Польша
| Rzeczpospolita Polska
Польша Республиката
|
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Өрөгөй ырыата: Mazurek Dąbrowskiego |
||||||
 Location of Польша (orange)
– on the European continent (camel & white) |
||||||
| Киин куората (and largest city) |
Варшава |
|||||
| Ил тыла | Поляк тыла | |||||
| Олохтоохтор ааттара | Поляктар | |||||
| Дьаhалтата | Парламент республиката | |||||
| - | Президент | Анджей Дуда | ||||
| - | Премьер-министр | Беата Шидло | ||||
| История | ||||||
| - | Христианнааhын | 14 муус устар 966 | ||||
| - | Иккис Польша Республиката | 11 сэтинньи 1918 | ||||
| ЭУ кыттыыта | 1 ыам ыйа 2004 | |||||
| Иэнэ | ||||||
| - | Бүтүн | 312 679 km² (70th) 120 726 sq mi |
||||
| - | Уу (%) | 3.07 | ||||
| Олохтоохторо | ||||||
| - | Ахсынньы 2012 census | 38, 533, 299 (34rd) | ||||
| - | Олохтоох чиҥэ | 123/km² (83rd) 319,9/sq mi |
||||
| БИО (АКП) | 2007 (IMF) estimate | |||||
| - | Total | $620.9 миллиард (20th) | ||||
| - | Per capita | $16,600 (2007) (49th) | ||||
| БИО (номинал) | 2007 (IMF) estimate | |||||
| - | Total | $420.321 миллард (21st) | ||||
| - | Per capita | $11,693 (2007) (47th) | ||||
| КСИ (2005) | ▲ 0.870 (high) (37th) | |||||
| Валюта | Злоты (PLN) |
|||||
| Кэм зоната | CET (UTC+1) | |||||
| - | Сайыҥҥы кэм | CEST (UTC+2) | ||||
| Ил домен | .pl | |||||
| Телефон кода | +48 | |||||
Польша (Polska), официальнай аата Польша Республиката (Rzeczpospolita Polska) — Илин Эуропаҕа баар дойду.
Атын дойдулары кытта кэккэлэһэр: хоту - Балтик байҕал, Россиялыын (Калининград уобалаһа) уонна Литвалыын, илин – Беларусьтуун уонна Украиналыын, соҕуруу – Чехиялыын уонна Словакиялыын, арҕаа – Германиялыын.
Польша уопсай иэнэ 312,679 км2[1], Уопсай иэнинэн 77-с улахай дойду буолар. Нэһилиэнньэтэ 38,5 мөл. киһи. Улахан аҥара куораттарга олороллор, Варшава, Лодзь, Краков.
Историята[уларыт | куодун уларытыы]
Польша диэн дойду аата бастаан 966 сыллахха официальнайдык туттуллубута. 1569 сыллахха Литваны кытта олус күүстээх союз тэрийбитэ. 1795 сыллахха үс дойдуга бытарыллыбыта. Бастакы аан дойду сэриитин кэнниттэн суверенитетын төттөрү ылбыта, уонна Аан дойду иккис сэриитигэр эмиэ сүтэрбитэ. Аҕыйах сыл буолан баран Польша народнай республиката буолбута, ССРС хонтуруолугар баар Илин блок састаабыгар киирбитэ.
1989 хомуньуустуу дойду буолан бүппүтэ уонна либеральнай демократия олохтоммута. 2004 сыл ыам ыйын бастакы күнүгэр Европа Сойууһун састаабыгар киирбитэ. Билигин ону тэҥэ НАТО, ХНТ уонна ВТО организациялар чилиэнэ буолар.
География[уларыт | куодун уларытыы]
Польша территорията Балтийскай муораттан Карпат хайаларыгар дылы дэхси сир буолар. Ол дэхси сир иһигэр сир илинтэн арҕааҕа дылы араастык уларыйар.
Польшатааҕы Балтия кытыла сүнньүнэн көнө, ол гынан баран Гданьск уонна Шечин куорат аттыларыгар буухталардаах. Байҕал кытыытыгар араас сиэ кумахтар, дюналар уонна араас күөллэр бааллар. Ол күөллэр уруут муора сорҕото эбиттэр, билигин муораттан быһыллыбыттар. Сороҕор оннуктары лагууна диэн ааттыыллар. Шечин лагууната арҕаа Германия кыраныыссатын аттыгар баар, онтон Висла лагууната Арассыыйа Калининградын кытары кыраныыссалаһар. Висла - Польша олус уһун өрүһэ - Висла лагуунатыгар уонна Балтия муоратыгар сүүрэн түһэр.
Дойду хотугулуу илин өттө олус хойуу тыалардаах, нэһилиэнньэтэ аҕыйах уонна тыа хаһаайыстыбатын уонна араас промышленнай ресурсалара суох.
Польшаҕа элбэх күөл баар. Европаҕа киниттэн ордук Финляндияҕа эрэ элбэх күөллэрдээх. Ордук бөдөҥ күөллэрэ Шнардовы уонна Мамры диэн ааттаахтар. Соҕуруу баар күөллэргэ эбии Татрас хайаларыгар күөл элбэх.
