Spółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięczna
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Spółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięczna | |
Numer IPA | 103 |
Tekst IPA | t |
Jednostka znakowa | t |
X-SAMPA | t |
Kirshenbaum | t |
Przykład dźwięku |
Spółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięczna - rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych, oznaczany w międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA symbolem [t].
Spis treści
Artykulacja[edytuj | edytuj kod]
Opis[edytuj | edytuj kod]
W czasie artykulacji tej spółgłoski:
- modulowany jest strumień powietrza wydychany z płuc, czyli jest to spółgłoska płucna egresywna
- tylna część podniebienia miękkiego zamyka dostęp do jamy nosowej, jest to spółgłoska ustna
- prąd powietrza w jamie ustnej uchodzi wzdłuż środkowej linii języka - spółgłoska środkowa
- język dotyka dziąseł - jest to spółgłoska dziąsłowa. W zależności od tego czy kontaktu dokonuje spodnia powierzchnia czy czubek języka, mówimy o spółgłosce apikalnej [t̺] lub laminalnej [t̻].
- Dochodzi do całkowitego zablokowania przepływu powietrza przez jamę ustną i nosową, a następnie do przerwania utworzonej blokady i wybuchu (plozji) - jest to spółgłoska zwarta.
- wiązadła głosowe nie drgają , spółgłoska ta jest bezdźwięczna
Warianty[edytuj | edytuj kod]
Opisanej powyżej artykulacji może towarzyszyć dodatkowo:
- wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego, mówimy wtedy o spółgłosce zmiękczonej (spalatalizowanej): [tʲ]
- wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego, mówimy spółgłosce welaryzowanej: [tˠ]
- przewężenie w gardle, mówimy spółgłosce faryngalizowanej spółgłosce: [tˤ]
- zaokrąglenie warg, mówimy wtedy o labializowanej spółgłosce [tʷ]
Spółgłoska może być wymówiona:
- z rozwarciem bez plozji, mówimy wtedy o spółgłosce bez plozji: [t̚].
- z silnym przydechem (aspiracją), mówimy wtedy o spółgłosce przydechowej (aspirowanej): [tʰ]
Przykłady[edytuj | edytuj kod]
- spółgłoska apikalna:
- w języku angielskim: time [taɪm] "czas"
- w języku niemieckim: Tochter [tɔxtɐ] "córka"
- spółgłoska laminalna:
- w języku francuskim: tordu [tɔʀdy] "zakrzywiony"
- spółgłoska koronalna:
- w języku polskim: tak [tak]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- dźwięczny odpowiedniki spółgłoski [t]: [d].
- spółgłoska zwarta ejektywna dziąsłowa: [tʼ]
Wargowe | Przedniojęzykowe | Podnie‐ bienne |
Tylnojęzykowe | Gar‐ dłowe |
Nagło‐ śniowe |
Krta‐ niowe |
||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dwu‐ wargowe |
War‐ gowo‐ zębowe |
Zębowe | Dzią‐ słowe |
Zadzią‐ słowe |
Retro‐ fleksyjne |
Miękko‐ podnie‐ bienne |
Języcz‐ kowe |
|||||||||||
Nosowe | m | ɱ | n̪ | n | ɳ | ɲ | ŋ | ɴ | ||||||||||
U s t n e |
Ś r o d k o w e |
Zwarte | p b | p̪ b̪ | t̪ d̪ | t d | ʈ ɖ | c ɟ | k ɡ | q ɢ | ʡ | ʔ | ||||||
Szczelinowe | ɸ β | f v | θ ð | s z | ʃ ʒ | ʂ ʐ | ç ʝ | x ɣ | χ | ʁ | ħ | ʕ | ʜ | ʢ | h ɦ | |||
Półotwarte | β̞ | ʋ | ð̞ | ɹ | ɻ | j | ɰ | |||||||||||
Drżące | ʙ | r | * | ʀ | * | |||||||||||||
Uderzeniowe | * | ѵ | ɾ | ɽ | * | |||||||||||||
B o c z n e |
Boczne szczelinowe | ɬ ɮ | * | * | * | |||||||||||||
Boczne półotwarte | l | ɭ | ʎ | ʟ | ||||||||||||||
Boczne uderzeniowe | ɺ | * | ʎ̯ | ʟ̆ |
Podwójna artykulacja i koartykulacja | ||||||
ʍ | w | ɥ | ɕ | ʑ | ɧ | ɫ |
Zwarto-szczelinowe | ||||||
pf | ʦ | ʧ | ʨ | tɬ | kx | qχ |
Mlaski | |||||
ʘ | ǀ | ǃ | ǂ | ǁ | |
Glottalizowane: iniektywne | |||||
ɓ | ɗ | ʄ | ɠ | ʛ | |
Glottalizowane: ejektywne | |||||
pʼ | tʼ | cʼ | kʼ | qʼ | sʼ |