Катар

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Мұнда ауысу: шарлау, іздеу
دولة قطر
Дәуләт Қатар
Қатар мемлекеті
Қатар байрағы Қатар елтаңбасы
ӘнұраныAs Salam al Amiri
Қатар орналасуы
Елордасы
(және ең ірі қаласы)
Доһа
25°18′N, 51°31′E
Ресми тілдері араб тілі
Халық атауы Қатарлық
Үкімет түрі Конституциялық монархия
 —  Әмір Һамад бин Халифа
 —  Премьер-министрі Хамад ибн Джабер Аль Тани
Тәуелсіздік2
 —  Құрама Патшалық-тан
3 қыркүйек 1971 жылы 
Аумағы
 —  Барлығы 11 437  км² (164ші)
Айтылым қатесі: Танылмаған тыныс белгісі « »  миль² 
 —  Су (%) болмашы
Жұрты
 —  шілде 2007 сарап. 841,000 (158th1)
 —  2004 жұрт санағы 744,029[1] (159шы)
ЖІӨ (АҚТ) 2005 сарап.
 —  Бүкіл $25.01 млрд (102ші)
 —  Жан басына шаққанда $31,397 (11ші)
ЖІӨ (nominal) 2005 сарап.
 —  Бүкіл $42.463 млрд (62ші)
 —  Жан басына шаққанда $49,655 (7ші)
АДИ (2004) Red Arrow Down.svg 0.844 (high) (46ші)
Ұлттық ақшасы Риал (QAR)
Уақыт белдеу(лер)і AST (UTC+3)
 —  Жазғы уақыт (бақыланбайды) (UTC+3)
Интернет үйшігі .qa
Телефон белгілемесі +974
1 Ранг 2005 жылдың бағамы бойынша.
2 1800-ші жылдардың ортасынан Аль Тани отбасымен басқарылады.
Катар[1], Катар мемлекеті – Парсы шығанағының Катар түбегіндегі мемлекет.
  • Жер көлемі 11400 км2.
  • Халқы 724 мың адам (1999).
  • Негізгі тұрғындары – катарлық арабтар. Оған қоса пәкстандықтар, үнділер, ирандықтар тұрады.
  • Ресми тілі – араб тілі.
  • Тұрғындары, негізінен, мұсылмандар.
  • Астанасы – Доһа қаласы.
  • Мемлекеттің саяси құрылымы – абсолютті монархия.
  • Мемлекет басшысы әмір шейї Хамад бен Халифа әл-Тани (1995 жылдан) бүкіл билікті өз қолына шоғырландырған.
  • Саяси партияларға тыйым салынған.
  • Ұлттық мерекесі 3 қыркүйек – Тәуелсіздік күні (1971).
  • Ақша бірлігі – Катар риалы.

Табиғаты[өңдеу]

Жері шөлейтті жазық болып келеді. Тұрақты ағатын өзендері жоқ. Климаты тропиктік, құрғақ, қысы мен жазы қуаң, ыстық. Қаңтардағы орташа температура 16С, шілдеде 32С, жауын-шашынның жылдық мөлшері 100 мм.

Тарихы[өңдеу]

Катар түбегін адамдар біздің заманымыздан бұрын 2 – 3-мыңжылдықта қоныстана бастаған. Алғашқы жазба мәліметтер біздің заманымыздың бас кезінен бастап кездеседі. Оны оқтын-оқтын ирандықтар жаулап алып отырды. 7 ғасырда елді арабтар жаулап алып, Араб халифаты құрамына енгізді. Халифат ыдырағаннан кейін (10 ғасыр), аумағы Карматтар мемлекетінің құрамында болып, 13 – 14 ғасырларда Бахрейн әмірлігінің қол астына қарады. 16 ғасырда Катарды Бахрейн әмірлігімен бірге португалдар, кейінірек Осман сұлтандығы басып алды. 17 ғасырдан бастап ел түрік, парсы мемлекеттері мен араб билеушілері (Оман шейїтары, Сауд әулеті, тағы басқа) арасындағы күрес нысанына айналды. 18 ғасырдың 2-жартысынан бастап елдің шағын бөлігіне Тани әулеті иелік ете бастады. Бұл әулет 19 ғасырдың аяғында елді біріктірді, бірақ 1868 жылы ағылшындармен өз тәуелсіздігіне нұқсан келтіретін шарт жасасты. 18711914 жылы Осман сұлтандығы қайта бағындырды. 1914 жылы елді ағылшындар басып алып, 1916 жылы Катар Британия протектараты болып жарияланды. 1930 жылы ел территориясынан аса мол мұнай қоры табылып, шет ел компаниялары ағыла бастады. 2-дүниежүзілік соғыстан кейін елде ұлт-азаттық қозғалысы күшейді. 1960 – 68 жылы халық толқулары қайта күшейіп, билік басындағылар ауысып, ағылшын әскерлері елден шығарыла бастады. 1970 жылы10 сәуірде уақытша конституция қабылданып, мамырда алғашқы үкімет құрылды. 1971 жылы1 қыркүйекте Катар тәуелсіз мемлекет болып жарияланып, БҰҰ мен Араб мемлекеттері лигасына қабылданды. 1991 жылы Катар Қарулы Күштері БҰҰ шеңберінде жүргізілген Иракқа қарсы соғыс қимылдарына қатынасты.

Экономикасы[өңдеу]

Негізгі байлығы – мұнай (табиғи қоры – 778 млн. тонна). Елдегі ұлттық табыстың 90%-ын мұнай өнеркәсібі береді. Мұнай өнеркәсібі “Катар петролеум”, “Шелл оф Катар”, тағы басқа компаниялар қолында. Мұнайдан басқа табиғи газ өндіріледі, балық ауланады. Тұрғындардың 35%-ы өнеркәсіпте, 3%-ы ауыл шаруашылығында, 60%-ы қызмет көрсету салаларында қызмет етеді. Жерінің 0,7%-ы ғана ауыл шаруашылығына пайдаланылады. 1997 жылы ұлттың байлық мөлшері 7,4 млрд. АҚШ доллapы, жан басына шаққанда 20100 доллар деңгейінде болды. Мұнай салалары бойынша жетіспейтін жұмыс күшін сырттан әкеледі. Сырттан машиналар, құрал-саймандар, мал, тамақ өнімдері, тұтыну және химия тауарлары әкелінеді. Негізгі сауда серіктестіктері: Жапония, Италия, АҚШ, Ұлыбритания, Германия, Франция, Сауд Арабиясы. Қазақстан мен Катар арасында дипломатиялық қатынас 1992 жылы орнаған. 1998 жылы 23 мамырда Қазақстан Президенті Н.Назарбаев Катарда ресми сапармен болып, әмір Хамад бен Халифа әл-Танимен және елдегі аса ірі бизнес өкілдерімен келіссөз жүргізді. Екі жақ мұнай өңдеу және тасымалдау, инвестиция мен банк, туризм, әуе байланысы, тағы басқа салалар бойынша өзара келісімдерге қол қойды. Осы кездесуден кейін екі ел арасында сауда-экономикалық байланыстар жедел дами бастады.

Дереккөздер[өңдеу]

  1. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том