Βοσνία και Ερζεγοβίνη

Βοσνία-Ερζεγοβίνη Bosna i Hercegovina Босна и Херцеговина
Σημαία Εθνόσημο
Εθνικός ύμνος: "Državna himna Bosne i Hercegovine"
Η θέση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης (πράσινο) στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (σκούρο γκρι)
Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη	Σαράγεβο 43°52′N 18°25′E
Επίσημες γλώσσες	Βοσνιακή, Σερβική, Κροατική
Πολίτευμα	Ομοσπονδιακή Κοινοβουλευτική Δημοκρατία
Ύπατος Αρμοστής Μέλη της Προεδρίας  - Σέρβος Μουσουλμάνος-  - Κροάτης Πρωθυπουργός	Βαλεντίν Ίντσκο Μλάντεν Ίβανιτς Μπάκιρ Ιζετμπέγκοβιτςα Ντράγκαν Τσόβιτς Ντένις Ζβίζντιτς
Ανεξαρτησία από τη Γιουγκοσλαβία Ισχύον Σύνταγμα (συνθήκη Ντέιτον)	6 Απριλίου 1992 14 Δεκεμβρίου 1995β
Έκταση  • Σύνολο  • % Νερό  • Σύνορα Ακτογραμμή	51.197 km2 (128η) ασήμαντη 1.538 km 20 km
Πληθυσμός  • Απογραφή 2013   • Πυκνότητα	3.531.159 (134η)  69 κατ./km2 (144η)
Α.Ε.Π. (PPP)  • Ολικό  (2009)  • Κατά κεφαλή	29,992 δισ. $ (102η)   7.490 $ (93η)
Α.Ε.Π. (Ονομαστικό)  • Ολικό  (2009)  • Κατά κεφαλή	16,961 δισ. $ (101η)   4.236 $ (90η)
ΔΑΑ (2014)	0,731 (86η) – υψηλή
Νόμισμα	Μετατρέψιμο Μάρκο (ΒΑΜ)
Ζώνη ώρας  • Θερινή ώρα	CET (UTC +1) (UTC +2)
Internet TLD	.ba
Κωδικός κλήσης	+387
α Σημερινός προεδρεύων της τριμελούς κυλιόμενης προεδρίας (Βόσνιος Μουσουλμάνος). β Κάθε οντότητα έχει επίσης το δικό της σύνταγμα.

H Βοσνία-Ερζεγοβίνη (βοσνιακά και κροατικά: Bosna i Hercegovina, σερβικά: Босна и Херцеговина / Μπόσνα ι Χερτσεγκόβινα) είναι χώρα της Βαλκανικής χερσονήσου, πρώην ομόσπονδη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Έχει έκταση 51.197 τ.χλμ. και πληθυσμό 3.531.159, σύμφωνα με την απογραφή του 2013. Συνήθως αναφέρεται συντομευμένα ως Βοσνία.

Η χώρα είναι η πατρίδα τριών συστατικών εθνοτήτων: των Βοσνίων, των Σέρβων και των Κροατών.

Γεωγραφία

Χάρτης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης

Θέση - Σύνορα

Η χώρα βρίσκεται στα δυτικά Βαλκάνια και συνορεύει βόρεια, δυτικά και νότια με την Κροατία, ενώ ανατολικά και νοτιοανατολικά με τη Σερβία και το Μαυροβούνιο.

Μορφολογία

Τη χώρα διασχίζει η προέκταση των Δειναρικών Άλπεων, με ψηλότερο βουνό το όρος Μάγκλιτς (2.330 μ.). Η Βοσνία, στο βόρειο τμήμα, είναι δασώδης με κλίμα ηπειρωτικό, ενώ η Ερζεγοβίνη, στο νότιο τμήμα, έχει πιο επίπεδα μέρη γόνιμου εδάφους, αραιότερη βλάστηση και ηπιότερο κλίμα. Η περιοχή έχει και 25 χλμ. ακτή στην Αδριατική.

Τα κυριότερα ποτάμια της Βοσνίας ανήκουν στη λεκάνη του Σάβου. Ο ποταμός αυτός ορίζει και τα βόρεια σύνορα της χώρας με την Κροατία. Άλλα μεγάλα ποτάμια της Βοσνίας, όλα παραπόταμοι του Σάβου, είναι ο Δρίνος (που ρέει σε μεγάλο μέρος κατά μήκος των συνόρων με τη Σερβία), ο Μπόσνα, και ο Ούνα). Αντίθετα τα ποτάμια της Ερζεγοβίνης, με μεγαλύτερο το Νέρετβα, εκβάλουν στην Αδριατική.

Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας χαρακτηρίζεται από ζεστά καλοκαίρια και κρύους χειμώνες, αν και σύντομα, ενώ δροσερά καλοκαίρια και δριμείς χειμώνες είναι συνηθέστερα στις ψηλότερες περιοχές.

Ένα μεγάλο τμήμα του εδάφους της χώρας, κυρίως στις κεντρικές και βόρειες περιοχές, καλύπτεται από δάση πυκνά με πλατύφυλλα φυλλοβόλα, βελονοειδή και κωνοφόρα δέντρα, ενώ τα κυριότερα ζώα που συναντώνται είναι λαγοί, λύγκες, νυφίτσες, ελάφια, αλεπούδες, αγριόγατοι, λύκοι, ενυδρίδες, μουφλόν (άγριο πρόβατο) κ.ά.

Ιστορία

Η περιοχή της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης γύρω στο 1000 π.Χ. αποτελούσε μέρος της Ιλλυρίας, η οποία έγινε ρωμαϊκή επαρχία τον 1ο αιώνα π.Χ. Μετά την πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, κατέκτησαν την περιοχή οι Γότθοι και στη συνέχεια οι Σλάβοι (7ος αι.). Το 12ο αιώνα η περιοχή ενσωματώθηκε στην επικράτεια της Ουγγαρίας. Το 1483 η Οθωμανική αυτοκρατορία κυρίευσε τα περισσότερα εδάφη της περιοχής και την κράτησε κάτω από την κυριαρχία της για τετρακόσια περίπου χρόνια, αν και σημειώθηκαν στο διάστημα αυτό πολλές εξεγέρσεις.

Στο Συνέδριο του Βερολίνου το 1878 η δυαδική μοναρχία των Αψβούργων της Αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας διαπραγματεύθηκε με τους Ευρωπαίους κυβερνήτες για τα διοικητικά δικαιώματα στην περιοχή και μέχρι το 1908 προσάρτησε τις δύο επαρχίες. Προκλήθηκαν εθνικιστικές εντάσεις και οι ευρωπαϊκές χώρες άρχισαν να συμμετέχουν στις διαμάχες· η Αυστροουγγαρία και η Γερμανία ήταν αντίθετες προς τον αυξανόμενο σερβικό εθνικισμό, ενώ η Ρωσία και η Αγγλία τον υποστήριζαν.

Τον Ιούνιο του 1914 δολοφονήθηκαν στο Σαράγεβο ο διάδοχος της Αυστροουγγαρίας αρχιδούκας Φραγκίσκος-Φερδινάνδος και η γυναίκα του, γεγονός που αποτέλεσε την αφορμή για τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο. Σε αυτόν πολέμησαν ενωμένοι Κροάτες και Σέρβοι, ελπίζοντας να δημιουργήσουν ένα βασίλειο που θα ένωνε όλους τους Νοτιοσλάβους. Το Δεκέμβριο του 1918 η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποτέλεσε τμήμα του ανεξάρτητου βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων κάτω από τη σερβική μοναρχία του βασιλιά Αλέξανδρου Α΄ από το 1921 ως το 1934, ενώ το 1929 αυτό μετονομάστηκε σε βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας.

Κατά τη διάρκεια του β’ παγκόσμιου πολέμου οι δυνάμεις του Άξονα διαμέλισαν τη Γιουγκοσλαβία. Στο τέλος του πολέμου ο στρατάρχης Τίτο συνένωσε τα διάφορα μέρη της Γιουγκοσλαβίας και δημιούργησε μια γιουγκοσλαβική ομοσπονδία, και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έγινε μία από τις δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας (1946). Οι εθνικιστικές εντάσεις συνεχίστηκαν και χειροτέρεψαν μετά το θάνατο του Τίτο το 1980.

Το 1991 οι εντάσεις αυτές οδήγησαν στην αποδυνάμωση της Βοσνιακής προεδρίας και η Σλοβενία καθώς και η Κροατία διακήρυξαν την ανεξαρτησία τους· πολλοί Σέρβοι από την άλλη διαδήλωσαν την αφοσίωσή τους στη σερβοελεγχόμενη Γιουγκοσλαβία. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν σε συγκρούσεις μεταξύ Σέρβων και μη Σέρβων, οι οποίες κλιμακώθηκαν μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της ΠΓΔΜ, το Σεπτέμβριο του 1991. Το Μάρτιο του 1992 το ίδιο έκαναν η Βοσνία και η Ερζεγοβίνη. Μετά από λίγο ξέσπασε πόλεμος μεταξύ Σέρβων, Κροατών και Βοσνίων, που έμεινε γνωστός ως Πόλεμος της Βοσνίας.

Αν και η ανεξαρτησία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης αναγνωρίστηκε διεθνώς, οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Τον Ιούνιο του 1993 το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών προώθησε τη λύση δημιουργίας έξι «ασφαλών περιοχών» για τους Βόσνιους Μουσουλμάνους και 25.000 στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών διατάχτηκαν να υπερασπιστούν τις περιοχές αυτές χρησιμοποιώντας ακόμη και βία.

Το Μάρτιο του 1994 τερματίστηκαν οι συγκρούσεις μεταξύ των Κροατών και των Βόσνιων Μουσουλμάνων, όταν συμφωνήθηκε να δημιουργήσουν μια κοινή ομοσπονδία και να συνδέσουν τη νέα ομοσπονδία με την Κροατία.

Από τον Ιανουάριο ως τον Απρίλιο του 1995 διακηρύχθηκε η ανακωχή ανάμεσα στους Σέρβους της Βοσνίας απ' τη μια και τους Βόσνιους Μουσουλμάνους και Κροάτες από την άλλη, αλλά οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν και οι προσπάθειες ανανέωσης της συμφωνίας δεν ήταν επιτυχείς. Τον Αύγουστο οι νέες επιθέσεις των Σέρβων προκάλεσαν τις αεροπορικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ εναντίον σερβικών στόχων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η διορία για ειρήνη μέχρι το Φεβρουάριο του 1996 λειτούργησε και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου η Βοσνία- Ερζεγοβίνη εδραίωσε επίσημες σχέσεις με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Το 2000 ο διοικητής των συνασπισμένων μουσουλμανικών και κροατικών δυνάμεων Τίχομιρ Μπλάσκιτς καταδικάστηκε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σε 45 χρόνια φυλάκιση (η μεγαλύτερη ποινή που έχει επιβληθεί από αυτό το δικαστήριο) για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ενώ το 2001 ο διοικητής των δυνάμεων των Σέρβων της Βοσνίας Ράντισλαβ Κράστιτς καταδικάστηκε σε 46 χρόνια φυλάκιση από το δικαστήριο του ΟΗΕ για εγκλήματα πολέμου. Την ίδια χρονιά ο Βόισλαβ Κοστούνιτσα, πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας, υπέγραψε σύμφωνο φιλίας με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Στις εκλογές του 2002 πρωθυπουργός εκλέχτηκε ο Αντνάν Τέρζιτς και αυτόν διαδέχθηκε ο Νίκολα Σπίριτς. Ο Σπίριτς παραιτήθηκε την πρώτη ημέρα του Νοεμβρίου του 2007 πυροδοτώντας μία από τις χειρότερες πολιτικές κρίσεις στη χώρα.

Στις 4 Δεκεμβρίου του 2007 η χώρα υπέγραψε συμφωνία για σύνδεση με την ΕΕ. Τα τρία μεγαλύτερα κόμματα στη χώρα συμφώνησαν στις 23 Δεκεμβρίου του 2008 να προωθήσουν πρωτοβουλία για την υιοθέτηση των απαιτούμενων συνταγματικών αλλαγών, προκειμένου να αλλάξει η διοικητική δομή της χώρας και να βρεθεί αυτή πιο κοντά στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οικονομία

Σημαντικό ρόλο στην οικονομία της χώρας κατέχει η γεωργία. Στις κοιλάδες παράγονται σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, λινάρι, καπνός, τεύτλα και φρούτα, ενώ στις ορεινές περιοχές υπάρχουν πολλοί βοσκότοποι όπου εκτρέφονται βοοειδή, άλογα και πρόβατα. Τα πολλά δάση δίνουν μεγάλες ποσότητες ξυλείας.

Η περιοχή έχει πολλά ορυκτά, σιδηρομεταλλεύματα, γαιάνθρακες, αλάτι, μαγγάνιο, ασήμι, μόλυβδο, χαλκό, χρώμιο κ.ά. Στη χώρα υπάρχουν βιομηχανίες σιδηροβιομηχανίας, τροφίμων, καπνού και ειδών βυρσοδεψίας.

Διακυβέρνηση

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι κράτος αποτελούμενο από δύο οντότητες, την Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και τη Σερβική Δημοκρατία. Από το 1998 υπάρχει και η περιοχή του Μπρτσκό που δεν ανήκει σε καμία οντότητα, αλλά υπάγεται απευθείας στην κεντρική κυβέρνηση. Η Ομοσπονδία Βοσνίας-Ερζεγοβίνης διαιρείται περαιτέρω σε 10 καντόνια, ενώ η Σερβική Δημοκρατία είναι ενιαία στη δομή της. Η τοπική αυτοδιοίκηση στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι οργανωμένη σε δήμους. Κάθε δήμος περιέχει πολλούς οικισμούς μέσα στα όριά του και υποδιαιρείται σε τοπικές κοινότητες.

Εκλογές

Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω. Επίσης, οι 16χρονοι και 17χρονοι που εργάζονται έχουν κατ' εξαίρεση δικαίωμα ψήφου.

Δημογραφία

Οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι είναι η μεγαλύτερη εθνοτική ομάδα (45%), ενώ ακολουθούν οι Σέρβοι (35%) και οι Κροάτες (15%). Το στοιχείο διαφοροποίησης των εθνοτικών ομάδων είναι η θρησκεία, καθώς δεν υπάρχουν άλλες διαφορές (γλωσσικές, φυλετικές). Οι σε αντίστοιχη σειρά θρησκείες είναι το ισλάμ, η ορθοδοξία και ο ρωμαιοκαθολικισμός. Επίσης, υπάρχουν 1.196 Μάρτυρες του Ιεχωβά.

Η γλώσσα ενώ προπολεμικά ήταν μία επίσημη (Σερβοκροατική γλώσσα), σήμερα επισήμως υπάρχουν 3 γλώσσες, καθώς οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι ονομάζουν τη γλώσσα τους βοσνιακά, οι Σέρβοι, σερβικά και οι Κροάτες κροατικά. Αν και οι τρεις αυτές κωδικοποιημένες εθνικές γλώσσες διαφέρουν σε κάποια σημεία μεταξύ τους, εντούτοις υπάρχει συντριπτικά μεγάλο ποσοστό επικάλυψης μεταξύ των τριών γλωσσών και 100% κατανόηση της μίας από τους ομιλητές της άλλης.

Εκτός από την πρωτεύουσα Σαράγεβο, άλλες μεγάλες πόλεις της χώρας είναι η Μπάνια Λούκα, η Τούζλα, η Ζένιτσα, το Μόσταρ, το Μπίχατς, η Μπιέλινα, το Πριέντορ και το Μπρτσκό.

Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού ήταν σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2015 τα 76,55 χρόνια (73,54 χρόνια οι άνδρες και 79,77 οι γυναίκες).

Μεταφορές

Η οδήγηση γίνεται στα δεξιά.

Πολιτισμός

Γεωγραφικά και ιστορικά η χώρα βρισκόταν σε επαφή με το μεσογειακό, βυζαντινό, οθωμανικό και δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό και δέχτηκε τις επιδράσεις τους. Αργότερα, όταν η χώρα αποτελούσε δημοκρατία της Ομοσπονδιακής Λαϊκής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας η πολιτιστική παραγωγή της εντασσόταν στα πλαίσια του ευρύτερου γιουγκοσλαβικού πολιτισμού. Το 1992 με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, η χώρα ανακήρυξε την αυτονομία της, και η πολιτιστική παραγωγή άρχισε σταδιακά να αναζητά και να βρίσκει την ιδιαίτερη ταυτότητά της.

Ο γνωστότερος λογοτέχνης της χώρας είναι ο Ίβο Άντριτς, ο οποίος το 1961 κέρδισε το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Άλλοι γνωστοί Βόσνιοι λογοτέχνες του 20ού αι. είναι ο Μέσα Σελίμοβιτς, ο ποιητής Αμπντουλάχ Σιντράν, ο Μακ Ντίζνταρ κ.ά. Ο Αντεμίρ Κένοβιτς και ο Εμίρ Κουστουρίτσα είναι οι γνωστότεροι κινηματογραφιστές που γεννημένοι στη Βοσνία κατάφεραν να γίνουν παγκοσμίως γνωστοί με τα έργα τους και να κερδίσουν πολλές διακρίσεις σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ (Φεστιβάλ Βενετίας, Φεστιβάλ Κανών). Ο Ντάνις Τάνοβιτς με την ταινία του «No man’s Land» κέρδισε το 2001 το Όσκαρ Ξενόγλωσσης ταινίας. Επίσης από τη Βοσνία κατάγεται και ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς ο οποίος είναι από τους πιο αναγνωρισμένους μουσικούς παγκοσμίως.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Βοσνία και Ερζεγοβίνη στο Open Directory Project