Lajkonik, dawniej nazywany Konikiem Zwierzynieckim, wraz z całym orszakiem i kapelą Mlaskotów pojawia się na ulicach Krakowa tylko w jeden dzień w roku, w oktawę święta Bożego Ciała. W południe wyrusza spod klasztoru Norbertanek i harcując wśród przechodniów, buławą rozdaje razy, które mają przynieść uderzonym zdrowie i powodzenie. W godzinach popołudniowych dociera na Rynek Główny i tu pod wieżą Ratuszową, po odtańczeniu tańca, podczas którego chorąży wywija wielką czerwoną chorągwią z białym orłem i herbem Krakowa, pobiera od władz miejskich symboliczny haracz i wypija kielich wina za pomyślność miasta i jego mieszkańców.
Zwyczaj ten wiąże się z udziałem w procesjach Bożego Ciała kongregacji włóczków zajmujących się spławianiem drewna Wisłą i mających swą siedzibę na Zwierzyńcu. Powiązany został z legendą mówiącą o odparciu ataku Tatarów pod Krakowem przez włóczków i po przebraniu w zdobyczny, tatarski strój, uroczystym wjeździe najdzielniejszego z nich na koniu do miasta.
Tradycja ta kultywowana jest do dziś, chociaż dawniejsi włóczkowie zastąpieni zostali pracownikami Wodociągów Miejskich, a stroje orszaku i kapeli zmieniały się przez lata, projektowane przez plastyków. Strój samego Lajkonika pozostaje niezmieniony od 1904 roku, kiedy to zaprojektował go Stanisław Wyspiański.
Figury Lajkonika, postaci z orszaku wraz z chorążym z chorągwią, muzyków i jednego z gapiów - andrusa zwierzynieckiego wykonał Feliks Molenda w 1935 roku.
Opracowanie:
Małgorzata Oleszkiewicz
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie