Madrid

Geografia fisica

Coordenadas

40° 26′ 00″ N 3° 41′ 00″ O / 40.433333, -3.683333

Superfícia

608 km²

Altituds
· Mejana

666 m

Geografia politica

País

Espanha

Comunautat autonòma

Comunautat autonòma de Madrid

Província

Madrid

Comarca

Airal metropolitan de Madrid

Municipalitat

Madrid

Primièr cònsol
Mandat en cors

Manuela Carmena (Ahora Madrid)
2011-2015

Geografia umana

Populacion (INE)
(2008)

3 413 271 ab, ab.

Autras informacions

Gentilici

(oc)madrilenc -a
(es)madrileño/a, matritense

Còde postal

28001-28080

Còde INE

28079

Madrid es la capitala e la vila mai importanta d'Espanha e la Comunitat autonòma de Madrid. Sa populacion èra estimada a 3 165 235 abitants en 2014 (6 543 031 abitants dins l'airal metropolitan). Sa superfícia totala es de 607 km².

Lo gentilici es madridenc -a.

Es un important centre industrial, e lo centre mai important de comèrci, servicis e bancari d'Espanha.

Plaza Mayor, importanta plaça de Madrid.

Istòria[modificar | modificar la font]

Au sègle IX, l'emir de Còrdoa, Mohamed Ièr, que fondè ua hortalessa en aqueth lòc au ras de l'arriu mazanares en lo bèth batejar Magerit ( مجريط en arab).

Lo rei Ferran Ièr de Castelha que prengó ua purmèra vegada aquesta hortalessa e lo son vilatge en 1047, mes, los jutjant brica interessants, que 'us tornè en escambi d'un tribut. La vila que ho definitivament conquestada en 1085 peu rei Anfós IV de Castelha, au maugrat qui hore sacamandejada peus almoravides en 1109.

En 1525, Madrid que ho lo lòc de detencion deu rei de França, Francés Ièr.

Felip II d'Espanha que prengó en 1561 la decision de mudar la soa cort de Toledo a Madrid e aquesta que vadore atau e dinc au dia de uei, capitala d'Espanha e, alavetz, deu son empèri.

Lo 3 de mai de 1808 (Francisco Goya, Musèu deu Prado

Au sègle XIX, l'envasion francesa que miè a la susmauta deus madrilencs (lo 2 de mai de 1808) e a la sanhosa repression de l'armada de Napoleon (ambs hèitas immortalizadas per Francisco Goya). En 1812 Josèp Bonaparte qu'avó d'abandonar Madrid tornada crubar per la dinastia deus Borbons dab l'entrada deu rei Ferrand VII d'Espanha.

Durant la Guèrra Civiu Espanhòla, Madrid que ho bombardejada per l'armada rebèlla de Francisco Franco qui i he la soa entrada en 1939, en tot clavar atau la guerra.

En 1973, durant la dictatura franquista, la ciutat que ho marcada per la repression politica e reaccions de resisténcia com l'atemptat de l'ETA contra lo president deu conselh Luis Carrero Blanco, alavez successor probable deu dictator qui eth, e's morí en 1975 en tot deishar atau lo parat au rei Joan Carles Ièr de restaurar la monarquia en promulgant la constitucion de 1978. Lo desenvolopament d'aqueth procès democratic que hore l'encausa, en 1981, de la temptativa infructuosa de còp d'Estat peu coronèu Antonio Tejero Molina.

Desempuish la ciutat qu'a conegut un gran desvolopament urban e culturau, sustot dab las annadas qui seguèn la caduda de la dictatura e qui hon batejadas la Movida, justament peu lor dinamisme.