Turkmenistan

Turkmenistan
Türkmenistan
Flago di Turkmenistan	Blazono di Turkmenistan
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
Himno di Nedependanta e Neutra Turkmenistan
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo:	Ashgabat
· Habitanti:	573.924 (2005)
· Habitanti:	{{{Habitanti_chefurbo}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}:	{{{Chefurbo2}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}:	{{{Chefurbo3}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo:	Ashgabat
· Habitanti:	{{{Habitanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo:	{{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui:	Turkmena
Nacionala linguo:	{{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui:	{{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo:	{{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui:	{{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}}	{{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}}	{{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}}	{{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}}	{{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}}	{{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}}	{{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}}	{{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}}	{{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}}	{{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}}	{{{Etnii10}}}
Demonimo:	{{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi:	Republiko
· Prezidanto:	Gurbanguly Berdimuhamedow
· Prezidanto (serbo):	{{{Serbiana_prezidanto}}}
· Prezidanto (kroato):	{{{Kroata_prezidanto}}}
· Prezidanto (Bosno):	{{{Bosna_prezidanto}}}
· Ko-princi:	{{{Ko-princi}}}
Chefo di la Kongreso dil Populo:	{{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· Generala-guberniestro:	{{{Generala_guberniestro}}}
· [[{{{Nomo_listo_chefo_guverno}}}|{{{Titulo_chefo_guverno}}}]]:	{{{chefo_guverno}}}
Legifantaro:	[[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}:	{{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}:	{{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}:	{{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}:	{{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}:	{{{Historio5_dato}}}
Surfaco: (52ma granda)
· Totala:	488.100 km²
· Aquo:	4,9%
Habitanti: (112ma granda)
· Totala:	{{{Lojanti}}} (2009)
· Totala:	5.110.000 (2009)
· Denseso di habitantaro:	{{{Lojanto-denseso}}} hab./km²
· Denseso di habitantaro:	10,5 hab./km²
KLP (KPP):
· Totala:	{{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala:	{{{KLP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_segun_persiono}}}
Gini: ([[{{{Gini_yaro}}}]])
	{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
	{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD: ([[{{{IHD_yaro}}}]])
	{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
	{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto:	Manat di Turkmenistan
· Abreviuro:	{{{Abreviuro}}}
· Simbolo:	{{{Simbolo}}}
Tempo-zono:	{{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo:	{{{Somero_tempo}}}
Dato-formato:	{{{Dato_formato}}}
Veho-latero:	{{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo:	{{{Telefono_kodexo}}}
ISO:	{{{ISO}}}
	{{{ISO2}}}
	{{{ISO3}}}
Reto-domeno:	.tm
Reto-domeni:	{{{Reto_kodi}}}
	{{{Reto_kodo2}}}
	{{{Reto_kodo3}}}
	{{{Reto_kodo4}}}
	{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio:	islamo, 87,2%
Oficala retosituo:	{{{Oficalaretosituo}}}

Turkmenistan esas lando en central Azia qua divenis nedependanta pos la krulo di Sovietia. Ol havas frontieri kun Afganistan, Iran (Persia), Kazakstan, Uzbekistan ed esas senlitora, ma adjacas Kaspia.

Bazala fakti pri Turkmenistan.

Historio

Precipua artiklo: Historio di Turkmenistan

Dum la 8ma yarcento aK Oghuz tribui movis de Mongolia vers la teritorii di nuna Turkmenistan. Alexandros la Magna konquestis la regiono, lore aparteninta a Persian imperio, dum la 4ma yarcento aK, e fondis l'urbo Merv, nune Mary en 330 aK. Til nun ne trovesis la ruini de ta urbo. Pos la morto di Alexandros lua imperio krulis e la regiono administresis da Seleucidi, Partiani e, pos la yaro 224 da Sasanidi, qua lore administris Persia.

Dum la fino dil 7ma e la komenco dil 8ma yarcento, arabi konquestis la regiono ed introduktis Islamana religio. La regiono divenis parto di Islamala Kalifio, e dividesis en du provinci, Mawara'un Nahr and Khorasan. Uthman ibn Affan konquestis Merv, qua divenis chefurbo di Khorasan. Dum la 13ma yarcento Mongoli komandita da Chingiz-kano konquestis la regiono. Pos la fino di Mongola imperio diversa autonoma stati aparis en la regiono.

Rusi komencis kontakti kun Turkmeni dum la 18ma yarcento. En 1894 Rusa imperio ja kontrolis la teritorio. Pos la Rusa revoluciono di 1917 Sovietia asumis la kontrolajo. Dum Sovietian epoko, komencis l'exploto di petrolo ed expansesis l'irigaco e la kultivo di kotono en la regiono.

Turkmenistan nur divenis nedependanta ye la 27 di oktobro 1991. Sama yaro, Turkmenistan eniris la KNS.

La ex-chefo di Socialista Sovieta Republiko di Turkmenistan, Saparmurat Niyazov, restis en povo til lua morto ye la 21ma di decembro 2006. En elekto ye la 11ma di februaro dil sequanta yaro, Gurbanguly Berdimuhamedow elektesis por sucedar ilu. Berdimuhamedow asumis povo ye la 14ma di februaro 2007.

Politiko

Turkmenistan esas prezidantala republiko. La prezidanto esas la chefo di stato e la chefo di guvernerio. En septembro 2008 lando adoptis nova konstituco, qua augmentis la povo dil parlamento e permisis krear nova partisi.

Geografio

Precipua artiklo: Geografio di Turkmenistan

Mapo di Turkmenistan kun lua precipua urbi.

Peizajo en la dezerto di Karakum.

Kun 488,100 km² di surfaco totala, Turkmenistan esas la 52ma maxim granda lando del mondo. Lua surfaco esas poke min granda kam Hispania e poke plu granda kam Kalifornia, Usa. De lua surfaco, plu kam 80% esas la dezerto di Karakum. Monto Aýrybaba, kun 3,139 metri di altitudo, esas lua maxim alta punto.

Lua klimato esas subtropikal arida, kun poka pluvozeso. Vintri esas kolda e sika, e la pluvi falas precipue de januaro til mayo. La mezvalora pluvozeso esas 200 mm omnayare. Existas mikra boski en l'alta zoni este e sude de lando.

La precipua fluvii esas Amu Daria, Atrak e Murgab. Lando ne havas oceanala litoro, tamen Kaspia unionesas per kanalo kun Nigra maro. Turkmenistan havas 1,768 km di litoro en Kaspia.

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Turkmenistan

Turkmenistan havas la 4ma maxim granda rezervuyi di naturala gaso del mondo. Ol esis la 10ma maxim granda produktero di kotono del mondo.

Demografio

La maxim granda urbo di Turkmenistan esas la chefurbo, Ashgabat. Altra importana urbi esas Turkmenabat, Dashhowuz, e Mary.

Kulturo

Turkmena tapiso.

Dum la historio, Turkmeni esis precipue nomada populo, e kreis kavali e bovaro. Li ne formacis kohera naciono o kohera etniala grupo til la 1930a yari, kande Yosif Stalin forcis to eventar. Tradicionala Turkmena tapisi Yomut, produktata da Turkmena tribui, esas notora por lua qualeso e beleso.

En la literaturo, du importanta poeti esas Magtymguly Pyragy e Mämmetweli Kemine. Multa jurnali e monatala revui publikigesas en Turkmena linguo. Lando havas sep kanali di televiziono per satelito.