Noms d’arbres, d’arbustes et de lianes en bambara
Les noms bambara en gras ont été vérifiés personnellement au Bèlèdougou. Ils sont très sûrs. Ceux en italique le sont moins. Les noms des familles sont indiqués entre ( ) . Les noms en français ne sont pas tous communément connus, mais sont parfois cités dans les livres de botanique. Charles Bailleul.
alajɔ Cassytha filiformis (laur) liane chevelue
alasɔsɔjirinin Faidherbia albida (mimo) bàanan Acacia nilotica adansonii (mimo) acacia tannin babara Oncoba spinosa (flac) oncoba-tabatières bàdufalen Margarita discoidea =Phyllanthus discoideus (euph)
bàgànan Acacia nilotica adansonii (mimo) acacia tannin bàgànànjiri Acacia nilotica adansonii (mimo) acacia tannin A. scorpioides adstringens A. nilotica tomentosa bàgànin Jatropha curcas (euph) pourguère bàgìfin Acacia tortilis raddiana (mimo) acacia spirale bàgìjɛ Acacia sieberiana (mimo) bàkɔ̀rɔ̀npeku Lannea velutina (anac) raisinier velu bala Pterocarpus lucens (faba) balansan Faidherbia albida (acacia) (mimo) faidherbier /bàlènbo/ bàlèmo Crossopteryx febrifuga (rubi) quinquina des chèvres bǎn Raphia sudanica (aréc) raphia bànan Ceiba pentandra (bomb) fromager bànànjugu Crateva adansonii (capp) /bànànku/ Manihot esculenta (euph) manioc bàninkɔ̀nɔ-ka-tìga Cassia tora (césa) casse fétide bantɔmɔlɔn Ziziphus microphylla / + Z. spina christi (rham) bàràkante Commiphora africana (burs) bàro Sarcocephalus latifolius = Nauclea latifolia / (rubi) batutu Parinari congensis (chryso)) toutou des berges bawòro Cynometra vogelii (césa) belebele Maerua angolensis (capp) bènbèba Lannea microcarpa (anac) vrai raisinier bènbèfin Lannea acida (anac) raisinier acide bènbèkuna Lannea velutina (anac) raisinier velu bènbèmuso Lannea velutina (anac) raisinier velu bère Boscia sp. (capp) berebere Monothes kerstingii (dipt) bèrècɛ Boscia salicifolia (capp) bèrèfin Boscia senegalensis (capp) bèrèjɛ Boscia angustifolia (capp) bèrèjɔn Maerua crassifolia (capp) bèrèkunan Cadaba farinosa (capp) bèrèmuso Boscia senegalensis (capp) bolokuru Cussonia arborea / Cussonia djalonensis (aral) bolokurunin " " bɔ̌ Oxynanthera abyssinica (poacées/gram) bambou bulencɛ [bl] Gardenia ternifolia (rubi) gardenia mâle bulenmuso [bl] Gardenia erubescens (rubi) gardenia femelle bumu Bombax costatum (bomb) kapokier rouge /bunbun/ " " bùyàki Psidium guajava (myrt) goyavier cǎngàra cf svt cǎngɛ̀rɛ cf svt càngɛ̀rɛ̀bilen [gw/bl] Combretum glutinosum (comb) kinkeliba coriace càngɛ̀rɛ̀jɛ [gw] C. collinum geitonophyllum + C. col. lamprocarpum (comb) cɛ̀kɔ̀rɔ̀ninkolo Boscia angustifolia + B. salicifolia + B. senegalensis (capp) dàbàkàlàsunsun Diospyros mespiliformis (ébén) kaki de brousse dàgan Afzelia africana (césa) dàgànba " dàgànnin Annona senegalensis (anno) dàràkàse Anacardium occidentale (anac) pommier-cajou denba Combretum lecardii (comb) kinkeliba à fleurs rouges denbafura Combretum lecardii + C. paniculatum (comb) denbaɲuman " " dìro Securidaca longepedunculata (polyga) dɔn Loranthus bangwensis / Tapinanthus " (lora) dɔ̀nkɔri Acacia senegal (mimo) + A.macrostachya acacia verek dubalen / dufalen Ficus thonningii (mora) figuier-palabres dùgùmàdagannin Annona senegalensis (anno) dùgùra Cordyla pinnata (césa) dim dùnforoko Xeroderris stuhlmannii (faba) = Ostryoderris .s = O. chevalieri fàràgale Dalbergia melanoxylon (faba) ébène du Sénégal farakoloci Gardenia sokotoensis (rubi) gardenia de Sokoto filenjiri Crescentia cujete (bign) calebassier finsan Blighia sapida (sapi) pommier d'aki /fogonfogon/ Calotropis procera (ascl) roustonnier fòlòka Ficus polita (mora) figuier élégant fufù Holarrhena floribunda / H. africana (apoc) fyɛfyɛ Piper guineense (pipé) poivre de Guinée gègènin [gw/gw] Maytenus senegalensis (céla) gele [gw] Prosopis africana (mimo) geletali Erythrophleum africanum (césa) petit tali des savanes gèni [gw] Pterocarpus erinaceus (faba) ven gesenbe Bauhinia rufescens (césa) pied de chèvre gɛ̀rɛ̀ngɛ̀rɛ̀n.nin [gw/gw] Hymenocardia acida + H. lyrata (euph) coeurs-volants gɛ̀yin [gw] Landolphia heudelotii (apoc) liane-caoutchouc gòlòcɛ Albizzia chevalieri (mimo) gòlòjɔn / gòlòmuso Albizzia malacophylla ugandensis
/ A. boromoensis (mimo)
gòni Pterocarpus ericaneus (faba) ven gorogoro Acacia polyacantha campylacantha
/ A. caffra (mimo) gɔnfin Cynometra vogelii (césa) gɔnjɛ Breonadia salicina = Adina microcephala (rubi)
jàbi Lawsonia inermis (lyth) henné jàbi Tephrosia vogelii (faba)
jafulate Hannoa undulata (sima)
jala Khaya senegalensis (méli) caïlcédrat
jalaninkuma Cassia nigricans (césa)
jàràkɔ̀rɔ̀kilifara Smilax anceps = S. kraussiana (smil)
jàtàbali Capparis tomentosa (capp) câprier d'Afrique
jàtìgìfàajiri Ficus dekdekena + F. iteophylla (mora)
jàwu Pterocarpus santalinoides (faba)
jɛ̀lankùna Commiphora africana (burs) myrrhier trèfle
jɛ̀lankùnàdi " "
jiminnan Alchornea cordifolia (euph)
jirikunanin Azadarichta indica (méli) nim
jiriladɔn Tapinanthus sp. (lora)
jirininbulu Moringa oleifera / M. pterigosperma (mori) never die
jòlìsegi Antidesma venosum (euph)
jòro Securidaca longipeduncalata (polyga) arbre aux hachettes
jùlasònkàlànin (f, kl) Feretia apodanthera = F. canthioides (rubi)
jun Mitragyna inermis (rubi) pied d'éléphant
jùrasònkàlànin (bn,bk) Feretia apodanthera (rubi)
kàlàbana Antiaris africana (mora)
kalakari(bilen) Heeria insignis (anac)
kalakarijɛ Hymenocardia heudelotii (euph)
kàrijàkuma Psorospermum senegalense (gutt)
= P. corymbiferum / P. guineense
kɛ̀lɛ̀bɛ̀bilen [kw/bl] Combretum micranthum (comb) vrai kinkeliba
kɛ̌nkàlìba Vepris heterophylla kinkeliba de Kita
= Teclea sudanica (ruta)
kɛ̀ɲɛkòro Sterculia setigera (ster)
kilifara Capparis tomentosa (capp) câprier d'Afrique
kìnèdo [kindo] Andira inermis (faba)
kòlànfu Luffa cylindrica (cucu) courge-torchon
kolokolo Pericopsis laxiflora / P. guineense (faba)
+ Afrormosia laxiflora (hypé)
kòro Vitex sp. (verb)
kòròba Vitex doniana / V. cuneata (verb) grand koro
kòrònin Vitex chrysocarpa (verb) koro des berges
kòrònìnfin " "
kòròninsumago Vitex madiensis + V barbata (verb) koro denté
koya Manilkara multinervis (sapo) petit karité
kɔ̀bi Carapa procera (méli)
kɔ̀fama Anthostema senegalense (euph)
kɔ̀gira Alchornea cordifolia (euph)
kɔ̀jalanin Eugenia nigerina (myrt)
kɔkari Maerua angolensis (capp)
kɔ̀kisa Syzygium guineense guineense (myrt) kisa d'eau
kɔ̀lɔ̀bɛ Combretum micranthum (comb) vrai kinkeliba
kɔ̀nɛrɛ Samanea dinklagei (mimo) nèrè des berges
kɔ̀ninnpèku Pseudospondias microcarpa (anac)
kɔnkɔnbaranin Oncoba spinosa (flac) oncoba-tabatières
kɔ̀npalanpalan Sesbania sp. (faba)
kɔ̀ntaba Senna alata (césa) = Cassia alata dartrier, casse-ailée
kɔ̀ntàbànin Cassia podocarpa (césa)
kɔ̀ɲume Syzygium guineense guineense (myrt) kisa d'eau
kɔ̀ri Acacia erythrocalyx = Acacia pennata (mimo)
kɔ̀rɔngɛ̀yin [ngw] Opilia celtidifolia prunellier-liane
= O. amentacea (opil)
kɔ̌sàfunɛ Vernonia colorata + V. amygdalina (asté)
kɔ̀sɔmɔ Uapaca guineensis. + U.heudelotii (euph)
kɔ̀syɔ Berlinia grandifolia (césa)
kɔ̌tòrònin Ficus capraefolia (mora)
kukurun Monothes kerstingii (dipt)
kùmùba Pavetta crassipes (rubi)
kunan Strophantus sarmentosus (apoc)
kunankala Strophantus sarmentosus apoc)
kunakunabilen Ekebergia senegalensis (méli)
kungodùgùrànin Xeroderris stuhlmannii (faba)
=Ostryoderris .s = O. chevalieri
kungonsìrànin Adenium obesum (apoc) + Sterculia setigera (ster)
kùnjɛ Guiera senegalensis (comb)
kurunsamanɔnfɔn Paullinia pinnata (sapi) liane paulline
ladɔn Loranthus bangwensis /Tapinanthus b. (lora)
lèmùrùba Citrus sinensis (ruta) oranger
lèmùrùkumu Citrus limon (ruta) citronnier
lèmùrùkuna Citrus decumana (ruta) pamplemousse, pomelo
lèmùrù(nìn)gɛlɛn Citrus limon (ruta) citronnier
limɔgɔtali Cassia nigricans (césa)
màkan Lophira lanceolata / L. alata (ochn)
màna Lophira lanceolata / L. alata (ochn)
mànànìnncana Ochna schweinfurthii (ochn) ochna jaune
+ O. afzelii ochna blanche
màndènsunsun Annona senegalensis (anno)
mangòro / mangoro Mangifera indica (anac) manguier
manje Carica papaya (cari) papayer
mǎnkàna Loesenerielia africana (céla)
matarini {fr} Citrus reticulata = C. deliciosa ? (ruta) mandarine
mìnkɔn Spondias mombin (anac) prunier mombin
mìsitɛ̀nɛ Senna singueana (césa)
mɔ̀gɔ̀jiri Stereospermum kunthianum (bign)
+ Lonchocarpus laxiflorus (faba)
mɔ̀gɔ̀kolo Stereospermum kunthianum (bign)
+ Lonchocarpus laxiflorus (faba)
mùgu Jatropha curcas (euph)
mununan Feretia apodanthera = F. canthioides (rubi)
mùsònsanan Xeroderris stuhlmannii = Ostryoderris .s = O. chevalieri (faba)
nbukare Capparis corymbosa (capp)
nburencɛ [br] Gardenia ternifolia (rubi) gardenia mâle
nburenmuso [br] Gardenia erubescens (rubi) gardenia femelle
ncafa Hexalobus monopetalus (anno)
ncafajɛ Dombeya quinqueseta senegalensis = D. multiflora (ster)
ncɛnɛ Securinega virosa (euph)
ndubalen Ficus thonningii (mora)
nɛ̀rɛ Parkia biglobosa (mimo) nèrè de Gambie
nɛ̀rɛ̀nin Delonix regia (césa) flamboyant
nfogonfogon Calotropis procera (ascl) roustonnier
nfuganìnjɛ Hexalobus monopetalus (anno)
ngalajiri Pterocarpus lucens (faba)
ngalajɔ Cassytha filiformis (laur)
ngàmìya Celtis integrifolia (ulma) micocoulier
ngège Maytenus senegalensis (céla)
ngòyin Landolphia heudelotii (apoc) liane-caoutchouc
nkaani Xylopia aethiopica (anno) poivrier de Guinée
+ X.parviflora fondé des berges
nkaaniba Lippia chevalieri (verb) thé de Gambie
nkaba Ficus platyphylla (mora) kobo des savanes
nkalama Anogeissus leiocarpus (comb)
nkànkòròba Strychnos spinosa (loga)
nkànkòròmuso S. spinosa (loga)
nkànkòrònin Strychnos innocua (loga)
nkàntòròba Strychnos spinosa (loga)
nkàntòròmuso S. spinosa (loga)
nkàntòrònin Strychnos innocua (loga)
nkàro Cissus populnea (ampé)
nkìlìki Dichrostachys cinerea / D. glomerata (mimo)
kolonìnjɛ Flueggea virosa (euph) =
Securinega virosa / S. microcarpa balan des savanes
nkɔ̀lɔ̀bɛ Combretum micranthum (comb) vrai kinkeliba
nkɔ̀lɔ̀bɛ̀kɔ̀rɔ̀bilen Gardenia sokotoensis (rubi) gardenia de Sokoto
nkùnan Sclerocarya birrea / Poupartia b. (anac) prunier cornu
nɔgɔnɔgɔbilen [bl] Grewia bicolor (tili) nogo blanc
nɔgɔnɔgɔfin G. venusta = G.mollis (tili) nogo gris
nɔgɔnɔgɔjɛ G. pubescens = villosa ? (tili) nogo duveteux
npalanpàlan Cassia occidentalis (césa) casse-café
npèkùba Lannea microcarpa (anac vrai raisinier
npèkùbàŋɛɲɛ Lannea velutina (anac) raisinier velu
npèkùgɛlɛn [gw] Lannea acida (anac) raisinier acide
npèkùnìngɛlɛn “
nponponpògòlon Calotropis procera (ascl) roustonnier
npyèlu Cassia tora (césa) casse fétide
nsaajɛ Acacia seyal (mimo) acacia seyal
nsaajɛba Acacia sieberiana (mimo) acacia des oueds
nsàban Saba senegalensis (apoc)
nsanan Daniellia oliveri (césa)
nsèlu Cassia tora (césa)
nsɛgɛnɛ Balanites aegyptiaca (zygo)
nsɛrɛbilen [bl] Ficus glumosa (mora)
nsɛrɛnìnjɛ Ficus dekdekena (mora)
+ F. iteophylla
nsimini Hyphaene thebaica (aréc) doum
nsìra Adansonia digitata (bomb) baobab
nsòfàràŋɔni Acacia macrostachya (mimo)
nsoro(bilen) Ficus dicranostyla (mora)
nsoroŋɛɲɛ Ficus exasperata (mora) figuier-émeri
nsɔ̀yen Leptadenia hastata (ascl)
nsɔ̀ɲe "
nsuname Crateva adansonii / Crateva religiosa (capp)
ntaba Cola cordifolia (ster) cola ntaba ntabanɔgɔ C. cordifolia (ster)
ntamajalan Detarium microcarpum (césa) petit détar
ntamakunba Detarium senegalense (césa) grand détar
ntamàro Phoenix dactylifera (aréc) palmier-dattier
ntège Cordia myxa (bora) prunier-glu
ntěn Elaeis guineensis (aréc) palmier à huile
ntèn(bilen) Erythrina senegalensis (faba) érythrine
ntènkìsɛ̀dabilen [bl] E. senegalensis (faba)
ntènkìsɛ̀dafin Abrus precatorius (faba) abrus à prière
ntɛ̀lɛ̀nin [ntlƐ̀nin] Pteleopsis suberosa (comb) tronc de mil
ntomi Tamarindus indica (césa) tamarinier
ntɔmɔ̀lɔn Ziziphus mauritiana jujubier blanc = Z. mauritiaca (rham)
ntònkànsogolon Boscia salicifolia (capp)
ntɔnkɛ Ximenia americana (olac) prunellier chimène
ntɔ̀rìjɔlɔkɔ Phyllanthus reticulatus (euph)
nwanaabilen [bl] Grewia bicolor (tili) nogo blanc
nwanaafin Grewia venusta / (tili) nogo gris
nwanaajɛ Grewia pubescens (tili) nogo duveteux
ɲàamɛ̀bin / ɲàamɛ̀buluku Leptadaneia pyrotechnica (ascl)
ɲamaba Piliostigma thonningii / Bauhinia ...(césa) pied-de-boeuf
ɲamacɛ(nin) Piliostigma reticulatum /Bauhinia reticulata césa)
ɲamamuso Piliostigma thonningii / Bauhinia ...(césa) pied-de-boeuf
ɲenu Hannoa undulata (sima)
ŋaɲaka Combretum molle = C. velutinum (comb) kinkeliba velouté
ŋɔnijɛ Acacia macrostachya (mimo)
ŋɔnifin Acacia dudgeonii (mimo) acacia 3 griffes
panpulimusi {fr} Citrus decumana (ruta) pamplemousse, pomelo
pɔ̀pɔ Anthocleista procera (loga) popo de Gambie
pɔrɔtɔŋɔni Acacia macrostachya (mimo)
sàban Saba senegalensis (apoc)
sàgan [gw] Bridelia ferruginea (euph)
+ B. micrantha (à épines)
sagasaga Sesbania sp. (faba)
sàmabàli Combretum nigricans (comb) kinkeliba noir
samagàra [gw] Swartzia madagascariensis (césa) petit dim
sàmàlemuru Afraegle paniculata (ruta) citronnier des éléphants
sàmanɛ̀rɛ Entada africana (mimo) entada
+ E. abyssinica
+ E. sudanica
sàmàtulo Anthocleista procera (loga) popo de Gambie
sana /sanan/ Daniellia oliveri (césa)
sanpɛrɛnjiri Jatropha gossypiifolia (euph) médicinier rouge
sǎtɛ̀nɛ Securidaca longipedunculata (polyga)
sayijirinin Argemone mexicana (papa) pavot du Mexique
sèbe Borassus aethiopum + B. flabellifer (aréc) rônier
sènsànfin Pseudocedrela kotschyi (méli)
sènsànjɛ Trichilia emetica (méli)
seretoro Ficus sur = F. capensis (mora) petit sycomore
sǐ Vitellaria paradoxa (sapo)
=Butyrospermum p. / B. parkii karité
sìfìlɛjirinin [fl] Hymenocardia acida (euph) coeurs volants
+ H. lyrata
Bauhinia rufescens (césa) pied de chèvre
sinjan Cassia sieberiana (césa) casse-flûte
sinjanba Kigelia africana (bign) saucissonnier
sìnkɔlɔbɛ Combretum micranthum (comb)
sinsan Cassia sieberiana (césa) casse-flûte
sìra / nsìra Adansonia digitata (bomb) baobab
siri Burkea africana (césa)
sòjirinin Stereospermum kunthianum (bign)
+ Lonchocarpus laxiflorus (faba) lilas des savanes
sòlafinsan Trichilia emetica (méli)
sòlamìnkɔn Opilia celtidifolia / O. amentacea (opil)
soro Ficus dicranostyla (mora)
sɔ̀mɔ Anacardium occidentale (anac) pommier-cajou
subagabanan Ricinus communis (euph) ricin
sumesunsun Garcinia linvingstonei (gutt = clusiacées)
sùnsun Diospyros mespiliformis (ébén) kaki de brousse
sùnsùnfin Annona glauca (anno)
surakagɛsɛ Salvadora persica (salv)
surukuntɔmɔlɔn Ziziphus mucronata (rham) jujubier à griffes
sùtoro Ficus sycomorus gnaphalocarpa (mora) gd sycomore
syɛ̌tɛ̀nɛ Senna singueana (césa) = Cassia s.
syɔ Isoberlinia doka (césa) doka
+ I. tomentosa
takalajiri Gmelina arborea (verb)
tàli / tàyi Erythrophleum suaveolens (césa) grand tali
tomongɔyin Albizzia zygia (mimo)
tomotigi Ricinus communis (euph) ricin
tòrònìnkɔnkɔn Ficus tricopoda = F. congensis (mora) kobo-coeur
tòrònìnŋɛŋɛ Ficus sur = F. capensis (mora) petit sycomore
tùbàbùnɛrɛ Delonix regia (césa) flamboyant
tùbàbùsi Achras sapota (sapo) sapotillier
tùbàbùsunsun Annona squamosa (anno) pommier-cannelle
tufin Acacia ataxandra / A. ataxacantha (mimo)
tulukuna Carapa procera (méli)
tu-tɔnɔta Baissea multiflora (apoc) liane étoile
tùtu Parinari curatellifolia (chrys) tutu blanc
tùtùfin Maranthes polyandra =Parinari p. (chrys)
/urumaanin/ Punica granatum (puni) grenadier
waramìnkɔn Opilia celtidifolia / O. amentacea (opil)
won Zanthoxylum zanthoxyloides = Fagara z. (ruta)
wòro Cola nitida (ster) vrai colatier
wòròjɔn Cola laurifolia (ster) cola des berges
wɔlɔ Terminalia sp. (comb)
wɔlɔba Terminalia macroptera (comb) badamier sessile
wɔlɔbugun Terminalia avicennoides (comb) badamier duveteux
wɔlɔmuso Terminalia macroptera (comb) badamier sessile
wɔnflɔ Cola cordifolia (ster)
wùlùjɔlɔkɔ Cissus quadrangularis (ampé)
wùlùncɔlɔkɔ Cissus quadrangularis (ampé) |