Tryb łączący

Tryb łączący (łac. coniunctivus, subiunctivus) – tryb gramatyczny, występujący w wielu językach indoeuropejskich, służący do wyrażania życzeń, poleceń, emocji, możliwości, osądów, potrzeb oraz stwierdzeń przeciwnych aktualnym faktom. Użycie trybu jest zależne od zasad kierujących językiem. W języku polskim funkcje trybu łączącego są podzielone między tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Istnieje jednakże w języku polskim odpowiednik trybu łączącego. Tworzy się go za pomocą partykuły "oby", "żeby", "gdyby" i formy dawnego imiesłowu przeszłego, np. Oby on to zrobił. Chciałbym, żeby już napisał list.

Zrekonstruowany język praindoeuropejski, hipotetyczny „rodzic” wielu rodzin językowych miał dwa bliskie sobie tryby: łączący oraz życzący. Wiele języków od niego pochodzących połączyło lub przemieszało je. Tylko albański, awestyjski, starogrecki, sanskryt i do pewnego stopnia staro-cerkiewno-słowiański zachowały dokładne rozróżnienie.

Język niemiecki

W języku niemieckim występują dwie formy trybu łączącego, tj.: Konjunktiv I i Konjunktiv II. Występują one w czterech czasach, tj. teraźniejszym, przeszłym, przyszłym i zaprzyszłym. Formy Konjunktiv I to odpowiednio Konjunktiv Präsens, Konjunktiv Perfekt, Konjunktiv I Futur I i Konjunktiv I Futur II. Formy Konjunktiv II to odpowiednio Konjunktiv Imperfekt, Konjunktiv Plusquamperfekt, Konjunktiv II Futur I (tzw. Konditional I) i Konjunktiv II Futur II (tzw. Konditional II).

Odmiana czasowników sein i haben w Konjunktiv Präsens:

ich sei / ich habe       wir seien / wir haben
du sei(e)st / du habest  ihr seiet / ihr habet
er sei / er habe         sie seien / sie haben

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv Präsens:

ich gehe / ich gebe      wir gehen / wir geben
du gehest / du gebest    ihr gehet / ihr gebet
er gehe / er gebe        sie gehen / sie geben

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv Perfekt:

ich sei gegangen / ich habe gegeben         wir seien gegangen / wir haben gegeben
du sei(e)st gegangen / du habest gegeben    ihr seiet gegangen / ihr habet gegeben
er sei gegangen / er habe gegeben           sie seien gegangen / sie haben gegeben

Odmiana czasowników sein i haben w Konjunktiv Imperfekt:

ich wäre / ich hätte       wir wären / wir hätten
du wärest / du hättest     ihr wäret / ihr hättet
er wäre / er hätte         sie wären / sie hätten

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv Imperfekt:

ich ginge / ich gäbe       wir gingen / wir gäben
du gingest / du gäbest     ihr ginget / ihr gäbet
er ginge / er gäbe         sie gingen / sie gäben

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv Plusquamperfekt:

ich wäre gegangen / ich hätte gegeben       wir wären gegangen / wir hätten gegeben
du wärest gegangen / du hättest gegeben     ihr wäret gegangen / ihr hättet gegeben
er wäre gegangen / er hätte gegeben         sie wären gegangen / sie hätten gegeben

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv I Futur I:

ich werde gehen / ich werde geben      wir werden gehen / wir werden geben
du werdest gehen / du werdest geben    ihr werdet gehen / ihr werden geben
er werde gehen / er werde geben        sie werden gehen / sie werden geben

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv I Futur II:

ich werde gegangen sein (gegeben haben)     wir werden gegangen sein (gegeben haben)
du werdest gegangen sein (gegeben haben)    ihr werdet gegangen sein (gegeben haben)
er werde gegangen sein (gegeben haben)      sie werden gegangen sein (gegeben haben)

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv II Futur I (Konditional I; Futur Präteritum I):

ich würde gehen / ich würde geben      wir würden gehen / wir würden geben
du würdest gehen / du würdest geben    ihr würdet gehen / ihr würdet geben
er würde gehen / er würde geben        sie würden gehen / sie würden geben

Odmiana czasowników gehen i geben w Konjunktiv II Futur II (Konditionalis II; Futur Präteritum II):

ich würde gegangen sein (gegeben haben)     wir würden gegangen sein (gegeben haben)
du würdest gegangen sein (gegeben haben)    ihr würdet gegangen sein (gegeben haben)
er würde gegangen sein (gegeben haben)      sie würden gegangen sein (gegeben haben)

Podstawową funkcją trybu Konjunktiv II jest wyrażanie przypuszczenia (zob. tryb warunkowy), zaś trybu Konjunktiv I wyrażanie zdystansowania się od wypowiedzi (zob. tryb nieświadka). Formy Konjunktiv I stosowane są przważnie w tekstach oficjalnych (w języku potocznym często zastępowane są formami Konjunktiv II). Nacechowane stylistycznie są również najczęściej formy Konjunktiv Imperfekt, które - z wyjątkiem niektórych czasowników - zastępuje się zwykle formami Konditional I. Konditional II prawie nie jest używany.