Арассыыйа
Арассыыйа Федерацията
Российская Федерация
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Өрөгөй ырыата: Россия Федерациятын өрөгөйүн ырыата |
||||||
Киин куората (and largest city) |
Москва |
|||||
Ил тыла | Нуучча тыла | |||||
Олохтоохтор ааттара | Нууччалар | |||||
Дьаhалтата | Федерал республика | |||||
- | Президент | Владимир Путин | ||||
- | Премьер миниистир | Дмитрий Медведев(Единая Россия) | ||||
- | Арассыыйа Федерация Сүбэтин салайааччыта | Валентина Матвиенко (Единая Россия) | ||||
- | Ил Дума салайааччыта | Сергей Нарышкин (Единая Россия) | ||||
Историята (862)1 | Новгород тэриллиитэ | |||||
Иэнэ | ||||||
- | Бүтүн | 17 075 400 km² (1-я) 6 592 800 sq mi |
||||
- | Уу (%) | 13 | ||||
Олохтоохторо | ||||||
- | 2008 estimate | 142 008 838 (9-е) | ||||
- | 2002 census | 145,166,731 | ||||
- | Олохтоох чиҥэ | 8,3/km² (209-й) 21 5/sq mi |
||||
БИО (АКП) | 2007 estimate | |||||
- | Total | $2 089 trillion (7-й) | ||||
- | Per capita | $14 704 (52nd) | ||||
БИО (номинал) | 2007 estimate | |||||
- | Total | $1 289 trillion (11-й) | ||||
- | Per capita | $9 074 (54th) | ||||
Дьини (2005) | 40.5 | |||||
КСИ (2005) | ▲ 0.802 (high) (67th) | |||||
Валюта | Солкуобай (RUB ) |
|||||
Кэм зоната | (UTC+2 to +12) | |||||
- | Сайыҥҥы кэм | (UTC+3 to +13) | ||||
Ил домен | .ru (.su reserved), (.рф2 2009 с.) | |||||
Телефон кода | +7 | |||||
1 | Варягтары ыҥырыы күнэ-дьыла Арассыыйа судаарыстыбаннаһын саҕаланыытынан ааҕыллар; Арассыыйа билиҥҥи көрүҥэр федерация (РСФСР) быһыытынан 1917 сыллаахха сэтинньи 7 күнүгэр олохтоммута. 1991 сыл ахсынньы 25 күнүттэн билиҥҥи аатын сүгэр. | |||||
2 | Кириллический, ожидается со второго квартала 2009 года.[1] |
Арассыыйа Федерацията (Российская Федерация) диэн Эуропа илин өттүгэр уонна Азия хоту өттүгэр сытар ил. Арассыыйа иэнинэн аан дойдуга ордук улахан ил (17 мөл 75 тыһ. 400 км² эбэтэр сир иэниттэн 11,46 % (1/9) ылар, иккис миэстэни ылар (Канада барыллаан икки төгүл кыра сири ылар).
Арассыыйа олохтоохторун ахсаана — 142 026,3 тыһ. киһи (2007 атырдьах ыйын 1 күнүнээҕи Росстат дааннайынан [2] туох баар Сир нэһилиэнньэтиттэн 2,15 %), нэһилэнньэтин 4/5 Эуропа өттүгэр олорор. Киһи ахсаанынан аан дойдуга 8-с миэстэни ылар. Дьонун улахан аҥаара куораттарга олорор — 73,0 %. Арассыыйаҕа элбэх омук олорор: нууччалартан ураты (79,83 %) дойдуга 180-тан тахса атын омуктар олороллор. Россия ил тыла — нуучча тыла.
Арассыыйа 16 или кытта киирбиhэр, сиринэн: Норвегия, Финляндия, Эстония, Латвия, Литва, Польша, Беларусь, Украина, Грузия, Азербайдьан, Казахстан, Кытай, Монголия, Хоту Кэриэйэ, байҕалынан: Дьоппуон уонна АХШ.
Ис хоһооно
Устуоруйата[уларыт | куодун уларытыы]
Арассыыйа Федерацията Сэбиэскэй Социалистическай Республикалар Сойуустарын официальнай утумнааччыта.
Экономиката[уларыт | куодун уларытыы]
Арассыыйа киин куората — Москва. Россияҕа 12 куорат 1 мөл. тахса киһилээх: Москва, Санкт-Петербург, Новосибирскай, Екатеринбург, Нижнэй Новгород, Самара, Омскай, Казань, Челябинскэй, Ростов-на-Дону, Уфа, Волгоград.
Омуктара[уларыт | куодун уларытыы]
Арассыыйа элбэх омук олорор дойдута.
- Ахсааннара бүтүн олохтоох ахсааныттан (145 млн) 0,1 бырыһыаныттан элбэҕи ылар омуктар (2002 сыллааҕы бутэһик сурутуу түмүгүнэн. Сурутуу түмүгүнэн бүтүннүүтэ — 145 мөл 166 тыһ. 731 киһи (2007 сыл ыам ыйын 1 күнүгэр 142,1 мөл. киһи).
- нууччалар — 115 мөл 889 тыһ. 107 киһи (бүтүн олохтоох 79,83 %)
- татаардар — 5 мөл 554 тыһ. 601 киһи (3,83 %)
- украиннар — 2 мөл 942 тыһ. 961 киһи (2,03 %)
- Башкирдар — 1 мөл 673 тыһ. 389 киһи (1,15 %)
- чуваштар — 1 мөл 637 тыһ. 094 киһи (1,13 %)
- чеченнар — 1 мөл 360 тыһ. 253 киһи (0,94 %)
- эрмээннэр — 1 мөл 130 тыһ. 491 киһи (0,78 %)
- мордвалар — 843 тыһ. 350 киһи (0,58 %)
- авардар — 814 тыһ. 473 киһи (0,56 %)
- белорустар — 807 тыһ. 970 киһи (0,56 %)
- казаахтар — 653 тыһ. 962 киһи (0,45 %)
- удмуртар — 636 тыһ. 906 киһи (0,44 %)
- азербайдьаннар — 621 тыһ. 840 киһи (0,43 %)
- марилар — 604 тыһ. 298 киһи (0,42 %)
- ниэмэстэр — 597 тыһ. 212 киһи (0,41 %)
- кабардалар — 519 тыһ. 958 киһи (0,36 %)
- осетиннар — 514 тыһ. 875 киһи (0,35 %)
- даргиннар — 510 тыһ. 156 киһи (0,35 %)
- бүрээттэр — 445 тыһ. 175 киһи (0,31 %)
- сахалар — 443 тыһ. 852 киһи (0,31 %)
- кумыктар — 422 тыһ. 409 киһи (0,29 %)
- ингуштар — 413 тыһ. 016 киһи (0,28 %)
- лезгиннар — 411 тыһ. 535 киһи (0,28 %)
- комилар — 293 тыһ. 406 киһи (0,2 %)
- тывалар — 243 тыһ. 442 киһи (0,17 %)
- дьэбэриэйдэр — 229 тыһ. 938 киһи (0,16 %)
- грузиннар — 197 тыһ. 934 киһи (0,14 %)
- карачайдар — 192 тыһ. 182 киһи (0,13 %)
- сыгааннар — 182 тыһ. 766 киһи (0,13 %)
- калмыктар — 173 тыһ. 996 киһи (0,12 %)
- молдованнар — 172 тыһ. 330 киһи (0,12 %)
- лактар — 156 тыһ. 545 киһи (0,11 %)
- кэриэйдэр — 148 тыһ. 556 киһи (0,1 %)
- атын омуктар — 2 мөл. 414 тыһ. 558 киһи. (1,66 %)
- омуктарын эппэтэхтэр — 1 мөл 460 тыһ. 751 киһи (1,01 %)
Быһаарыылар[уларыт | куодун уларытыы]
|