Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

Archiwum UMWM
Teatr działa nieprzerwanie od 1893 roku. Jest to jedna z najsłynniejszych i najbardziej zasłużonych polskich scen teatralnych. Gmach teatru, zbudowany przez Jana Zawiejskiego, jest zaliczany do najcenniejszych zabytków architektury teatralnej w Europie. Na frontonie widnieje napis: „Kraków narodowej sztuce”. Wnętrza ozdabiają freski wiedeńskiego artysty Antona Tucha oraz słynna kurtyna Henryka Siemiradzkiego. Obok sceny znajduje się zabytkowa garderoba wielkiego aktora Ludwika Solskiego.

Archiwum UMWMJuż na przełomie XIX i XX w. teatr ten pełnił funkcję sceny narodowej. Był miejscem narodzin współczesnej polskiej reżyserii, scenografii, inscenizacji i aktorstwa. Debiutowało tu pokolenie artystów Młodej Polski – wśród nich Stanisław Wyspiański. Prapremiery jego genialnych dzieł, m.in. Wesela (1901) i Wyzwolenia (1903), należą do najważniejszych wydarzeń w dziejach polskiej kultury. Na przełomie XIX i XX wieku historyczne znaczenie miały pierwsze realizacje arcydzieł polskiego romantyzmu: Kordiana, Dziadów i Nie-Boskiej komedii. Przywiązanie do tradycji szło w parze z poszukiwaniem nowych kierunków w sztuce, o czym najlepiej świadczy debiut najwybitniejszego przedstawiciela polskiej awangardy XX w. Stanisława Ignacego Witkiewicza (Witkacego) w 1921 roku.

Archiwum UMWMTeatrem im. Juliusza Słowackiego kierowali wybitni dyrektorzy – m.in. Pawlikowski, Solski, Trzciński, Osterwa, Frycz, Dąbrowski, spektakle realizowali znakomici reżyserzy. W latach siedemdziesiątych debiutowało tu pokolenie wybitnych inscenizatorów, wśród nich Krystian Lupa. Współpracowali z tą sceną wielcy scenografowie: Frycz, Pronaszko, Stopka, Kreutz-Majewski, Kantor, gościnnie lub stale występowali najznakomitsi polscy aktorzy: Modrzejewska, Wysocka, Solska, Siemaszkowa, Jaroszewska, Solski, Osterwa, Jaracz, Junosza-Stępowski, Łomnicki, Holoubek. Dziś ten teatr sprzyja młodym – debiutowali tu lub realizowali tu swoje pierwsze spektakle artyści zaliczani dziś do czołówki polskiego teatru, m.in. Maja Kleczewska, Agnieszka Olsten, Agata Duda-Gracz, Magdalena Piekorz, Paweł Miśkiewicz, Grzegorz Wiśniewski.

Spośród najnowszych spektakli w repertuarze Teatru dużym powodzeniem wśród publiczności cieszą się m.in. spektakle: „Arszenik i stare koronki” J. Kasserlinga i „Zagraj to jeszcze raz Sam” w reżyserii Krzysztofa Babickiego, ”Chory z urojenia” w reż. Giovanni Pampiglione, „Plastiki” w reż. Grzegorza Wiśniewskiego i „Wyzwolenie” w reż. Radosława Rychcika.

Archiwum UMWM

Teatr im. Juliusza Słowackiego niezmiennie zajmuje wyjątkowe miejsce w kulturze Krakowa. Na kilku scenach proponuje spektakle ważne, wartościowe, żywo komentujące współczesność, ale też w sposób twórczy odwołujące się do polskiej i europejskiej tradycji. W 2012 roku został otwarty Małopolski Ogród Sztuki przy ul. Rajskiej 12, gdzie obecnie znajduje się scena eksperymentalna – oddana we władanie młodych twórców, przedstawienia zrealizowali tam m.in. Magda Szpecht, Małgorzata Warsicka, Dominika Knapik, Magda Miklasz. W MOS działa także MOSkino, w którym grany jest repertuar Kina pod Baranami, gdzie Łukasz Maciejewski prowadzi cykl „Przywrócone arcydzieła” z udziałem gwiazd polskiego kina. W Małopolskim Ogrodzie Sztuki odbywają się także koncerty, warsztaty i wernisaże.

W Teatrze działa od wielu lat popularny Krakowski Salon Poezji Anny Dymnej, w każdą niedzielę o godzinie 12.00 znani aktorzy czytają wiersze swoich ulubionych poetów. Słowom towarzyszy muzyka na żywo w wykonaniu wybitnych instrumentalistów. W Salonie spotykają się aktorzy z różnych teatrów krakowskich, gwiazdy z innych miast, starsi z młodszymi, pedagodzy ze studentami, gośćmi byli m.in. Anna Polony, Jan Nowicki, Jerzy Trela, Jan Englert, Maja Ostaszewska, Gustaw Holoubek, Krzysztof Globisz, Jan Nowicki, Edward Linde-Lubaszenko, Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski, Stanisław Sojka i wielu innych.

Przez 17 ostatnich lat dyrektorem Teatru im. J. Słowackiego był Krzysztof Orzechowski, w 2016 roku nowym dyrektorem został Krzysztof Głuchowski, za program artystyczny odpowiada Bartosz Szydłowski. Na ducha zmian, jakie mają zajść na scenie przy placu św. Ducha został powołany Stanisław Wyspiański - artysta totalny, wyrastający ponad swój czas, który wierzył w sprawczą siłę teatru i w jego obywatelską misję. Nowy dyrektor rozpoczął sezon teatralny od projektu „Wyspiański wyzwala”, w którym twórcy: Alicja Patanowska, Remigiusz Brzyk, Bartosz Szydłowski, Jakub Roszkowski, Małgorzata Warsicka, Karol Nepelski, Paweł Świątek, Magda Miklasz szukali znaczeń słowa „wyzwolenie”, a jedną z pierwszych premier było wystawienie „Wyzwolenia” w reżyserii Radosława Rychcika, reżysera znanego z oryginalnych, poszukujących zaskakujących nowych kontekstów odczytań kanonicznych polskich dramatów.

Nowym życiem została obdarzona Scena Miniatura, gdzie w soboty odbywają się spotkania teatralno-filozoficzne, których gospodarzem jest prof. Piotr Augustyniak, wśród zaproszonych gości byli prof. Andrzej Leder, prof. Krzysztof Matuszewski, dr Paweł Rojek. W poniedziałki natomiast są czytania performatywne z omówieniem z udziałem publiczności w ramach Centrum Dramatu Najnowszego. CDN to laboratorium nowych tekstów dla teatru, miejsce testowania potencjału współczesnych dramatów i scenariuszy teatralnych. Czytania reżyserują znani realizatorzy, m.in. Anna Augustynowicz, Paweł Świątek, Remigiusz Brzyk, Maja Kleczewska etc.