Америкэ Штат Зэгуэтхэр
Америкэ Штат Зэгуэт United States of America |
|||||
|
|||||
Гоуидзэр: «In God We Trust (Тхьэм дыщогугъ)» | |||||
Къэрал уэрэд: «The Star-Spangled Banner (Нып вагъуэ зтепхъа)» ( едэӀун (info)) | |||||
Щыхалъхьар | 1776 бадзэуэгъуэм и 4 | ||||
Нэхъышъхьэбзэхэр | инджылыбзэ (де-факто; юридическу нэхъышъхьэ бзэ иӀэкъым) | ||||
Къалэ нэхъышъхьэр | Уашингтон | ||||
ӀэнатӀэ хабзэр | Президентым и Республикэ | ||||
Президент Вице-Президент |
Барак Обама Джозеф Байден |
||||
ШӀыпӀэр • Псори |
4-нэ дунем 9 518 900 км² |
||||
Къэралым и джылэр • ЗэралъытэмкӀэ (2010) • Ӏувагъыр |
309 204 770 цӀыху 32 цӀыху/км² |
||||
ВКӀуП • КъыхэкӀыр (2007) • Зы цӀыхум къытехуэр |
$14,246 трлн. (1-нэ) $30.856 |
||||
Этнохоронимыр | америк америкхэ | ||||
Валутэр | АШЗ-м и доллар | ||||
Интернет-доменхэр | .us; .mil; .gov | ||||
Телефон кодыр | +1 | ||||
Зэманыгъуэхэр | -5; -10 | ||||
Америкэм и Штат Зэгуэтхэр (ин-бз.: The United States of America, USA, эс-бз.: Estados Unidos de América, ур-бз.: Соеденённые Штаты Америки) — къэрал Ишъхъэрэ Америкэм. И инагъымкӀэ дунем еплӀанэ (9 522 057 км²), джылу дэсымкӀэ ещанэ (307 000 000). Къалэ нэхъышъхьэр - Уашингтон.
Иштат Зэгуэтхэм я гъунапкъэр ишъхъэрэм КэнадэмкӀэ ирокӀуэ, ипшъэмкӀэ Мексикэм иде. Къэрал щыхъуар 1776 гъэм, 13 британ калониэхэр зэхыхьу хуит къэралу зыщытраӀуам. Хуит хъуным шъхьакӀэ зауэр 1783 гъэм нэгъунэ ирагъэкlуэкlри, зауэр къахьа.
Иджыпсту Америкэм Иштат Зэгуэтхэм дунейм нэхъ экономикэ иныр яӀа (14, 2 трилиуану $), дзэшхуэ иӀа абы пэмыкӀыу и хыдзэр дунейм нэхъ ин. ЛъэпӀкъ Зэгуэт Хасэм яхэт.
Тхыдэ[гъэтэрэзын | edit source]
- 1565 - эспанхэм япэреуэ къалэ яшъыр иджырей Америкэ Иштат Зэгуэтхэм ( АШЗ ) я шӀыпӀэм, къалэм ицӀэр Сент-Огастин
- 1585 - колониэ Роаник яшъын къырагъажьэ - ар британхэм япэреуэ Америкэм колониэ яшъын ягугъара ауэ хокӀуадэ яужым.
- 1607 - япэреуэ инджылыз колониэ Ипшъэ Америкэм яшъыр, Джэймстаун ( Вирджиниэ )
- 1609 - эспанхэм Санта-Фэ яшъыр - эспанхэм абыкӀэ я колониэхэр ягъэбжыгъэ Ипшъэ-КъуэхьапӀэм иджырей АШЗ-м
- 1623 - Ниу-Гэмпшир колониэр яшъыр
- 1626 - голланхэм Амстердам-КӀэ яшъыр - голланхэм Ишъхъэрэ Америкэм яубыда шӀыгу кӀэхэм икъалэ Ӏаташъхьу, яужкӀэ Ниу-Йорк мэхъужьыр.
- 1682 - Миссисипи ипсыхъуэмрэ, псыуэ хэлъаду хъуам я псыхъуэмрэ фрэндж пщым еуэ траӀуэ.
- 1701 - быдапӀэ Детройт яшъыр - быдапӀэ нэхъ ин фрэндж колониэм ящыщхэм
- 1718 - фрэнджхэм Орлеан-КӀэ яшъыр, абымкӀэ йокlыр фрэнджхэм я колониэхэр АШЗ-м
- 1769 - эспанхэм Сан-Диего яшъыр, абыкӀэ кӀадзэ эспанхэм Ипшъэ Калифорниэр колониэ яшъын.
- 16 дыгъэгъазэм 1773 - АШЗ хуит хъуным шъхьакӀэ зауэ кӀедзэ.
- 1775 - 1783 Хуит хъуным шъхьакӀэ зауэ, пэмыкӀыу зэреджэмкӀэ Америкэ револуциэ
- 1789 - АШЗ япэреуэ президент хахыр. Хахар Джордж Уашингтон джылэм 100 % джэуап иратауэ
- 1800 - къалэ Ӏаташъхьар Филаделфиэм ирахри Уашингтон яхьыр
- 1803 - Наполеоным и фрэндж шӀыпӀэ Ишъхъэрэ Америкэм щыӀахэр къащэху АШЗ, абы шъхьакӀэ ишӀыпӀэр тӀууэ хохъуэ
- 1812 - 1815 - инджылыз-америкэ зауэ
- 1828 - Демократ партиэ АШЗ еуэ зэфӀоувэ.
- 1830, 28 накъыгъэм АШЗ иконгрессым унафэ къыкӀегъэкӀ къуэкӀыпӀэ лъэныкъуэ хы Ӏуфэм индеуэ ису хъуар ирагъэкӀыну къуэхьапӀэм, псори здис Оклахомэм.
- 1845, 29 дыгъэгъазэм Республикэ Текси ( Техас ) АШЗ хохьа, штат хуэду
- 1854 - Республикэ партиэ АШЗ зэфӀоувэ
- 1861 - 1865 - Джылэ зауэ
- 1929 - Дипрессиэшхуэ кӀедзэ, къэралым иэкономикэмрэ икултурэмрэ Ӏэуэ йоуэ.
- 1941, 7 дыгъэгъазэм - японхэр Пиорл-Харборным тоуэхэ. АШЗ ЕтӀуанэ Дуней Зауэм хохьахэ, 8 дыгъэгъазэм Японым езэуэн кӀадзу.
- 1945, 6 - 9 шыщхьэӀум - атом шэ-топхэр Хиросимэмрэ Нагасакимрэ къалэхэм ( Японым ) ирадзых. 250 000 цӀыху хокӀуадэ, янэхъыбэр унагъуэ джылу.
- 1964 - 1973 - Виетнам зауэ.
Куейхэр[гъэтэрэзын | edit source]
Къэралыр штат 50 зэхэт, псоми ӀанатӀэ зэхуэдиз яӀу. Штат къэс езыхэм я конституциэ яӀа. Штатхэм яцӀэ нэхъыбэр къызыхэкӀыр индей лъэпӀкъхэм яцӀэхэра иэ Фрэнджымрэ Инджылызымрэ япщыхэм яцӀэхэм
Джылэр[гъэтэрэзын | edit source]
- 1790 - 3, 9 мил.
- 1860 - 31, 4 мил.
- 1900 - 76, 2 мил.
- 1971 - 216, 8 мил.
- 1983 - 234, 2 мил
- 2000 - 275, 6 мил.
- 2007 - 303, 3 мил.
- 2009 - 308, 0 мил.
Диныр[гъэтэрэзын | edit source]
Джылэм янэхъыбэр Чристан динхэм пыл. Мыбы хуэду - 51 % протестантхэ; 29, 0 % - католикхэ; 12, 1% - пэмыкӀ Чыристэн динхэ. Джурт дин - 1, 7 %; Буддэ дин - 0, 7%; Муслъымэн дин - 0, 6 %; ПэмыкӀы дину - 2, 5%. Тхьаншу - 4 %
|
|
---|---|
Хуит къэралхэр | Антигуэрэ Барбудэрэ • АШЗ • Барбадос • Бахамэ хы тlыгухэр • Белиз • Гаити • Гуатемалэ • Гренадэ • Доминикэ • Доминикан Республикэ • Канадэ • Костэ-Рикэ • Кубэ • Мексикэ • Никарагуэ • Панамэ • Салвадор • Сент-Лиусиэ • Сент-Винсентрэ Гренадинрэ • Сент-Китсрэ Невисрэ • Тринидадрэ Тобагэрэ • Хондурас • Ямайкэ |
ШӀыпӀэ щхьэхуимытхэр | Америкэ Виргин хы тӀыгухэр • Ангилиэ • Арубэ • Бермуд хы тӀыгухэр • Британиэшхуэ Виргин хы тӀыгухэр • Гуаделупэ • Гренландиэ • Кайман хы тӀыгухэр • Клиппертон • Кюрасауэ • Мартиникэ • Монтсеррат • Навассэ • Нидерлэнд Карибхэр • Пуерто-Рикэ • Сан-Андресрэ Провиденсрэ • Сен-Бартелми • Сен-Мартен • Сен-Пиеррэ Микелонрэ • Синт-Мартен • Тёрксрэ Кайкосрэ |
Мыр тхыгъэ нэмгъэсащ. Проектым удэӀэпыкъуфынущ, бгъэтэрэзу нэхъыбэ иптхэм. Мы псалъашъхьэр зэфӀэкӀыгъуэфкӀэ нэхъ тэрэзымкӀэ зэхъукӀын хуэй. |