Powstało w 1911 roku z inicjatywy Seweryna Udzieli, nauczyciela i miłośnika kultury ludowej. W roku 1902 w salach Sukiennic otwarto wystawę powstałego rok wcześniej Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana. Wśród jego członków byli m.in. W. Tetmajer, K. Frycz, J. Mehoffer, J. Stanisławski, St. Wyspiański. Celem Towarzystwa było popieranie rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej. W swojej działalności Polska Sztuka Stosowana odwoływała się często do tradycji zdobnictwa ludowego. Na pierwszej wystawie pokazano więc wspaniałą kolekcję sztuki ludowej Seweryna Udzieli.
W 1905 r. w Muzeum Narodowym w Krakowie przystąpiono do organizacji działu etnograficznego częściowo w oparciu o zbiory wspomniane wyżej, częściowo o zbiory własne Muzeum. Seweryn Udziela zorganizował w Sukiennicach w sali zwanej "Podstrzygalnią" stałą wystawę poświęconą etnografii Galicji. Jednakże do utworzenia działu nie doszło, a ponadto wystawa etnograficzna została zlikwidowana gdyż salę przeznaczono na inne cele. Spowodowało to wycofanie zbiorów własnych przez Seweryna Udzielę i rozpoczęcie działań zmierzających do utworzenia samodzielnej instytucji. W tych staraniach wspierali Udzielę m. in. Franciszek Bujak i Julian Talko Hryncewicz. Wraz z innymi orędownikami tej sprawy założyli oni Towarzystwo Muzeum Etnograficznego w Krakowie i w tym samym roku otworzono pierwszą stałą ekspozycję w 3 niewielkich pomieszczeniach przy ul. Studenckiej. Od roku 1913 Muzeum mieściło się na Wawelu; tuż przed wybuchem II wojny światowej otrzymało dodatkowo pomieszczenia w pałacu Wołodkowiczów (ul. Lubicz 4). Po wojnie zbiory przeniesiono do dawnego ratusza na Kazimierzu.
Zbiory muzeum można podzielić na trzy zasadnicze grupy: polska kultura ludowa z terenu całego kraju i obszarów dawnej Rzeczypospolitej; kultura ludowa Europy, głównie krajów słowiańskich; kultura ludowa pozaeuropejska z terenów Azji, Ameryki, Oceanii i Afryki. Krakowskie zbiory są najważniejszą kolekcją etnograficzną w kraju i mają wyjątkową wartość historyczną i artystyczną.
Najcenniejszymi zbiorami w muzeum są: wyposażenie wnętrza chaty krakowskiej, podhalańskiej, folusza, olejarni i kuźni; kolekcja polskich strojów ludowych z całego kraju; przedmioty związane z gospodarką wiejską, rolnictwem, pasterstwem, łowiectwem, rybołówstwem, bartnictwem itp., a także ginącymi zawodami; przedmioty związane z obrzędami i zwyczajami wiejskimi; stroje kolędników, pucheroków, szopki krakowskie (szopka Leona i Michała Ezenekierów z przełomu XIX i XX wieku i inne); sztuka ludowa (między innymi kapliczka z Anielowa z 1658 roku, malarstwo na szkle, obrazy Ociepki, Nikifora, rzeźby Wowry); bogate zbiory kultur pozaeuropejskich szczególnie liczne z Afryki, Azji i Ameryki Południowej.
Muzeum posiada ponad 300-tysięczny zbiór archiwaliów: rękopisy, rysunki, fotografie, przeźrocza, a także wiele cennych opracowań najwybitniejszych polskich etnografów: Józefa Lompy, Oskara Kolberga, Seweryna Udzieli, Kazimierza Moszyńskiego, Tadeusza Seweryna; zespoły starych klisz szklanych, notatki, wywiady, wspomnienia polskich badaczy, jak też i chłopów, z terenów, które były przedmiotem badań etnograficznych. Zbiory uzupełnia specjalistyczna biblioteka licząca około 30.000 woluminów.
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie
ul. Krakowska 46, 31-066 Kraków
tel. 12/ 43-06-023, fax. 12/ 43-06-330
e-mail:
strona internetowa: www.etnomuzeum.eu