Muzeum – Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec

Archiwum UMWM

Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie jest skansenem regionalnym, obrazującym kulturę ludową Krakowiaków zachodnich.

Budowę Parku rozpoczęto w 1968 r., u podnóża średniowiecznego zamku Lipowiec, zachowanego w stanie stałej ruiny, w bezpośrednim sąsiedztwie rezerwatu buczyny karpackiej. Pięć lat później Nadwiślański Park Etnograficzny i Zamek Lipowiec ustanowiono oddziałem Muzeum w Chrzanowie. Skansen udostępniono do zwiedzania 15 października 1973 r. – wówczas były to 3 obiekty. Muzeum powstało z dniem 1 stycznia 2007 r. poprzez wydzielenie ze struktur Muzeum w Chrzanowie.

Archiwum UMWM

Obecnie skansen zajmuje ponad 5 hektarów powierzchni o zróżnicowanej rzeźbie terenu, na którym zgromadzono 25 obiektów budownictwa drewnianego oraz liczne przykłady małej architektury. Wśród malowniczego terenu znajdują się: dwór, zagrody chłopskie z sadami i przydomowymi ogródkami, obiekty związane z wiejską produkcją rzemieślniczą, kościół z dzwonnicą, zespół małomiasteczkowy i inne przykłady architektury wsi nadwiślańskiej.

Archiwum UMWM

Zespół małomiasteczkowy znajduje się tuż przy wejściu na teren skansenu, gdzie rozpoczyna się zwiedzanie. Kryte gontem obiekty charakterystyczne dla zabudowy małego miasteczka, zgrupowane są wokół czworobocznego rynku z publiczną studnią pośrodku. Do tej części parku należą: dom podcieniowy z Alwerni (1825 r.), w którym aktualnie znajduje się sklep z pamiątkami, dom z Chrzanowa (1804 r.) z warsztatem garncarskim, spichlerz dworski z Kościelca (1789 r.) – służący jako miejsce wystaw czasowych oraz karczma z Minogi (XIX w.) z regionalną kuchnią.

Archiwum UMWM

Sektor wiejski obrazuje zróżnicowany program ekspozycji pod względem chronologicznym, majątkowym i zawodowym. Usytuowane są tu zagrody jedno - oraz wielobudynkowe, a także przykłady wiejskiego budownictwa przemysłowego.Są to m.in. takie obiekty jak modrzewiowa chałupa sołtysia z Przegini Duchownej (1862 r.), pozyskana wraz z oryginalnym wyposażeniem wnętrza, chałupa bogatego chłopa z Przeciszowa (1843 r.) z klasą szkolną oraz warsztatem wikliniarskim, tworzącą zagrodę zamożnego chłopa wraz z ośmioboczną stodołą i chlewkiem, malowana w niebieskie pasy chałupa z Podolsza (1862 r.) W dalszej części skansenu znajduje się odmienna w typie zagroda okołowa ze Staniątek (1855 r.) zbudowana w formie czworoboku gdzie pod jednym dachem znajdują się dom mieszkalny, wozówka, chlewiki i stajnie. Uzupełnieniem obrazu nadwiślańskiej wsi są przykłady budownictwa przemysłowego: olejarnia z Dąbrowy Szlacheckiej, kuźnia z Liszek oraz młyn wodny z Sadka.

Nad zabudową wiejską góruje charakterystyczna bryła kościoła z Ryczowa z 1623 r. Jest to najstarszy obiekt na terenie skansenu, pozyskany wraz z oryginalnym wyposażeniem. Wnętrze kościoła p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego zdobi polichromia z 1930 r. wykonana według projektu Jerzego Fedkowicza ucznia Józefa Mehoffera. Obok kościoła usytuowano dzwonnice z Nowej Góry (1778 r.) Kompleks sakralno - plebański dopełniają chałupa z Benczyna (1875 r.) zaadoptowana na plebanię, spichlerz z Tenczynka (1726 r.) oraz ośmioboczna stodoła z Regulic (II poł. XIX w.).

Archiwum UMWM

Najokazalszym obiektem Skansenu jest Dwór z Drogini z 1730 r. Wnętrze dworu zostało zaadaptowane na potrzeby działalności muzealnej i administracyjnej. Część muzealną zaaranżowano na „Mieszkanie zamożnej rodziny szlacheckiej” pokazane na przestrzeni wieku - od I poł. XIX wieku do 1945 roku. Program ekspozycji obejmuje pięć sal: salon, pokój pani, pokój rezydentki, sypialnię i gabinet pana.

Archiwum UMWM

Poza codziennym udostępnianiem skansenu, w zabytkowych wnętrzach prowadzone są zajęcia warsztatowe, odbywają się koncerty muzyki kameralnej a w plenerach imprezy folklorystyczne.