Maroko

المملكة المغربية Al-Mamlaka al-Maghribijja ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ Tagldit N Lmaġrib Królestwo Marokańskie
Flaga Maroka Herb Maroka
Dewiza: (arab.) الله، الوطن، الملك [Allāh, al Waţan, al Malik]' (Bóg, Naród, Król)
Hymn: النشيد الشريف trb. al-Nashid al-Sharif (Pieśń szarifów)
Język urzędowy	arabski, berberski (tamazight)
Stolica	Rabat
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Głowa państwa	król Muhammad VI
Szef rządu	premier Abdelilah Benkirane
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	58. na świecie 446 550 km² ~0%
Liczba ludności (2014)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	37. na świecie 33 226 951 74 osób/km²
PKB (2013)  • całkowite   • na osobę	105,1 mld USD 3199 USD
PKB (PSN) (2013)  • całkowite   • na osobę	179,2 mld USD 5456 USD
Jednostka monetarna	dirham marokański (MAD)
Niepodległość	od Francji 2 marca 1956
Inkorporacja (1976):	Sahara Hiszpańska
Religia dominująca	islam (98%)
Strefa czasowa	UTC ±0
Kod ISO 3166	MA
Domena internetowa	.ma
Kod samochodowy	MA
Kod samolotowy	CN
Kod telefoniczny	+212

Podział Sahary Zachodniej:
kolor żółty – obszar pod kontrolą SARD,
pozostałe kolory – strefy pod kontrolą Maroka.

Maroko, Królestwo Marokańskie (arab. المملكة المغربية Al-Mamlaka al-Maghribijja, berb. ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ Tagldit N Lmaġrib) – państwo położone w północno-zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim i Morzem Śródziemnym. Należy do państw Maghrebu. Graniczy z Algierią (na wschodzie) i hiszpańskimi eksklawami w Afryce: Ceutą i Melillą (na północy); formalnie na południu graniczy z Saharą Zachodnią, faktycznie to graniczące z Mauretanią terytorium jest w większości pod kontrolą marokańską.

Geografia

Granice Maroka

Granice lądowe: 2017,9 km, w tym z poszczególnymi państwami:

• Algieria – 1559 km (granica lądowa zamknięta dla ruchu),
• Sahara Zachodnia – 443 km,
• Hiszpania (hiszpańskie eksklawy w Afryce):
  • Ceuta – 6,3 km,
  • Melilla – 9,6 km.

Długość wybrzeża morskiego – 1835 km.

Najniższy punkt: Sabcha Tah – 55 m p.p.m.

Najwyższy punkt: Dżabal Tubkal – 4167 m n.p.m.

Fauna

Świat zwierzęcy Maroka zalicza się do palearktycznej strefy zoogeograficznej. Ma w sobie jednak sporo specyfiki. Podobnie jak w szacie roślinnej, tak i faunie, działalność człowieka wpłynęła negatywnie na przetrwanie i rozprzestrzenienie się gatunków. Jeszcze w IV wieku w Maroku żyły krokodyle, hipopotamy, bawoły, żyrafy, słonie, dziś już ich nie ma. Ostatni lew został zastrzelony na przełomie XIX i XX wieku. Maroko można podzielić na cztery strefy zoogeograficzne.

Strefa górska

W Atlasie Średnim i Wysokim spotkać można wiele gatunków motyli – tych największych i najbardziej kolorowych, które pojawiają się tutaj zwykle w kwietniu. Należą do nich kleopatra, rusałka wierzbowiec i kardynał. Spotyka się także skromniejsze gatunki: skalnik bryzeida, polowiec hiszpański, dostojki, skalniki, ogończyki i modraszki. W Parku Narodowym Tubkal widywany jest też marokański czerwończyk (Lycaena phoebus phoebus). Wśród owadów występujących na wyższych wysokościach zasługuje modraszek amanda (Agrodiaetus amanda) spotykany późnym latem na wysokości 600 m n.p.m. Na wysokości 1700 m n.p.m. pojawia się bielink pomarańczowy. Oprócz motyli bezkręgowce reprezentowane są w tej strefie przez modliszki z rodzaju Eremiaphila. Płazem, którego można spotkać w górach jest endemiczna żaba kolorowa występująca w Atlasie Wysokim, w północnej części kraju na wysokości powyżej 2000 m n.p.m. występuje zaś ropucha zielona (Pseudepidalea viridis). Na zalesionych stokach Atlasu Średniego spotkać można wiele gatunków gadów. Najpowszechniej występującymi są: jaszczurka zielono- i niebieskooka oraz kameleon. Spośród ptaków na terenach górskich spotkać można ścierwnika, kilka gatunków jaskółek (Hirundo rustica czy Delichon urbicum) oraz spokrewnionych z nimi jerzyki (Tachymarptis melba). W strefie górskiej występują: małpa magot (bezogoniaste małpy z rodziny makaków), pantery (rzadko spotykane), hieny, króliki. W północnej części kraju powszechnie występują dziki i lisy. W okolicach Tubkalu spotkać można ryjkonosa.

Strefa przyatlantycka

W trefie przyatlantyckiej występuje wiele gatunków owadów, są jednak one stosunkowo mało dokuczliwe i nie występują tak masowo jak na przykład komary w Polsce. Płazy reprezentowane są przede wszystkim przez żabę zieloną. Z ptaków najpopularniejsze są: przepiórki, kuropatwy (europejska i tzw. czerwona), szpaki, bociany (lęgowe i przelotne), sójki, kosy drozdy. Na rozlewiskach i bagnach spotyka się duże ilości ptactwa wodnego, przelotnego i lęgowego (gęsi, kaczki, pelikany, flamingi, pardwy i łyski czubate). Wśród ptactwa wodno-błotnego zobaczyć też można perkozy (Podiceps cristatus, Tachybaptus ruficollis i Podiceps grisegena), szablodzioby, czaple złotawe, warzęchy. Na wybrzeżu ponadto występują: petrela (pięć odmian) i rybitwa (sześć odmian). Ze ssaków występuje dzik, zając szakal. Rzeki i jeziora obfitują w ryby (karp, szczupak, sandacz i inne). Przybrzeżne wody Atlantyku są bogate w sardynki, tuńczyki, makrele, sole, dorady itp.

Strefa wschodniomarokańska

O elementach fauny przedsaharyjskiej i saharyjskiej występują węże, jaszczurki, skorpiony, dropie, sępy, lisy, szakale, hieny, zające, rysie pustynne (karakale) i gazele. Najpopularniejszymi gatunkami zwierząt są jednak algierska jaszczurka piaskowa i scynk berberyjski, który występuje głównie na piaszczystych ergach.

Strefa południowomarokańska

Strefa ta ma saharyjsko-tropikalny charakter fauny. Występują tu kobry żmije rogate, wąż podkowiasty (osiągający 2 metry długości), malpolon, skorpiony, jaszczurki (piaskowej). Ptaki reprezentowane są przez stepówkę (rudogardłą, piaskową, białobrzuchą, czarnobrzuchą), kulona, skowronki (siedem odmian), sikory (lazurową sosnówkę). Wśród ssaków najczęściej spotkać można: gazele, szakale, niekiedy też gepardy, fenki (lisy pustynne), które z kolei polują na skoczki egipskie należące do grupy gatunków prowadzących nocny tryb życia.

Demografia

Przyrost naturalny: 1,48%

Śmiertelność niemowląt: 36,88/1000 urodzeń

Długość życia: 71,8 lat

Analfabetyzm: 47,7%

Casablanca

Fez

Ważniejsze miasta (dane o ludności z września 2004):

• Casablanca – 2946,4 tys. (aglomeracja: 3084,6 tys.)
• Rabat – 621,5 tys. (1622,9 tys.)
• Fez – 946,8 tys.
• Marrakesz – 823,2 tys.
• Agadir – 346,1 tys. (695,7 tys.)
• Tanger – 669,7 tys.
• Meknes – 469,2 tys. (536,2 tys.)
• Wadżda – 400,7 tys.
• Tetuan – 320,5 tys. (396,1 tys.)
• Al-Kunajtira – 359,1 tys.

Grupy etniczne:

• Arabowie – ok. 75%
• Berberowie – ok. 25%
• inni – kilkadziesiąt tysięcy obcokrajowców gł. Francuzów

Źródło: Encyklopedia „Świat w przekroju 1989-1990”

Religie

Meczet w mieście Fez

• islam – 98%
• chrześcijaństwo – 1,2%:
  • katolicyzm – 0,13%
  • protestantyzm i niezależne kościoły – 0,05%
  • prawosławie – 0,02%
• inne religie – 0,1%

Źródło: Joshua Project, 2010

Języki

• arabski (urzędowy),
• berberyjski (według projektu nowej konstytucji, berberyjski ma uzyskać status drugiego urzędowego języka państwowego),
• francuski (głównie w turystyce, biznesie i dyplomacji).

Polityka i ustrój

Protesty w Casablance

Głowa państwa: król Muhammad VI (od 23 lipca 1999).

Ustrój: dziedziczna monarchia konstytucyjna. Premier powoływany przez króla; wybory do parlamentu.

Parlament: Izba Radców (Madżlis el-Mustaszarin) i Izba Reprezentantów (Madżlis en-Nuwab).

Siły zbrojne

Maroko dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Maroka składało się w 2014 roku z: 1348 czołgów, 2120 opancerzonych pojazdów bojowych, 448 dział samobieżnych, 192 zestawów artylerii holowanej oraz 72 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych. Marynarka wojenna Maroka dysponowała w 2014 roku 70 okrętami obrony przybrzeża, 6 fregatami oraz jedną korwetą. Marokańskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 88 myśliwców, 145 samolotów transportowych, 82 samolotów szkolno-bojowych oraz 139 śmigłowców.

Wojska marokańskie w 2014 roku liczyły 195,8 tys. żołnierzy zawodowych oraz 150 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) marokańskie siły zbrojne stanowią 65. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 3,4 mld dolarów (USD).

Gospodarka

Bogactwa naturalne: fosforyty, fosforany, rudy żelaza, mangan, ołów, cynk.

PKB: 4000 dolarów USA na mieszkańca (według parytetu siły nabywczej w 2008 roku).

Transport i łączność

Sieć komunikacyjna jest dobrze rozwinięta. Linie kolejowe (połączone z liniami Algierii) mają długość 1,9 tys. km (z tego ponad 50% jest zelektryfikowanych). Linie kolejowe łączą porty z ośrodkami wydobycia fosforytów i dużymi miastami wnętrza kraju. Długość dróg kołowych wynosi 57,7 tys. km (56% utwardzonych). Główne porty morskie mieszczą się w: Casablanca, Asfi, Al-Muhammadija, Agadir, Al-Dżurf al-Asfar. Główny morski port pasażerski znajduje się w Tangerze. Maroko ma 8 międzynarodowych portów lotniczych a, największe znajdują się w: Casablance i w Rabacie. Nowoczesna, choć niezbyt gęsta sieć telefoniczna, w Maroku jest około 1,3 mln abonentów telefonii stacjonarnej. W użytkowaniu znajduje się 9,6 mln telefonów komórkowych.

Geografia i klimat

Atlas Wysoki

Maroko leży w zachodniej części Atlasu. Przez środek kraju przebiega pasmo Atlasu Wysokiego (najwyższy szczyt: Dżabal Tubkal, 4167 m n.p.m.), równolegle do niego ciągnie się Atlas Średni (Dżabal Bu Nasr, 3340 m n.p.m.) na północy i Antyatlas (Imkut, 2531 m n.p.m.) na południe. Wzdłuż wybrzeża Morza Śródziemnego wznoszą się góry Ar-Rif (Dżabal Tidighin, 2456 m n.p.m.). Na północ od Atlasu Średniego rozciąga się Meseta Marokańska (200–1500 m n.p.m.). W południowej i południowo-wschodniej części kamieniste i piaszczyste pustynie Sahary. Nad Oceanem Atlantyckim i w dolnym biegu Wadi Muluja niewielkie niziny aluwialne (Gharb, Dakkala, Sus). Klimat podzwrotnikowy, na wybrzeżach morskich, w głębi kraju suchy i skrajnie suchy (odmiana górska). Średnia temperatura w styczniu +10 do +12 °C, w lipcu +35 do +44 °C (czasem nawet do +54 °C). Roczna suma opadów w Atlasie Średnim do 1000 mm, na południowej i południowo-wschodniej poniżej 200 mm. W górach Atlasu zimą występują opady śniegu. Na wybrzeżu atlantyckim częste mgły (wpływ chłodnego Prądu Kanaryjskiego). Doliny rzeczne i niższe partie stoków wykorzystywane są do uprawy cytrusów, oliwek i winnej latorośli. Na wiosnę między kwietniem a czerwcem powiewa gorący, porywisty, pustynny wiatr niosący pył i piasek, który zwiększa temperaturę i obniża wilgotność. Posiada kilka regionalnych nazw: chamsin, sirocco, chergui. Rzeki w północnej i zachodniej części (głównie Wadi Umm ar-Rabija, Wadi Muluja), o zmiennych stanach wód, są wyzyskiwane do nawadniania i do celów energetycznych. Na południu i wschodzie jedynie nieliczne rzeki okresowe (najdłuższa Wadi Dara), które płyną wąwozami po czym giną w piaskach Sahary. Tworzone są również zbiorniki retencyjne. Na przeważającymi terenie panują stepy i półpustynie, a na północy zarośla makii (wrzosiec drzewiasty, drzewo świętojańskie, pistacja kleista), a w oazach palmy daktylowe. W górach częściowo zachowane lasy (8% powierzchni kraju), głównie cedry, dąb korkowy, endemiczne drzewo żelazne – argania. Do najczęściej spotykanych gatunków fauny można zaliczyć: fenki, dromadery, skorpiony, lisy, mangusty, a na zboczach Atlasu muflony.

Historia Maroka

Tereny Maroka są siedzibą koczowniczych plemion berberyjskich. Historia Maroka sięga IV wieku p.n.e., kiedy istniało tam państwo mauretańskie (berberyjskie). Przejęte przez Rzymian po upadku Kartaginy, pozostawały przez wieki pod jej władaniem. Później na krótko ziemie te zostały przejęte przez Bizancjum, by stać się ostatecznie domeną świata arabskiego i islamu. Rządzone przez następujące po sobie arabskie i berberyjskie dynastie.

Wojna hiszpańsko-marokańska w latach 1909–1910

W XIX wieku Maroko było areną ścierających się wpływów potęg kolonialnych takich jak Francja, Wielka Brytania, a także przez krótki czas Niemcy (konflikty marokańskie). W wyniku porozumienia w Fezie z 1912 roku Maroko stało się protektoratem Francji, a w 1956 roku uzyskało niepodległość. Na tle dokonanych przez fracuskich kolonizatorów przesunięć granic w 1963 doszło do nieudanej wojny o Tindouf z Algierią (Maroko uważało tę algierską prowincję za swoją własność, utraconą w chwili uzyskania niepodległości). Niepodległe Maroko jest monarchią, które ma ugruntowaną pozycję w świecie arabskim. Od szeregu lat istnieje nierozstrzygnięty problem Sahary Zachodniej, który musiał być zażegnany przez siły ONZ.

W 1987 Maroko złożyło wniosek jako kandydat Unii Europejskiej. Odmówiono mu szans na członkostwo, m.in. z powodu nierozwiązanego konfliktu z Saharą Zachodnią. Od tego czasu pozostaje krajem stowarzyszonym.

Turystyka

Ośrodki turystyczne

Kasby w Ajt Bin Haddu

Najbardziej popularnymi regionami turystycznymi są wybrzeża Morza Śródziemnego oraz Oceanu Atlantyckiego. Oprócz licznych mniejszych kąpielisk nadmorskich znajduje się w Maroku kilka większych miast, o wysokich walorach turystycznych: Rabat, Casablanca, Tanger, Marrakesz i Agadir. Do godnych odwiedzenia można również zaliczyć trzy dawne stolice królewskie: Fez, Marrakesz i Meknes. Na południu kraju wartym odwiedzenia jest Tiznit, gdzie na lokalnym targu oferowane są wyroby biżuterii berberyjskiej oraz przejazdy na dromaderze. W Kulmim istnieją targi wielbłądów. Mało wykorzystane są dwie górskie miejscowości Azru i Ifran w Atlasie Średnim, a także Ifrane – ośrodek sportów zimowych. Dzięki dogodnym połączeniom promowym turyści z Francji i Hiszpanii stanowią większość w ogólnym udziale odwiedzających ten kraj. Turystyka stanowi coraz większe znaczenie w gospodarce Maroka, które jest w czołówce państw afrykańskich (po Egipcie i Tunezji) pod względem wielkości ruchu turystycznego. Zawdzięcza to głównie dość dobrze rozwiniętej bazie turystycznej i niskiej sezonowości, a także coraz większej europeizacji kraju. Lista obiektów z Maroka na Światowej Liście Dziedzictwa UNESCO w Afryce liczy osiem pozycji.

Kuchnia marokańska

Podczas ramadanu spożywana jest harira – zupa ze świeżej kolendry, soczewicy, fasoli i jagnięciny. Tażin (tagine) to mięso (baranina, wołowina, drób) z cebulą i innymi warzywami oraz różnymi dodatkami jak zioła i przyprawy. Równie popularnym nie tylko w Maroku jest kuskus, tradycyjna potrawa piątkowa. Na deser podawane są ghoriba, czyli ciastka z migdałami lub sezamem z dodatkiem kufasy. Do popicia Marokańczycy przyrządzają mieszankę herbaty zielonej – (zazwyczaj jest to gunpowder) z miętą i cukrem; znana jest w Polsce pod nazwą Marokańska, lub Tuareg.

Podział administracyjny

Maroko podzielone jest na 12 regionów. Obecny podział administracyjny obowiązuje od 4 września 2015 roku.

Podział administracyjny Maroka

1. Tanger-Tetuan-Al-Husajma
2. Region Wschodni
3. Fez-Meknes
4. Rabat-Sala-Al-Kunajtira
5. Bani Mallal-Chunajfira
6. Casablanca-Sattat
7. Marrakesz-Safi
8. Dara-Tafilalt
9. Sus-Massa
10. Kulmim-Wad Nun
11. Al-Ujun-As-Sakija al-Hamra
12. Ad-Dachla-Wadi az-Zahab

Linki zewnętrzne

• Oficjalny portal internetowy Królestwa Maroko (arab. • fr. • ang. • hiszp.)
• Parlament Maroko (arab. • fr. • ang. • hiszp.)