Америкэ Штат Зэгуэтхэр

Къыздихар Уикипедиэ
Мыбы кӀуэн: навигацэ, лъыхъуэн
Америкэ Штат Зэгуэт
United States of America
Flag of the United States.svg Дэмыгъэ АШЗ-м
АШЗ-м и нып АШЗ-м и дэмыгъэ

Кординатхэр: 40°00′00″ с. ш. 100°00′00″ з. д. / 40° с. ш. 100° з. д. (G)

United States (orthographic projection).svg
Гоуидзэр: «In God We Trust (Тхьэм дыщогугъ)»
Къэрал уэрэд: «The Star-Spangled Banner (Нып вагъуэ зтепхъа)» (Макъ едэӀун (info))
Щыхалъхьар 1776 бадзэуэгъуэм и 4
Нэхъышъхьэбзэхэр инджылыбзэ (де-факто; юридическу нэхъышъхьэ бзэ иӀэкъым)
Къалэ нэхъышъхьэр Уашингтон
ӀэнатӀэ хабзэр Президентым и Республикэ
Президент
Вице-Президент
Барак Обама
Джозеф Байден
ШӀыпӀэр
• Псори
4-нэ дунем
9 518 900 км²
Къэралым и джылэр
• ЗэралъытэмкӀэ (2010)
Ӏувагъыр

309 204 770 цӀыху
32 цӀыху/км²
ВКӀуП
  • КъыхэкӀыр (2007)
  • Зы цӀыхум къытехуэр

$14,246 трлн.  (1-нэ)
$30.856
Этнохоронимыр америк америкхэ
Валутэр АШЗ-м и доллар
Интернет-доменхэр .us; .mil; .gov
Телефон кодыр +1
Зэманыгъуэхэр -5; -10

Америкэм и Штат Зэгуэтхэр (ин-бз.: The United States of America, USA, эс-бз.: Estados Unidos de América, ур-бз.: Соеденённые Штаты Америки) — къэрал Ишъхъэрэ Америкэм. И инагъымкӀэ дунем еплӀанэ (9 522 057 км²), джылу дэсымкӀэ ещанэ (307 000 000). Къалэ нэхъышъхьэр - Уашингтон.

Иштат Зэгуэтхэм я гъунапкъэр ишъхъэрэм КэнадэмкӀэ ирокӀуэ, ипшъэмкӀэ Мексикэм иде. Къэрал щыхъуар 1776 гъэм, 13 британ калониэхэр зэхыхьу хуит къэралу зыщытраӀуам. Хуит хъуным шъхьакӀэ зауэр 1783 гъэм нэгъунэ ирагъэкlуэкlри, зауэр къахьа.

Иджыпсту Америкэм Иштат Зэгуэтхэм дунейм нэхъ экономикэ иныр яӀа (14, 2 трилиуану $), дзэшхуэ иӀа абы пэмыкӀыу и хыдзэр дунейм нэхъ ин. ЛъэпӀкъ Зэгуэт Хасэм яхэт.

Тхыдэ[гъэтэрэзын | edit source]

  • 1565 - эспанхэм япэреуэ къалэ яшъыр иджырей Америкэ Иштат Зэгуэтхэм ( АШЗ ) я шӀыпӀэм, къалэм ицӀэр Сент-Огастин
  • 1585 - колониэ Роаник яшъын къырагъажьэ - ар британхэм япэреуэ Америкэм колониэ яшъын ягугъара ауэ хокӀуадэ яужым.
  • 1607 - япэреуэ инджылыз колониэ Ипшъэ Америкэм яшъыр, Джэймстаун ( Вирджиниэ )
  • 1609 - эспанхэм Санта-Фэ яшъыр - эспанхэм абыкӀэ я колониэхэр ягъэбжыгъэ Ипшъэ-КъуэхьапӀэм иджырей АШЗ-м
  • 1623 - Ниу-Гэмпшир колониэр яшъыр
  • 1626 - голланхэм Амстердам-КӀэ яшъыр - голланхэм Ишъхъэрэ Америкэм яубыда шӀыгу кӀэхэм икъалэ Ӏаташъхьу, яужкӀэ Ниу-Йорк мэхъужьыр.
  • 1682 - Миссисипи ипсыхъуэмрэ, псыуэ хэлъаду хъуам я псыхъуэмрэ фрэндж пщым еуэ траӀуэ.
  • 1701 - быдапӀэ Детройт яшъыр - быдапӀэ нэхъ ин фрэндж колониэм ящыщхэм
  • 1718 - фрэнджхэм Орлеан-КӀэ яшъыр, абымкӀэ йокlыр фрэнджхэм я колониэхэр АШЗ-м
  • 1769 - эспанхэм Сан-Диего яшъыр, абыкӀэ кӀадзэ эспанхэм Ипшъэ Калифорниэр колониэ яшъын.
  • 16 дыгъэгъазэм 1773 - АШЗ хуит хъуным шъхьакӀэ зауэ кӀедзэ.
  • 1775 - 1783 Хуит хъуным шъхьакӀэ зауэ, пэмыкӀыу зэреджэмкӀэ Америкэ револуциэ
  • 1789 - АШЗ япэреуэ президент хахыр. Хахар Джордж Уашингтон джылэм 100 % джэуап иратауэ
  • 1800 - къалэ Ӏаташъхьар Филаделфиэм ирахри Уашингтон яхьыр
  • 1803 - Наполеоным и фрэндж шӀыпӀэ Ишъхъэрэ Америкэм щыӀахэр къащэху АШЗ, абы шъхьакӀэ ишӀыпӀэр тӀууэ хохъуэ
  • 1812 - 1815 - инджылыз-америкэ зауэ
  • 1828 - Демократ партиэ АШЗ еуэ зэфӀоувэ.
  • 1830, 28 накъыгъэм АШЗ иконгрессым унафэ къыкӀегъэкӀ къуэкӀыпӀэ лъэныкъуэ хы Ӏуфэм индеуэ ису хъуар ирагъэкӀыну къуэхьапӀэм, псори здис Оклахомэм.
  • 1845, 29 дыгъэгъазэм Республикэ Текси ( Техас ) АШЗ хохьа, штат хуэду
  • 1854 - Республикэ партиэ АШЗ зэфӀоувэ
  • 1861 - 1865 - Джылэ зауэ
  • 1929 - Дипрессиэшхуэ кӀедзэ, къэралым иэкономикэмрэ икултурэмрэ Ӏэуэ йоуэ.
  • 1941, 7 дыгъэгъазэм - японхэр Пиорл-Харборным тоуэхэ. АШЗ ЕтӀуанэ Дуней Зауэм хохьахэ, 8 дыгъэгъазэм Японым езэуэн кӀадзу.
  • 1945, 6 - 9 шыщхьэӀум - атом шэ-топхэр Хиросимэмрэ Нагасакимрэ къалэхэм ( Японым ) ирадзых. 250 000 цӀыху хокӀуадэ, янэхъыбэр унагъуэ джылу.
  • 1964 - 1973 - Виетнам зауэ.

Куейхэр[гъэтэрэзын | edit source]

Къэралыр штат 50 зэхэт, псоми ӀанатӀэ зэхуэдиз яӀу. Штат къэс езыхэм я конституциэ яӀа. Штатхэм яцӀэ нэхъыбэр къызыхэкӀыр индей лъэпӀкъхэм яцӀэхэра иэ Фрэнджымрэ Инджылызымрэ япщыхэм яцӀэхэм

Айдахо Flag of Idaho.svg
Айоуэ Flag of Iowa.svg
Алабамэ Flag of Alabama.svg
Аласкэ Flag of Alaska.svg
Аризонэ Flag of Arizona.svg
Арканзас Flag of Arkansas.svg
Уайоминг Flag of Wyoming.svg
Уашингтон Flag of Washington.svg
Вермонт Flag of Vermont.svg
Вирджиниэ Flag of Virginia.svg
Висконсин Flag of Wisconsin.svg
Гавайи Flag of Hawaii.svg
Делавэр Flag of Delaware.svg
Джорджиэ Flag of Georgia (U.S. state).svg
КъуэхьапӀэ Вирджиниэ Flag of West Virginia.svg
Иллинойс Flag of Illinois.svg
Индиана Flag of Indiana.svg
Калифорниэ Flag of California.svg
Канзас Flag of Kansas.svg
Кентукки Flag of Kentucky.svg
Колорадо Flag of Colorado.svg
Коннектикут Flag of Connecticut.svg
Луизиана Flag of Louisiana.svg
Массачусетс Flag of Massachusetts.svg
Миннесота Flag of Minnesota.svg
Миссисипи Flag of Mississippi.svg
Миссури Flag of Missouri.svg
Мичиган Flag of Michigan.svg
Монтана Flag of Montana.svg
Мэн Flag of Maine.svg
Мэриленд Flag of Maryland.svg
Небраска Flag of Nebraska.svg
Невада Flag of Nevada.svg
Ниу-Гэмпшир Flag of New Hampshire.svg
Ниу-Джерси Flag of New Jersey.svg
Ниу-Йорк Flag of New York.svg
Ниу-Мексико Flag of New Mexico.svg
Огайо Flag of Ohio.svg
Оклахома Flag of Oklahoma.svg
Орегон Flag of Oregon.svg
Пенсилваниэ Flag of Pennsylvania.svg
Род-Айленд Flag of Rhode Island.svg
Ишъхъэрэ Дакотэ Flag of North Dakota.svg
Ишъхъэрэ Каролинэ Flag of North Carolina.svg
Теннесси Flag of Tennessee.svg
Техас Flag of Texas.svg
Флорида Flag of Florida.svg
Ипшъэ Дакотэ Flag of South Dakota.svg
Ипшъэ Каролинэ Flag of South Carolina.svg
Юта Flag of Utah.svg

Джылэр[гъэтэрэзын | edit source]

  • 1790 - 3, 9 мил.
  • 1860 - 31, 4 мил.
  • 1900 - 76, 2 мил.
  • 1971 - 216, 8 мил.
  • 1983 - 234, 2 мил
  • 2000 - 275, 6 мил.
  • 2007 - 303, 3 мил.
  • 2009 - 308, 0 мил.

Диныр[гъэтэрэзын | edit source]

Джылэм янэхъыбэр Чристан динхэм пыл. Мыбы хуэду - 51 % протестантхэ; 29, 0 % - католикхэ; 12, 1% - пэмыкӀ Чыристэн динхэ. Джурт дин - 1, 7 %; Буддэ дин - 0, 7%; Муслъымэн дин - 0, 6 %; ПэмыкӀы дину - 2, 5%. Тхьаншу - 4 %