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klad | rośliny naczyniowe |
| Klad | rośliny nasienne |
| Rząd | bukowce |
| Rodzina | brzozowate |
| Rodzaj | olsza |
| Nazwa systematyczna | |
| Alnus Mill. Gard. Dict. Abridg. ed. 4, 1754 |
|
Olsza, olcha (Alnus Mill.) – rodzaj drzew i krzewów z rodziny brzozowatych obejmujący ok. 25[2]-37[3] gatunków, spośród których typowym jest Alnus glutinosa (L.) Gaertn[4]. Gatunki te spotykane są w strefie umiarkowanej i borealnej półkuli północnej[2]. Olsze mają brodawki korzeniowe, w których żyją promieniowce z rodzaju Actinomycetes, mające zdolność asymilowania wolnego (atmosferycznego) azotu.
Spis treści
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj z rodziny brzozowate z rzędu bukowców, należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych. W obrębie rodziny zaliczany do podrodziny Betuloideae Arnott, jako takson siostrzany rodzaju brzoza Betula[1].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd leszczynowce (Corylales Dumort.), rodzina brzozowate (Betulaceae Gray), podrodzina Betuloideae Rich. ex Arn., plemię Alneae (Spach) Ledeb., rodzaj olsza (Alnus Mill.)[5].
- Gatunki flory Polski[6]
- olsza czarna (Alnus glutinosa (L.) Gaertn.)
- olsza pomarszczona (Alnus rugosa (Du Roi)Spreng.) – antropofit zadomowiony
- olsza szara (Alnus incana (L.) Moench.)
- olsza zielona (Alnus viridis (Chaix) DC. in Lam. & DC.)
- Inne gatunki[3]
- Alnus acuminata Kunth
- Alnus cordata (Loisel.) Duby - olsza sercowata
- Alnus cremastogyne Burkill
- Alnus fauriei H.Lév. & Vaniot
- Alnus ferdinandi-coburgii C.K.Schneid.
- Alnus firma Siebold & Zucc. - olsza twarda
- Alnus formosana (Burkill) Makino
- Alnus glutipes (Jarm. ex Czerpek) Vorosch.
- Alnus hakkodensis Hayashi
- Alnus henryi C.K.Schneid.
- Alnus hirsuta (Spach) Rupr. - olsza szorstka
- Alnus japonica (Thunb.) Steud. - olsza japońska
- Alnus jorullensis Kunth
- Alnus lanata Duthie ex Bean
- Alnus mairei H.Lév.
- Alnus mandshurica (Callier) Hand.-Mazz.
- Alnus maritima (Marshall) Muhl. ex Nutt.
- Alnus matsumurae Callier
- Alnus maximowiczii Callier - olsza Maksymowicza
- Alnus nepalensis D.Don
- Alnus nitida (Spach) Endl. - olsza lśniąca
- Alnus oblongifolia Torr.
- Alnus orientalis Decne. - olsza wschodnia
- Alnus paniculata Nakai
- Alnus pendula Matsum.
- Alnus rhombifolia Nutt. – olsza biała
- Alnus rubra Bong. - olsza czerwona
- Alnus serrulata (Aiton) Willd.
- Alnus serrulatoides Callier
- Alnus sieboldiana Matsum.
- Alnus subcordata C.A.Mey. - olsza kaukaska
- Alnus trabeculosa Hand.-Mazz.
- Alnus vermicularis Nakai
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- W przemyśle do produkcji sklejki. Jest to doskonałe drewno w obróbce.
- W lutnictwie olszę nazywa się "olchą", jest to również potoczna nazwa rodzaju. Idealnie nadaje się do np. stworzenia afrykańskiego bębna djembe. Ma dobre właściwości akustyczne i dobrze się suszy (nie pęka). Stosowana w budowie korpusów gitar elektrycznych, przede wszystkim gitary Fendera.
- Drewno używane jest do budowy stępek łodzi i jachtów drewnianych.
- Olsza jest odpowiednim drzewem do zalesiania nieużytków o niskiej zawartości azotu w glebie.
Obecność w kulturze i symbolice[edytuj | edytuj kod]
- W mitologii greckiej była drzewem poświęconym Foroneusowi – wynalazcy ognia.
- W tradycji niemieckiej pojawia się Olchowa Kobieta (Else, Elsa, Elise), która najpierw kusi, a później karze mężczyzn zmieniając się we włochate stworzenie.
- Ballada Johanna Wolfganga von Goethego zatytułowana jest "Król Olch", chociaż tytuł ten jest dyskusyjny, gdyż jej duński pierwowzór mówi o królu elfów.
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-10-29].
- ↑ 2,0 2,1 Alnus (ang.). W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-02-25].
- ↑ 3,0 3,1 Alnus. W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2013-02-25].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-20].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Alnus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-20].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Frank Hageneder: Magia drzew. Warszawa: Świat Książki, 2006. ISBN 978-83-247-0273-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Instytut Techologii Drewna: Użytkowe gatunki drewna - olcha
