Còsta Rica
|
|||
| Devisa nacionala: ¡Vivan siempre el trabajo y la paz | |||
| Lenga oficiala | espanhòl | ||
| capitala populacion (an) |
San José 336 829 abitants (2004) |
||
 |
|||
| President | Luis Guillermo Solís Rivera | ||
| Superfícia | 51 100 km2 | ||
| Populacion | 4 016 173 (2005) | ||
| Independéncia - Jorn |
(d'Espanha) 15 de setembre de 1821 |
||
| Moneda | colón | ||
| Ora | UTC-6 | ||
| Imne nacional | Noble patria, tu hermosa bandera | ||
| Còde de país ISO-3166 | CR, CRI, 188 | ||
| Internet | .cr | ||
| Còde telefonic | +506 | ||
.svg)
La Còsta Rica es un estat d'America Centrala, limitat al nòrd per Nicaragua, a l'èst per la mar Cariba, al sud per Panamà e a l'oèst per l'Ocean Pacific. Aquel isclet europèu dins l'America indiana o mulatra foguèt longtemps un modèl democratic per la region.
Lo gentilici es còstarican -a o còstariquenc -a.
Somari
Geografia[modificar | modificar la font]
Istòria[modificar | modificar la font]
Lo periòde precoloniau[modificar | modificar la font]
Durant lo periòde precoloniau, i aguèt ges de civilizacion comparabla ai societats urbanizadas de Mesoamerica. L'èsser uman arribèt sus lo territòri còstariquenc i a 9 000 a 12 000 ans. L'agricultura sembla aparéisser vèrs 5 000 av. JC e la terralha entre 3 000 e 2 000 av. JC. Puei, a partir dau sègle IX, se desvolopèt una societat formada de vilatges que son organizacion intèrna venguèt mai e mai complèxa (cementèris, infrastructuras desvolopadas, cambis comerciaus... etc.).
Lo periòde coloniau[modificar | modificar la font]
La Còsta Rica foguèt descubèrta per Cristòl Colomb en 1502 e explorada per González Dávila en 1522. La colonizacion foguèt pas aisada car lei premiereis installacions espanhòlas foguèron decimadas per lei malautiás tropicalas e lei combats còntra leis indigèns. Pasmens, la fondacion de Cartago per Juan Vásquez de Coronado en 1563 e leis epidemias permetèron ais Espanhòus de prendre pè dins la region. Militar e diplomata abil, Coronado encoratjèt lei conflictes entre indigèns e desvolopèt pauc a pauc la colonia. Ansin, a la fin deis annadas 1570, la màger part dei caps tradicionaus avián reconegut l'autoritat espanhòla e la totalitat dau país èra somesa en 1580.
Durant lo periòde coloniau, la region interessèt gaire lei colons. D'efèct, en causa dei malautiás, la man d'òbra indigèna èra rara (4 000 000 abitants avans la colonizacion, 21 000 en 1570) e i aviá ges de ressorsa preciosa. La Còsta Rica demorèt donc una region fòrça paura e lei colons desvolopèron una agricultura de subsisténcia. Causa quasi unica dins l'Empèri Espanhòu, lei proprietaris blancs participavan dirèctament ai trabalhs agricòlas.
Lo periòde dei Províncias Unidas d'America[modificar | modificar la font]
La Còsta Rica proclamèt son independéncia en 1821 e integrèt brèvament l'Empèri Mexican en 1822-1823 avans de far partida dei Províncias Unidas d'America. Coma leis autrei membres d'aquela federacion, lo país conoguèt alora una tiera de guèrras entre conservators e liberaus. De rivalitats geograficas entre vilas agravèron aquelei conflictes : Cartago sostenguèt lei conservators mentre que San José venguèt un bastion liberau. Aqueu periòde durèt fins a 1838-1839 e l'afondrament de la federacion. La Còsta Rica proclamèt alora tornarmai son independéncia en 1838.
La Còsta Rica independenta[modificar | modificar la font]
Dempuei 1838, la Còsta Rica a una istòria relativament calma a respèct deis autreis estats d'America Centrala. D'efèct, l'omogeneïtat de la populacion, principala d'origina espanhòla, e l'abséncia de grands proprietaris influents limitèt lei conflictes intèrnes. La produccion de cafè permetèt de desvolopar e de modernizar pauc a pauc lo país. Durant leis annadas 1870-1890, leis Estatsunidencs obtenguèron plusors concessions per i crear de plantacions de bananas en cambi de la construccion d'un camin de fèrre entre San José e Puerto Limon.
Aquel òrdre foguèt trebolat en 1917 per un còp d'estat militar còntra lo president Alfredo González Flores que voliá introdurre un sistèma d'impòst progressiu. Pasmens, de manifestacions entraïnèron rapidament la restauracion deis institucions legalas. La crisi economica de 1929 aguèt de consequéncias importantas car l'economia còstariquenca èra totalament dependenta dau prètz dei matèrias premieras. Aquò entraïnèt una crisi sociala grèva e lei presidents Rafael Ángel Calderón (1940-1944) e Teodoro Picado Michalski (1944-1948) menèron d'importantei reformas progressistas per amaisar la situacion (adopcion d'un còdi dau trabalh, creacion d'una seguretat sociala... etc.). Pasmens, en 1948, una contestacion dau resultat de l'eleccion presidenciala entre Picado e Otilio Ulate entraïnèt una guèrra civila ganhada per la Legion dei Caribas de José Figueres Ferrer.
Ferrer restabliguèt l'òrdre constitucionau e laissèt lo poder a Ulate en 1949. Una constitucion novèla foguèt adoptada per assegurar l'existéncia d'institucions democraticas e dissòuvre l'armada. Puei, Ferrer venguèt president en 1953 e renforcèt l'Estat-providéncia còstariquenc. Dempuei aqueu periòde, la Còsta Rica conoís una vida politica calma marcada per d'alternància entre lo Partit de Liberacion Nacionala fondat per Ferrer e lo Partit de l'Unitat Sociala-Crestiana (PUSC) d'inspiracion conservatritz. Lo nivèu de vida aumenta lentament e l'estabilitat dau país permet a sei presidents de tenir un ròtle de mediator dins lei crisis multiplas de la region. Lo desvolopament dau torisme es recentament vengut una prioritat economica per diversificar una economia encara tròp dependenta de l'agricultura.
