Rusia

Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Lumaktaw idiay: pagdaliasatan, biruken
Rúso a Pederasion
Российская Федерация
Rossiyskaya Federatsiya
Wagayway Eskudo
Nailian a kanta: 
Государственный гимн Российской Федерации
(tr.: Gosudarstvenny gimn Rossiyskoy Federatsii)
"Kanta ti Estado ti Pederasion ti Rusia"
Kapitolio
ken kadakkelan a siudad		 Moscow
55°45′N 37°37′E / 55.750°N 37.617°E / 55.750; 37.617
Opisial a sasao Rúso opisial iti amin iti daytoy a pagilian; 27 a dadduma a maikaduaan nga opisial iti sabsabali a rehion
Grupgrupo ti etniko (2010) 81% Dagiti Rúso
3.7% Tatars
1.4% Ukrainianos
1.1% Bashkirs
1% Chuvashes
11.8% ken dadduma pay a saan a nainaganan[1]
Nagan dagiti umili Rúso
Gobierno Pederal semi-presidential a republika
 •  Presidente Vladimir Putin
 •  Kangrunanan a Minitro Dmitry Medvedev
 •  Mangipangulo iti Pederasion a Konsilo Valentina Matviyenko (UR)
 •  Mangipangulo iti Estado a Duma Sergey Naryshkin (UR)
Lehislatura Pederal a Gimong
 •  Akinngato a kamara Pederasion a Konsilo
 •  Akinbaba a kamara Estado a Duma
Panakapatakder
 •  Rurik a Dinastia 862 
 •  Kievan Rus' 882 
 •  Vladimir-Suzdal Rus' 1169 
 •  Nalatak a Dukado iti Moscow 1283 
 •  Sarismo iti Rusia 16 Enero 1547 
 •  Imperio ti Rusia 22 Oktubre 1721 
 •  Rúso a Sobiet a Pederatibo a Sosialista a Republika 7 Nobiembre 1917 
 •  Dagiti Sosialista a Republika a Kappon ti Sobiet 10 Disiembre 1922 
 •  Rúso a Pederasion 25 Disiembre 1991 
Kalawa
 •  Dagup 17,075,400 km2 (Umuna)
6,592,800 sq mi
 •  Danum (%) 13[2] (mairaman dagiti alog)
Populasion
 •  2012 (karkulo) 143,030,106[3] (Maika-8)
 •  Densidad 8.3/km2 (Maika-217)
21.5/sq mi
GDP (PPP) 2011 karkulo
 •  Dagup $2.376 trillion[4] (Maika-6)
 •  Tunggal maysa a tao $16,687[4]
GDP (nominal) 2011 karkulo
 •  Dagup $1.884 trilion[4] (Maika-9)
 •  Tunggal maysa a tao $13,235[4]
Gini (2012) 42[5]
kalalainganna · Maika-83
HDI (2013) steady 0.778[6]
nangato · Maika-57
Kuarta Rublo (RUB)
Sona ti oras (UTC+3 aginggana ti +12 ,
(malaksid ti +5))
Pormat ti petsa aa.bb.tttt
Pagmanehuan kanawan
Kodigo ti panagtawag +7
TLD ti internet .ru, .su, .рф

Ti Rusia Dengngeni/ˈrʌʃə/ wenno /ˈrʊʃə/ (Ruso: Россия, tr. Rossiya; IPA: [rɐˈsʲijə] ( denggen)), opisial a naamammoan a kas ti Rusia ken ti Ruso a Pederasion[7] (Ruso: Российская Федерация, tr. Rossiyskaya Federatsiya; IPA: [rɐˈsʲijskəjə fʲɪdʲɪˈratsɨjə] ( denggen)), ket maysa a pagilian idiay akin-amianan nga Eurasia.[8] Daytoy ket maysa a pederal a semi-presidential a republika, a buklen dagiti 83 pederal a suheto. Manipud ti amianan a laud a mapan iti abagatan a daya, ti Rusia ket makibingbingay ti pagbeddengan iti Norwega, Pinlandia, Estonia, Latvia, Lituania ken Polonia (dagitoy dua ket babaen ti Kaliningrad Oblast), Belarus, Ukrania, Georgia, Azerbaijan, Kazakhstan, Tsína, Mongolia, ken Amiana a Korea. Adda pay daytoy dagiti maipapan ti baybay a pagbeddengan iti Haón babaen ti Baybay iti Okhotsk, ken ti estado ti Etados Unidos iti Alaska babaen ti Nailet a Baybay Bering. Iti 17,075,400 kuadrado kilometro (6,592,800 sq mi), ti Rusia ket isu ti kadakkelan a pagilian iti lubong, a mangsakop iti sumurok a pagkawalo iti matagtagitao a lugar iti Daga. Ti Rusia ket isu pay ti maikawalo a kaaduan ti populasion a pagilian nga adaan ti 143 a riwriw a tattao.[9] Gumay-at daytoy ti ballasiw ti sibubukel iti akin-amianan nga Asia ken 40% iti Europa, agsangapda kadagiti siam a sona ti oras ken agitiptipon iti maysa a nalawa a sakop iti kapalikmutan ken dagiti porma ti daga. Ti Rusia ket adda ti kadakelan a reserba kadagiti mineral ken enerhia a rekursos iti lubong[10] ketn isu ti kadakkelan nga agpatpataud iti lana ken masna nga alingasaw iti sangalubongan. Ti Rusia ket adda ti kadakkelan a reserba a kabakiran ken dagiti danawna ket aglaon iti agarup a maysa a pagkapat iti di-naapgad a danum iti lubong.[11]

Ti pakasaritaan iti daytoy a pagilian ket nangrugi kadagiti Daya nga Eslabo, nga immungar a kas dagiti malaslasin a grupo idiay Europa a nagbaetan dagiti maika-3 ken maika-8 a siglo AD.[12] Binangon ken tinurayan babaen ti maysa a Barangiano a napili a mannakigubat ken dagiti kaputotanda, ti mediebal nga estado iti Rus ket rimsua idi maik-9 a siglo. Idi 988 inamponna ti Ortodokso a Kristianidad manipud ti Imperio a Bisantino,[13] a nagrugian ti sintesis dagiti Bisantino ken Eslabo a kultura a nagilawlawag ti Ruso a kultura para kadagiti sumaruno a milenio.[13] Ti Rus' ket naapday ken nagbalin kadagiti nadumaduma a babassit nga estado; kaaduan kadagiti Rus' a dagdaga ket sinakop babaen dagiti Mongol a panagraut ken dagitoy ket nagbali a tibutario dagiti nomadiko a Nabalitokan a Horda.[14] Ti Nalatak a Dukado iti Moscow ket nagininut a nangtipon kadagiti nakapalikmut a Ruso a prisipalidad, nakaganab ti panakawayawayas manipud ti Nabalitokan a Horda, ken nangituray ti kultura ken politika a legado iti Kievan Rus'. Babaen ti maika-18 a siglo, daytoy a pagilian ket kaaduan a nagpalawa babaen ti panagrukma, panagikapet, ken eksplorasion a nagbalin iti Imperio a Ruso, nga isu daytoy ti maikatlo a kadakkelan nga imperio iti pakasaritaan, a gumay-at manipud ti Polonia idiay Europa aginggana idiay Alaska iti Amianan nga Amerika.[15][16]

Sakbayan ti Ruso Rebolusion, ti Rusia ket nagbalin ti kadakkelan ken ti umuna a kumaduaan iti Kappon ti Sobiet, ti immuna a batay-linteg a sosialista nga estado iti lubong ken mabigbigan a maysa a nalatak a bileg,[17] a daytoy ket nagbanagan ti naikeddeng a papel dagiti Kumadua a panagballigi iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat.[18][19] Ti panawen ti Sobiet ket nakakita kadagiti kaaduan a nagun-od iti teknolohi iti maika-20 a siglo, a mairaman ti umuna a panagbaniaga ti nagtagitaon iti limbang iti lubong. Ti Ruso a Pederasion ket naibangon sakbayan ti panakarunaw iti Kappon ti Sobiet idi 1991, ngem daytoy ket mabigbigan a kas ti nalinteg a personalidad iti Sobiet nga estado.

Ti Ruso nga ekonomia ket isu timaikasiam a kadakkelan iti lubong babaen ti nominal a GDP ken maikanem a kadakkelan babaen ti pagpadaan ti kapigsa ti panag-gatang, nga adda ti maikatlo a kadakkelan a nominal ti milisia a busbos. Ti Russia ket maysa kadagiti kapardasen nga agrangrang-ay a kangrunaan nga ekonomia iti lubong. Maysa pay kadagiti lima a mabigbigan a [dagiti nuklear a naarmasan nga estado|nuklear a naarmasan nga estado]] ken agtagikua kadagiti kadakkelan ti reserba dagiti armas iti dagup a panagdadael. Ti Russia ket maysa a nalatak a bileg ken agnanayon a kameng iti Salaknib a Konsilo ti Nagkaykaysa a Pagpagilian, kameng iti G8, G20, ti Konsilo iti Europa, ti Asia-Pasipiko nga Ekonomiko a Pagtitinnulongan, ti Organisasion ti Shanghai a Pagtitinnulongan, ti Komunidad ti Eurasian nga Ekonomiko, ti Organisasion par aiti Salaknib ken Pagtitinnulongan iti Europa (OSCE), ti Organisasion ti Komersio ti Lubong (WTO), ken ti daulo a kameng iti Mankomunidad dagiti Nawaya nga Estado.

Ti Katedral ti Saint Basil ken ti Torre ti Spasskaya ti Moscow Kremlin iti Red Square iti Moscow

Dagiti nagibasaran[urnosen | urnosen ti taudan]

  1. ^ http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/result-december-2011.ppt
  2. ^ "Ti Rúso a Pederasion: saspasap a panakaidasig". Pederal nga Estado kadagiti Estadistika a Serbisio. Naiyarkibo manipud iti ti kasisigud idi 2003-10-21. Naala idi 5 Abril 2008. 
  3. ^ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/PrPopul2012.xls
  4. ^ a b c d "Rusia". Internasional a Pondo ti Panguartaan. Naala idi 14 Oktubre 2011. 
  5. ^ "Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. CIA. Naala idi 5 Enero 2014. 
  6. ^ "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014. 
  7. ^ "Dagiti nagan a Ruso a Pederasion ken Rusia ket nasken nga agpadpadan to". "Ti Batay-linteg iti Ruso a Pederasion". (Artikulo 1). Naala idi 25 Hunio 2009. 
  8. ^ "Rusia". Encyclopædia Britannica. Naala idi 31 Enero 2008. 
  9. ^ Федеральная служба государственной статистики (Federal State Statistics Service) (2011). "Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года (Information on the final results of the 2010 All-Russian Population Census)". Всероссийская перепись населения 2010 года (2010 All-Russia Population Census) (iti Ruso). Federal State Statistics Service. Naala idi 2011-12-28. 
  10. ^ "Komision iti Ruso a Pederasion para iti UNESCO: Panorama iti Rusia". Unesco.ru. Naala idi 29 Oktubre 2010. 
  11. ^ Biblioteka iti Kongreso. "Topograpia ken pagayusan ti danum". Naala idi 26 Disiembre 2007. 
  12. ^ "Rusia". Encyclopædia Britannica. Naala idi 31 Enero 2008. 
  13. ^ a b Naala manipud kenni Glenn E. Curtis (ed.) (1998). "Rusia: Panagadal ti Pagilian: Kievan Rus' ken Mongol a Paset ti Panawen". Washington, DC: Pederal a Panagsukisok Dibision iti Biblioteka iti Kongreso. Naala idi 20 Hulio 2007. 
  14. ^ Ti Mongol nga imperio: ti ibabangon ken legado, Babaen ni Michael Prawdin, Gérard Chaliand, (2005) panid 512-550
  15. ^ Rein Taagepera (Septiembre 1997). "Panagpalawa ken Panagpabassit a Tabs dagiti Dakkel a Turay: Kontesto para iti Rusia". Pagkapat nga Internasional a Panagadadal. 41 (3): 475–504. doi:10.1111/0020-8833.00053. 
  16. ^ Peter Turchin, Thomas D. Hall and Jonathan M. Adams, "Daya-Laud Orientasion iti Pakasaritaan dagiti Imperio", Warnakan iti Lubong-Sistema a Panagsukisok Tom. 12 (no. 2), pp. 219–229 (2006).
  17. ^ Dagiti politika dagiti nalatak a Bileg: ti panagbalbaliw idiay Estado Unidos ken ti Kappon ti Sobiet Books.Google.com
  18. ^ Weinberg, G.L. (1995). Nakaarmas a Lubong: Ti Sangalubongan a Pakasaritaan iti Maikadua a Sangalubongan a Gubat. Cambridge nga Unibersidad ti Pagmalditan. p. 264. ISBN 0-521-55879-4. 
  19. ^ Rozhnov, Konstantin, Sino ti Nagabak ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat?. BBC.

Dagiti silpo ti ruar[urnosen | urnosen ti taudan]
Listaan dagiti naturay nga estado
Asia (orthographic projection).svg
Dagiti estado nga addaan iti limitado a pannakabigbig
Dagiti agkamkammatalek ken
dagiti espesial nga administratibo a rehion
Australia
Tsina
Nagkaykaysa a Pagarian
Dagiti naturay nga estado
Europe (orthographic projection).svg
Dagiti estado nga addaan iti limitado a pannakabigbig
Agkamkammatalek ken
dagiti sabsabali pay a teritorio
Dinamarka
Pinlandia
Norwega
Nagkaykaysa a Pagarian
Naala manipud iti "https://ilo.wikipedia.org/w/index.php?title=Rusia&oldid=278180"