S
Sabadell
Alfons, kataluno, asekuragento. Nask. okt. 1859 en Barcelona, mortis jan.
1932. en Italujo. La unua E-isto en B. (1901). Fondinto de la unua grupo en
K-ujo kaj ĝia prez. multajn jarojn, longjara kursgvidanto, sennombraj
paroladoj kaj artikoloj. Vicprez. de la komitato por la 5-a UK. Li estis la
sola persono, kiu posedis la voĉon de Z en gramofondiskoj el malnovaj
vaksaj cilindroj. Tradukoj de Santiago Ruysinol, el kiuj elstaras la dramo „La
Patrino“, 1909 (?). L. K.
Sableroj.
Verkitaj originale de M. Hankel.
1911, 92 p. „Poemetoj kaj prozaj pecoj. Ili elspiras la parfumon de dolĉaj
rememoroj pri pasintaj kongresoj, de la lojaleco al nia komuna
afero.“ (A. E:. W. „British E-ist“, 1911, p: 151.)
Saggiori
(saĝiori) Giovanni (ps. Geo de Sabajoz), italo, radioteknikisto,
eksurbestro en Fosso (1927-30). Nask. 22 jun. 1892 en Legnago. Li interesiĝis
pri E ekde 1908. Del. de UEA de 1913. Prof. de E. Fondis grupojn en Legnago,
Padova, Cittadella, Piazzola, ktp. Estras E-fakon de Int. Specimena Foiro de
Padova de 1922. Kursoj en P. ktp. Organizis la nacian E-kongreson, 1931. Kunlaboris
por Italujo en Schlomann Teknika Vortaro E-on (Vol. VIII.) kun . Tiard, 1925.
Trad. el E al itala „Fine mi komprenas la radion“ de Aisberg, 1930, trad. el
itala „Gvidlibro Tra Padova“.
Saĥarov
Aleksandr Andrejeviĉ, ruso, instr. Nask 1865, finis matematikan fakultaton
de univ. en Kazan, 1890. E-istiĝis en 1904 pro letero de S. Poljanskij.
Veninte en 1907 Moskvon, li fondis tie la famekonatan Librejon „Esperanto“ kaj
Moskvan Instituton de E. En 1909-17 li estis ĉefred. kaj eldonanto de „Ondo
de E“, ĉeforgano de rusaj E-istoj. Ankaŭ li partoprenis gvidadon de
Moskva ES, kiu dum kelkaj jaroj rifuĝis en lia loĝejo. Al la plumo de
S. apartenas: „Sur vojo al kunfratiĝo de popoloj“ (bona kolekto da
artikoloj pri E en E kaj rusa lingvo); originala rakonto „Superforta ambicio“;
„Signifo de akciaj societoj por E-movado“- pluraj lernolibroj kaj vortaroj por
rusoj („La tuta lingvo E“). Post la revolucio S. daŭrigis reeldonadon de
siaj E-lernolibroj kaj vorfaroj kaj partoprenis SEU-movadon: li estis dum
kelkaj jaroj membro de CK SEU kaj aktive laboris en ties instruista sekcio kaj
lingva komisiono.
Sakai
Tosihiko, (-ŝi-) japano, konsilanto de socialisma partio. Nask. 25 nov.
1870 en Hukuoka-ken, mortis 1933 en Tôkyô. En l905 aperigis la parolon de
Kroita pri E en „Tyokugen“, semajna socialisma gazeto de li redaktita kaj
donis instigon al socialistoj por E. - (Kuw.)
Sakaria
Hillar, estono, dipl. orgenisto kaj komponisto, oficisto. Nask. 29. nov. 1899
en Tallinn. Fondinto de E Inst., fondinto kaj red. de „Informoj de EAE“
(1922-31). Posedas la superan diplomon. Aŭtoro de multaj artikoloj en kaj
pri E, gvidis kursojn, paroladis publike. La unua ŝtate pagita E
instruisto estona (en 1925). Aŭtoro de „Enkonduko en la pedagogion“, 1932.
Verkis ĥorkantojn, ktp. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.
Salokannel
Hugo William. (ps. Bontemplano), finno, staciestro. Nask. l9 jan. 1880 en
Lahti. Fervore agadas en idealismaj movadoj: popolklerigado, pacifismo,
vegetarismo. E-isto de 1904. Prez. de EAF ktp., eksred. de „Kristana Espero“.
Publikigis du novajn eldonojn de la unua finna Elernilo. Verkis „F-E
frazlibreton“, 1919; porabstinecan verketon, 1926; kaj amason da flugfolioj kaj
broŝuroj. Daŭre fervora prop-isto.
Saltego
Trans Jarmiloj. Romano originale de Jean Forge. 1924, 192 p. Fantazia romano, kies personoj estas
transportitaj el nia tempo en alian epokon. Simpla, vigla stilo.
Salvador,
Centra Ameriko. Pioniro estis prof. Ricardo G. Abrill en San Salvador en 1904,
al kiu helpis d-ro Santiago J. Barberena. La loka gazeto „Revista
Cientifico Militar“ presis en 1906 kurson de E. Laŭ la
Dietterle-statistiko 1928 ekzistis nur izolaj E-istoj en la ĉefurbo. I.
ŜIRJAEV.
Samumo.
Drameto en la dezerto. Originale de Baghy,
ludita dum la UK en Budapest, 1929, aperis en la libro „Migranta Plumo“ (v.).
Sandström
Albin, svedo finnlanda, dir. de kolor- kaj lakfabriko. Nask. 12 majo 1883 en
Uusikaupunki. Gvidanta rolo en la svedlingva junula movado en Finnlando.
Diversaj verkoj instrukciaj pri kolorigado kaj lakado. E-isto de 1907. Inter
fondintoj de EAF kaj ĝia direkciano de 1907, prez. 1912- ĉ. 1925.
Prez. de la LKK por la UK en Helsinki. Ĉefred. de „Finna E-isto“, 1907-14,
red. de „Movado“ (Helsinki), 1924. Fondinto de „Ilarejo -ista“ (kaj ĝia
dir. 1907- 10), prez. de direkcio de OY.-Movado AB, 1920-24.
San
Francisco. Urbo en Usono; 626.000 loĝantoj. - 11-a UK 22-29 aŭg.
1915; 163 aliĝintoj el 16 landoj; el Eŭropo partoprenis nur kelkaj. Ĉeftemo:
kiel reorganizi la fortojn post la milito?
Santander.
Teritorio, historio, kutimoj, monumentoj k. c. Aranĝis, tradukis kaj
verkis Julio Mangada-Rosenorn. 128
p. kun ilustraĵoj, 1933. Grava turisma libro pri la hispana urbo S.
(85.000 loĝantoj).
Sapunĝiev
N. Georgi, bulgaro, ĵurnalisto, urba bibliotekisto en Varna. Nask. 1898
en Dobriĉ. E-isto de 1922. Trad. el E kaj presigis en bulgaraj gazetoj: „La
fundo de l' mizero“ de Sieroszewski, „La interrompita kanto“ de E. Orzeszko, „Krurumo“
de A. Drozdov, plue pli ol cent orientajn fabelojn, legendojn kaj novelojn. Verkis
en bulgara lingvo detalan prezenton de l' disvolvo de la E-movado en diversaj
landoj. E-lektoro.
Sardà-Simó
Domenec, kataluno, teksindustriisto. Nask. apr. 1884 en Sabadell, mortis 27
jun. 1911 en S. E-isto de 1905. La „patro“ kaj fondinto de KEF, iniciatinto de
la Int. Floraj Ludoj. Fondinto de grupoj en S. Senlaca kursgvidinto, konstanta
prop-isto. Red. de „K-a E-isto“ dum la unua jaro.
Sárossy
(ŝarosi) Mihály, hungaro, kantisto. Nask. 1893 en Budapest. E-istiĝis
dum la rusa militkaptiteco. Granda sukceso dum la UK en Nürnberg ĉe la
prezentado de L. M. Populara kantisto dum artaj vesperoj. Du E-gramofondiskoj
kun liaj kantoj.
Sasaki
Macue, japanino, edzino de Tasku S., antaŭe f-ino Morita. Hejme instruis
anglan lingvon kaj E. Nask. 3 majo 1886 en Tiba-si, mortis 18 jun. 1933 en
Tokio, E-istino de 1920. Unue kredis kristanismon, sed poste aliĝis al
SAT. Dank' al ŝia talenta gvido „Klara Rondeto“, Tokyo, preskaŭ sola
E-istina Klubo en J-ujo, sane kreskis. (v. Vortoj de M. S.)
Sasaki
Tasku, japano, licea instr. Nask. 1 apr. 1883 en Tokyo-si. E-isto de 1907,
SAT-anigis 1925. Fondis studejon de Z-a gramatiko, kie krom li laboras Ĵ.
Iŭaŝita k. a. Ilia esplormetodo estas tute objektiva: unue elektas
kiel eble plej malgrandan temon (ekz. Depost) kaj kolektas ekzemplojn el ĉiuj
paĝoj de Z-aj verkoj kaj ilin sisteme klasigas. Multaj gazetartikoloj.
Ekz.: „Depost“, „La E-isto“, Tokyo, 1931-32. Kompilis: „Paroladoj de Z“, 1930
(komparis diversajn variantojn, reviziita eldono, 1933).
SAT
- Sennacieca Asocio Tutmonda, v. Laborista movado.
Satchell
Charles H. H., anglo, komerca vojaĝisto Nask. 1 marto 1864 en Rugby. Tre
konata en multaj provincaj grupoj. Konsilanto de BEA por Edinburgh.
Saussure
(sosür) René de (ps. Antido), franco svisa, univ. prof. Kelkajn jarojn
E-isto, kiu kunlaboris al „Tra la Mondo“, „La Revuo“, „E“ kaj „Oficiala Gazeto“,
red. de „Int. Scienca Revuo“, kaj de „Svisa Espero“. Trad. „Aline“ de Ramuz,
1911, „Adele Kamm“ de Seipel, 1914, „La devo“ de Naville, 1910. Elpensis la
monsistemon „spesmilo“ (v.). Forlasinte E-n, eldonis la lingvo-projekton „Antido“,
tiun ĉi mezan solvon inter E kaj Ido, 1907. Poste aperigis la projekton „Esperantido“
(1917) kaj ankaŭ skizojn de aliaj lingvoprojektoj.
M. C. Butler skribis pri li en „The
Encyclopedia Britanica“ (1927): „Prof. R. de Saussure, kredante ke kelkaj
malpli gravaj trajtoj de E malhelpas propagandon, celas ilin elimini, sed
samtempe konservi la esencajn kvalitojn de la lingvo. De 1907 ĝis nun serio
de eksperimentaj projektoj fluadas el lia lingvo-laboratorio: Antido I, Antido
II, Lingvo Kosmopolita, Esperantido, kaj fine Nov-Esperanto (1925). Lia sinteno
de scienca sendependeco kaj esploremo, tamen, estas „voĉo krianta en la
dezerto“.
Noto de M. C. B. Kiam venis la Idista
krizo, la E-ista mondo sentis la falsecon de la Idista argumento, sed ne povis
ĝin rebati. En serio da brilaj monografoj S. defendis E-n kontraŭ
Idistaj atakoj. Ĉiu posta verkisto aŭ instruisto ŝuldas al S.
„Saussure, - la pura, klara Mens',
La projektinto, projektonto,
Trabrilis, kvazaŭ lumofonto
La vortstrukturon lia Lens'.“
(Kalocsay,
Rimportretoj.)
Savia
(della) Giovanni, italo, komercoficisto. Nask. 15 marto 1897 en Codroipo.
E-isto de 1913, UEA del. por Udine de 1919. Fondis grupon en U., 1923, gvidis
kursojn verkis artikolojn, trad. „Gvidlibreto tra U.“. Edziĝis per E je
hungara E-istino Blanka Mandel, 1927.
Saville
Georgo, usonano, judo, bakisto. Nask. 3 majo 1879 en San Francisco; de la 2-a
ĝis 17-a jaro li vivis en Pollando. En sia bakista sindikato en S. F.,
kies anoj parolis plejparte germane, S (kun la helpo de usonaj patriotoj) ĉiam
batalis por ke oni oficialigu la anglan lingvon, kiel interkomprenigilon por
la poliglota membraro. En tio ili finfine sukcesis kaj unu lingvo plifratigis
la anaron. En 1921 fariĝis E-isto (jam en New York), poste SAT-ano kaj li
gvidis dum 8 jaroj la Nov-Jorkan SAT-anaron. Li verkis multajn
artikolojn pri ekonomiaj kaj politikaj temoj, ĉefe por S-ulo. Trad. „La
fera kalkanumo“ de Jack London, 359 p., 1930. En manuskripto „La historio de la
homaro“ de Van Loon, ktp.
Savopol
G., rumano, kapitano. Mortis en 1916, okaze de pulveja eksplodo en
Bucureŝti. E-isto de 1906, laboris multe por E. Estis vicprez. de RES.
Schade
(ŝade) Franz Josef, aŭstrogermano. Dum pli ol 25 jaroj li laboris
por E. Estis ĝen. sekr., poste prez. de AED, ĝen. sekr. de la 16-a
UK, 1924. Kunaranĝis Ĉe-kursojn en 1932, en Wien.
Schafer
(ŝefer) Louisa Frederica Adela, anglino, solkantisto kaj lingvoinstruisto.
Nask. 11 febr. 1865 en London. Multe laboris por E, aparte ĉe Londona EK.
Verkis: „Tekstaro de Britaj Kantoj“. Ĉeestis la UK en Boulogne kaj alie.
L. K.
Schamanek
(ŝamanek) Josef, aŭstra germano, burĝlerneja eksdir. kaj iama
lektoro en la Teknika Altlernejo en Wien. Nask. 15 marto 1859 en Prossnitz
(Morav.) Estis sekr. kaj prez. de AKLE kaj AED, vicprez. de 16-a UK. Unua
lektoro por E en Teknika Altlernejo en Wien, 1917-30. Ĉeestis kiel del.
la instruistan Konferencon en Genève, 1920. Instigis la instalon de
ŝtata ekzamena komisiono por E, kies komisaro li fariĝis. Membro de
Loka Kuratora Komitato de IEMW. Verkis lernolibron laŭ parola metodo,
1914.
Schattat
(ŝatat) Gustav, germano, revizoro. Nask. 8 aŭg. 1885 en Königsberg.
Verkis: „E-Führer“, lernolibro, 1926; „Einführung in die deutsche Sprachlehre“
(kursa helplibro kun ideoj por E teorio), 1927.
Schatz
(ŝac). Robert, hungaro, d-ro, kuracisto. Estis vicprez. kaj sekr. de HES
antaŭmilite. Grava sukceso dum la Int. Kuracista Kongreso, Budapest, 1909.
Red. de „H. E-isto“, 1909-10 kaj de „Juna E-isto“. Verkoj: „E-H. Frazlibro“,
1910; „H-E Vortaro“, 1922; „H-E Vortareto“, 1922. De multaj jaroj ne
partoprenas en la movado.
Schauerhammer
(ŝaŭerhamer) Gottlob Heinrich, germano prof. por modernaj lingvoj.
Nask. E aŭg. 1857 en Zeulenroda. E-istiĝis en Grenoble sekve de la
konatiĝo kun Boirac. Paroladis pri E en Leipzig ĉe la Societo per
moderna filologio en 1902. Estis inter la unuaj ekzamenantoj ĉe la E
Instituto por la G. Respubliko kaj certe unu el la plej fruaj (eble la unua)
E-istoj en Leipzig.
Schauhuber
(ŝauhuber) Alfred (Alfredo Miĥael), aŭstro-germano, industria
oficisto. Nask. 8 apr. 1896 en Wien. Kursoj, artikoloj, kelkaj tradukaĵoj
kaj originalaj poemoj, aperintaj en la poemlibro „Dekdu poetoj“ (1934).
Scbeibenreiter
(ŝajbenrajter) Franz, aŭstria germano, ĉeflerneja fakinstr.
(matematiko, desegno kaj E). Nask. 30 nov. 1898 en Hadres. Estis sekr. de
instr. fako de ALLE, grupestro de la VI-a grupo de ALLE. Laboris por TAGE kaj
TAK. Verkis kun d-ro Casari la unuajn aŭstrajn E lerno- kaj legolibrojn
por la lernejo (du partoj 1927, 1929). Kunlaboris al „La Socialisto“ kaj „Tutmonda
Kolektanto“. Red. de „Verda Revuo“ 1935.
Scheibler
(ŝajbler) Reinhold, (ps. Espero), germano, privatinstruisto, direktanto
de 3 ĥoristaroj kaj regiona direktanto de laborista ĥorunuiĝo.
Gvidas jam de 20 jaroj la grupon en Wurgwitz. Propagandas ĉefe inter
instruistoj kaj laboristoj. Artikoloj precipe en ped. gazetoj kaj en „Sennaciulo“.
Verkis statistikon pri E en la lernejoj de Saksujo, 1925.
Schendeler
(sĥendeler) Paulus Antonius, nederlandano, prof. de geografio en komerc-
kaj reallernejo. Nask. 26 febr. 1878 en 's Hertogenbosch. E-isto de 1909.
Verkis prop. artikolojn kaj gvidis kursojn. Speciale okupis sin pri unueca
elparolo de E kaj publikigis pri tiu temo bone fundamentitajn artikolojn. Red.
gazeton „Semereto“ en 1916 kaj eldonis sub la sama titolo detalan kurson.
Verkis lernolibron, ekzameno-sinprovilon kaj lernilon por lernejo. De 1921
ĝen. sekr. de IKUE.
Scherer
(ŝirer) Joseph R., usonano, banksekciestro. Nask. 24 jan. 1901 en
Fribourg (Svisujo). Prez. de EG de Los Angeles (Cal.) 1928-30. En 1930-32 vojaĝis
kiel speciala delegito de ICK tra 41 landoj kaj faris 322 lumbildparoladojn
kaj radioparoladojn. Aŭtoro de „Ĉirkaŭ la mondon kun la Verda
Stelo“, grava dokumento pri la praktika valoro de E. (1933.) Entute unu el la
plej lertaj propagandistoj de E.
Schibbye
Einar, norvego, lektoro en Bergen kaj Oslo. Mortis 16 jan. 1931. E-isto de
1907. Fondinto kaj prez. de Societo de E-istoj en Bergen 1909-18. Red. de „N.
E-Gazeto“ 1910-12, prez. de NEL 1913. Enkondukis kaj instruis E-n ĉe la
komerca gimnazio en Bergen 1912. Reprezentis la N. registaron ĉe la UK
1907 kaj 1911. Multaj artikoloj.
Schiebl
(ŝibl) Hans, aŭstro-germano, poŝtdir. en pensio en Wien.
Speciale laboras en katolikaj rondoj por E. Longjara kas. de Kat. UE. Wien.
Schjerve
Jens, norvego. Li estas unu el la plej kapablaj instruistoj de E laŭ
Cseh-metodo. Li gvidis multajn kursojn en Norvegujo, Francujo kaj Usono, faris
paroladojn. Pri lia agado l. numerojn de „La Praktiko“ kaj HDE.
Schlaf
(ŝlaf) L., germano, komercisto. Propagandis inter laboristoj, eldonis
gazeton „Arbeiter E-ist“, 1910 kaj verkis lernolibron. Starigis Lab. E-istan
Ligon. Estis eksigata el la movado pro profitcela agado en 1911.
Schmalzl
(ŝmalcl) Josef, germano, prof. por matematiko kaj fiziko en supera
reallernejo. Nask. 1 aŭg. 1883 en Saal. E-isto de 1909. Fondis ES en
Augsburg, 1910, poste GEA-grupon en Weiden. Prez. de Bavara Ligo, prez. de
konsilantaro de GEA. Prilaboris la 6-an volumon de E ein Kulturfaktor.
Schmid
(ŝmid) Jakob, sviso, ŝtata oficisto (publika ekonomio).
Nask. 14 marto 1869 en Dietwil. Membro de la LK kaj de la Svisa Ekzamena Komitato.
Pli frue prez. de SES kaj de ES Bern. Premio en la Int. Floraj Ludoj. Verkis
lernolibron por germanlingvanoj.
Schmidt
(ŝmit) Adolf, germano, d-ro, univ. prof. en Berlin, dir. de astronomia
observatorio en Potsdam ĝis 1928. Nask. 23 jul. 1860 en Breslau. Unuaranga
fakulo en matematiko kaj termagneteco. Prez. de Int. Scienca Asocio, 1907-08 kaj
de G. Akademia Asocio, 1905-30. Vigle partoprenis en la pacifista movado
antaŭ la milito. Propagandis E-n precipe inter sciencistoj per paroladoj, artikoloj
kaj kursoj. Fondis kune kun Jean Borel kaj prof. Wetekamp la unuan Berlinan
E-Grupon en 1904 (?1903). L. K. 1905-30.
Schmidt
(ŝmit) Christian, germano. Pioniro en G. Estis prez. de la mondlingva
societo en Nürnberg, grava societo de volapükistoj en N, kiu tiutempe esti unu
el la plej fortaj centroj de volapükismo. Laŭ lia propono la societo en
dec. 1888 decidis forlasi volapükon kaj aliĝis al E. Red. (kune kun Z) kaj
eldonis la unuan E gazeton, “La E-isto“.
Schmidt
(ŝmit) Reinhold, germano, privata instr. kaj verkisto, frato de S. A. Nask. 14 majo 1867 en Breslau. Kune
kun sia frato apartenas al la unuaj pioniroj en G. Verkis: „Gustaf Vasa“,
historia dramo en kvin aktoj, la unua originala dramo en E, 1910; „Bildaro de
Goethe“, 1909; „La amkonkurantoj“, triakta komedio,
1911 kaj 1923; „Der grüne Stern“, prop. komedio, ludita en Gotha, 1911.
Schmitz
(ŝmic), pastro, estis misiano en Brazilo, Kanarioj, fine en Palestino. Li
estis scienculo, prop-isto de E kaj aŭtoro de interesaj artikoloj.
(UEA-jarlibro, 1927.)
Schmucker
Aldo Ferdinando, italo, d-ro de leĝoscienco kaj instr. en Genova. Nask. en
G. E-isto de 1910. Kunfondinto de Liguria E-Instituto en G. 1912. Gvidis
multajn kursojn en tiu urbo kaj en la apudaj komunumoj antaŭ kaj post la
milito; dum tri jaroj gvidis kurson ĉe la Univ. kaj tri jarojn ĉe
vespera komunuma lernejo, ambaŭ oficialaj.
Schneeberger
(ŝneberger) Friedrich, germano, svisa, pastro. Nask. en 1875, mortis 18
marto 1926 en Bern. E-isto de 1903. Estis unua prez. de Svisa ES kaj prez. de
la 1-a UK. Pioniro de la E-a stenografio, alfaris al E la sistemon
Stolze-Schrey, 1905. Kunlaboris al „Tra la Mondo“, „La Revuo“. Dum la
Ido-krizo forlasis E-n; fariĝis prez. de la Ido-Akademio.
Schneider
(ŝnajdr) Josef, germano, inĝ prof. ĉe la germana komerca
akademio en Karlovy Vary (Karlsbad, ĈSR). Nask. 13 majo 1895 en Moravská
Ostrava. E-isto de 1924. Fondis grupon en K. V. Instruis oficiale E-n kiel
laŭvolan fakon en sia lernejo.
Schneller
(ŝneler) Hermann, germano, estro de popollernejo. Nask. 16 apr. 1886 en
Torgau. Estis prez. de A. de G. Instruistoj, kunlaboranto de Int. Ped. Revuo.
Scholze
(ŝolce) Gustav, germano, inĝ., prof. ĉe la ŝtata germana
supera industria lernejo en Liberec (Ĉeĥoslovakujo). Nask. 28 jul.
1889 en Postrum. Reviviginto de la E-movado inter germanoj en Ĉ. Prez. de
GEL, komitatano de UEA. Sukcesis uzigi E-n ĉe Reichenberg-a Foiro, kiu posedas
E fakon. Kunlaboras je teknika fakvortaro. Instruis E-n en sia lernejo en
Komerca Akademio.
Scholze
(ŝolce) Linhart Hilde, germanino, kunlaborantino de fakaj gazetoj pri
hejma arto. Nask. 16 dec. 1895 en Liberec (ĈSR). Prop. tekstoj en „Marto“.
Aparte aperis „Rübezahl“, 1931.
Schönherr
(ŝönher) Karl, germano, popollerneja instr. Nask. 24 sept. 1881 en
Marienberg. Prez. de Dresdenaj E-Instruistoj. Verkis G-e detalan laŭmetodan
lernolibron, 15-a eldono, 1928.
Schoofs
(sĥofs) Frans, belgo, sekr. de Antverpena Asocio de l' malkaraj loĝejoj.
Nask. 22 majo 1888 en A., mortis 12 marto 1934 en A. E-isto de la junulaj
jaroj. Kunfond. de la EG „La Verda Stelo“ en A. kaj estis la prez. pli ol 25
jarojn. Post la milithalto fariĝis dir. de la „Belga E-isto“, de 1927
prez. de BLE. Fondis kun kelkaj aliaj la eldonan societon BEI kaj prezidis
ĝian administrantaron. Ĉefdel. de UEA. Estis sekr. kaj lakte gvidanto
de l' Konstanta Reprezentantaro de la Naciaj Societoj. Ĉeestis ĉiujn
UK-jn post la milito kaj kunlaboris multe en la organizo de la 7-a kaj 20-a
UK-j en A. Estis unu el la plej agemaj en la int. organizo de la movado.
Entute: tre ampleksa agado por E.
Schoor
(skur) Jan Van, belglandano, oficisto. Nask. 25 febr. 1896 en Antwerpen.
Verkis: „Amo kaj Poezio“, kolekto de originalaj poemoj kaj multajn poeziaĵojn,
kiuj aperis en diversaj revuoj. Tradukis: „Kapricoj de Mariano“ kaj „La Du
Amatinoj“ de Musset, „Elektitaj Noveloj“ de L. Baekelmans, „Pallieter“ de F.
Timmermans; kunlaboris al „Belga Antologio“, Flandra parto; kunlaboranto de
diversaj gazetoj. Forlasis la movadon fine de 1933.
Schifpfer
(ŝöpfer) Franz, aŭstrogermano, iama lerneja dir., lernejkons. en
Voitsberg, Stirio. Nask. 7 dec. 1866. Prop.-isto, gvidis 3 kursojn en la
mezlernejo.
Schramm
(ŝram) Albert, germano, d-ro fil., prof., estro de la G. Akademio por
Bibliotekistoj en Leipzig. Nask. 5 aŭg. 1880 en Sindelfingen. Eminenta
fakulo por ĉiuj aferoj, kiuj rilatas al la libroj, presado, ilustrado,
skribo ktp. Vicprez. de la UK en Dresden, 1908. Sukcese propagandis E-n en
oficialaj rondoj de Saksujo. Fondis la Saksan E-Instituton, kies unua dir. li
estis. Ĉefkunlaboranto kaj poste red. de la gazetoj „Ĉirkaŭ la
Mondo“, „La Bela Mondo“ kaj „Universo.“ Krom multaj gazetartikoloj verkis
lernolibrojn, unu el ili aperis en 1923 en 31-a eldono.
Schröder
(ŝröder) Johann, aŭstrogermano, red. Nask. 1869 mortis 13 jan. 1928
en Wien. Iniciatis la E-movadon en Wien, kie fondis EK-n 1902, kies unua prez.
li estis. Prez. de antaŭmilita Ligo de Germanaj E-istoj en Aŭstrio. Ĉeestis
la 1-an UK, kie li fariĝis LK. Li ludis gravan rolon en la katolika
E-movado kaj estante red. de „Neuigkeitsweltblatt“ li varbis per regulaj
artikoloj. Prez. de 16-a UK kaj komisaro de ŝtata ekzamena komisiono por
E. Gvidis multajn kursojn. Multajn jarojn li redaktis „Informaj Raportoj“,
poste „Germanaŭstria E-isto“ kaj „Espero Katolika“. Kunlaboris al „Tra la
Mondo“, „Juna E-isto“. Verkis lernolibron 1906, trad. la dramon „La verda
kakatuo“ de Schnitzler, 1912.
Schröder
Marie, (ps. Pen), danino, korespondanto, stenografo kaj ĵurnalisto. Nask.
18 marto 1882, mortis akcidente falante de la monto Pilatus la 27 aŭg.
1909 dumvoje al la Barcelona UK. Laboris en diversaj idealaj kampoj (vegetara,
virina, pacifista, junulara). E-isto de 1907. Iniciinto kaj kunfondinto de
Konversacia EK en Kopenhago, de CDEL, kunred. de „Dana E-isto“. Ŝi havis
neordinaran organizan talenton kaj neelĉerpeblan energion.
Schulhof
(ŝulhof) Stanislav, ĉeĥo, d-ro dentkuracisto; ĉeĥa
verkisto. Nask. 1864 en Lipka, mortis l8 aŭg. 1919 en Pardubice. Li vigle partoprenis
en loka E-ista vivo en kaj publikigis multajn prop. artikolojn. Kolektoj de liaj
originalaj poemoj: „Per espero al despero“, 1911; „Kion la vivo alportis“,
1911; kaj „Aŭtunaj floroj“, 1912. „Tri volumetoj, en ili tridek poemoj.
Konstanta evoluo kaj pliperfektiĝo. Prezentas sin homo, kiu
simple kaj sincere rakontas al ni siajn sentojn kaj kies sentoj estas indaj por
rakonti.“ (Kopar, LM.,1922, p: 39). La poemoj estas rimarkindaj laŭ formo
eĉ laŭ enhavo. Post lia morto aperis de li antologio el ĉeĥaj
poetoj: „Bohemaj grenatoj“ 1920, kies poezia lingvaĵo superas tiun de la
originalaĵoj. S. KAMARYT.
Schuller
(ŝuler) Béla, hungaro, maŝinseruristo. Nask. 24 apr. 1897 en
Budapest, E-isto de 1917, antaŭe Idisto. Fondis la 2-an kaj 6-an grupojn
de HESL, estis ĝia prez. Verkis prop. broŝuron, 1925 (6000 e-roj). Paroladoj
pri E en ĉ. 30 lokoj ĉ. 250- foje.
Schumann
(ŝuman) Richard, germano, d-ro fil. kaj d-ro inĝ. h. k., prof. en
Teknika Altlernejo en Wien. Nask. 9 majo 1864 en Glauchau. Germ. Verkoj
astronomiaj, geodeziaj kaj matematikaj. Ekinteresiĝis pri E depost 1900 (mondekspozicio
Paris). Lernis E-n en 1910 kaj gvidis kurson samjare en Teknika Altlernejo de
Aachen. En 1914 „Faka grupo por ĝeneralaj sciencoj“ en Teknika Altlernejo
de Wien aplaŭdis lian proponon, fondi lektoraton por E, 1915 la profesoraro,
1916 la ministerio konsentis tion.
Schwartz
(ŝvarc) Alexander, germano, komercisto, (privata sekr.) Nask. 28 apr.
1888 en Aldringen. Kancelariestro kaj afergvidanto de la segilfabriko de
Wlister et Co., Wieselburg, Aŭstrio. E-isto de 1908. Kondukanto de la grupoj
en Dortmund kaj Berlin. Aferkondukanto de GEA en Berlin, 1926-29. De 1927 afergvidanto
de la „Enciklopedia Vortaro“ de Wüster. Kompilis la 8-an volumon „Das E ein
Kulturfaktor“, 1928.
Schwartz
(ŝvarc) Antoine, franco, polica inspektoro. Nask. 28 jan. 1898 en Trimbach
(apud Strasbourg). Zorgas precipe pri gazetaj kaj polica E-aj aferoj. Vicprez.
de Asocio Strasburga de E; adm. de „Information E-iste“ de SFPE; kunlaboranto
de „Tribune E-iste“; ĝen. sekr. de la Amikaro de policanoj de Francujo kaj
kolonioj; delegito por Francujo de Int. Polica Ligo, kaj adm. redaktoro de „Int.
Polica Bulteno.“ Verkis (kun Jalmain). „Interprète du policièr“,
fakan libreton deklingvan enhavantan E-an parton.
Schwartz
(ŝvarc) Raymond, franco, bankoficisto. Nask. 8 apr. 1894 en Metz. Tie li
fondis en 1913 EG „Amika Rondo“. Ekde 1920 li gvidis dum kelkaj jaroj la faman
E-an kabareton „Verda Kato“ en Parizo. E 1932 ĉefred. de la „Gazeto de la
XXIV. Kongreso“. Li publikigis rimaĵojn jam en 1912 (en „Tutmonda Espero“
kaj post la milito poemojn kaj artikolojn en diversaj gazetoj, precipe en L. M.
Ekde 1933 li redaktas la monatan spritgazeton, „La Pirato“. En S. la E-a mondo
trovis sian humoriston, kiu la tro verdajn flankojn de la movado scias mirinde eklumigi
per sia buba spegulpeceto. En la Pirato li estas vere la „terura infano“ de la
E-a familio: nenio restas kaŝita antaŭ li kaj nenion li indulgas, kiu
aŭ kio estas inda je grimaco aŭ pinĉo. Sed pinĉante per moko,
samtempe li tiklas per sprito, tiel ke la pinĉito mem devas ridi
anstataŭ indigni - Liaj versaj verkoj “Verdkata Testamento“ (1926) kaj „La
Stranga Butiko“ (1931), estas plenaj de la sukaj fruktoj de lia kurioza
fantazio: kanzonoj laŭ kabareta stilo, ironia rezento de strangaj tipoj verdaj
kaj neverdaj, akre trafaj kaj milde pikaj observoj, spritaj vortludoj. Ĉio
ĉi, prezentita per perfekta verstekniko, montras lin kiel simpatian
bohemon, kiu havas tre sanan racion, grandan ĝukapablon pri la etaj ĝojoj
de l' vivo, kompreneman ridon pri ĉiu homa malforto, sanan ironion pri
ĉio gravmiena kaj hipokrita. La samaj kvalitoj distingas liajn prozajn
skizojn, aperintaj en la „Prozo ridetanta“ (1928). Lia mallonga romano: „Anni
kaj Montmartre“, rakontinta la danĝerajn aventurojn de naiva germana
knabino en Parizo, estas unu el niaj plej plezure legeblaj originalaĵoj.
En ĝi mankas ĉiu sentimentala siropo aŭ gravmiena moralprediko
kaj la akre trafa karakterizo, simpla, natura prezentmaniero kaj interesa
templekto ĝin faras vere eta ĉefverko. Aparta valoro de la libro
estas ĝia stilo: kerne E-a, facilflua, natura, plena de surprize vidigaj
bildoj kaj ĉarma familiareco.
KALOCSAY.
Schwartz
(ŝvarc) Tivadar, hungaro, d-ro, advokato. Fondis (1922) kaj eldonis la
revuon „Literatura Mondo“. Verkis facilstilan romaneton „Modernaj Robinzonoj“,
1923.
Scienca
Fundamenta Esperanta Terminaro. De Rollet de l' Isle, 1931, 127 p. Kolekto
de terminoj plejparte elĉerpitaj el artikoloj aperintaj en Scienca Revuo,
en Scienca Gazeto, kaj en diversaj terminaroj, sisteme ordigitaj por prezento
al la Akademio por konsistigi fundamentan bazon, sur kiu estos konstrueblaj
terminaroj de ĉiuj sciencoj kaj teknikoj.
L. BASTIEN
Scienca
Gazeto. Int. revuo pri scienco kaj industrio. Red. Verax. 1912-14. Formato
25x18. Entute 472 p. (v. p: 178.) - Kun la sama titolo aperas de 1932 en
Madison (Usono) dumonata gazeto. 23x15 cm.
Scienco
kaj tekniko. Uzo de E ebligos int. kunlaboradon de sciencistoj kaj
teknikistoj, kio estas plej potenca fonto de progreso; revuoj kaj gazetoj
redaktitaj en E estos legeblaj en ĉiuj landoj, kaj tiamaniere ĉiu
teknikisto povos facile sciiĝi pri la laboroj faritaj en sia fako en la
tuta mondo; en int. kongresoj profitdonaj interparoladoj, diskutoj havigos
solvojn de la studataj demandoj, ktp. Unuvorte E faros al sciencistoj servojn,
kiujn, preskaŭ ĝis la mezo de la pasinta jarcento, latina lingvo
faris.Sed E prezentas tiun superecon, ke ĝi povas esti uzita de ĉiuj,
ne nur skribe, sed ankaŭ parole.
Tuj de ĝia apero kelkaj sciencistoj
komprenis tiun profiton, kaj klopodis diskonigi ĝin.
En 1899, korespondanto E. Naville
prezentis al la Franca Akademio de Sciencoj komunikaĵon pri „Int. lingvo“;
en 1901 Akademiano Generalo Sébert faris same pri „Scienca utileco de int.
helpa lingvo“, kaj prezentis leteron adresitan al „Int. Asocio de Akademioj“,
kiu ricevis 20 subskribojn. Tuj poste korespondanto Ch. Méray sendis leteron „pri
la servoj, kiujn povas havigi al Sciencoj la int. lingvo de Z.“
En la UK de 1906, en Ĝenevo,
kunsidis la sciencamantoj, kiuj elektis prezidanto Sébert kaj sekretario Carlo
Bourlet. Oni decidis proponi al la scienculoj konstantan uzon de E en iliaj
int. kongresoj; peti ke la sciencaj revuoj akceptu artikolojn en E redaktitajn
aŭ aldonis E-resumon de la artikoloj, redaktitaj en nacia lingvo; fine
oni decidis subteni la Sciencan Revuon, kiu estis publikigata jam de 1903 en
Paris, ĉe la firmo Hachette, kaj redaktita de Paul Fruictier.
En 1908 estas fondita Int. Scienca
Asocio E-ista, (ISAE) sub prezido de Sébert, kaj kies oficiala organo estis la
Scienca Revuo. Tiu societo rapide ricevis kuraĝigojn de multaj sciencistoj
de ĉiuj landoj. Ĝi estis sinsekve prezidita de J. J. Thomson, de la
Reĝa Akademio de London; Schmidt direktoro de observatorio de Potsdam; R.
Benoit, direktoro de la Int. Oficejo de Pezoj kaj Mezuriloj; Huntington, univ.
prof. en Usono. En ĝia patrona komitato troviĝis grandaj societoj de
fakistoj kaj famaj sciencistoj kiel Adelskold, Appel, d'Arsonval, Becquerel,
Berthelot, Bouchard, Deslandres, Flourmoy, Förster, Haller, William James,
Poincare, Ch. Richet, Maurice Leblanc, Lumière, Painleve, ktp.
En 1912, la Scienca Revuo estis
anstataŭita de Scienca Gazeto ankaŭ eldonata de Hachette (Paris) sub
direktado de Verax.
En tiuj revuoj estis publikigitaj artikoloj
pri la plej diversaj sciencaj kaj teknikaj temoj. Ebleco krei la necesajn
terminojn, por E-igo de la preskaŭ ĉiuj int. vortoj de scienco kaj
tekniko, multe faciligis tiujn publikigaĵojn.
Aperis vortaroj kaj terminaroj didaktike
redaktitaj, ekzemple: „Matematika terminaro“ de Bricard, „Anatomia vortaro“, „Muzika
terminaro“ de Ménil, „Marista Terminaro“ de Rollet de l' Isle, „Farmakologia
terminaro“ de Rousseau, ktp.
Uzante la vortojn aperintajn en la
revuoj, Verax publikigis „Vocabulaire technique et technologique Français-
Esperanto“ en 1907, kaj en 1910, „Enciklopedia Vortareto Esperanta“, kiu
entenis ĉirkaŭ 20.000 vortojn.
Originalaj verkoj estis publikigitaj,
nome „Absoluta analitika geometrio“ de D-ro C. Vörös en du volumoj, kaj gravaj
tradukoj; „Teorio de ondoj“ de D-ro Kelte; „Rezisto de la gisaj kolonoj“ de
Villareal; „Novaj trigonometriaj sistemoj“ de profesoro Dombrowski; „Kontinuo“
de Huntington; kelkaj artikoloj aperis en „Bulteno de Oceanografia Instituto
de Monaco“, kaj en „Meteorologia Bulteno de Observatorio“ de Tokio.
La Asocio elektis komisionon por starigi
teknikajn vortarojn kaj gvidi aŭtorojn pri farado de la novaj terminoj. Ĝi
komencis sian laboron, publikigante Konsilaron por la farado de „Sciencaj kaj
teknikaj vortoj“, kaj poste klopodis por starigi vortarojn de la puraj
sciencoj. Ĝi publikigis „Nomenklaturon de la minerala kaj organika kemioj“,
kaj elementojn de vortaroj de Kemio, Fiziko kaj Mekaniko.
Post la milito, kiu interrompis
ĉiun agadon, la Asocio restariĝis en 1925, post int. konferenco
organizita en Parizo, sekve de deklaro favora al E, subskribita de pli ol 40
membroj de la Franca Akademio de Sciencoj; Prof. Cotton estis prez.; Prof. Bujwid
de la Universitato de Kraków nun prezidas ĝin.
ISAE klopodis kun ne konstanta sukceso
por konigi E-n en plej diversajn sciencajn kaj teknikajn mediojn, profitante
je ĉiuj favoraj okazoj, ĉefe la int. kongresoj. La rezultato ne estas
gravaj pro ĝenerala indiferenteco de la sciencistoj pri tiu temo. Tamen
du novaj faktoj multe favorigis ĝian agon; ili estas „Aera navigacio“,
kiu necesigis int. lingvon por la meteorologiaj sciigoj - kaj la T. S. F. kiu
montris barojn starigitajn kontraŭ ĝenerala interkompreno de la
sendaĵoj, pro la diverseco de la lingvoj, en kiuj ili estas faritaj. Malrapidaj,
sed certaj, estas la progresoj, laŭ tiuj du direktoj.
Atentinda estas la disvastiĝo en
Japanujo, kaj komprenebla, ĉar la sciencistoj de tiu lando devas publikigi
siajn verkojn en angla lingvo, kies lernado estas malfacila kaj longa. En la
medicina kaj meteorologia fakoj, la progresoj estas rimarkindaj.
Inter la verkoj de sciencistoj aŭ
teknikistoj publikigitaj de dudek jaroj estas citindaj:
„Medicina
teknika vortaro“ de Briquet,
„Arkitekturo
Arkeologio, Konstruo kaj Arto“ de Azorin,
„Farmakopea
vortaro“ de Japana Hermesa rondo,
„Maŝinfaka
esperanta vortaro prielementa“ de Wüster,
„Komerca
Vortaro en Esperanto“ de Kreuz-Mazzolini,
„Leksikono
Japana-esperanta de Kemio kaj Farmacio“ de Japana Rondeto de Fakistoj,
„Juristisches
Wörterbuch Deutsch-Esperanto“ de Liebeck ktp.
ISAE publikigas trimonatan Bultenon, kiu
estas ankaŭ organo de la „Sekcio de Teknikaj Vortaroj“. Ĝi entenas
arlikolojn pri diversaj temoj, kaj plej ofte tradukojn. En ĝi aperis „Scienca
Fundamenta Esperanta Terminaro“ de Rollet de l' Isle, kiu entenas ĉiujn
sciencajn vortojn jam uzitijn de E-istoj, kaj kiuj rilatas al elementaj konoj
de ĉiuj sciencoj. Plie aperas de kelkaj jaroj „Scienca Gazeto“
publikigita en Usono, kiu donas diversajn artikolojn kaj sciencajn sciigojn.
ROLLET DE L' ISLE.
Scott
(skot) Herbert Moore, usonano, advokato (ĝis 1926 muzikinstruisto).
Nask. 19 aŭg. 1884 en Moundsville, West Virg. E-isto de 1906. Konsilanto
ĉe fondiĝo de EANA, 1908, ekzamenestro diversajn fojojn. Kunlaboris
al „La Revuo“, 1908-14; „The E Monthly“, kunlaborinto aŭ kunred. de „Amerika
E-isto“ post 1907. En 1928 eldonis „Filatelan Terminaron“ (E, angla, franca,
germana). Nun verkas Praktikan Konkordancon de Klasika E ampleksanta ĉiujn
verkojn de Z, Kabe kaj ĉ. 60 aliajn ĉefverkojn.
Scougal
(skugl) Andrew Edward, skoto, ĉefinspektoro de lernejoj kaj kolegioj en Skotlando.
Nask. apr. 1846, mortis 4 nov. 1916. Prez. de Skota EF kaj de Edinburgha ES.
Varme propagandis la enkondukon de E en la lernejon.
Sébert
(seber) Hippolyte franco, generalo kaj scienculo. Nask. 30 jan. 1839 en
Verberie (apud Compiegne), mortis 23 jan. 1930 en Paris. - Oficiro de kolonia
artilerio, sendita en Nova-Kaledonion, faris tre valoran esploradon de tiu
kolonio kaj organizis la ekspluatadon de ĝiaj arbarol. Post la
franca-germana milito de 1870, li ludis gravan rolon en la kreado de nova
artileria materialo. Li fondis kaj direktis la Centran Laboratorion de la
Maristaro kaj la eksperimentan kampon de Sevran-Livry, por provado de la pulvoj.
Li partoprenis en la kreo de la senfuma pulvo, kaj en la perfektigo de
torpedoj. Li kreis multspecajn aparatojn, kiuj ebligis la determinadon de la
balistikaj leĝoj ka aliaj kondiĉoj de la uzado de la artileria
materialo. Pri tiuj sciencaj eksperimentoj li publikigis multajn verkojn. - En
1890, pensiiĝinto, li sin dediĉis plene al sciencaj kaj industriaj
laboroj. Fariĝis direktoro de la artileria fako kaj poste prez. de la tre
grava Societo „Forges et Chantiers de la Méditerranée“, kaj konsilanto de
aliaj industriaj societoj. En 1881, en. sekr. de la fama Kongreso por Elektro,
kiu komencigis en Francujo la gravan movadon por elektro industria. Prez. de
multaj sciencaj societoj. En 1896 membro de la Scienca Akademio. - Krome li
fariĝis, en la sciencaj medioj, kuraĝa porbatalanto de du aferoj,
kiuj alportos al la intelekta progresado de la homaro gravan helpadon: scienca
bibliografio kaj E. - Li diskonigis la „Universalan Bibliografian Repertorion“,
per kiu la ellaboraĵoj de la homa penso estas metataj je la dispono de
ĉiuj. Prez. de la Bibliografia Instituto de Bruxelles, fondis kaj
direktis ĝian Parizan filion. - E-iĝis en 1898, esplorinte por trovi
por la Bibliografio la plej taŭgan int. lingvon kaj ĝis sia morto li
senlace penadis por konigi kaj defendi ĝin. En 1901 li legis raporton pri
ĝi en la Scienca Akademio, kaj ĉiam klopodis en tiu Societo,
preparante la efikan agadon de Rollet de l' Isle. En 1905 li fondis kun Javal
la E-istan Centran Oficejon, vastan organismon de int. propagando, de defendo
de E-istaj Institucioj kaj de instruado (v. Chavet). Ne nur li ne ŝparis
tempon ka laboron, sed li dediĉis por tiu celo tre gravajn sumojn, kaj
estis mecenato de E. - De la kreo de la Konstanta Komitato de la Kongresoj, li
prezidis kaj direktis tiun organizon, kaj ĉeestis preskaŭ ĉiujn
Kongresojn. - Varbis multajn scienculojn, kaj kreis kaj prezidis du jarojn la
Int. Sciencan Asocion. - Apud Z, Sébert estas la homo, kiu per sia fortega
personeco plej multe faris por la sukceso de nia movado. - Krom artikoloj
aŭ raportoj aperintaj en „Oficiala Gazeto“, kaj en diversaj E-aj gazetoj,
li publikigis france bonegajn broŝurojn pri E.
L. BASTIEN.
Segaŭa
Sigenori, japano, prof. de angla lingvo en kvara nacia kolegio, Kanazawa. Nask.
22 feb. 1897 en Kanazawa-si. Sukcesis akiri premion ĉe lit. konkurso por E
knaboj de „La Revuo Orienta“. Prez. de Hokuriku EF. Prez. de XVIII-a J
E-Kongreso. Ĉeestis UK en Antwerpen, 1928.
Se
Grenereto. . . Originale de Kenelm
Robinson. 1930, 158 p. „Tre sprita, ofte satira, inklina al novemo, kun
rigardoj al E-ista vivo kaj literaturo. La ironiaj rakontoj de la unua duono
estas pli perfektaj, ol la historio, kiu okupas la alian parton. Atentinda
verkajo.“ (G. S., ,E', 1930, p: 182)
Seidl
(sajdl) Ferdinand, aŭstriagermano, laŭ konvinko kosmopolito, komerca
oficisto kaj ĵurnalisto. Nask. 19 aŭg. 1901 en Wien. Artikoloj kaj
poemoj en turismaj gazetoj. Red. de „La Socialisto“, kunlaboranto de „Sennaciulo“.
Mortis en 1934.
Sekretaj
Sonetoj. „Al gefianĉoj kaj junaj geedzoj por instruo kaj instigo“.
Originale de Peter Peneter: 1932, 96
p., kun ilustrajoj. Erotika verko, „sovaĝruĝa ciklo“, kiu pentras „la
ardan amon trans ĉemizo.“ Aldone: „komplezaj klarigoj“, kvazaŭ
erotika faka vortaro. Senriproĉa lingvo, tre bona verstekniko.
Seksa
reformmovado. Plej gravaj postuloj de la Universala Ligo por Seksa Reformo
estas: liberigo de la geedzeco kaj de la eksedziĝo de eklezia kaj
ŝtata kuratoreco, reguligo de nasko en senco de respondeca
infanproduktado, eŭgenika influo al la posteularo, ĝusta prijuĝo
de interseksaj varioj, seksa punleĝo punante nur efektivajn atakojn al la
seksa libereco, laŭmetoda seksa edukado kaj klerigado, ktp. La ligo uzas
E-n kie oficialan lingvon apud la ĉefaj lingvoj, fama seksologo d-ro J.
H. Leunbach dum la kongresoj de la ligo parolis E-e. Unu el la fondintoj de la
Ligo, A. Forel estis amiko de E.
Sekspsikologio.
Originala studo de S. Ziegler. SAT,
1926, 54 p. „Nova sistemo sintezi per kurboj la sinsekvan evoluon de l'
diversaj elmontroj de l' sekseco dum la vivo. Tro konciza priskribo“. (G. S.,
,E', 1926, p: 181.)
SEL:
Skolta E-ista Ligo. (v. Skolta movado.)
Seleznjov
(seleznev) Ivan, ruso. Mortis en 1904. En 1902 pere de E li vojaĝis tra
Bohemujo kaj Francujo kaj la unua pruvis al Parizanoj, ke E povas esti parolata
kun la sama facileco, eleganteco kaj rapideco, kiel iu ajn nacia lingvo. Kune
kun Èejka kaj Krumpholc li fondis en 1902 kaj redaktis „Revuo Int.“ Li
kunlaboris en multaj E-gazetoj, tradukis „Bolesĉjo“ de Gorkij. (v. pri li
la arfikolon de Bourtet en BIL, p: 307.)
Selzer
(selcer) Bernhard, aŭstriano, privata oficisto en Wien. Nask 1902 en
Podwoloczyska (nun Polujo). E-isto de 1922. Sekr. de AED, 1929. Trad. „La
mortado“ de Nothnagel, 1930. „La juda ŝtato“ de Herzl; kaj „Anhelli“ de J.
Slowacki (manusk.).
Senalkohola
kulturo. Sociaj, sanecaj, etikaj-moralaj kaj religiaj, ekonomiaj kaj
aliaj motivoj klarigas la laboron, por la savo de la alkoholmalsanuloj
(drinkemuloj). Ĉefaj rimedoj: eduko de la junularo, forigo de la
trinkkutimoj, progresigo de la senfermenta fruktutiligo, kreo de senalkoholaj
societa vivo kaj kulturo ktp. Al la diversmaniere organizita movado E prezentas
rimedon, plifaciliganta int. interrilatojn, kunlaboron, inform- kaj
gazetservon. - Jam en 1911 laŭ alvoko de sanitara konsilisto
d-ro Karl Briegleb, Worms, estis fondita „Tutmonda E-ista Bontemplana Asocio“
(TEBA), prez. fariĝis la iniciinto; sekr. A. W Bodger. Antaŭe jam
ekzistis (ne plu laŭ detaloj konata) E-ista kontraŭalkohola societo,
kiun prezidis rektoro Boirac, Dijon. Oficiala organo de TEBA estis „La
Bontemplano“, aperinta ĉe A. Stark, Magdeburg de 1908 kiel aldono al „Germana
E-Gazeto“. La ĝis 1920 dusemajnan, de 191l-12 semajnan gazeton, plej
ofte 8-paĝan, laŭ formato 14x21, redaktis G. Brockhot, Bomlitz, kiu
de 1913 eldonis kaj redaktis novan oficialan gazeton (E kaj germanlingvan) „La
Int. Abstinenta Observanto“, 8-paĝan, 15x22 formatan, favoratan de la
tiama mondtemplano Ed. Wawrinski, amiko de E. - Post la tiun agadon
ĉesiginta mondmilito montriĝis, precipe en Balkanaj, Baltikaj kaj
Skandinavaj landoj ĝojiga vigliĝo. Laŭ tio la partoprenantoj de
la fakkunveno de la abstinuloj dum la 21-a UK en Budapest 1929, decidis la
fondon de „Int. E-ista Laborkomitato por senalkohola kulturo“ (IELK p. s. a.
k.) kun prez. samtempe del. por Nederlando A. Bramkamp-Weber, Schevenirgen,
sekr. del. por Aŭstrio, W. Mudrak, Wien. IELK (poste nomita IEL Komunumo)
disvastigas E-n inter tutmonda abstinularo, servigas E-n al la int.
kontraŭalkohola movado, helpas kunigon de ĉiuj samcelaj fortoj
kontraŭ la alkoholkapitalismo, IELK, helpe de siaj delegitoj, precipe de
d-ro A. Skatariĉ, Zagreb, instruistoj J. Jodal, Holbak, F. Ahnfeldt,
Torskors, B. Gluchowski, Warszawa, J. Polaĉek, Breĉlav, Wr. Chandler,
Sidney, instigis kaj aranĝis kursojn de E aperigis artikolojn por E kaj
per E-ajn tekstojn, raportojn (tradukojn) en la nacilingva fakgazetaro, klopodis
por E ĉe landaj kongresoj, partoprenis ĉe ekspozicioj ktp. - Inter
bontemplanoj laboras por E precipe Werner, f-ino G. Spiess, Danzig, d-ro K.
Briegleb, Worms, majoro Watson, Letchworth, Anglujo (mortis en 1932), prof.
d-ro J. Longo, Mödling k. a.; ekzistas E-rubriko en la oficiala int. organo,
E-kursoj en landaj gazetoj; fincelo estas restariga de TEBA. - En IELK
kunlaboras ankoraŭ d-ro St. Kadiev, Slivan, Bulg. A. Kurmis, Riga, P.
Roose, Brügge, s-ino A. Berger, Wien, „La Juna Batalanto“, Luxembourg, K.
Nohara, Chofu, Jap., R. Banham. Melbourne. Organon de IELK anstataŭas
cirkuleroj kaj publikigoj en la favora E-gazetaro. IELK kunlaboras
laŭeble kun parencaj movadoj precipe kun la movado por sentabaka kulturo,
vegetara, porpaca, ktp.
Literaturo.
„La alkoholdemando“, la fama verko de d-ro Bunge, trad. de Briegleb, en „La
Bontemplano“ 1912. „Grava popolhigiena kaj socia demando“, originalo de H. Salokannel,
1926; plue presaĵoj, varbfolioj. W. MUDRAK.
Senbedaŭre
amo rabas. De Ariŝima, el
la japana trad. Tooguu. 1931, 103 p. „Tiu ĉi profundanaliza libro atestas
pri renkontiĝo de l' orienta kaj okcidenta penso. Iom peza stilo.“
(Totsche, L. M., l932, p : 96)
Senior
(sinjor) Watson, anglo, mezurilinspektoro en Edinburgh. Nask. 7 febr. 1868 en
Dewsbury. Prez. de Unuigita Soc. de Inspektistoj de Pesiloj kaj Mezuriloj.
E-isto de 1910. Prez. de ES en E.
Sennacieca Asocio Tutmenda (SAT). Tutmonda
organizo de lab. E-istoj, celanta praktike utiligi E-n por la klasaj celoj de
la laboristaro tutmonda. Fondita en 1921. (v. Laborista movado.) BRUIN.
Sennacieca
Revuo. Klasbatala gazeto, fondita en 1921. (v. p: 182; v. Laborista
movado.)
Sennaciismo.
Tiu tendenco en la laborista E-movado naskiĝis en la kadro de Sennacieca
Asocio Tutmonda (SAT). La nova ismo restis dum pluraj jaroj ne precize
difinita kaj iuj rilatis al ĝi proksimume kiel al la malpreciza „interna
ideo“ de Z. Iom post iom la kompreno pri S. formuliĝis per artikoloj de E.
Lanti en la organoj de SAT (artikoloj plejarte represitaj en „Vortoj de k-do Lanti“
kaj ampleksantaj 23 paĝojn de la libro). En 1928 la aŭtoro publikigis
broŝuron: „La Laborista E-ismo“, en kiu unu tuta ĉapitro estas dediĉita
al la difino pri la nova termino. Ĝis tiam, en la senpartieca organizo, la
S-a tendenco tie renkontis kontraŭstaron. Sed en 1929 okazis krizo en SAT
kaj la S. fariĝis en la manoj de la opoziciuloj ilia ĉiama argumento
por ataki ties gvidantojn. Tiuj opoziciuloj asertis, ke la S. estas
porimperiisma kaj sekve „kontraŭrevolucieca“. Tiu subita, neatendita
atako havis kiel rezulton, ke Lanti en 1931 aperigis anonime 3000-ekzemplere
broŝuron: „Manifesto de la Sennaciistoj“, kiu poste estas tradukita en
kelkajn lingvojn kaj jam aperis en 2000 e-roj en franca lingvo. En tiu
Manifesto troviĝas jeno, kiu iel povas pravigi la riproĉon de la pure
marksistaj internaciistoj: „Kio karakterizas la S-n, tio estas ĉefe
ĝia agnosko pri la grandega rolo, kiun ludas en la mondo la artefaremo.
Tia kapablo faris el la homo la reĝon super la aliaj animaloj. La homo
adaptas la naturon al si, dum la besto devas adaptiĝi al la naturo. La
sennaciistoj sekve ne neas la grandan forton, kiu kuŝas en la volo de l'
homo. Ili sendube scias, ke li ne povas liberiĝi el sia propra pezo,
aŭ salti for de sia ombro. Tamen la limigita spaco, sur kiu agas la homo,
estas relative larĝa. Lia volo sekve povas fari grandajn verkojn. Tial ni
kredas, ke la „fatalaj leĝoj“ de la historio estas nur relativaj.“ La
plia sekva cito pliprecizigas komprenon pri la nova ismo: „La sennaciistoj
batalas kontraŭ ĉio nacieca; kontraŭ naciaj lingvoj kaj
kulturoj, naciaj kutimoj kaj tradicioj. Por ili E estas ilia ĉefa lingvo kaj
la naciajn ili konsideras nur kiel helpajn. Ili rifuzas partopreni en iu ajn
nacibatalo kaj agnoskas kiel necesan kaj profitdonan al la ekspluatata klaso
nur la klasbatalon kun la celo forigi la klasojn, la naciecojn kaj ĉian
ekspluaton.“ (Sama verko.) Tial ke la hereza doktrino trovis kontraŭstaron
en SAT, la sennaciistoj grupiĝis en „Frakcio“ ekster la de ili tamen fervore
subtenata organizo kaj eldonas pli-malpli regule la „Sennaciistan Bultenon“.
Laŭ SAT-fontoj.
Sennaciulo.
Klasbatala gazeto, fondita en 1924. (v. p: 182; v. Laborista movado.)
Senŝtatanoj.
(Anarkiistoj.) En 1924 kelkaj anarkiistaj SAT-anoj, kiuj opiniis, ke SAT estis
tute sub influo de la Komunista Internacio kaj ne prezentis al ili sufiĉe
da eblo por propagandi siajn ideojn, starigis propran organizon, la Tutmondan
Ligon de E-istaj Senŝtatanoj (TLES). Ĉe ĝia starigo kelkaj
anarkiistaj SAT-anoj transiris al ĝi. En la postaj jaroj fondiĝis
TLES-grupoj, i. a. en Amsterdam, Berlin, Lyon, Mannheim, Paris, Stockholm. En
1925 TLES eldonis monatan gazeton „Libera Laboristo“, kiu aperis malregule kaj
mortis en 1931. TLES ne akiris multan influon. Ŝajne la nombro da
anarkiistaj E-istoj ne estas sufiĉe granda por bone vivigi propran organizon.
Laŭ G. P. de BRUIN.
Sentabaka
kulturo. La tiucela movado pro sanecaj, sociaj, ekonomiaj, k. a. motivoj
propagandas kaj progresigas tabakabstinencon, precipe inter junularo kaj
protektas la nefumantojn. Al ĝi utilas E por int. kunlaboro kaj
informservo. „E-ista tabakkontraŭula asocio“, de 1929 nomita „Verda
Kruco, laborkomunumo por S. K.“ estas fondita dum la UK en Wien, 1924, laŭ
instigo de d-ro A. Hloucha, Wien kaj W. Mudrak, elektita afergvidanto.
Kunhelpis ĉefe: M. T. Gueritte, s-ino E. L. Osmond, prof. F. Grimm, E.
Koblische, B. Gluchowski, R. Horner (mortis en 1927), O. Bünemann, d-ro I.
Joó, E. Urbach, A. Neupert („La Junularo“), „Libero“. La Verda
Kruco havas geinteresulojn en proks. 20 landoj la adreso: Wien, I., Judenplatz
8. Dum la V-a kaj VI-a Int. Kongresoj kontraŭ Tabako en Praha, 1927, kaj
Paris, 1929, estas aranĝitaj referatoj en kaj per E. La ĝenerala faka
movado gajnis anojn alie ne atingitajn kaj taŭgan materialon por la
nacilingva fakgazetaro. Literaturo: „Verkfolioj por S. K.“, „La tabako kaj la
juna idaro“ (de Grimm), ambaŭ elĉerpitaj.
W. MUDRAK.
Sentis
(santi) Henri, franco, d-ro de sciencoj (1897), prof. licea de fiziko. Nask. 12
dec. 1850 en Paris, mortis 15 dec. 1933 en Grenoble. E-isto de 1898; gvidis
kursojn, faris prop. broŝurojn, kreis la E-grupon en Gr. kaj kunlaboris
en E-al gazetoj. Verkis: „Urso“, novelo, 1906; „Blua Kardo“, 1923 ktp; kun
reformemaj tendencoj. Li batalis por „racia evoluo de E“, ĝis sia morto li
eldonis revueton „E-a Evoluo“, kies celo estis enkonduki kelkajn
ŝanĝojn en la lingvon.
Seppik
Henrik (Allari), estono, E-instruisto. Nask. 9 febr. 1905 en Parnu. Okupoj pri
turismo. E-iĝis 1920. Multaj kursoj en Tartu, Tallinn, Pärnu kaj Petseri
1924-28. Dum pluraj jaroj estrarano de E-societoj. Lektoro de E en la popola
universitato en Pärnu, 1924 kaj en Tartu, 1928. Cseh-metoda instr. kaj
prop-isto en Svedlando, 1929-31, en Norvegujo, 1932. Fond. kaj prez. de la
estona E Turista Komisiono. Kunlaboranto de la Enciklopedio.
Sep
Rakontoj. Originale verkitaj de Ivan
Malfeliĉulo. 1906, 74 p., dua eld. 1908, 96 p. „En plena konfido ni
rekomendas ĝin pro la bonegaj studadoj enhavataj pri la rusa vivado.“
(British E-ista 1906, p: 17.)
Sepulveda
Cuadra Luis Enrique, (ps.: Luensecua; Luiso Vidinte), ĉiliano
instruisto de blinduloj kaj tradukisto de la lingvoj franca, angla, itala kaj
portugala al la hispana. Nask. 9 okt. 1873 en Valparaiso. Fondis la unuan
societon de E, red. la unuan prop. gazeton en Ĉilio. Prez. de la unua
landa kongreso de E, Santiago, 1910. Fondis en 1932 junularan ES. Verkis kelkajn
prop. broŝurojn, tradukis la literaturaĵon „Por Koleriĝi“ (23
p., 1910, Meksiko). Kunlaboris por multaj E-gazetoj.
Seriŝev
Inocento, siberiano, ruso; grek-ortodoksa pastro, pedagogo, „E-isto“. Nask. 15
aŭg. 1883 en Kudara. De 1906 ĝis 1917 laboris kiel pastro en Siberio,
okupis sin multe pri popoleduko. Dum cara reĝimo sidis en la malliberejo
pro politika akuzo kaj Sovetion li forlasis „pro ruĝa despotismo kaj
arbitro“. Tri jarojn loĝis en Japanujo, esploris la japanan
eduksistemon, por kio piede vojaĝis 200 mejlojn. Nun loĝas en Sidney.
E-isto de 1410. Unu el pioniroj de E en Siberio. En 1910 faris kune kun sia
fratino (Varvava S.) rondvojaĝon tra 13 landoj de Eŭropo per E. Ĉiam,
ĉie kaj ĉiel li propagandis E-n multaj paroladoj, artikoloj, prop. broŝuroj
kaj kursoj. Ĉiuj familianoj estas E-istoj. Kunlaboris al „Int. Socia
Revuo“ kaj aliaj E-gazetoj. Aperigis 250-paĝan verkon pri „Siberio“
(originalaj kaj tradukitaj verkaĵoj), 1914, kaj du centpaĝajn
volumojn de revuo „Oriento“, Ĥarbin, 1925. Ampleksaj originalaj kaj trad.
verkoj en manuskripto.
Seriŝeva
Varvara N., sovetianino, rusino, fratino de la antaŭa, instr. Aŭtoro
de rimarkinda porinfana E-lernilo „Verda Steleto“, 1926.
Servokapabla!
Marcus Tybout. Du noveloj de Eekhoud,
el la franca trad. Bergiers. 1927, 70
p. „Amo al la suferantoj kaj mizeruloj. La tradukanto havas fluan stilon. Li
tro-, eĉ misuzas afiksojn.“ (R. Göndör, „L M.“, 1931, p: 70.)
Ses
Noveloj de Poe, el la angla trad.
A. F. Milward, 1924, 80 p. Prenitaj
el „Rakontoj de mistero kaj imago“.
Setälä
(setele) Vilho Suonio (ps: kelkfoje Vilho Suonio), finno, redaktoro kaj
fotografisto. Nask. 4 apr. 1892 en Helsinki; gepatroj: prof. d-ro E. N Setälä
ŝtatkonsilanto kaj verkistino Helmi Krohn. Filozofia magistro, 1922,
fakoj: fiziko, kemio, matematiko. Eniris en la servon de eldona akcia societo
Otava, 1922, kaj red. i. a. praktikan enciklopedion de hejma tekniko kaj arto,
verkis manlibron de fotoartisto. E-istiĝis en 1907, aktive aliĝis al
la movado en 1911. Multaj kursoj kaj paroladoj. Sekr. de EAF 1918-22, del. de
UEA de 1912, nun la komitatano. Membro de la Akademio. Dir. de EIF de ĝia
fondo, 1920. Ĝenerala sekr. de la XIV-a UK. Depost 1917 ĉefa gvidanto
de la movado en F. Verkoj: „E-a legolibro“, 1917, aperis 4 eldonoj en 18.800
e-roj; „Klariga Vortaro por Finnoj“, 1917; „Lernogvidanto de E“, 1919; „E-F
Vortaro“, 1919; „Plena Vortaro F-E“, 1923; „E-kurso finna“, 1925 (aperis
ankaŭ en sveda kaj estona lingvoj). La eldonnombro de liaj finnaj lerniloj
entute estas 56.200 e-roj. Tradukis novelon de Linnankoski, 1919.
SEU:
Sovetrespublikara E-ista Unio. v. Ruslando.
Sevak
Gurgen (familia nomo: Grigorjan), sovetiano, armeno, lingvisto. Nask. 15 apr.
1904 en Tiflis, Kaŭkazo. En la Univ. de Erivan li gvidas la katedrojn de
armena lingvo kaj metodologio de lingvoscienco; docento. E-isto de 1921. Multaj
prelegoj, kursoj, artikoloj en Tiflis ĝis 1924, poste en Erivan. Organizo
de Armenuja E-ista Unio, 1925 kaj ĝia prez. sekr. de Armenuja komitato de
SEU. Membro de LK kaj de Lingva Komisiono de SEU. Verkis lernolibron por armenoj,
1930, tradukis por HDE kaj SR. Romanoj, dramoj, versoj en manuskripto.
Sevenhuijsen
(sevenhojsen) Jan Willem, nederlandano, lernejestro. Nask. 3 sept. 1858 en
Bronwershaven, mortis 10 febr. 1923. Prop-isto en instr. rondoj. Prez. de TAGE
kaj la Vegetara Ligo E-ista, estrarano de loka grupo. Reprezentis la ministron
de instruado en la 12-a kaj 13-a UK. Aŭtoro de lernolibro por infanoj kaj
de bildkartoj klarigantaj la gramatikon.
Severn
Walter, anglo, instruisto. Nask. 26 apr. 1883 en Worcester. Dum multaj jaroj
laika predikanto en la anglikana eklezio. Predikis ĉe tri BE Kongresoj.
Oficiale instruas E-n en ŝtata lernejo. La reĝa inspektoro raportis
en 1921 por celoj de la Ligo de la Nacioj pri lia lernejo: „La infanoj en Worcester
korespondas kun 27 landoj. . . La instruistoj diras, ke la infanoj parolas pli
bone, skribas pli bonajn verkaĵojn kaj pli kapablas sekvi la komplikan
analizon de la angla gramatiko. La inspektoroj, kiuj vizitis la. . . lernejojn,
konfirmas tiun konstaton.“ Verkis multajn artikolojn kaj poemojn.
SFPE:
Societo Franca por la Propagando de E. v. Francujo.
Sharpe
(ŝarp) Richard (ps. RoŜo), anglo, komercisto. Nask. 31 dec. 18 4 en
Paris, mortis 1 aŭg. 1923 en Coggeshall. Lerta lingvisto, kosmopolito
vojaĝinta en 14 landoj. E-istiĝis en Buenos Aires, 1906. En 1913
eldonis: „Travivaĵoj de Ro Ŝo“. Li estis „ĝisoste“ fidela al
Z-a E. Liaj lingvaj konsiloj estas aprobitaj de Z kaj flanke de la „Lingvaj
Respondoj“ meritas studon ne nur de aliaj „ĝisostuloj“, sed ankaŭ de
ĉiu, kiu celas bonan stilon. M. C. B.
Shaw
(ŝo) Francis William, anglo, inĝ. Nask. 19 apr. 1873 en Manchester.
E-istiĝis 1909. Iama sekr. de Coventry ES.
Siba
(ŝiba) Teikiti, japano, verkisto, deputito. Nask. 17 aŭg. 1869 en
Hukui. Kunfondinto de JEA, 1906. - (Kuw.)
Siedl
(sidl) Ludwig, aŭstro-germano, kalkulkonsilisto de la komunumo Wien en
pensio. Nask. 23 nov. 1879 en Voitschlag, mortis en majo 1934. E-isto de 1914.
Dum la milito prop-is E-n tiel en la tranĉeo, kiel malantaŭ la
batalkampo. Postmilite kelkan tempon estrarano de AKLE. Nun vicprez. de
Katolika UE en Wien. Gvidis multajn kursojn por junuloj, tramistoj, policistoj,
instruistoj, virinoj k. a. Kurso en la Viena ĵurnalo „Volks-Zeitung“, kiu
en E-angulo publikigis E-aĵojn de li kaj de lia edzino (Christine); artikoloj
de ili ankaŭ en „Aŭstria E-isto“, ktp.
Sievers“
(sivers) Hans, germano, eksministro, eksparlamentano, sociatdemokrata. Nask.
25 febr. 1893 en Hamburg, nun loĝas en Kobenhavn. E-isto de 1909.
Sifo,
ĉino, verkisto, la unua anarkiisto en Ĉinujo. Nask. 1884 en Canton,
mortis pro malriĉeco, neflegita dum la malsano 27 marto 1915 en Shang-hai.
Partoprenis de sia junaĝo politikan revolucion por renversi la Manchu-dinastion.
Bombatencis Manchu admiralon en Canton, 1907; malsukcesis; perdis sian
maldekstran brakon; en malliberejo dum 3 jaroj. Multe verkis. Helpis sukcesigi
la revolucion; rezignis altan ŝtatoficon; sin turnis por socia revolucio.
Adepto de la doktrinoj de Tolstoj kaj Kropotkin. Fondis „Konsciencan Grupon“
kun vivreformaj principoj. (vegetara, senservista, senedzeca ktp). E-isto de
1912. Kunfondinto de E A en Shanghai. En 1913 eldonis ĉiusemajnan ĉinan
E-gazeton „La Voĉo de la Popolo“. Fariĝis mem red., kompostisto kaj
presisto kaj predikis anarkiistan komunismon.
Sigelmarkoj.
Por fermi la leterojn oni uzas la glumarkojn aŭ sigelmarkojn. La
kolektado de glumarkoj estas agrabla pasio, ĉar inter ili ekzistas veraj
perloj de la malgranda grafiko. Plej ofte la glumarkoj aperas en diversaj
koloroj kaj sur diverskoloraj paperoj, kun dentumita aŭ tranĉita
rando. La glumarkojn la kolektantoj surgluas kiel la poŝtmarkojn en
albumojn aŭ sur egalajn paperfoliojn (kartonojn), ĉar tie ili pli
efikas. Inter la glumarkoj oni distingas 2 ĉefgrupojn: a) glumarkoj kun
dato; b) glumarkoj sen dato. La unua grupo estas pli valora kaj havas pli
multajn kolektantojn ol la dua. La glumarkojn kun dato oni kutimas aranĝi laŭ datoj kaj urboj. Ekz.:
1906 Genève, Paris, Reichenberg, Wien; 1907 Antwerpen, Berlin,
Budapest, ktp. Oni povas aranĝi ilin ankaŭ laŭ grupoj (int.
kongresoj, naciaj kongresoj en aboca vico, foiroj, fakaj kunvenoj, ktp.), sed
la laŭjara divido estas pli bona, ĉar tiel la serĉita glumarko
estas pli facile trovebla. La unua glumarko kun dato aperis en 1906 por la 2-a
UK. Ĉe kelkaj kongresoj la eldonita nombro de la diversaj glumarkoj estas
grandega. Ekz. 1917 Girona 156, 1920 Barcelona 209. La nombro de la glumarkoj
kun datoj ĝis nun atingis 1700: La glumarkon sen dato oni povas dividi jene: 1. propagandaj; a) naciaj laŭ
aboca vico, b) multlingvaj, c) E-lingvaj; 2. glumarkoj de firmoj,
librovendejoj; 3. de gazetoj; 4. de libroj; 5. de urboj; 6. de komercaĵoj;
7. de societoj, grupoj; 8. de personoj; 9. de Z; 10. helpmonoj; 11. la ceteraj
simplaj glumarkoj, kiujn oni denove povas dividi laŭ formato jene: a)
kvinpintaj; b) rondaj; c) elipsoformaj; d) triangulaj; e) kvarangulaj; f) kvinangulaj;
g) sesangulaj; h) brikformaj: I. vertikalaj kaj II. horizontalaj. La nombro de
glumarkoj sen dato estas pli ol 2000: En „Germana E-isto“, 1912 aŭg:
dec., „Normanda Stelo“, 1913-14, kaj en „E Kolektanta“ aperis parteto de
katalogo pri glumarkoj. D-ro Mobusz akiris tie multan meriton. En „Tutmonda
Kolektanto“, 1931 n-ro 6. aperis listo de glumarko kun dato, kaj katalogo pri
tiuj glumarkoj de d-ro Jozefo Takács estas jam prespreta.
J. TAKÁCS.
Silbernik
Aleksandro, hebreo, bopatro de Z. Mortis 27 marto 1906 en Varsovio. Ne estante
riĉa homo (en Kowno-Kaunas li havis sapfabriketon, en kiu li persone
laboris ĝis la 74-a jaro kaj ŝarĝita de granda familio: 9
gefiloj) li ebligis al Z eldoni la unuajn broŝurojn pri E. Ankoraŭ
dum 15 jaroj monhelpis sian bofilon. Malgraŭ la maljuna aĝo li tute
ellernis E-n.
Silbernik
Joseph, usonano, bofrato de Z. Mortis 30 aŭg. 1925. Longan tempon
estis ĉefdelegito de UEA en New York.
Silva
Etelvina, portugalino. Nask. 2 jun. 1855 en Lisboa. Parolas ses lingvojn.
Laboris multe en Lisboa ES, al ŝi oni dankas la sukceson de E-festo en La
Nacia Teatro (1918), kiun ĉeestis la respublika prez.
Silva
Venancio, brazilano, d-ro, kuracisto. Hon. vicprez. de BLE. Bona oratoro.
Tradukis al E „Parizino“ kaj „Manfredo“ de Byron.
Silvestriev
Ilia, bulgaro, subkolonelo de la armea rezervo. Nask. 25 marto 1883 en
Plovdiv, loĝas en Sumen. Propagandis senlace, gvidis multajn kursojn,
aplikis unua la rektan instrumetodon en E kursoj en B. Estis prez. de BEA en
1908-10 kaj en 1928-30.
Simeonov
Dimitr, bulgaro, oficisto. Nask. 7 aŭg 1898 en Gradec, loĝas en
Sofia. Kiel sekr. de la enlanda organizaĵo de 1921 ĝis 1924 plifortigis
ĝin finance kaj helpis multe por la vasta diskresko de la movado. Kapabla
organizanto, sindona aganto. Agis aparte por E en vegetaranaj rondoj.
Simon
Otto, aŭstro-germano, prof. por matematiko kaj fiziko ĝis 1907 en
Ung. Hradisch, poste en la Nova Komerca Akademio en Wien; nun pens. E-isto de
1902 post legado de franca revuo de Ch. Meray. Faris pioniran laboron en
Aŭstrujo; multaj kursoj, artikoloj kaj paroladoj. Estis ĉiama membro
de Germana EA (ekde la fondiĝo en 1904); pro „samdirektiĝo“ Hitler-a
li eksiĝis en 1933. Fondinto de la Ligo de Germanlingvaj EG en Aŭ.,
1908. Post la milito gvidanto de la laborista E-movado, estis prez. de ALLE,
1924-33. Ano de la ŝtata ekzamena komitato de 1925. LK ekde 1905.
Kunlaboris je L. I., „La Revuo“, „Marto“, „Tra la Mondo“, „Danubio“, „Germana
E-isto“, „Informaj Raportoj“, „La Socialisto“ (kies eldonanto li estis).
Aŭtoro de prop. broŝuro, 1911, Ĉefkunlaboranto de la
Enciklopedio.
Simonyi
(ŝimonji) Zsigmond, hungaro, d-ro, univ. prof. lingvista. Nask. 1853 en
Veszprém, mortis 22 nov. 1919 en Budapest. Vicprez. de Prop. Komitato por L. I.
(1918-19). Klopodis enkonduki E-n en la Universitaton. (I. „H. E-isto“, dec.
1919.)
Simose
(ŝi-) Kentarô (-roo), japano, kuracisto, ĉefo de J-a
armeo. Mortis. En 1890 lernis Volapükon kaj en 1892 E-n. Dua J-a E-isto. -
(Kuw.)
Sinclair
Upton-romano: Jimmie Higgins. El la angla trad. K. Fröding. 1931, 372 p. „Longa,
klasbatala romano, kies komenco iom tedas pro tro seka politikaĵo, sed
kies ĉiu ĉapitro pli kaj pli absorbas. . . Temas pri la poioma
kontraŭvola evoluo de malpatriota usona laboristo al fervora frontsoldato,
kiu tamen ene ĉiam retenas siajn idealojn. Ĝi donas instruan bildon
pri la tiamaj konfliktoj en Usono inter militistoj kaj pacifistoj.“ (The
British E-ist, sept. 1934.)
Sinha
Lakŝmiswar, hindo, instruisto de ped. manlaboroj en Santiniketan, Bengalio.
Nask. 6 jun. 1905 en Rarisal, Orient-Norda Hindujo. Sendita al Svedujo en
1928-29 studis la pedagogian slojdon. En 1928 dum restado en Stockholm
fariĝis E-isto, faris ĉiujn ekzamenojn de SEI. Laŭ iniciato de
E. Malmgren en sept. 1929 komencis prelegvojaĝojn. En Svedujo li veturis
pli ol 10000 kilometrojn, faris pli ol 200 prelegojn antaŭ ĉ. 30000
homoj, dufoje ankaŭ en radio. (L. detalojn en Jubilea Matrikulo“ de SEF)
En aŭtuno 1930 rondvojaĝo kaj prelegoj en Estonujo kaj Latvujo.
(Detaloj en HDE.) Poste dum du monatoj prelegvojaĝo en Polujo. 40 prelegoj
en 22 urboj antaŭ ĉ. 8000 p. En aŭg. 1931 devis reveturi en
Hindujon, kie laboris por E pere de artikoloj, fariĝis ĉefdel. de
UEA. En aŭtuno 1933 venis denove en Svedujon. Verkoj: „Sivaĝi,“ originala
historia drameto, 1928 „Bengalaj fabeloj“ 1930; kaj broŝuro pri interhoma
interkompreno, 1931.
Sinjoro
Laŭdata. Kompilis Niŝimura. 1932, 200 p. Dediĉaĵoj
apudpaĝe kun japanlingva traduko, okaze de la liberiĝo de O.
Deguĉi (v.) kaj je la festo de lia atingita 60-a vivjaro, verkitaj de
diverslandaj E-istoj.
Sinjoro
Tadeo aŭ lasta armita posedopreno en Litvo, pola epopeo. Verkis A.
Mickiewicz en 1824, trad. al E Grabowski. 1918, VIII. kaj 304 p. Majstra
priskribo de la pola nobelaro. „Elektinte unu el la plej karakterizaj pecoj
de la pola literaturo, li liveras al ni mirindan ĉefverkon. Traduki
ĉi tiun dekmilversan poemon estis titana laboro. G. povis liveri fidelan
tradukon de l' originalo, ĝin sekvante preskaŭ laŭverse.“ (N.
K., „L. I.“, 1914-20, p: 341.)
Sinjoro
Vento kaj Sinjorino Pluvo. De Musset, el la franca trad. Champion. 1907,
123 p., kun ilustraĵoj. „Ĉarma rakonto. Facila stilo.“ (L. I. 1907,
p: 284.)
Sinmura
Iduru, japano, prof. de lingvoscienco ĉe Imperia Univ. de Kyoto. Lia grava
studo pri etimologio de japanaj vortoj. Membro de J Imp. Akademio. Ĉeestis
la 4-an UK en Dresden. Prezidis la 13-an JE Kongreson.
Sinpak
Au, ĉino, licenciato de filozofio, prof. Nask. 1892 en Canton. Studis en
Lyon, Francujo, 1922, revenis en Canton, 1925. Ekpropagandis en Canton kaj
Fatshan, 1914, en Peking, 1917. Delegito de Int. Edukista Konferenco, Genève,
1922. Prof. de E en Ku-ang Tung Universitato, 1925. Revivigas la movadon en
Canton kun Wu, Hsu kaj Kenn. Dir. de EI, 1928.
Fondis gazeton „Kantona E-isto“, gvidis radian kurson, rondiran kurson ktp. Verkis
lernolibron. L.K.
Sintakso.
Artikolojn rilatantajn al S. oni trovas sub la sekvantaj titoloj: Artikolo,
Akuzativo kun infinitivo, Da, Duobla Akuzativo, Kazo post kiel, Kondicionalo,
Pasivaj participoj, Sintaksaj Elementoj, Subjunktivo, Verboj transitivaj kaj
netransitivaj, Verbotempoj en dependaj propozicioj, Verbotempoj kompleksaj,
Vortordo.
Sintaksaj
elementoj. La terminologio de la SE ne estas unuece fiksita. La suba klasifiko
estas provo de unuecigo.
Konsiderante la vortojn laŭ ilia speco,
oni nomas ilin parolelementoj
(substantivo, pronomo, adjektivo, verbo, adverbo, numeralo, artikolo, prepozicio,
konjunkcio, subjunkcio, interjekcio).
Konsiderante la vortojn laŭ ilia funkcio
en la frazo, oni nomas ilin frazelementoj.
Oni distingas la sekvantajn frazelementojn:
1.
Subjekto: tio, pri kio oni asertas plenumon
de ago aŭ havon de stato (voli
estas preskaŭ povi; la hundo bojas;
sia estas pli kara ol najbara; du estas duono de kvar; kiu venis?
2.
Predikato: vorto esprimanta agon
aŭ staton asertatan pri la subjekto. Ĝi povas esti
a) predikato memstara (la arboj floras),
b) kopulo, kiu bezonas kompletigon (la
kampo estas verda; li iĝis soldato).
3.
Objekto: vorto esprimanta ion, al kio
la ago rekte direktiĝas (mi vidis homon).
4.
Adjektivo: vorto esprimanta la cirkonstancojn,
inter kiuj okazas la ago. Ĝi povas esti
a) adverba (ŝi bone fartas),
b) akuzativa (iri Parizon)
c) prepozicia, t. e. enkondukita de prepozicio
(li batas per martelo).
RIM. Ekzistas funkcio, kiu povas esti
esprimita jen en formo de objekto jen en formo de prepozitiva adjekto (oni
sciigis tion al li; oni sciigis lin pri tio). Tian adjekton, kiu estas
transformebla en objekton rektan, oni povas nomi nerekta objekto.
La supraj funkcioj (1. 3. 4.) rilatas
al la predikato. Al ĉiu el ili povas rilati frazelementoj, kiujn oni povas
nomi karakteriziloj.
Tiaj karakteriziloj estas.
5.
Epiteto - adjektivo, pronomo, numeralo karakterizanta substantivon (bela vetero; du homojn; nenia sciigo).
6.
Apozicio: substantivo karakterizanta substantivon: reĝo Henriko - Napoleono, franca imperiestro.
7. Suplemento:
ĉia alia karakterizilo rilatanta al ia frazelemento escepte de la
predikato. Suplementojn povas havi stubstantivo (la domo de la patro), adjektivo (plena de
homoj), adverbo (malproksime de la
domo), nepredikata verbo (morti por la
patrujo). Laŭ la formo ili povas esti:
a) akuzativaj (longa tri metrojn),
b) prepozitivaj (amo al la patrino)
c) adverbaj (eksterordinare bela),
d) infinitivaj (kutimo fumi).
8. Predikativoj:
vortoj karakterizantaj frazelementon helpe de predikato (aŭ kopulo). Ili
povas karakterizi la subjekton (ŝi estas bela); tio estas la subjekta
predikativo. Krome ekzistas adjekta
predikativo, kiu karakterizas samtempe la subjekton kaj la agon (ŝi dancas
nuda). Predikativo estas komuna nomo
de vortoj predikataj, kiuj povas
esti:
a) predikata substantivo (li iĝis
prezidanto),
b) predikata adjektivo (la kampo estas verda). La predikata adjektivo alprenas formon
adverban, se la frazo estas
sensubjekta, (estas varme).
c) predikata infinitivo: (voli estas povi),
d)
predikata prepozitivo (li estas de meza
kresko).
(Atributo ŝajnas termino evitinda, ĉar
en diversaj lingvoj oni ĝin komprenas jen epiteto, jen predikativo.)
Komplemento
estas ĉia funkcio, escepte de la subjekto kaj predikato. La objekton oni
povas nomi ankaŭ komplemento rekta, la adjektojn komplementoj cirkonstancaj. La ceteraj (epiteto,
apozicio, suplemento, predikativo) estas komplementoj akcesoraj.
KALOCSAY.
Sirio,
Azio. Laŭ UEA-1928 la unua pioniro estis Gabriel Haddad en 1909. Laŭ
la Dietterle-statistiko en 1928 Eistoj troviĝis en 2 lokoj. Laŭ la
ICK-raporto „precipe elstara estas ankaŭ en 1929 la laboro en S. sub la
gvidado de Zeine-nour-udin en la Amerika Universitato en Beirut. Tri novaj
kursoj okazis tie.“ „La grupo de la Amerika Univ. de Beirut daŭrigas sian
laboron.“ (1932.) (Ŝajnas, ke sub liaj influoj, la samideanoj en Beirut
perdis sian intereson.“ UEA-del. en 1933 en Damas.
Sivaĝi.
Historia drameto. Originale de Sinha,
1929, p. 68. „Ĝi estas iom stranga por nia okcidenta teatraĵa
koncepto kaj rakontas lukton inter du hindaj maharaĝoj, kvazaŭ bona
kaj malbona spiritoj.“ (G. S., ,E', 1930, p :7.)
Sjögren
(ŝögren) Carl Wictor, svedo, asekura oficisto, urba konsilanto en
Sundsvall. Nask. 12 jan 1879 en Karlstad. E-isto de 1904. Del. de UEA de 1910
ĝis 1929. Kunfondinto de Amika Rondo en S., 1927. Prelegoj, artikoloj,
kursoj. Organizis kursojn de eksterlandaj E-istoj.
Skanderbeg,
heroo de Albanujo. Kompilis Cuk Simoni,
1929, 144 p. Historia verko pri la „savinto“ de la albanoj kontraŭ la
turka invado en 15-a jarcento. La unua E-lingva verko aperinta en Albanujo.
Skeel-Giorlin
Frederik, dano, lingvisto, tradukisto, interpretisto, instruisto. Nask. 11
feb. l876 en Kopenhago (?), mortis 14 okt. 1910, akcidente dronis en la
rivero Meuse en Belgujo. E-isto de 1893 (?). La unua vera E pioniro en Danujo.
Fondis en 1906 „Societo de Danaj E-istoj“, en l908 kune kun Schröder kaj Bendix
„Konversacia E-ista Klubo“ en 1908. Centra Dana E-ista Ligo (ankaŭ kune
kun Schröder). En 1907 la gazeto „Politiken“ alvokis lin al Kopenhago por gvidi
kursojn por 400 lernantoj. Kunred. de „Helpa Lingvo“ de la apero ĝis
1907, kiam ĝi aperis sub nomo „Dana E-isto“, ĝia ĉefred.,
1907-09. En apr. 1910 vojaĝis Parizon alvokita de Sébert, sendita de Centra Oficejo al Bruxelles por gvidi la E
propagandon en la mond-ekspozicio tie, laboris en la „Bibliographe
Internationale“ kaj fariĝis red. de la bulteno de la kongresoj okazontaj
dum la ekspozicio. Verkis E-D Vortaron, 1904, lernolibron, 1906. Tradukis
verkon de Couturat (Pour la langue int.), frazlibron de Carlsberg, fabelojn de
Andersen ktp.
Skizo
pri Filozofio de la Homa Digno. De P.
Gilles, trad. E. Lanti, 1934,
148 p. „La aŭtoro, kun granda kaj foje ne tute filozofia fervoro, unue
atakas kaj reĵetas la fatalismon, kiun li tute erare identigas kun la
Marksismo. . . Inter la polemikoj la aŭtoro iom neklare skizas la
proprajn teoriojn pri la libera socio de estonteco, sen mono kaj sen
ŝtato. La stilo estas malfacila.“ (I. Farrand, „The B. E-ist“ aŭg. 1934.)
Skizoj
pri Teorio de Esperanto. Verkis E.
Drezen. Libro dulingva (E kaj rusa). Ekrelo 1931, 84 p. „La libro prezentas
al ni skize ĉiujn lingvajn demandojn de E, ĝi traktas el
ĝenerala vidpunkto gramatikon, fonetikon, morfologion, sintakson, semantikon,
etimologion, parolas pri la evoluo kaj ŝanĝo de lingvoformoj,
konsideras la diversajn vojojn de la lingvoprogreso. Ĝi enhavas multajn
interesajn kaj aprobindajn opiniojn pri ĉi tiuj punktoj.“ (Kopar, „L. M.“,
1932 p: 111.)
Sklenèka
Otto, ĉeĥo, bankoficisto en Hradec Králové. Nask. 2 nov. 1891 en
Zbraslav n. Vl. E-isto de 1908. Ĉef. del. de UEA por Ĉ. depost 1923.
Estas lia merito, ke laŭproporcie UEA-anoj en Ĉ superas ĉiujn
landojn. Daŭre estis komitatano de ĈAE de 1930 ĝia kas.
Sukcesega interna organizanto.
Sklenèková Božena, ĉeĥino,
edzino de O. S. Nask. 18 apr. 1897 en Ĉibuz.
E-isto de 1919. Kunlaboris en Teritoria Oficejo de UEA (librotenado,
administrado de membroj de UEA, ĈAE).
Skog (skug) Fredrik (ps. Arbaro), svedo,
komercisto. Nask. 6 febr. 1891 en Falun. E-isto de 1906. Sekr. de SEF, 1909-12,
1917-22 kaj Eldona Societo E, 1918-19, estrarano de diversaj E-kluboj. Gvidis
kursojn i. a. radio-kursojn 1926-28 el Falun).
Skolta movado. La skoltismon fondis
lordo Robert Baden Powell, angla generalo, en 1908, ĉefe por disciplinigi la varmegajn, aventuremajn junuloj, donante al
ili eblecon vivi laŭ knabaj instinktoj, tamen lernante memstarecon,
progresante laŭ pedagogiaj principoj. La ĉefaj celoj estas: pli sana,
pli sincera, pli memstara, ĉiam helpema, servopreta, purviva, modesta, ŝparema,
indulga kaj bonhumora, tamen severa junularo, kiu konsideras ĉiujn - de ia
ajn nacio, raso, religio kaj profesio - kiel fratojn. Kiel int. movado ĝi
jam atingis la nombron de pli ol du milionoj kaj al la ĉiukvarjare aranĝitaj
tendaregoj, nomitaj ĵamboreoj, venas kelkdek miloj el ĉiuj mondpartoj.
E
radikiĝis en ĝi nur malrapide. En 1918 angla trupestro, A. W. Thomson
(ps. Avoto) ekpensis sur franca militkampo la ideon: por helpi la int. amikiĝon
kaj reciprokan servon de la junularo oni fondu Skoltan E-istan Ligon (SEL). Li
fariĝis prez., lia frato, subtrupestro K. Graham Thomson, la honora sekr.
Poste Norman Booth, Netherton, brita trupestro, fariĝis la honora ĝen.
sekr., kiu kun la kasisto D. H. Davis multege laboris por organizi SEL. La
celoj de SEL estas: 1. disvastigi skoltajn idealojn per E, 2 disvastigi E-n
inter la skoltaro, 3. krei skoltan E literaturon, 4. eldoni int. skoltan revuon
5. solidarigi la senton de frateco, komunan en la skolta kaj E movadoj, inter
diversnaciaj junuloj.
La
Ligo aranĝis por atingi siajn celojn kaj pruvi la uzeblecon de E int. E
tendarojn, 1922: Nederlando, 1923: Belgujo, 1924: Danujo; 1925: Hispanujo,
1926: Ĉeĥoslovakujo (tie radioparolado pri la E skoltismo en Praha),
1927: Hispanujo, 1928: Belgujo, 1929: ĉe la ĵamboreo en Anglujo, 1930:
Nederlando, 1931: Hungarujo (oficiale invitita de Hungara Skolta Asocio, kiu
kune kun la Belga S. L. unue rekonis oficiale SEL; poste sekvis la Latva S. A
kaj la Slovaka
S. Centro Katolika.) En ĵamboreo 1929
(Birkenhead) ĉeestis preskaŭ cent skoltoj E-istaj el 18 landoj, eĉ
hinda kaj japana. Samjare SEL starigis kapitalon (stato en 1934: 73 anglaj
pundoj). De 1929 ageme kunlaboris kiel hungara reprezentanto P. Balkanyi.
La ĵamboreo
en 1933 (1-15 aŭg.) en Godollo, apud Budapest, alportis seriozan
progreson. Unuafoje E oficiale aperis en programo de ĵamboreo, en la poŝlibroj,
en la ĉiutaga skoltgazeto, sur kelkaj planoj estis menciita la E
kunvenejo, (hungara trupo n-ro 199), donita de la estraro. La kunvenon de SEL ĉeestis
170 skoltoj, entute partoprenis la tendaron 200 skoltoj el 24 landoj, kiuj
sciis E-n, do 1% de la ĉeestantaro, ĉe kelkaj nacioj (ĉeĥoslovaka,
franca, norvega, japana, portugala hispana, trinidada) la procento atingis aŭ
superis 10%-ojn. E-istaj skoltoj deĵoris ĉe la biletvendejo,
gazetvendejo, banko, poŝto, radio, skoltvendejo; aparta E svarmo de la
fremdul-gvidistaj skoltoj gvidis kelkfoje oficiale per E, 20 E-istaj skoltoj deĵoris
ĉe la tendara skolta policistaro. Okazis preskaŭ ĉiutage dum
radiosalutoj salutfrazoj en aŭ pri E, la 10-an de aŭg. kvinminuta E
radioparolado de J. Bergreen, norvega repr. de SEL. Trifoje en la programo de
la grandaj tendarfajroj, foje en la teatra programo estis E-kantoj kaj unu „subtendara
fajro“ antaŭ 3-4 mil personoj estis tute por E. Ĉe la poŝtoficejo
por la
serioj de ĵamboreo-poŝtmarkoj oni ricevis
senpage E-lingvan „Memorfolion“ donacitan de UEA kaj L. M. Ĉe kelkaj
tendoj, ĉe la ĵamborea banko, kaj ĉe hotelo pendis E flag(et)oj.
Unu el la aŭstriaj skoltasocioj prezentis al la monda skoltestraro rekomendon
pri uzo de E, sed oni ne diskutis pri ĝi. Al Baden Powell estis transdonitaj
salutoj kaj donacoj (desegnaĵo) fare de E skoltoj. Skoltorkestro ludis la
E-himnon dum suprenigo de la SEL-flago. En la ĵamborea sonfilmo estas
sceneto pri E.
La 22-an tendaron de SEL invitis la
Slovaka Katolika Skolta Centro al Banská Bystrica en Slovakujo, kie ĝi
okazis kune kun slovaka tendaro 16-31 jul. 1934. Partoprenis 9 nacioj. La
tendaro havis poŝtstampilon kun slovaka kaj E-a tekstoj. Partoprenis 85
skoltoj, inter ili 25 E-istoj. 29 jul. okazis sur la ĉefplaco de la urbo
publika oficiala festsaluto je honoro de la E-ista skoltaro, disaŭdigita
per megafonoj.
SEL eldonis en 1920 „Bultenon de SEL“
(aperis 5 trimonataj n-roj), poste la oficialaj sciigoj aperis en „E-ista Junularo“,
gazeto de TEAJ, kaj de 1926 en „Skolta Heroldo“, por kies aperigo penadis multe
G. Ramboux. Post ĉeso de ĉi tiu belaspekta revueto de sept. 1931 SEL
eldonas kvaronjaran „Skolta Bulteno“-n. Multobligitajn bultenojn eldonis la
Londona E Skolta Klubo kaj la Budapesta SEL-tendaro kaj la E-istaj aranĝantoj
ĉe la ĵamboreo 1933. Propagandilojn eldonis la Ligo angla, france,
hispane, kaj germane de 1920 preskaŭ ĉiujare. Artikoloj kaj E-rubrikoj
aperas en multaj gazetoj. Glumarkoj: SEL-tendaro 1931, Budapest, Ĵamboreo,
1933 kaj SEL-tendaro, 1934 en B. B. La Hungara Skolta Asocio eldonis
fakvortareton en kvin lingvoj, inter ili en E. En radio oni parolis pri SEL
krom Praha kaj Budapest, ankaŭ en Kraków, Lisboa, Lyon, Lille, Brno,
Breslau, Bratislava, Stuttgart, Nürnberg. En la budapesta skolta parko staras
marmora memorŝtoneto pri la SEL-tendaro, 1931.
La Belga Skolta Ligo oficialigis E-ŝtofinsignon,
la Hungara Skolta Asocio eldonis inter la rubandetoj, montrantaj la lingvoscion,
ankaŭ tiun kun vortoj: „Esperanton parolas“. Ambaŭ asocioj havas
E-sekcion. La Int. Skoltoficejo rekonis E-n inter la lingvoj por interpretista
ekzameno, kvankam la Int. Komisiono en 1934 decidis ne rekomendi E-n al
skoltoj.
Estraro de SEL: prez. Avoto; sekr. N.
Booth, Netherton, Huddersfield. Anglujo; kas. D. H. Davis, 23 East Dulwich
Grave, East Dulwich, London S. E. 22. Reprezentantoj (agentoj) en 23 landoj,
memstaraj distriktoj en Hungarujo, Norvegujo, Polujo kaj Slovakujo.
Membrostato: 700. Aparta skoltina sekcio.
BALKÁNYI.
Noto de M. C. Butler. En Anglujo skoltoj
kaj skoltinoj ambaŭ rajtas gajni la interpretistan insignon per scio de E.
Baden Powell mem rekomendis al skoltoj en sia libro „Scouting for Boys“, ke
ili lernu E-n, tamen en oficialaj rondoj oni ne montras multe da intereso pri
E.
Skotlando,
v. Britujo.
Skriba
kongreso. Estis la lasta provo de Z por unuigi ĉiujn personojn, kiuj
sin nomis amikoj de la lingvo int. En majo 1897 li dissendis invitilojn al
gazetoj kaj reprezentantoj de diversaj mondlingvo-sistemoj. Sed la kongreso
ne povis efektiviĝi. Post tiu ĉi malsukceso Z skribis: „Ĉiuj
penoj kaj provoj kontentigi niajn kontraŭparolantojn estas vanaj. Ni
forlasu por ĉiam ĉiujn provojn de cedado kaj iradu de nun trankvile
vojon ĉiam rektan antaŭen, memorante, ke la vero restas sur nia
flanko kaj ke kiu volas kontentigi ĉiujn, kontentigos neniun.“ I. ŜIRJAEV.
Slavík
František, ĉeĥoslovako, fabrika oficisto en Praha. Nask. 11
aŭg. 1900 en Bystrá. Tre aktiva administra funkciulo de ĈAE depost
1928.
Sletteröd
Aagot (nask. Johansen), norvegino, oficistino en Oslo. Nask. 17 jul.
1883. E-isto de 1912. Fondinto de la restarigita Klubo E-ista en Oslo 28 nov.
1916, prez., vicprez., ktp. Sekr. de NEL kelkajn jarojn. Gvidis kursojn.
Sletteröd
Ole Brochmann, norvego, inĝeniero en Oslo. Nask. 23 marto 1877.
E-iĝis 30 majo 1907. Ano de la unua E klubo en Oslo. Vicdel. de UEA
1910-18 vicprez. ĉe la unua skandinava E kongreso en Goteborg, 1918. Faris
la unuan E kurson inter blinduloj en Oslo, 1910.
Slovakujo.
v. Ĉeĥoslovakujo.
Smarius,
F. C. D., nederlandano, fabrikanto. Nask. 5 okt. 1887 en Tilburg. E-isto de
1911. Daŭra laborado por E. Vizitis plurajn UK-jn.
Smeták
Francisko, ĉeĥo, inĝ., prof. ĉe komerca akademio en Hradec Králové.
Nask. 23 sept. 1898 en Holice. E-isto de 1913. Instruas oficiale E-n kiel
nedevigan fakon en sia lernejo de 1923 seninterrompe.
Smital
Walter, aŭstro-germano, biblioteka oficisto, lernis E-n dum la
militkaptiteco en Siberio. Estis prez. de E-delegitaro de Wien kaj en sekr. de
AED kaj de IEMW. Kunlaboris en la aŭstraj kongresoj en Salzburg, Graz, kaj
Wien (1927). Aranĝis E-ekspozicion en prunksalonego de Nacia Biblioteko
okaze de solena malfermo de IEMW. En 1925 li gvidis la duan E-kurson en Radio-Wien
kaj poste dum pluaj 7 jaroj estis preleganto tie. Gvidis kursojn ankaŭ en instruista
seminario, ktp. Bonega tradukanto de paroladoj. Helpis fondi „Aŭstria
E-iston“; multaj artikoloj kaj recenzoj.
Smith
Albert Edward, anglo, sekr. de akcia kompanio. Nask. 21 jan. 1864 en Kettering.
E-isto laŭ Z A de 1903. De 1911 sekr. de la grupo en K. De 1907 del. de
UEA. Sekr. de Mezlanda Fed. ĝis 1918, kaj poste prez. de Sudmezlanda Fed.
Smulders
J. N. J., nederlandano, kuracisto. Pioniro de katolika E-movado. Red. de la „N
Katoliko“ kaj de Katolika Espero“. Aŭtoro de diversaj broŝuroj,
ankaŭ pri organizo.
Snejko
Dimitrij, sovetiano, blankruso, kuracisto. Nask. 24 sept. 1903 en Orŝa.
E-isto de 1918, Membro de CK SEU, aktiva E-funkciulo en Blankrusujo, multe
laboris por organizo de kolektiva E-korespondado. E-radiodisaŭdigoj el
Minsk k. a. Verkoj: skizoj pri historio de laborista E-movado, anatomia
vortaro, lernolihro de E por blankrusoj, vortaroj E-B kaj B-E (ankoraŭ ne
eldonitaj). Lastatempe li multe laboris por organizo de medicinista sekcio de
SEU.
Socialdemokratio.
v. ISE, Laborista movado, Marksismo.
Socialismo:
ĝia ideologio kaj realigo. - De S.
Chazan. 1933, 48 p. „Kontraŭ la revolucia socialismo, li estas adepto
de la evoluismo, emfazante, ke la sociatismo estas ne nur ekonomia, sed
ankaŭ morala problemo, por la efektivigo oni bezonas ĝeneraligon de l'
altruista moralo.“ (xy, „Lingvo-Libro“, l934, p.: 26.)
Societo
de Amikoj (Kvakeroj.) „La Religia Societo de Amikoj“ troviĝas plejparte
en Amerlko kaj Britujo. Kiel Kristanoj ĝiaj anoj rifuzas partopreni ian
ajn militadon. Ili ne ĵuras, ĉar Kristo tion malpermesas. Ili ne
partoprenas eksterajn sakramentojn, kredante, ke Kristo ordonis nenion tian. Ĉe
siaj religiaj kunvenoj troviĝas neniu pastro, neniu preĝlibro aŭ
ceremonio: ĉiu ĉeestanto, viro, aŭ virino, kunvenas en plena
egaleco, kaj la sola kunvenestro estas Jesuo Kristo. La elstara diferenco inter
la Amikoj kaj aliaj Kristanoj estas (a) ili pli forte akcentas la individuan respondecon;
(b) la kredo, ke Dio senpere parolas al ĉiu homo; (c) la celo reveni al
pura Kristanismo de la primitiva eklezio sen postaj aldonaĵoj. Diversaj
libretoj pri la Societo aperis en E: precipe „La Fundamentoj de la Kvakerismo“
(Stephens, trad. Butler). Ekzistas Kvakera E-ista Societo. Sekr. J. T.
Harrod, 66 Kineton Road, Olton, Birmingham.
M. C. BUTLER.
Societo
Sankta Miĥaelo. v. Katolika Movado.
Söderberg
(söderberj) Karl Ludvig, svedo, fil. magistro, instruisto de angla lingvo. Nask.
6 jan. 1903 en Smedjebacken. E-isto de 1929. Fariĝis E-isto post prelego
de H. Seppik. Vicsekr. de Univ. E Pacifista Ligo. Estis estrarano de ES de Upsala,
ktp. Artikoloj. Direkciano de SEI de 1934. Prelegisto en E ĉe sveda radio
de 1934.
Sohrmann
(zorman) Arthur, germano, popollerneja instruisto. Nask. 31 jul. 1871 en
Unkersdorf apud Dresden. E-istiĝis post la Dresdena UK 1908. Sukcese
prop. en instruistaj rondoj. Jam en 1910 li gvidis en sia vilaĝo Weinböhla
kursojn por infanoj. Prez. de G. Asocio de E Instruistoj, 1919-24.
Sokrato,
kvarakta tragedio de Ch. Richet, el
la franca trad. en ritma prozo J.
Couteaux, 1914, 101 p. Oni volis prezenti ĝin dum la X-a UK, sur la
p.: 5. ni eĉ legas: Estas ludita dum la Deka UK de E (Paris, aŭgusto
1914) de la jenaj geaktoroj.“
Soler
Valls (soler valjs) Fernando, hispano, ĉeftelegrafisto. Nask. 15 marto
1873 en Albaida (Valencio). Gvidis multajn kursojn. Verkis gramatikojn
(ankaŭ por infanoj). Prop. artikoloj. Kunlaboris al „La Suno Hispana“.
Solls
F. X., kanadano, katolika pastro en seminario, en Montreal. Nask. en 1832,
mortis 29 majo 1903. Aliĝis al E en 1895 kaj faris pioniran laboron, liaj
varbitoj fondis grupon, gazetojn, kies laborojn li aktive partoprenis.
Solomon
Gladys Gladstone, anglino. Aŭtoro de facila legolibroj: „E por Infanoj“
kaj de alilingvaj lerniloj.
Solovjev
(solovjov) Miĥail, ruso, juĝisto (de 1900 en Rusujo, de 1926 en Jugoslavujo
en Novi Sad). Nask. 26 okt. 1874 en Odessa. Estis prez. de Amatora Fotografa
Societo en O. instruis jurajn sciencojn en gimnazioj ktp. E-isto de 1889, sub
n-ro 411 laŭ ZA. Prez. de ES en Kiŝinev de 1913. Prez. de ES en
Odessa. UEA-del. en K. kaj O., poste en Petrovaradin, Jug. Verkis lernolibron
kun du vortaroj. En „La E-isto“ de Trompeter li aperigis anekdotojn, versaĵojn,
tradukaĵojn, ekz. en 1892 „Tri Palmoj“ de Lermontov; tiu ĉi versaĵo
kaj la „Plendo“ estis elektitaj de Z por la Fund. Krestomatio. Poste aperis de
li versaĵoj originalaj kaj tradukaĵoj de Heine, Majkov, Lermontov, V.
Iliĉ, Puŝkin en „La Revuo“, LM, „Bizantio“, HDE, „La Suda Stelo“ kaj
„Konkordo“.
Solzbacher
(solcbaĥer) Wilhelm, germano d-ro de politikaj kaj ekonomiaj sciencoj,
verkisto, ĉefsekr. de MOKA, vivas en Luksemburgo. Nask. 1 febr. 1907 en
Honnef a. Rh. Estrarano aŭ komitatano de IKA, Internacio de
Militkontraŭuloj, kaj aliaj societoj. Tradukisto kaj estro de la
tradukservo en multaj int. kongresoj. Paroladoj en 9 lingvoj en 20 eŭropaj
landoj kaj en Ameriko. Verkoj diverslingvaj, i. a. pri Rathenau, 1933. E-isto
de 1921, varbita de MOKA. Ekursoj en Honnef, Bonn regule pagita de la urbo),
Köln. Depost 1923 estrarano de MOKA, nun ĝia ĉefsekr. kaj red. de „La
Juna Batalanto“. Kunlaboris al „Katolika Mondo“. Publikigis centojn da
artikoloj kaj raportoj pri E kaj faris multegajn varbparoladojn. Kunlab: de la
Enciktopedio.
Someraj
Universitatoj okazadas dum ĉiu UK ekde 1925. Iliaj programoj estas pure
„humanismaj“ (filozofio pedagogio, folkloro, ktp.). Dum la UK 1924, en plenkunsido
estis decidite, ke estonte, por pliriĉigi la programon de la UK-oj, estu
organizota t. n. S.U.-oj. La venontan jaron, jam en Ĝenevo en 1926 la
antaŭtagon de la UK okazis solena malfermo de la S. U. en la ĉefsalono
de la Ĝeneva Universitato. La unuan kaj samtempe malferman lekcion havis
fi-ino Won Kenn: pri Konfucio. Rektoro de la unua S. U. estis prof. Cart. Post
la Edinburga UK 1926 okazis aldona decido: ke prelegantoj povas esti nur
profesiaj profesoroj (aŭ almenaŭ homoj kun univ. diplomoj). La
prelegoj okazadas regule ĉiujare en la sama urbo de la UK. Viziti ilin
rajtas ĉiu kongresano senpage. La kongreskarto servas kiel enirbileto.
E. WIESENFELD.
Sonfilmo.
Ĉefa motivo por utiligo de E: filmo en nacia lingvo estas limigita je la
koncerna lingvoteritorio. Ankaŭ kelkaj gravaj film-fakuloj, ekz. Laemmle
kaj Chaplin rekonis la valoron de E tiurilate. Tamen okazis ĝis nun nur
kelkaj provoj. En 1929 okaze de la E-kongreso Nordamerika (9-14 jul.) la
Paramount Filmkompanio farigis parolfilmon; ĝi konsistis el triminuta
dialogo kaj saluto al la mondo de E (H. Hetzel kaj s-ino C. Chomette). Dum la
22-a UK en Oxford en 1930 la Paramount Kompanio prezentis E-an parolfilmon. En
1933 okaze de la skolta mondtendaro en Gödöllö por la granda ĵamborea
sonfilmo oni faris sceneton, sur kiu diverslingvaj skoltoj parolas frazon en
Propra lingvo, poste unu (P. Balkanyi) diras, ke ili ĉiuj komprenas
unu la alian en E kaj ili vivukriante faldas la verdstelan flagon de SEL: Dum
la UK en Stockholm 1934 oni prezentis la sonfilmon „Morgaŭ ni komencos la
vivon.“ La lilmon oni fabrikis originale en germana lingvo kaj poste oni aldonis
E. lingvan parolon, sub la gvidado de Jean Forge. La prezentado havis gravan
sukceson.
Sonĝo
de Somermeza Nokto. Dramo de Shakespeare, el la angla trad. Briggs. 1921, 70 p.
Sonorilo
kaj Kanono. „Poemaro en Prozo.“ Verkis E.
Isaac, el la rumana trad. T. Morariu,
1930, 60 p. „La mallongaj tekstoj temas ofte pri milito kaj paco. Simpla, sed
Perfekta verketo ame kaj zorge prilaborita de l‘ tradukinto.“ (G. S. ,E', 1931,
P: )
Soriano
Trinidad, hispano, provincdeputito en Sevilla. Lasta prez. de MSPE. Fond. de
la EG en Sevilla.
Sös
(ŝoŝ) Edmund, hungaro, d-ro, kuracisto de 1891 en Wien. Nask. 25 dec
l863 en Sátoraljaujhely (Hung.), mortis 27 jul 1931 en Wien. Ĉ. 1900 li
aliĝis el E, al kiu li dediĉis sin tute ĝis la morto. Estis
vicprez., poste hon. prez. de Unua E-Unuiĝo, Wien, estrarano de iama AEL, „Nova
Tempo“, AED kaj fine vicprez. de AEA. Multajn jarojn ĉefdel. kaj
komitatano de UEA. Ano de la loka Kuratora Komitato de IEMW. Pasia amo de la
Paneŭropa ideo kaj gvidanto de tiu movado sur E-kampo. Kunlaboris „German-Aŭstria
E-isto“, „Nova Tempo“, „Aŭstria E-isto“, „Medicina Revuo“, HDE kaj ,E'.
Verkis (kun Glück) E-lernolibron, 1910, kiu aperis en 7 eldonoj. Trad. „Ŝolandro“
de Bonsels, 1924; „Paneŭropa-Manifesto“ de Coudenhove-Calergi.
Soubranne
(subran) Fr., franco, prof. en Tulle. De l908 seninterrompe UEA-del.
Southcombe
(saŭth'km) Herbert William, anglo. Nask. 21 marto 1859 ĉe
Stoke-under-Ham, Somerset. E-isto 9622. Ĉeestis la UK en Boulogne. Verkis:
„Tutmondaj Fajro-kutimoj“, 1905. Kontribuis al „The E-ist“, 1903-4 kaj aliaj
gazetoj.
Spatharis
Johano, greko, d-ro de la teologio, arĥeologio kaj filologio, eksprofesoro
de la Odesa Universitato, nun sekr. de la Salonika Universitato. Nask. 1868 en
Ankara. Laboris multe por E, gvidas la movadon en Saloniki.
Spesmilo.
(Sm.) Unuo en la int. helpa monsistemo decimala, proponita en 1907 de R. de
Saussure kaj la antaŭmilite de E-istoj ĉefe de Ĉekbanko E-ista. 1
Spesmilo = 10 Spescentoj = 100 Spesdekoj = 1000 Spesoj. l Spesmilo estis egala
al duondolaro, unu rublo, 2.50 svisaj frankoj ktp.
Spierer
(ŝpirer) Lászlo (ps. L. Rereips), hungaro, pentraĵagento. Nask. 7
marto 1906 en Vajszló. E-isto de 1925. Kelkajn jarojn estrarano de HESL-grupo.
Tradukanto de hungaraj noveloj por diversaj E-gazetoj. Aparte eliris 4-a n-ro
de „E-lingva Novelbiblioteko“ kaj „For la Viandon“ de V. Rakosi.
Spielmann
(ŝpilman) Siegfried Eduard, sviso, d-ro de politikaj kaj ekonomiaj
sciencoj, revizoro de int. poŝtmandatoj en pens. Nask. 20 jun. 1870 en
Obergosgen. Havas instrudiplomon pri la lingvoj franca, itala kaj angla. Kiel
demokrato, li ĉiam partoprenis la land- kaj urbopolitikan agadojn. E-isto
de 1910. De 1913 konstanta prop. kaj gvidado de kursoj, ankaŭ de superaj.
Deko da publikaj paroladoj por E en Bern kaj en aliaj svisaj urboj. Estis prez.
de ES en Bern, ktp. Eksprez. kaj hon. prez. de ILEPTO, kiu sub lia prezido kaj
kunlaborado de la fratoj Filliatre kreskis multe. Li varbis kiel kolektivan
membron la Internacion de PTT; ktp. Poŝtestro de la UK en Bern, 1913;
krome li partoprenis 8 UK-jn. Verkis gvidlibreton kaj gvidfoliaron pri Svisujo;
ambaŭ ilustritaj kaj oficialaj, 1923 a) 1925. Redaktas depost 1928
ĉiusemajnan E-Angulon en svisa PTT- kaj doganfaka personara gazeto. Oftaj
prop. artikolo.
Spiridoviĉ
Efim Feofanoviĉ, blankruso, sovetiano, multajn jarojn ĵurnalisto
(de 1918) kaj instr.-lektoro pri Politika ekonomio kaj ekonomia geografio,
de 1931 scienca laboranto de Moskva kaj Ĥarkova scienc-esploraj institutoj
de lingvoscienco. Nask. en 1891 kiel filo de gelaboristoj. Esploristo pri
teorio de int. helpa lingvo laŭ marksisma vidpunkto. Aŭtoro de R-E
Vortaro, 1926 kaj 1928; grava studo ruslingva „Lingvoscienco kaj lingvo int.,“
193l, aperinta ankaŭ en japana traduko, kaj multaj artikoloj samtemaj en
SEU-gazeto, SR, La Nova Etapo. L K de 1929.
Spirita
juvelaro. Katolika preĝlibro. 1912, 292 p.
Spite
la vivon! Mezgajaj poemoj originalaj kaj parodiaj de Miŝu Beraru. 1928, 110 p. „Jen nova ĵonglisto de vortoj
kaj rimoj, ĉu en originalaj poezioj, ĉu en la parodioj. Lerta,
sprita artfajraĵo.“ (G. S. ,E', 1928, p: 205)
Sporta
Esperantista Ligo. Fondiĝis en 1922. Prez. estis Yrjö Ojander,
Helsinki. En UEA-jarlibro aperis informoj ĝis 1927, poste ŝajne tute
ĉesis. - (P. B.)
Sporto.
La enpenetro de E en la sportan afergvidon kaj aranĝadon de sportaj
okazintaĵoj daŭris tre longe. Tio estas komprenebla, se ni konsideras,
ke la homoj okupiĝintaj pri E kaj pri sporto estis komence tute alispecaj,
kaj ankaŭ la klopodoj de kelkaj fervoruloj, vivteni apartan E-istan
sportan asocion aŭ ligon, restis sen daŭra sukceso. Kvankam la ofte
naciismaj aŭ eĉ ŝovinismaj burĝulaj sportasocioj ne uzas
E-n, eĉ kelkfoje kontraŭbatalas ĝian enpenetron, la laboristaj
sportistoj (kiuj precipe depost la milito tre multnombriĝis) rekonas
ĝiajn avantaĝojn kaj utiligas ilin. La unua eblo je uzado de E estas
la preparaj skribaj laboroj de
grandaj int. sportfestoj. Ĉirilate E jam plurfoje pruvis sian taŭgecon;
ekz. dum la int. laborgimnastika kunveno en Nürnberg (1929), la dua laborista
olimpiado en Wien (1931) kaj la laborista sportfesto en Aussig
(Ĉekoslovakujo, 1933). Dum tiuj ĉi festoj estas aranĝitaj
ankaŭ interfratiĝkunvenoj de la E-istoj, kiujn ĉiam tre multaj
E-istoj partoprenis. Deĵoris dum la festoj ankaŭ multaj E-istoj kiel
informantoj, gvidantoj, ktp. Oni jam uzis E-n ankaŭ por sportteknikaj celoj: unua provo dum la
Spartakiado en Moskvo (1931). Tamen prezentas grandan malhelpon ĉi-rilate
la manko de internaciskale aprobita sportteknika vortaro. Nun jam la Vienaj
Naturamikaj E-istoj okupiĝas pri tio. E bone prosperas ankaŭ en la turisma branĉo de sporto. Inter la
naturamikoj ekzistas preskaŭ en
ĉiuj urboj grupoj E-istaj kaj multaj el ili uzas E-n kiel helplingvon dum
siaj eksterlandaj ekskursoj, aliflanke ĉe organizo de vizito de
eksterlandanoj en siaj hejmoj. Ni povas konstati tre bonan kontakton ankaŭ
inter la Naturistoj (ano de natura
vivmaniero: vegetaranoj, nudistoj, ktp.) kaj E-istoj en Francujo, Germanujo, Italujo,
Finnlando, Aŭstrujo, ktp.
K. NEBENZAHL.
Sprotte
(ŝprotte) Rudolf, germano, mortis. Aŭtoro de AORO, stenografio
germana, rusa, hispana, (1908), sistemo propagandita antaŭmilite. Kunverkis
int. por uzo en la E, angla, franca, E-lernolibron, 1910.
SSM:
Societo Sankta Miĥaelo, v. Katolika Movado.
Stahlberg
Hermann, estono, oraĵisto. Nask. 20 sept. 1865 en Tartu, mortis 21 marto
1932 en Rakvere E-isto ekde 1892, longjara korespondanto kun Z. Aŭtoro de
2 lernolibroj kaj de vortaro E - Estona. Tradukis diversajn artikoletojn kaj
partojn de la eposo „Kalevipoeg.“
Stamatiadis
Anakreon, d-ro, greko, kuracisto-patologo. Nask. 1. sept. 1868 en Firenze (Italujo).
Unue ĉefkuracisto, poste dir. de la sanecaj oficejoj sur la insulo Samos.
Ekzilita en 1913 pro politikaj intrigoj en Istanbul, li okupis tie gravajn
postenojn. Nuntempe li vivas en Athen. Al E li aliĝis en 1904 kaj
plenumis pioniran laboron en Turkujo kaj Grekujo. En 1906 li fondis societon en
Samos, li atingis gravajn sukcesojn en la oficialaj rondoj, publikigis grekan
E-gazeton dum 1909-12 kaj 1925-26. En Istanbul li fondis societon kaj Gazeton
„Bizantio“ (jul 1921 - jul. 1924). En Athen li fondis E-societojn, en 1929
gazeton L. I. Li verkis kaj eldonis 15 librojn pri kaj en E, la plej konataj
estas liaj grekaj E lernolibroj, vortaro 450 paĝa kaj la „Nova Gramatika
Libro por la Supera Kurso.“ La eldonnombroj estis 1-2000 e-roj. Gvidanto de la
oficialaj kursoj en Athen. L. K. kaj ano de la Akademio.
Stancliff
(stanklif) Fenton, usonano, instr. pri klasika pianoludo. Nask. 12 jul. 1895 en
Meadville, Penns. Daŭra prop. laboro. Laŭ lia instigo Heywood Broun,
fama „kolonskribisto“ por ĉeno da 25 gravaj ĵurnaloj diversloke de
New York ĝis San Francisco, verkis artikolon pri E; disvastigo pli ol
1,500.000 e-roj, 2 okt. 1931. Multe studis la vortoftecon en E, artikolo ,E'
nov. 1932, kalkulis la tutan tekston de „Hura“, pretigis ankaŭ aliajn
statistikojn pri vortofteco. Kunlaboranto de la Enciklopedio.
Standardo
Esperantista. Estas akceptita de la 1-a UK en Boulogne sur Mer en 1905:
verda tuko, kiu havas en la supra maldekstra angulo kvadraton kun verda stelo,
kaj en la stelo estas litero E. La aŭtoroj de la S. estis Michaux,
Sergeant kaj Duchochois, gvidantoj de la EG en Boulogne. Kelkan tempon
antaŭ la kongreso ili vizitis la komerciston Gras (Faidherbe strato 14).
D. petis kreton kaj sur la vendotablon desegnis kvarangulon, poste oni sin
demandis, kio estas farota. D. volis verdan standardon kun trikolora strio, S.
sugestis, ke estus pli bone ne naciigi la standardon kaj M. insistis, ke
ĝi havu stelon. S. rememorigis, ke prefekta dekreto en la departemento
postulas, ke societaj standardoj portu distingan signon, do laŭ li estas
necese skribi literon E meze de la stelo. La S estis tuj mendita ĉe la
firmo, ĝi estis longa je unu metro kaj duono, larĝa je unu metro, la
blanka kvadrato estis kvindek centimetra. Kelkajn tagojn poste, dum la unuaj
tagoj de aŭg. jam flirtis la S. en la urbaj stratoj, sur multaj domoj,
ĉe la fasado de la teatro, kaj de la Granda Kafejo, la kongresa akceptejo.
La 9 aŭg. estis sur la tagordo de la kongreso ankaŭ la S. Ostrowski
estis la oratoro, kiu prenis ĉe la balustrado de la teatro unu el la
standardoj kaj diris: „Ni ne serĉu; la standardo, kiu nin kondukos al la
venko, kiu nin gvidos estonte kaj flirtos en ĉiuj landoj de la mondo, jam
ĝi estas.“ La kongreso unuvoĉe akceptis tiun proponon. Z subskribis
du el la unuaj standardoj; unu estis donacita al Michaux, la alia al Sergeant,
kiu konservis la standardon dum 23 jaroj, poste donacis ĝin al la E-Muzeo
en Wien. Laŭ „Norda Gazeto“ 15. aŭg. 1931.
Staniĉiĉ
Paja, d-ro, advokato en Zanun (Jugosl.). Socia publika aganto, eldonis
nacilingvajn librojn pri la nova monteorio de S. Gesell. Verkis en 1913
E-broŝuron pri la temo kaj en 1926 aperis de li traduko de „Oro kaj Paco“
de Gesell.
Starr
Mark, brito ekskarbminista instruisto en lab. edukado. Nask. 27 apr. 1894 en Shoscombe,
nun loĝas en Usono. Verkis kelkajn librojn pri ekonomio kaj socia
historio. Prizorgis en Brituio skriban E-kurson, E-fakon en „Daily Herald“, instruis kursojn. Kunlaboris al SAT-gazetoj.
Statistiko.
Havigi fidindajn ciferojn pri la disvastigo de E en la tuta mondo: jen
estis unu el la taskoj de la E-ista Centra Oficejo. La subaj detaloj estas
prenitaj el la kajero „Internacia Muzeo“, 1910, eldonita ankaŭ de ECO, kaj
ili montras la nombron de la grupoj kaj gazetoj de 1888 ĝis 1909.
|
Grupoj |
Gazetoj
|
1888 |
1
|
- |
1889 |
3
|
2 |
1890 |
3
|
3 |
1891 |
7
|
2 |
1892 |
13
|
1 |
1893 |
15
|
1 |
1894 |
19
|
1 |
1895 |
18
|
2 |
1896 |
24
|
2 |
1897 |
30
|
2 |
1898 |
37
|
3 |
1899 |
32
|
3 |
1900 |
26
|
3 |
1901 |
26
|
3 |
1902 |
44
|
12 |
1903 |
113
|
21
|
1904 |
186
|
26 |
1905 |
308
|
36 |
1906 |
474
|
45 |
1907 |
721
|
61
|
1908 |
1266
|
99 |
1909 |
1447
|
106 |
|
Nombro
de la libroj: |
1889 |
29 |
1894 |
88 |
1899 |
123 |
1904 |
211 |
1909 |
1330 |
Post la milito la plej grava eksperimento
pri E-ista statistiko estis tiu de d-ro Dietterle, dir. de la Germana E-Instituto.
La ciferoj montras la staton en 1926 kaj la detalaj tabeloj kun klarigoj aperis
sur paĝoj 133-156 de ,E' 1928. (Ties kelkaj eraroj estas korektitaj en
niaj finstudoj.) En la suba ciferaro la unua kolono montras, en kiom da lokoj ekzistas
E-istoj, la dua kolono montras, kiom da grupoj ekzistas entute kaj la tria kolono
montras la tutan nombron de la E-istoj.
Eŭropo: |
Lokoj |
Grupoj |
E‑istoj |
Albanujo |
2 |
- |
6 |
Aŭstrujo |
483 |
96 |
7696 |
Belgujo |
98 |
26 |
3359 |
Britujo |
490 |
144 |
7855 |
Bulgarujo |
121 |
35 |
1744 |
Ĉeĥoslov. |
1114 |
116 |
8967 |
Danujo |
69 |
17 |
990 |
Estonujo |
82 |
16 |
784 |
Finnlando |
172 |
15 |
825 |
Francujo |
500 |
101 |
5237 |
Ĝibraltaro |
1 |
- |
4 |
Germanujo |
1087 |
441 |
30868 |
Grekujo |
6 |
3 |
1968 |
Hispanujo |
173 |
47 |
3591 |
Hungarujo |
122 |
47 |
3052 |
Irlando |
33 |
1 |
343 |
Islando |
12 |
- |
24 |
Italujo |
199 |
43 |
5341 |
San
Marino |
1 |
- |
1 |
Latvujo |
110 |
30 |
1994 |
Jugoslavujo |
52 |
10 |
1498 |
Liĥtenŝtejno |
1 |
- |
1 |
Litovujo |
76 |
18 |
780 |
Luksemburgo |
2 |
- |
2 |
Malto |
4 |
- |
7 |
Monako |
1 |
- |
1 |
Nederlando |
177 |
51 |
6649 |
Norvegujo |
122 |
5 |
380 |
Polujo |
199 |
51 |
4690 |
Portugalujo |
16 |
2 |
79 |
Rumanujo |
96 |
15 |
1912 |
Svedujo |
155 |
28 |
1436 |
Svisujo |
135 |
39 |
1821 |
Turkujo |
7 |
- |
49 |
USSR |
425 |
95 |
1479 |
Azio: |
Lokoj |
Grupoj |
E‑istoj |
Brita
Hindujo |
12 |
- |
17 |
Br.N.Borneo |
1 |
- |
1 |
Cejlono |
1 |
- |
1 |
Cipro |
1 |
- |
1 |
Ĉinujo |
29 |
1 |
476 |
Filipina
ins. |
2 |
- |
4 |
Hindo-Ĉinio |
1 |
- |
1 |
Japanujo |
11
|
181 |
6903 |
Koreo |
2 |
- |
2 |
Makao |
1 |
- |
1 |
Malajo-ŝtatoj |
1 |
- |
1 |
Mongolujo |
1 |
- |
10 |
Ned.Hindujo |
22 |
- |
87 |
Palestino |
6 |
2 |
252 |
Rodos-insulo |
1 |
- |
7 |
Persujo |
8 |
1 |
69 |
Setlementoj |
1 |
- |
1 |
Siamo |
1 |
- |
1 |
Sirio |
2 |
- |
3 |
Afriko: |
Lokoj |
Grupoj |
E‑istoj |
Abisenujo |
1 |
- |
1 |
Acoroj
ins. |
4 |
- |
6 |
Alĝerio |
5 |
- |
26 |
Angolo |
6 |
- |
10 |
Egiptujo
|
6 |
7 |
104 |
Ebur-bordo |
1 |
- |
1 |
Fernando-Po |
1 |
- |
1 |
Gvineo
hisp. |
1 |
- |
1 |
Kanariaj
ins. |
3 |
2 |
25 |
Kaplando |
4 |
- |
5 |
Kapverdaj
ins. |
1 |
- |
1 |
Kongo
belga |
5 |
- |
5 |
Kongo
port. |
1 |
- |
1 |
Liberio |
1 |
- |
1 |
Libio |
1 |
- |
1 |
Madagaskaro |
1 |
- |
1 |
Maroko |
10 |
1 |
40 |
Maŭricio |
1 |
- |
1 |
Natalo |
1 |
- |
4 |
Nigerio |
1 |
- |
1 |
Ora
Bordo |
1 |
- |
7 |
Oranĵo-ŝtato |
1 |
- |
1 |
Orient-Afriko
port. |
2 |
1 |
6 |
Rodezio |
3 |
- |
4 |
Som.-bordo
it. |
1 |
- |
1 |
St.Heleno |
1 |
- |
4 |
St.Tomaso |
1 |
- |
1 |
Sudano
fr. |
1 |
- |
1 |
Transvalo |
7 |
1 |
47 |
Tunizio |
4 |
- |
4 |
Ameriko: |
Lokoj |
Grupoj |
E‑istoj |
Argentino |
37 |
3 |
445 |
Barbadoso |
1 |
- |
1 |
Bermudo-ins. |
1 |
- |
7 |
Bolivio |
3 |
- |
5 |
Brazilo |
47 |
17 |
1182 |
Ĉilo |
3 |
3 |
3 |
Dominika
r. |
1 |
- |
5 |
Ekvadoro |
7 |
- |
1 |
Gujano
ned. |
1 |
- |
6 |
Gvatemalo |
1 |
- |
1 |
Honduraso |
1 |
- |
1 |
Jamaiko |
2 |
- |
1 |
Kanado |
28 |
4 |
58 |
Kolombio |
7 |
- |
11 |
Kosta
Riko |
2 |
- |
14
|
Kubo |
43 |
- |
20 |
Kurasao
|
1 |
- |
1 |
Meksiko
|
1 |
- |
1 |
Nikaragvo
|
11
|
2 |
88
|
Novlando
|
1
|
- |
3
|
Panamo
|
1 |
- |
1 |
Paragvajo
|
1
|
- |
12
|
Peruo
|
1 |
- |
3 |
Porto-Riko
|
4
|
- |
5
|
Salvadoro
|
l
|
- |
1
|
St.
Vincent-ins. |
2 |
-
|
4 |
Trinidad-ins.
|
1
|
- |
6
|
Urugvajo
|
9
|
3 |
416
|
Usono
|
215 |
47 |
4845 |
Venezuelo
|
3
|
- |
8
|
Aŭstralio: |
Lokoj |
Grupoj |
E‑istoj |
Aŭstr.
Feder. |
69
|
10 |
1087 |
Nov-Zelando
|
72
|
10 |
325 |
Fiĝi-ins.
|
2 |
- |
2 |
Havajaj
ins. |
1
|
- |
1 |
Nova
Gvineo |
1
|
- |
2 |
Sume |
Lokoj |
Grupoj |
E-istoj |
Eŭropo
|
6548
|
1502
|
109690
|
Azio
|
205
|
191 |
7832 |
Afriko
|
77
|
6 |
306 |
Ameriko
|
431
|
76 |
7331 |
Aŭstralio |
145 |
11 |
1417 |
Entute |
7201 |
1786 |
126576 |
Dietterle faris la sekvan resumon pri la
rezultoj: „En pli ol 100 landoj, en pli ol 7000 lokoj de la mondo, ekzistas
entute 126.576 E-istoj, pri kiuj ni havas fidindan scion. El ili 41.751 estas
organizitaj en 1776 grupoj (inter ili 632 fakaj grupoj), el kiuj 693 posedas
E-bibliotekon. - La grupoj okazigis dum 1926 2531 kursojn, kaj entute laŭ
raportoj 12,014 kursojn. Krom tio ekzistas 16.987 izole vivantaj E-istoj en
lokoj, kie ne estas aŭ ne respondis grupo, kaj 67.838 ekstergrupaj E-istoj
en lokoj, kie estas grupoj. La ciferoj estas ĉiukaze multe tro malaltaj.
Sed taksado pri la fakta situacio ne estas devo de statistikestro.“
Oni povas juĝi pri la kompleteco de
tiu ĉi statistiko, se oni komparas la ciferojn de la Dietterle-statistiko
kun diversaj aliaj ciferoj. La samjara statistiko, efektivigita de CK EU,
montris, ke en 1927 en Sovetio troviĝis 16.066 organizitaj E-istoj, formantaj
527 rondetojn kaj ĉelojn. La „Adreslibro de Pollandaj E-istoj“ 1931
enhavas adresojn de 3996 pollandaj E-istoj, kiuj loĝas en 551 lokoj, krome
adresojn de 64 polaj E-istoj, loĝantaj eksterlande. Laŭ la takso de la
redakcio de la Adreslibro en Pollando ekzistas ĉ. 3000 organizitaj E-istoj,
aliaj ĉ. 3000 neorganizitaj. Fidindeco de la Dietterle-statistiko en la
diversaj landoj dependis ĉefe de la diverskvatita laboro de la E-istoj en
la unuopaj landoj. Ekz. la grandan nombron de la E-istoj en Grekujo ne atestas
ankaŭ aliaj cirkonstancoj.
En multaj artikoloj de la Enciklopedio
troviĝas statistikoj. Ilia valoro kaj fidindeco certe ne estas la sama.
Ofte ne estis eble kontroli la ĝustecon de diversaj nombroj. Eĉ la
preciza membrostato de la societoj en kelkaj lastaj jaroj estas ofte tre
malfacile aŭ tute ne konstatebla.
Oni povas multe konkludi el la suba
proksimuma „statistiko“ pri E en Ĉinujo kvankam ĝi estas ĉefe
nur imagita takso. („Kantona E-Gazeto“ jan. 1934.)
1.
Adeptoj pli ol |
300.000
|
2.
Finis kurson pli ol |
30.000 |
3.
Skribas kaj parolas E-e malpli ol |
3.000 |
4.
Korekte skribas kaj p. malpli ol |
300 |
5.
Verkas aŭ tradukas malpli ol |
30 |
6.
Societoj pli ol |
50
|
7.
Librejoj |
4
|
8.
Bona E-presejo |
0
|
9.
Gazetoj |
5
|
10.
Rubrikoj en ĵurnaloj pli ol |
10 |
11.
E-instrulibroj malpli ol |
40 |
12.
Cseh-metodaj kursoj |
iomete |
Staveley
(stejvli) Walter Haydn, anglo, profesia pianisto. Nask. 1 jul. 1876 en Preston.
E-isto de 1912. Prez. de la E-societo en P.
Stay
(stej) Howard, brito, instruisto. Nask. 24 okt. 1897 en Bournemouth. Instruis
E-n al laboristoj, kunlaboris al TEPS kaj „Int. Ped. Revuo“, red. „Sennacieca
Ped. Revuo“ (eliris 4 kajeroj, 1930) kaj „The Labour E-Bulletin“, 1931-32.
Ptenumkomitatano de SAT, 1930-32. Trad. „La Lab. E-ismo“ de Lanti al la angla,
1925; kaj „Manifesto de Sennaciistoj“.
Stead (sted) William Thomas, anglo,
filantropo, pacifisto, ĵurnalisto. Nask. 5 jul. 1849 en Embleton, mortis
21 apr. 1912 pro submariĝo de la ŝipo Titanic. E-istiĝis pro
paroloj de prof. Hartman en Leipzig. En sia gazeto „The Review of Reviews“ li
energie subtenadis E-n per ĉiumonata paĝo pri E.
Steche
(ŝteje) Albert, germano, d-ro de fil., kemiisto. Nask. 9 sept. 1862 en
Leipzig. Li fondis fabrikon por oleoj eteraj kaj parfumaĵoj en Groba
(Saksujo), kaj por floroleoj naturaj kaj artefaritaj en Grasse (Francujo).
Deputito de la saksa parlamento 1909-18; vicprez. de la Unuiĝo de Saksaj
Industriistoj 1905-20. Terenoj de propagando: parlamento, Teknika Universitato,
komerca ĉambro k. a. Jam en majo 1914 pledis en la parlamento por E. Faris
por E oficialajn vizitojn, subtenis finance la laboron de la (tiama) Saksa E
Instituto. Dum multaj jaroj estis prez. de GEA, ktp. Modesta homo, helpema
amiko, fidela kunlaboranto. Jam en 1921 aperis listo de 39 gazetartikoloj,
kiujn li skribis kaj de 7 oficialaj paroladoj, faritaj en eminentaj rondoj
(Detalojn vidu en „La Vendreda Klubo“, eldonita de liaj amikoj en 1921.)
Steche
Theodor, filo de St. A., germano, d-ro de fil., lingvisto. Nask. 4 dec. 1895 en
Leipzig. Faris festparoladon okaze de la G. E-kongreso en Hamburg, 1931.
Stefan
(Olenĉeviĉ S.), sovetiano, instr. de naturscienco. Nask. 1890.
Funkciulo de SEU en urbo Ivanovo 1926-30 kaj poste en Aŝĥabad,
Turkmena sovetrespubliko en Meza Azio. Spertulo pri instruado de E al infanoj
kaj pri organizo de int. lerneja korespondado. Trad. „Ruĝa Talko“ de E
Pestun (pri fondo de unua soveto en 1905), 1930. Pli frue, en 1920, ludis
certan rolon en laboro de Moskva Domo de E.
Stefanĉiĉ
Jakob, sloveno, d-ro, advokato en Beograd. Nask. 1885. Eldonis nacilingvajn
broŝurojn (1922, 1927), pri politika sistemo laŭ profesioj kaj sindikatoj;
prop-isto de libera apermono kun cirkuldevigo (S. Gesel). Iniciatis en la
E-movado ideologian, socisciencan direkton de l' Internacianismo. E-isto de
1912, aktiva de 1927. Estis prez. de JEL. Faris radioparoladojn. Fervora gvidanto
de „oratora kurso“. Prilaboris en versoj „Servulrajto“ laŭ slovena rakonto
de I. Cankar „La servulo Jernej kaj lia rajto“. Artikoloj en „La Suda Stelo“. Ĉefkunlab.
de Enciklop.
Steiner
(ŝtejner) György, hungaro, ŝparkasoficisto. Nask. 2 aŭg. 1880,
mortis 9 nov. 1933 en Györ. E-isto de 1911. Laborado por E antaŭmilite en
Sopron, poste en Györ. Kursoj, paroladoj, artikoloj.
Steiner
(ŝtajner) Hugo, fervoja ĉefinspektoro pens., registara konsilanto
(pro eksterlanda prop. por Aŭstrujo pere de E.) Nask. 26 febr. 1878 en Betz.
E-isto de 1911. En 1913 komencis gvidi kursojn, entute pli ol 70; i. a. depost
1927 en la polica lernejo Wien. Fondis grupojn en Korneuburg 1914, en St.
Polten 1924. En 1923 fondis la gazeton „Aŭstria E-isto“; red. kaj eld.
ĝis nun. En 1924 ĝen. sekr. de AED, prez. 1925-30 kaj de 1933 prez.
de AEA. En 1928-29 prez. de E-Unuiĝo en Wien. En 1929 aranĝis gravan
Antaŭkongreson en Wien kun inaŭguro de la Int. E-Muzeo, kies fondinto
kaj gvidanto li estas. De 1925 ĝis la fino KR-ano, del. ĉe la
diversaj UK-j kaj dum la konferencoj Locarno kaj Praha. Kunlaboras por la Int.
Konferenco Wien 1934. Je lia instigo la Aŭstriaj Fervojoj permesis E-kursojn
por fervojistoj, (1924); permesis la E-n insignon dum deĵoro (1925);
akceptigis en la konferenco de la fervojdirekcioj en Bruxelles (1927) alprenon
de E por la subskriboj en translimaj vagonoj. Je lia instigo (depost
1928) la Ministerio por Komerco kaj Trafiko kaj aliaj faktoroj eldonis
gvidfoliojn pri Aŭstrujo kaj Wien en granda kvanto; en 1929 li mem verkis
gvidlibron pri Wien, 64 p. En 1930 faris kvarsemajnan varbvojaĝon por
Aŭstrujo tra la nordbohemaj urboj. En 1932 deksemajna varbvojaĝo kun
oficiala subteno tra Polujo, Dancigo, Litovujo, Estonujo, Finnlando, Norvegujo,
Svedujo kaj Danujo. 48 publikaj paroladoj kun film- kaj lumbildo pri Aŭstrujo
en E kaj paroladoj el Radio-stacioj Kaunas, Riga, Tallinn, Helsinki, Kiruna
kaj Oslo. Atingis diverseajn sukcesojn por la E-movado en tiuj landoj. Honora
membro de UEA, ktp. Ĉefkunlaboranto de la Enciklopedio.
Steinhauer
(ŝtajnhauer) Hugo, aŭstro-germano fervoja ĉefinspektoro. Nask.
1878, , mortis 9 sept. 1926. Prop-is speciale en fervojistaj rondoj, gvidis
multajn kursojn, faris multajn paroladojn. Prez., poste hon. prez. de EU-Wien.
Stejskal
Stanislav, ĉeĥo, gimn. prof. Mortis 27 dec. 1929 en Praha. Laboris
inter blinduloj. Fondinto de SOĈNE, 1922. Redaktinto de dumonata gazeto „Aŭroro“
por blinduloj presata per la Braille-a punktskribo (depost 1920).
Stellacci
(stelaĉi) Agostino, italo, sacerdoto, prof., eksmilita kapelano kaj nuna
kapelano O. N. B. De 1928 gv idis
la kursojn de Kampana E-a Instituto. Kunlaboris por „Rivista Italiana di E“.
Stengel
(ŝtengel) Friedrich Karl, aŭstriano, germano, fakinstruisto, lerneja
inspektoro, „registara konsilanto“. Nask. 15 okt. 1871 en Wien. Estrarano de
AEA. Gvidis preparkursojn por la ŝtata E ekzameno. Verkis lernolibron „Parolekzercaro
laŭ bildoj“, 1928 trad. aron da poemoj.
Stenografa
Instituto Tutmonda. Celo: disvastigo de la uzado de l' E. Stenografio
Duployé-Flageul, kaj de la alfaroj de l' sama sistemo al la naciaj lingvoj.
Fondita en 1933. Delegitoj en pli ol 20 landoj. Organo: „Fluganta Skribilo“.
Stenografio.
E kiel int. helplingvo faciligas la reciprokan interkompreron. Per ĝia
principa uzo oni liberigas ĉiun int. interrilatadon de la tradicia
balasto, kaŭzita de la multlingveco. St. kiel skribteknika helpilo simpligas
la skriblaboron. Ĝi malŝarĝas la skribanton de la pezeco de la ordinara
skribmaniero. E kaj St. estas du raciaj helpiloj de l' moderna vivo.
La St.-istaro ĉiam montris sin tute
favora por E. Ĝi multe helpis ĝian propagandon kaj al ĝi alfaris
la diversajn stenografi-sistemojn. La unuaj publikigoj okazis en 1896. „L. I.“ publikigis
artikolon pri la rilatoj, kiuj ekzistas inter E k St.
Samtempe „Le Grand Sténographe“ kaj „La
Gazette Sténographique“ en Francujo publikigis kurson. La lasta gazeto eĉ
publikigis aldonon „L' Espérantiste“ (Praulo de tiu poste publikigita de
Beaufront).
En 1897 aperis en Stokholmo la unua
lernolibro de E. St., de P. Ahlberg- Stenografio laŭ la principoj de D-ro
Julius Brauns E-igita per helpo de V. Brauns el Halmstad, Svedujo.
En 1903
S. de Vries publikigig en Amsterdam la unuan int. revuon por E. St. „La St-isto
. En 1904 li ellaboris sistemon: „Resumo
de la St-a sistemo de Vries, prilaborita por la lingvo E“. Sed ĝi restis
nur manuskripto. Samajare de Vries kaj D. Uitterdijk publikigis duonmonatan
gazeton „Revuo Int. de S“ kaj fondis Int. E St. Societon.
En la sama jaro Pastro Frederiko
Schneeberger en Laŭfen (Svislando) aperigis 4-paĝan „Resumo de la E St.“
verkita laŭ la sistemo de Stolze-Schrey. Dua kaj tria eldonoj de la sama resumo,
kun kelkaj sistemmodifoj, eliris ĝis la jarfino. Schneebeerger ankaŭ
fondis la „E St-a Rondo“ por St-a kocespondado kaj ekzercado.
La jaro 1905 estas grava en la historio de E St. Schneeberger aperigis sian
„Lernolibro de E St. laŭ la unuiga sistemo Stolze-Schrey“. La Svisa S.
Societo organizis konkurson en germana franca kaj E St-oj.
En la 1-a U. K. en Boulogne s/Mer,
Schneeberger postskribis la paroladojn laŭ sia alfaro kaj per tio fariĝis
la unua praktikisto de debat-st. en E. Liaj st-aĵoj servis por kompilo de
la oficiala raporto de l' kongreso.
Flavigny kaj Lafaye verkis adapton de
Duployé (nur manuskripto).
Aperis samtempe 2 alfaroj por Pitman de
Georg Ledger kaj Alfr. Lindridge Manuskripto de Antonio Sobezynski „Universala
sistemo st-a, uzebla en ĉiuj lingvoj“ fariĝis konata, same modeloj
de E. St. de A. Saponjko.
En 1906
Schneeberger eldonis st. gazeton „Flugila Plumo“, unue hektografite, poste en
litografio, de post numero 4, regule kun ekzercoj en debata st. Li plie
publikigis sur bazo de sia praktikado en Boulogne s/M. verkon hektografitan: „Regularo
kaj Sigelaro de Kongresa St. (Sistemo Stolze-Schrey)“, W. Haŭschildt alfaris
la sistemon Scheithauer.
En la 2-a U. K en Genève, Schneeberger,
Jak, Schmidt (Bern.) kaj Siegfried Auerbach (Franfurt a/M.) postskribis la
oficialajn paroladojn de la kongreso laŭ la sistemo StolzeSchrey.
St. Societo en Szeged (Hungarujo) por la
Int. Kongreso de St. en 1907,
akceptis favoran decidon. En la kongreso, Schneeberger kaj Cogen (Ninove)
ricevis medalon por siaj E. laboroj pri St.
Dum la 3-a U. K. en Cambridge - la 16.
8. 1907 - okazis kunsido de „Int. St. Societo“ prezidita de Schneeberger.
Fine dum tiu jaro aperis „Lernolibro de
la Natura St. Gabelsberger“ alfarita de G. Christofel, kun enkonduko en E.
metagrafio.
En 1908
Ch. Barit publikigis propran sistemon: „L' Espero“ kaj Rudolf Sprotte du
verketojn: „Simpla st. sistemo“ (Charlottenburg) kaj „Aoro“ St. internacia.
Lernolibro por uzo en la lingvoj E., angla, franca, germana, rusa, hispana. (Berlin).
Pastro Aug. Frohus (Poppenburg-Hannovero)
publikigis alfaron de la germana sistemo Scheithauer.
La st. eltrovinto Heinrich Roller
(Berlin) aperigis verkon „Kompleta lernolibro de E. st. laŭ la Rollera
tutmonda sistemo, uzebla por ĉiuj lingvoj“.
En 1909
A. Creux elvenigis alfaron por Ido de l' sistemo Duployé ĉe la eldonejo
Duployé en Paris, kun du parto de adapto por nia lingvo sub la titolo. „St.
Duployé por E“. A. Ruthardt (Mühlacker, Germ.) aperigis sistemon de int. st.,
ankaŭ aplikebla por E. Instruisto W. Wohlrabe Chemnitz, en „Der
Unterrichtsleiter“, Liegnitz (majo 1909) publikigis kurson de E. St. laŭ
la sistemo de „Nationalstenographie“ de fratoj Kunowski.
Dum 1910
d-ro A. Schramm eldonis ĉe Heckners Verlag, Wolfenbüttel (Brunsvigo) la
E. St. laŭ la sistemo Gabelsberger. Anglo, Josiah Catton, publikigis en
London adapton de l‘ Pitman-sistemo.
En januaro 1911 d-ro A. Schramm, Dresden, komencis publikigi la gazeton „Int
St. Gazeto Gabelsberger“, organo de la „Int. Ligo Gabelsberger“, kun „St.
Aldono“ (laŭ la sistemo G.-Schramm). Redaktoro Karp Wallon, Frankfurt a. M.-Süd.
Emil Stark, Magdeburg, post aliĝo
de Schneeberger al la Ido-movado, aperigis en 1911 duan senŝanĝan eldonon
de la lernolibro de Schneeberger. Li ankaŭ publikigis anstataŭ la
malaperinta gazeto „Flugila Stelo“ novan organon sub la titolo „Flugila Plumo“;
ĝi ĉesis post kelkaj numeroj.
Ŝajnas, ke 1912 estis rezervita al sola aŭtoro L. Jakab, Budapest. De li
aperis tri verketoj: „Lernolibro de la plej simpla kaj plej facila St.“ Poste:
Komparaj tabelo de la 15 diversaj sistemoj de E. St. kaj E. sono. Statistikoj.
Fine: Klopodoj por la E. St. (hungarlingve). Dum la sekvanta jaro K. Ewald
publikigis laŭ tiu ĉi sistemo broŝuron „Bildoj el la besta vivo“.
Rob. Kreuz, Frankfurt a. M. (Germanl.)
en tiu ĉi jaro diskonigis la unuajn provojn de metagrafio Stolze-Schrey-Schneeberger.
Komence de 1913 P. Flageul, Paris, alfaris la sistemon Duployé al E ka instruis
ĝin en la E grupo en Vanves.
Je Pasko 1913, Rob Kreuz postskribis la E. alparolojn faritajn en la
germana faborista kongreso en Frankfurt a. M publikigitajn laŭ tio.
Majo: A. W. Lyndridge publikigis „Adaptation
of Pitman's shorthand to E“. Junio: aperis en „Le Phare Sténographique“:
„Sistemo Duployé por E“, alfarita de prof. Sepulveda Cuadra, Santiago de Chile.
Aŭgusto: en „Le Journal des Sténographes“ prezento de la „Adaptation
de la Sténographie Duployé à la langue internationale E“ laŭ la
alfaro de P. Flageul. Saman monaton Rob. Kreuz prove stenografis en la U. K.
en Bern. Oktobro: Flageul publikigis la „Petite Méthode de Sténographie Espérantiste“;
en novembro, li komencis eldoni „Fluganta Skribilo“, St. monata gazeto.
En januaro 1914 „Le Phare Sténographique“ organizis st. konkurson kun sekcio
por la E. St. Duployé Flageul. 17. 1, Rob. Kreuz 1-a premio (120 silaboj) en
konkurso Sachsenhausen. Aprilo: „Fluganta Skribilo“ organizis sian unuan
internacian konkurson de E. St. 3. 5. Kreuz 1-a premio (140 silaboj) en
konkurso Oberursel, 14. 6. 1-a premio (150silaboj) en Fulda. Samjare alvoko al
la E. st-oj por la U. K de Paris, parolado St. Instituto, Milano, Kursoj en
Poitiers kaj Praha.
Pro la milito subite ĉesis la agado
en tiu ĉi kampo. De 1916-19 „Fluganta Skribilo“ reaperis neregule. En 1919
aperis la „Méthode de St. Espér. et de Stén. Franç.“ de P. Flageul kaj
poŝtkarto kun la alfabeto Aime-Paris-Lefebvre. En la sama jaro kurso en la
Centra Oficejo E. en Paris, skriba, en „Le St. Dact. Moderne“, Paris.
La 9. 12. Kreuz ricevis 1. premion (175
sil.) en Sachsenhausen.
1920.
Januaro: aperis verko de Montagu C. Butler: „Raporta St. E-a, alfaro de l'
sistemo Pitman,“ nun uzata en la oficejo de BEA. 16. 5. Kreuz ricevis 1.
premion (160 sil.) en Rodelheim. Aŭgusto: La Int. Kongreso de St.
(Buisson), Strassburg, decidis akcepti E. samgrade kiel ĉiujn naciajn
lingvojn en la int. Kongr. de St. Dum la ferma kunsido komunikaĵo kaj
diskutado okazis en E.
1921.
3. 10 Kreuz 1. premio (175 sil.) en Hochst a/M.
A. Lefebvre, Paris, publikigis sian
alfaron „Provo de St. Int. laŭ la principoj de Conen de Prépean, Aimé-Paris“.
1922.
7. 5. Kreuz ricevis 1. premion (160 sil.) Bergen-Enkheim.
1923.
Starigo de la Int. Asocio de E. Stenografistoj (IAES). La unua cirkulero estis
dissendita la 5. aprilo, Rondiranta gazeto la 4. 4. kaj dum julio aperis la 1-a
n-ro de „Int. St-isto“, oficiala organo de IAES, kies konstitucia kunveno
okazis la 9. 9.
La Konsilantaro de IAES estis elektita
dum eksterordinara kunveno, la 9. 3. 1924.
Prez. P. Flageul; Vicprez. Cogen, Warden, Chrapusta; Gen. sekr. Marchand; Help.
sekr. Bengough, Polaĉek, Leffler; Kasist. Lefebvre; Arĥiv: bibl. kaj
ĉefred de I. S. Demarcy; Administr. F-inoj Bonnet kaj Colijn, s-roj
Bredall, Omelskyj kaj Popov.
Flageul komencis publikigi sian alfaron
de Metagrafio al E. (finita en 1926).
Depoin reprezentis IAES en la Int.
Kongreso de St. en Lausanne.
Le Stén. Illustre enhavis alfabeton
Duployé-Flageul.
La 4. 8., dum la franca kongreso pri St.
en Charleville estis voĉdonita deziresprimo por E. La „Almanach Sténographique“
enhavis adresaron de 114 E. St-oj el 25 landoj. En la jarlibro de la E. Movado
(eld. UEA) aperis artikolo kun specimeno de E. sistemoj. Pluraj kursoj estis
organizitaj. Kreuz, Genève, stenografis la ĉefparoladojn en la 17
UK., publikigitajn en la oficiala dokumentaro.
En majo 1925 la int. Konferencoj por la uzado de E. en Komerco kaj Industrio
kaj en Sciencoj puraj kaj aplikitaj, unuanime akceptis deziresprimon
prezentitan de IAES pri disvastigo de E. inter st-oj. La eltrovinto Grandjean,
Paris, skribis publike E. diktadojn per sia St. maŝino „Sténotype“.
Saman monaton okazis la unua int.
konkurso de E. maŝinskribo, organizita de l' „Association Descartes“: Fino
E. Mitchell, f-ino Gabriel, s-roj Gavrin kaj Triouleyre.
Kreuz organizis fakan kunvenon de E.
St-oj dum la U. K. en Genève.
T. Mori, Kioto (Jap.) eldonis organon „La
Studo St-a“.
W. Wingen, Urbparlamenta stenografo, Köln,
starigis alfaron de sistemo Palm.
En majo 1926 la Pariza Foiro organizis int. konkurson de maŝinskribo
en E. F-ino O. Piau venkis.
„La Revue Sténographique Belge“
publikigis serion da artikoloj de Cogen-Ninove.
La franca kongreso de St. en Bourgés
akceptis deziresprimon similan al tiu, akceptita en 1925 de la teknikaj
konferencoj.
R. Kreuz kaj M. C. Butler stenografis
la paroladojn dum la 18. U. K. de E. en Edinburgh.
Prof. Dyba, Berlin, aperigis original-sistemon
„Ĉies“. IAES fiksis regularon por konkursoj de St. kaj maŝinskribo. Cogen
alvokas per cirkulero por fondo de belga societo de E. st-oj.
La st. fak-organo „Fach-Beilage“ (novembro)
publikigis dokumentan resumon: Regularo de Debata St. (metagrafio) por E.
Laŭ Stolze-Schrey, de Robert Kreuz, Genève. Dum la sarna monato
Felix von Kunovski, kunaŭtoro de la germana National-sténographie“ eldonis
„Internacional-stenografio“, sistemo de st. int. por ĉiuj lingvoj. Gvidilo
en E, reviziita de Markaŭ, Potsdam. - En decembro „Deutsche Kurzschrift“, Duisburg,
resumas siajn ĉefajn artikolojn en E.
Dum marto 1927, la komitato de la germana skolo Arends decidis ellaborigi
alfaron por E.
Cogen fondis la unuan nacian societon: „Asocio
de la Belgaj St-istoj-Gee-istoj“ Sekvante tiun ekzemplon, la 5. 6. R. Llech
fondis en Paris saman societon „Franca Societo de E-istoj-St-istoj“ tuj post
1-a provo de E. st-ado organizita de „Fluganta Skribilo“.
En la Int. Kongr. de St. en Bruxelles, en
aŭgusto, okazis int. ekspozicio, en kiu E. havis plej grandan lokon.
Rekompencoj aljuĝitaj: Ora Medalo: IAES, Cogen, Flageul; Arĝ. Medalo:
A. de Maertelaere; Br. Med.-A. Lefebvre; Honora Mencio: Frischknecht, Beaugier.
La 6. 8. okazis la 1-a Ĝenerala Kunveno
de IAES en la „Monda Palaco“ kaj la 1-a int. kaj intersistema konkurso de St.:
V. Hendricx, 140 sil., f-ino O. Piau, 120 sil., R. Llech, 100sil., s-ino A. Picard,
80 sil. Dum la ferma kunsido okazis diskuto en E. pri la utileco de St. por la E-istoj,
post kiu la Kongreso unuanime akceptis deziresprimon pri lernado de E. St. kaj
edukado de E. St-oj.
En la 19. U.K. en Danzig, en aŭg., R.
Kreuz stenografis la ĉefparoladojn; same poste en Antwerpen (1928)
Budapest (1929), Oxford (1930), Kraków (1931), Paris (1932).
En septembro R. Llech publikigis la 1-an
numeron de „Le Sténographe Esperantiste“.
En tiu ĉi jaro Karp Wallon, Dresden,
eldonigis lernolibron de sia alfaro „Rapido“ de l' oficiala germana unueca
sistemo. R. Haillez, dulingva parlamenta stenografo en Bruxelles, starigis
novan alfaron de Duployé, publikigitan en 1928 en „L' Elan“ kaj de Maertetaere
propran sistemon „Progresemo“. Prof. A. Scheller. Hildburghausen (Germ.)
aperigis hektografitan lernolibron de alfaro de l' germana reform-stenotaĥigrafio.
La „Revue Sténographique Belge“ regule
aperigis E. paĝon. Multaj artikoloj kaj kursoj.
La St. Unuiĝo de Belgujo, organizis
dum julio konkursojn de St. kaj maŝinskribo en E.
Marto-oktobro V. N. Engelhardt
publikigis, ruslingve, en „Int. Lingvo“ n-ro 2-5 la principojn de internacional-stenografio.
De aprilo 1928 Flageul eldonis literaturan broŝureton en E. St. La 1-a
estas „Poezioj de Zamenhof“. Aperis 6 kajeroj.
„Der
Schriftgenosse“, Halle a/S, junio 1928 enhavis alfaron de E stenotaĥigrafio
de stud. fil. Josef Weber-Graz. „Der Arendische St.“, Berlin tian de la sistemo
Arends de W. Wingen, Köln.
La 5. 8. la franca kongreso de St. en La
Mans akceptis en la regularo por la atestoj pri profesia lernado kaj kapableco
de la st-oj, sekretarioj E. inter la fremdaj lingvoj. Dum la kongreso okazis
konkurso de E. maŝinskribo. 1-a f-ino O. Piau, 2-a f-ino Maupioux. F-ino
Piau sukcesis ankaŭ en St. konkurso en E. 160 sil.
En la aŭg. numero de „ver Sehriftgenosse“
Halle a. S. E. Lotzing konigis la „E. Taĥigrafion“ starigitan de Vinzenz
Miksche, Wien, en 1912.
La 10. 8. 1928, dum la U. K. en
Antwerpen, okazis la 2-a Ĝenerala kunveno de IAES. Estis elektitaj: Hon.
prez, Flageul; Prez. Cogen; Vicprez. Lefebvre, Warden, Hoen; Ĝen. sekr.
Haillez; Helpsekr. Bengough, Polaĉek, Leffler; Kasist. A. de Maertelaere;
Bibl.-Arĥiv. J. Llech; Administrantoj: E-ino Bonnet, s-ro Popov.
La 3-a Ĝen. Kunv. okazis la 4. 10. 1929, dum la U. K. en Budspest kaj la 8.
8. okazis faka kunveno de E. St. en la lernejo de Radnai.
Dum septembro, en Budapest, A. Vikár, L.
Kökény, Ge-sroj. Grandjean, parolis en E. pri diversaj temoj dum la Int. Kong.
de St. Aliaj parolis nacilingve pri E. E. verkoj estis videblaj en la
ekspozicio de tiu ĉi kongreso.
Samtempe aperis la „Radnai-St“, alfaro
al E. de Kokény kun helpo de d-ro Adalberto Radnai.
Oktobro: Quitadamo en Napolo (Italujo)
fondis la „Associazione Nazionale Stenografi-Esperantisti“.
Decembro: aperis „Aldono“ kaj 1-a parto
de Internacionalsten de Kunovski por hisp., ital., pola kaj rusa lingvoj,
reviziita de Hoen, Köln.
En 1930
aperis 2-a parto por dana, nederlanda, portug., rumana kaj latina lingvoj.
La gazeto „Arbeiter-Stenograph“, Lahr i.
B. en n-roj 2, 5-6, 7 kaj 8 enhavas alfaron de Arends de Mart. Schäffler-Munĥeno
(1929).
En tiu ĉi jaro aperis la „Originalstenografio
por E.“ de prof. E. Brabbée, Wien, fama stenografo de Aŭstrio, lernolibro
de Brabbée kaj K. Haager.
De l' germana sistem-eltrovinto, Scheithauer,
Leipzig, eliris „Plena lernolibro de E. St.“ (Rapidskribo).
1930.
B. Siegert (Schweidnitz) eldonis ĉe G. Richter-Lahr lernolibron de E. St.
sistemo Arends“. La Germana Ligo de l' „Laboristaj St-istoj“ eldonis
propagandilon pri E. St.
Kreuz starigis propran alfaron laŭ
Stolze-Schrey (febr. 1930) uzatan praktike en la oficejo de ICK kaj kurson de
metagrafio (okt. 1930).
En februaro estis fondita la „Tutmonda
Intersteno-Asocio“ (Internacional-stenografio de F. v. Kunovski); samtempe
aperis en Duisbur la gazeto „Tutmonda Intersteno“ (en tipogafio). Redakt. Fr.
Graser, Frankfurt a. M. kaj „Multlingva Intersteno“ (en Intersteno). Redakt. H.
Friesz.
Aŭgusto: Germana Asocio de Nacioaalstenogr.
okaze de sia kongreso en Karlsruhe, organizis Intersteno-ekspozicion kaj
paroladojn pri utileco de E.
Oktobro: Kreuz starigis adapton de Gabelsberger-Noe,
uzatan en la Itala Esperanto-Centro en Milano.
Dum novembro aperis Nombro-Internacionalstenografio
de F. de Kunovski kaj d-ro Fr. Höke.
Sub
la titolo „Rapida Skribo de Fr. de Kunovski“, reviziita de H. J. Hoen, elvenis
metagrafio de „Intersteno“. Ankaŭ V. N. Engelhardt (Omsk), publikigis
ruslingve „InternacionalStenografio“. Li de 1929-35 instruis multajn rusojn
laŭ tiu ĉi sistemo.
1931.
La 6. 6. R. Kreuz, en svisa st. kongreso de l' sistemo Stolze-Schrey en Rüti,
ricevis premion por E. Stenografado je rapideco de 220 silaboj.
De julio, la organo de IAES „Int.
St-isto“, kiu ĝis nun aperis poligrafite, aperas presite.
En laborkunsido de la 23-a U. K. estas
legita parolado de d-ro Höke-Elberfeld-Wuppertal pri st.
Dum la Int. Kongreso de St. en Paris
(aŭgusto) oni multe parolis pri E. Laŭ propono de la 5-a G. K. de
IAES, ĝi unuanime voĉdonis du deziresprimojn; unu al ICK pri
organizo de St. ekspozicio kaj konkurso dum la Dudekkvara en Paris, alian al la
novfondita Unio Int. de St. pri E. kiel traduklingvo. Tiu lasta estis akceptita
de la kongreso.
Dum samloke organizita 2-a int. kaj
intersistema konkurso de E. st. estis premiitaj f-ino Piau (140), s-ino Major
(100) kaj f-ino Castel (60 sil.).
Fine ekspozicio kun granda fako de IAES.
IAES kaj Flageul ricevis ĉefpremion; Cogen, Oran medalon.
La Germana Asocio de Nacionalsten
organizis kongreson dum septembro en Detmold. Tie oni parolis pri E. kaj
Intersteno.
Dum oktobro laŭ propono de L. Kökény,
la st. oficejo de l' hungara parlamento organizis gravan enketon per E. pri la
St. en la parlamentoj de la tuta mondo.
Dum decembro Flageul sciigis sian
intencon verki Historion de la E. St. kaj akceptis proponon de Kreuz pri
kunlaborado.
Samjare 3. parto de Internacionalstenografio,
nun adaptita al 22 lingvoj.
En aprilo 1932 André Schild-Basel eldonis adapton de Aimé-Paris. En junio
eliris alfaro de Prévost-Delaunay de A. Eymard, Paris.
La parlamenta stenografi-organo „Der
Blitz“ Berlin en sama monato komencis publikigon de E. St., ekzercon de
elementa kaj debata St. laŭ Stolze-Schrey-Kreuz.
28. 5. En la Kongreso de Sv. St. Stolze-Schrey
en Kreuzlingen estas premiitaj en E. St. Frischknecht, St. Gallen por 160 sil.
kaj R. Kreuz por 240 silaboj. En junio Kreuz starigis alfaron de la dana
sistemo Worms (Schrey-Worms) kaj dissendis multobligitan resumon de sia alfaro
de Stolze-Schrey.
Okaze de la 24-a U. K. Flageul organizis
por IAES ekspozicion en Institut Sten. de France. Tria intersistema E.
konkurso. Premiitaj estas F-ino Ch. Ostertag por 80 sil. (Gabelsb.) Maurice
Laperas, 80 sil. (Dupl. Flag.) H. Korell, l00 sil. Langebrück, Stolze-Schrey,
Schneeb.) Anonimulo, 100 sil., W. Meissner, 100 sil. (Unueca Wallon), F-ino Osterstag,
180 sil. S-ino Sampson-Major Gab (Delaunay-Major) A. Leffler 180, Korell, 180
sil.
Jarkunveno de IAES. En aŭgusto,
apero de 4-a eldono de Lernolibro de E. St. laŭ la sistemo Duployé de P.
Flageul.
Kompilita kaj kompletigita de P.
FLAGEUL. Reviziita kaj finredaktita de R. KREUZ.
Stettler
Eduard, sviso, Bern. Nask. en Bern 1880 de patricia familio. Lernis E-n en
1908, aliĝis al UEA en 1909 kaj venis Ĝeneven en 1910 por labori dum
du jaroj libervole en la modesta oficejo de UEA. - La kvalitoj de St. estas
feliĉa kompletigo al tiuj de Hodler kaj ambaŭ reprezentis en
rimarkinda maniero la svisan karakteron. Al la intuicio kaj iniciatemo de Hodler,
St. alportis la svisan prudenton, trankvilan prijuĝon, kelkfoje
embarasigan ĝisfundecon. Juristo klarvida, li tuj komprenis la
malfortecon de la strukturo de la movado kaj en la kadro de UEA serĉis
realigi tion, kion li spertis en aliaj societoj, ĉe kiuj li kunlaboris
libervole. Lia nomo do aperis kiel sobra realigisto de eblecoj fareblaj. Liaj
raportoj legataj nur de malplimulto en la movado, ankoraŭ nun estas fonto
de utilaj pensoj, spertoj kaj observoj. - St. estis vicdel. de UEA en Bern
ĝis 1910, komitatano de UEA, poste vicdirektoro ĝis 1919, direktoro
kaj fine prezidanto de la Asocio de 1920 ĝis 1924. (La roloj de
direktoroj estis ĝis 1920 honoroficaj). - La komitato elektis lin honora
prez. 1924, kiam pro grava malsano de St., d-ro Privat akceptis la
prezidantecon. Reelektita en 1928 kiel prez. St. rezignis sian oficon en
Stockholm 1934 pro solidareco al kunlaborantoj ne elektitaj en la novan
komitaton de la Asocio. - Plurfoje St. estis prez. de la Svisa ES.
Okupiĝinte en la du organizaĵoj pri la gvido, li verkis la statutojn
de UEA de 1920 kaj 1934, biografion de Hodler, kaj, krom kelkaj literaturaj
tradukoj, grandan nombron de priaferaj artikoloj en la gazeto ,E'.
Stevenson
(sti'vensn) Robert, skoto, ĥemiisto analiza (fero, ŝtalo). Nask. 8
aŭg. 1874 en Coatbridge. E-isto N-ro 12470 de 1905. Prez. de Skota EF,
1925-27. Del. de UEA de 1910. Instruis E-n dum 20 jaroj.
Stewart
(stju'rt) Charles, anglo. Nask. 1844 en London, mortis 5 nov. 1911 en L. En
1874 eldonis ciferolingvon „Int. Correspondence by means of Numbers“, cititan
en F. K., p. 262. E-istiĝis en 1906. Verkis aŭ tradukis: „Boks kaj
Koks“; „La Antaŭdiro“; „La Nevo kiel Onklo“; „Bombasto Furioza.“
Steyrermühl
Verlag Wien eldonanto de Tagblatt Bibliotek (v.).
Stilo
E-a (principoj kaj difino). Jen la principoj, kiujn donis Th. Cart, en sia
supera kurso en la Sorbono:
1. E estante kapabla ĉion esprimi,
devas unue esti plej facile akirebla de mezinstruitaj homoj.
2. Logiko helpas igi lingvon facila, sed
ne absolute. Ĝi devas, laŭ lasupra principo, cedi se bezone
antaŭ iaj lingvaj kutimoj komunaj ĉe Eŭropaj popoloj, kaj kiujn
E tute ne celas korekti.
3. La principo de internacieco, kiam
ĉi tiu estas absoluta, devas do ĉiam superi ĉiujn aliajn.
4. En E estas nur: a) unu stila regulo:
skribi plej klare. Kio estas
klara, tio povas esti nekorekta, sed neniam malbona; b) unu malpermeso: skribi
malklare. Kio ne estas klara, tio povras iafoje esti korekta, sed neniam bona.
5. Ekster la supraj reguloj estas nur
personaj opinioj aŭ kutimoj, ofte interesaj kaj respektindaj, eĉ
uzindaj kiel modelo, sed kiuj ne povas esti trudataj kie leĝoj.
Tiuj ĉi principoj devas esti skribitaj
per oraj literoj antaŭ la okuloj de ĉiuj lernantoj de niaj E-aj
kursoj kaj por ĉiam devas esti gravuritaj en la memoro de niaj
instruantoj.
Aliflanke jen kion skribas pri E-a stilo
Johana Zschepank: Kio estas stilo? Stilo estas sekreto. Kia estu la stilo?
Nerespondebla demando - la kvalitojn de sekreto oni ne povas antaŭdifini!
Ĉiu aŭtoro havas sian stilon, ĝi estas lia posedaĵo, lia
propraĵo. Li skribas kaj verkas laŭ impulso, ne demandante: kia devas
esti mia stilo?. . . Stilo estas melodio. Stilo estas ritmo. Stilo estas
koloro. Tial ni E-istoj duoble rajtigite parolas pri int. stilo. Ankaŭ ĝi
havas ritmon. Ritmo, kiu ne multe estu influata de la nacia stilo de la
aŭtoro; ritmo nova, kiu estiĝas, kiam la verkisto pensas kaj sentas
en la int. lingvo, en nia melodia E. La ritmo de verko estas kundecidiga por la
beleco.“
Resume: Nia lingvo havas sian propran
stilon kaj individuan esrimmanieron kies ĉefa kondiĉo estas klareco.
En E. oni devas esprimi tion, kion oni volas diri, tiel klare kaj logike, ke
la E-istoj ĉiunaciaj, kiam ajn gepatran lingvon ili parolas, tuj kaj
senerare povas kompreni la diritaĵon.
STAMATIADIS, Nova gram. libro.
Observante la evoluon de E. S. ĝenerale,
oni povas distingi tri evoluoperiodojn.
La unuan oni povas nomi epoko de naciaj
stil-influoj. En ĉi tiu periodo la lingvospirito diverĝis laŭ
la nacieco de la verkistoj, kiuj malgraŭvole enportis la influon de sia
patrolingvo, kvankam oni plejofte uzis stilon intence platan, sekan,
senkoloran, por esti internacia. Kompreneble ĉi tio rilatas al la
ĝenerala stilo, ne al unuopaj elstaraj verkistoj (Zamenhof, Grabowski), kiuj
estis poliglotoj, kaj jam dekomence klopodis sendependigi la lingvon de unuflankaj
influoj. En ĉi tiu periodo alterne superregis diversaj naciaj influoj (rusa,
germana, franca); ĉi tiu alternado rezultigis egaliĝon, internaciiĝon,
preparante tiel la duan epokon de la E. S.
La dua epoko estas la epoko de l' lingva
internacieco. En ĝi ĝeneraliĝas la obeo al la postulo, kiun
Zamenhof eldiris jene: „La S. E. ne imitas blinde la stilojn de aliaj lingvoj,
sed havas sian karakteron tute specialan kaj memstaran, kiu ellaboriĝis
en la daŭro de longa praktika uzado de la lingvo kaj pensado en tiu
ĉi lingvo longe antaŭ ol la lingvo estis publikigita. La vera S. E.
estas nek slava, nek germana, nek romana, ĝi estas aŭ almenaŭ
devus esti - nur stilo simpla kaj logika. Tamen ĉio devas esti en
ĝusta mezuro. Ankaŭ en E. troviĝas diversaj (ne multaj) idiotismoj,
kaj tute malprave kelkaj E-istoj ilin kontraŭbatalas, ĉar lingvo absolute
logika estus lingvo tute senviva kaj tro peza“. Kompreneble ĉi tiu stilo
ne povas esti ĝenerala; ĉiu nova E-isto ja trapasas individue la
samajn evoluogradojn, kiujn faris la lingvo mem kaj nur post pli-malpli longa
uzado alproprigas la veran E-an stilon, propraspiritan, supernacian, ekvilibritan.
Sed ĉe la bonaj E-verkistoj ĉi tiu stilo jam iĝis subkonsciaĵo,
ĝi havas siajn proprajn, asimilitajn idiotismojn, ĝi estas la stilo
de bonaj gazetoj, facila literaturo, propagandaj popularsciencaj artikoloj. Ĝi
estas, laŭ Kalocsay, tiu „kanvaso, sur kiu oni povas brodi“, alivorte,
ĝi ebligas la trian epokon: evoluigon de E. por la plej altaj literaturaj
kaj poeziaj bezonoj, samrangigon de E. al la naciaj lingvoj literaturaj.
Ĉi tiun trian epokon, kiu rilatas
nur la lingvon de alta literaturo kaj poezio, oni povas nomi epoko de lingva
artismo. Apenaŭ ŝajnas necese pruvadi, ke rilate ĉi tiun
lingvon, kiel Kalocsay diras, „oni ne povas apliki la samajn postulojn de
praktika simpleco kaj vortmalriĉo kaj facileco je ĉiu kosto, kiuj
validas (kaj nepre devas validi) en la vulgara lingvo.“ Ĉar ĉi tie ja
validas aliaj celoj: kolorvaloro de vortoj, esprim-energio de songrupoj,
delikata flekso de nuancoj, elvokivo de vortoj laŭ sonenhavo kaj de
frazoj laŭ vortsituacio kaj sencritmo ktp. Kiel ekzemplojn de ĉi tiu
stilo mi povus mencii lokojn el Anni kaj Montmartre (de Schwartz), el
Cikoni-kalifo de Babits kaj Norda Vento de Karinthy (de Bodo), el La
sorĉistino el Kastilio de Asch (de Lejzerowicz). Mi mem provis precipe en
la traduko de la Mitologio de Babits (Hungara Antologio) respondi al la
ĉirilataj postuloj de l' originalo. En la poezio, Kalocsay estas la
ĉefreprezentanto de ĉi tiu stilo (Streĉita Kordo, Eterna Bukedo,
Goethe-tradukoj, Hungara Antologio, Infero de Dante). Kompreneble tiuj, kies
lingva nepreteco aŭ animstrukturo estas baro kontraŭ la kompreno kaj
takso de stilvaloroj kaj kolorpompo, rigardas ĉi tiujn klopodojn
malaprobe, eĉ malamike. Diskuti kun ili estas same neeble, kiel paroli al
blindulo pri koloroj. Sed oni povus fari la saĝan kompromison: 1. la riĉiĝo
postulata de l' supraj principoj koncernu nur la lingvon de poezio kaj alta
prozo; 2. la stilsimplistoj lasu al la poetoj liberan manon sur terenoj, kiuj
ilin ne koncernas.
TOTSCHE.
Stockholm.
Ĉefurbo de Svedujo; 487.675 loĝantoj. 26-a UK 4-11 aŭg. 1934;
taŭga atmosfero, akraj debatoj gravaj ŝanĝoj en UEA.
Stockton
Samuel D., usonano, instruisto, poste bienvendisto en Oakland (Cal.). Nask.
en 1857, mortis 24 jan. 1926. Testamentis 2.500 dolarojn al E-societoj.
Stojan
Petro E., ruso. Nask. 22 junio 1884 en Ismail, Besarabio. Li studis en
Riŝeljea Liceo en Odessa, poste (fizik-matematikon) en Odessa kaj
Peterburgo, fine en 1906-07 en Paris. En 1919-22 li estis prof. de liceo en
Serbujo. De 1925 kelkajn jarojn li profesie laboris ĉe UEA por
bibliografio. Al E li aliĝis en 1903. Li estas unu el la veraj kompetentuloj
pri vortara tekniko. Dum 16 jaroj li laboris por 12 vortaroj, (inter aliaj por
la granda rusa vortaro de la Imperia Akademio kaj famaj estas liaj Ornitologia
oklingva vortaro, 1911 Rusa-E Vortareto, Ilustrita Vortaro de la rusa lingvo
(760 paĝoj kaj 2000 bildoj). En 1930 aperis lia granda „Bibliografio de
Int. Lingvo“ (v.) Krom tio li eldonis en E multajn valorajn sciencajn
artikolojn kaj originalajn literaturaĵojn. L. K. de 1914.
Straaten
van, Antonius Gerardus Johannis, nederlandano, lernejestro kaj prof. de angla
lingvo en Nijmegen. Nask. 6 dec. 1887 en Vianen. Verkinto kaj gvidanto de la
skriba E-kurso eld. de CEPC, unua eld. en 1925, ĉiujare nova eld.;
ankaŭ perradie uzata. Verkis N-E kaj E-N vortaron, 1933.
Stranga
Heredaĵo. Romano origiginale verkita de H. A. Luyken. 1422, 320 p.
Tendencromano kun multaj aludoj al E, mem la heroo de la romano estas eminenta
E-isto, kiu havas detektivajn kapablojn. La enhavo: amrakonto, aventuroj, vojaĝpriskriboj.
Stratoj
kaj monumentoj. Jen estas la listo de ĉiuj stratoj, placoj, monumentoj,
tabuloj troviĝantaj en la tuta mondo honore de Z aŭ E. Tiu ĉi
listo tamen ne estas plena. Ĝi nur prezentas tiujn urbojn, pri kiuj mi posedas
fidindajn dokumentojn kaj informojn. Ekzistas ankoraŭ aliaj urboj kun
stratoj aŭ placoj de Z. Ne povante doni pri ili detalajn informojn
aŭtentikajn, mi kontentiĝos per citado de ties nomoj. „Pola E-isto“ N
1 de 1934 mencias krome laŭ la „Brazila E-isto“ la jenajn urbojn: Castellon
de la Plana (Hisp.), Matadespera (Hisp), Vinaroç (Katalun.), Viroflay (Fr.)
Sekve ĝi mencias krom la 42 urboj cititaj en la tabelo ankoraŭ 4 urbojn.
Laŭ tre fidindaj fontoj mi scias ankoraŭ pri la jenaj urboj: Barnaul (Sovet.),
Santader (Hisp.), Tel Aviv (Palestino),
Tiflis (Sovet.), Vitebsk (Sovet.). Sekve kune 51 urboj. Se ni kunigos
tiun nombron kun la nombro de aliaj urboj, kie E estis iel ajn distingita,
entute ni havos 54 urbojn, kie E aŭ Z estas speciale honorata, kaj tio
atestas pri la sukcesoj de E en diversaj regionoj.
Urbo (1ando) Oficiala nomo Antaŭa nomo Komenco kaj (ekde kiam) fino
ĉe str. |
Amiens Rue Zamenhof Chemin
de Octave Thierce. (Francujo) (24 VI 1931) la Falaise Sur la kamparo. |
Aracaju Rua Esperanto - - (Brazilo) (23 III 1932) |
Arnhem ESPERANTOLEEN Velperweg N 140 (Nederlando) (23 VII 1934) Velperweg Schaapsdrift
N 185 |
Bad Neuenahr Dr Samenhof-Platz - - (Germanujo) |
Barcelono Carrer del Dr Zamenhof Carrer
19 Av. del 14 d'
abril. (Katalunujo) (14 IV 1932) Carretera
de Sarrià |
Bjalistoko Ulica Zamenhofa Ulica Rynek
Koŝciuszki. (Polujo) (11 VI 1919) Zielona Ĉe l' rivero |
Bor (Haida) Zamenhofgasse - - (Ĉ. S. R.) |
Boulogne sur Mer Place L. Zamenhof Pl. de Apud la stacidomo. (Francujo) (3 II 1931) la Gare |
Bratislava Zamenhofova ulica (Ĉ. S. R.) Zamenhof Gasse Ne ekzistis En kvartalo VI. (1930) |
Brzeziny Rynek im
Zamenhofa Rynek Pilsudskiego. (Polujo) (13 V 1931) Koŝciuszki. |
Rue Dr. L. L. ZAMENHOF Cagnes sur Mer Auteur de l‘ Esperanto Ne ekz. Av.
de Ia Gare. (Francujo) 1859-1917 Av.
des Reynes. (25
XII 1933) |
RUE du Docteur ZAMEHOF Bd.d'
Alsace prol. Cannes Créateur de l' Esperanto Rue de la Prairie Promenade de la (Francujo) 1859-1917 Croisette
Nr 63. (18 VI 1933) |
Cassà de la Selva Carrer de Zamenhof - - (Katalunujo) (1932) |
Clamart Rue
Zamenhof Rue de - (Francujo) Vanves |
1. ESPERANTOWEG 1.
Grenzlaŭerweg. Dancigo 2. ESPERANTOGRUND Ne ekz. Esperantogrund (31 VII 1927)
2. Esperantoweg. La
arbaro. |
Drahovice Esperanto-Strasse Ne ekz. Ĉefplaco. (Ĉ. S. R.) (9 II 1926) Burĝlernejo. |
Dresdeno Zamenhofstrasse - Bebelstrasse (Germanujo) (1927) Pirnaer
Landstr. |
Düsseldorf Samenhofweg Ne ekz. Bertash. (Germanujo) (21 II 1933) Karlsbaderstr. |
Isay les Moul. Rue du Dr. Zamenhof Rue
du Chemin Vert. (Francujo) Créateur de l‘ Esperanto Ne ekz. Rue Emile Duployé. 1859-1917 (I 1933) |
Kovno ZAMENHOFO Gatvé Pazu Vilniaur
g. N 21. (Litovujo) (1925) gatvé Nemuno kranto g. |
Krakovo Ulica Ul. Ul. A
Potockiego N. 6. (Polujo) Dr.Ludwika Zamenhofa Niecala Ĉe
la fervojo. (2 VIII 1931) |
Libavo ESPERANTO iela Kr. Barona
ielä (Latvujo) (7 XI 1932) Jana iela Preĉu iela. |
Lodzo Ulica Imienia Ul.
Piotrkowska 127. (Polujo) D-ra Zamenhofa Ul. Rozwadowska Zeromskiego 86. (18 V. 1920) |
Malakoff rue Zamenhof (Rue
de (Francujo) (1934 ?) Clamart - |
Milano Via Ludovico (Italujo) Lazzaro Zamenhof Ne ekz. Via Giambologna 43. (1921) Via
J. Brioski 17. |
Montebeliard rue Zamenhof Rue
Risler 12 (Francujo) (8 VIII 1933) Ne ekz. En kampoj |
Mullhouse Rue Bd.
des Alliés. (Francujo) Docteur Zamenhof Ne ekz. Rue de la Harpe. (7 I 1933) |
Nové Zamky Zamenhofova ulica (Ĉ. S. R.) Zamenhof utca - - |
Olomouc Ulice Dra Ul.
Prostejovska (Ĉ. S. R.) Zamenhofa Ne ekz. Ul. u. Botanické (27 VI 1932) Zahrady. |
Rio de Janeiro Rua Zamenhof Rua Maria Rua Haddock Lobo. (Brazilo) (31 X 1917) José Rua Maria
Lacerda. |
Realengo Rua Esperanto - - (Brazilo) (5 X 1913) |
Sabadell Ronda deI Ronda
del - (Katalunujo) Dr ZAMENHOF (1912) Norte |
Rue du Docteur Zamenhot Rue de la Saint Raphael Creatur grande R.
de la Corniche d' or (Francujo) de Esperanto batterie Av. des chévre feuilles (1859-1917) |
San Feliu de G. Carrer de Zamenhof San
Isidro Ĉe la
promenejo. (Katalunujo) (29 VI 1914) Ĉe
la stacidomo. |
Ŝródborów Ulica Zamenhofa Ul.
Narutowicza. (Polujo) (1931) Ne
ekz. Ul.
Krasinskiego. |
Sotleville I.R. Rue Zamenhof Rue de Rue Hiacynthe (Francujo) (24 V 1914) l' Aurore Menager |
Bd.
14 Julliet. |
Terrassa Placa de Zamenhof P. de Saragossa Nord. (Katalunujo) (1912) Sant
Pere |
Valencia ? ? ? (Hispanujo) (5 VIII 1934) ? - |
Varsovio Ulica Ul.
Nowolipki 6. (Polujo) Dr. Ludwika Zamenhofa Ul. Dzika Ul. Nizka 29 (24 II 1931) |
Vendrell Carrer de Zamenhof C.de la - (Katalunujo) (1933) Baixada |
Vieno ZAMENHOFGASSE Ne ekz. Rauchgasse. (Aŭstrujo) (7 VII 1929) Wilhelmstr. |
Vich Carrer del Carrer
14 (Katalunujo) Dr. Zamenhof Ne kz. d' Abril 45 (30 XI.1932) C.
Manllen 46. |
Klarigaj tabuloj; rimarkoj:
Amiens. Speciala tabulo klariga ne ekzistas.
Nur la strataj tabuloj portas la surskribon: Rue Zamenhof, 1859-1917.
Arnhem. Ambaŭflanke de la fervojo troviĝas
tabuletoj kun jena teksto: Atentu, Fervojo. Post la transiro fermu la barilon.
Bjalistoko. Sur la domo, kie naskiĝis
Z (angule de la str. Zamenhofa Nr 24 kaj de la str. Biala Nr 4) troviĝas
ekde 7 VIII 1927 tabulo el nigra marmoro kaj oraj literoj kun la jena dulingva
(pola kaj E-a) teksto „EN TIU ĈI DOMO NASKIĜIS LA 15 XII 1859 LA
AŬTORO DE LINGVO INTERNACIA ESPERANTO Dr. L. L. ZAMENHOF.
La fenestro de l' ĉambro, en kiu
naskiĝis Z, troviĝas sur la unua etaĝo, eliras sur la korton
plej dekstra (lasta) la malfermita. Ŝtuparo ekstera gvidas el la korto al
tiu subtegmenta ĉambro. Nuntempe loĝas en tiu domo samideano, kiu
gardas memorlibron, en kiun enskribas siajn nomojn la vizitantoj de tiu domo.
Boulogne. Estas tiu placo, kie dum la
unua UK loĝis Z ĉe A. Michaux.
Bratislava. La strat-tabuletoj en tiu
urbo estis en tri lingvoj: slovaka, germana kaj hungara. Fine de 1933 oni
forigis la hungaran surskribon.
Dancigo. Tabulo enmetita en ŝtonaron
(nigra kun helaj literoj, en lingvoj E-a kaj germana):
Esperanto
Grund
Jubilea
kverko plantita de la partoprenantoj de la XIX Universala Kongreso de
Esperanto en Dancigo kaj Zoppot por la memoro de la 40 jara ekzisto de la
Internacia lingvo Esperanto 31 julio 1927.
La radikoj de la kverko estis dum
plantado superŝutitaj per tereroj el ĉiuj landoj. Speciale tiajn
alsendis la E-istaro. - La strato kaj la placeto situas en la fama
Schmierauertal.
Drezdeno. Tabulo germanlingva
(50x30 cm.) Ludwig Lazarus Zamenhof, Arzt, Erfinder der Weltsprache Esperanto,
geb. 1859, gest. 1917. (Signifas: L. L Z., kuracisto, inventinto de la mondlingvo
Esperanto, nask. 1859, mort. 1917.)
Kaŭnas. La strato, kvankam modesta,
estis elektita pro tio, ke tie loĝis la patro de s-ino Klara Z. Ankoraŭ
nun troviĝas tie, apoteko, apartenanta al s-ino Kotzin, fratino de s-ino
Klara Z.
Krakovo. Sub la strata tabuleto (en la
komenco de la strato) troviĝas tabulo kun pollingva teksto: „Na Pamiatke
Swiatowego Zjazdu Esperantystów Rada m. Krakówa uczilla twórce Esperanta,
oznaczajac te ulice jego nazwiskiem. Sierpien 1931.“ Signifas: Je memoro pri
la UK de E. La konsilantaro de la urbo Krakovo honoris la kreinton de E,
signante tiun ĉi straton per lia nomo. Aŭgusto 1931.)
Lodzo. Sur la angula domo de la str. Nr
1 troviĝas ekde sept. 1930 tabulo dulingva (pola kaj E-a) kun la jena
teksto: AL Dr L. L. ZAMENHOF, AŬTORO DE ESPERANTO, NASK. EN BIALYSTOK EN
1859 J. MORTIS EN WARSZAWA EN 1917 J. IV TUTPOLA KONGRESO DE ESPERANTISTOJ EN
LODZ, SEPTEMBRO 1930.
Milano. Speciala tabulo ne troviĝas
sed el la kvin strat-tabuletoj tri portas la plenan nomon de la strato, nome. „Via
Ludovico Lazzaro Zamenhof, fondatore della lingua Esperanto 1859-1917.“
Nové Zámky. La stratnomo estas en
slovaka kaj hungara lingvoj.
Olomouc. Klarigaj tabuloj estas fiksitaj
ĉe la komenco kaj la fino de la str. En la parko troviĝas E-arbo kaj
apud ĝi E-memorŝtono, sur kiu estas gravurita E-lingve la historio de
tiu arbo (plantita 15 V 32).
Sotteville. Sur kelkaj strat-tabuletoj
estas menciite: Rue Zamenhof, Auteur de Esperanto.
Varsovio. Sur la domo Nr 9, angule de
str. Pawia [kie Z loĝis dum 17 jaroj - v. Dzika 9.) troviĝas
blank-marmora tabulo (1 m x 70 cm) kun la jena pola teksto: W TYM DOMU MIESZKAL
Dr LUDWIK ZAMENHOF UR. 1859 ZM. 1917 TWORCA MIEDZYNARODOWEGO JEZYKA ESPERANTO.
Internacia Esperanta Postkongreso Varsovio 9 VIII 31 (Signifas: En tiu ĉi
domo loĝis Dr L. Z. nask. 1859, mort. 1917. Kreinto de internacla lingvo
E.-Intern. E. Postkongr. ktp.)
Ne la tuta strato Dzika estas alinomita
je Z-a, nur ĝia unua duono. La resto portas ĝis nun la nomon Dzika
kun ŝanĝita numeroj.
Vieno. Sur la dom-muro de Hotelo
Hammerand (VIII, Florianigasse 8) troviĝas marmora malhela tabulo kaj oraj
literoj kun la jena teksto germanlingva: Dr Lazar Ludwig Zamenhof 1859-1917
dem die Menschheit die Hilfssprache ESPERANTO zu verdanken hat, wohnte in den
jahren 1886 und 1887 in diesem Hause.
(Signifas: Dr L. L. Z. 1859-1917, al kiu
la Homaro dankŝuldas la helplingvon E, loĝis en la jaroj 1886 kaj
1887 en tiu ĉi domo.)
Monumentoj:
Sur la Tombo de Z en Varsovio (v.
Monumento de Z.)
Franzensbad (Františkovy Láznì) - Ĉ.S.R.
- troviĝas en la parko, el artefarita ŝtono, inaŭgurita en 1914,
en majo dum Kongreso de Aŭstrujaj E-istoj.
Bergen-op-Zoom, Nederlando. Staras ekde
1 III. 1932 en la popolparko. Sur la frunta parto, malsupre estas nigra
tabulo kaj sur ĝi per blankaj literoj E-lingve: „HONORE DE Dro ZAMENHOF AŬTORO
DE LA LINGVO ESPERANTO 1859-1917.“
Bjalistoko. Estis inaŭgurita en
1931 post la UK en Krakovo: Turo Babel (ankoraŭ ne finita).
Tabuloj
de (krom la jam cititaj inter la stratoj Z-aj):
Ĝenevo, ĉe str. Rue du Vieux
College 10, marmora griza 60x45 cm, E-lingva teksto: „EN TIU DOMO LOĜIS EN
1905 L. L. ZAMENHOF INICIATORO DE LA LINGVO ESPERANTO.“
Berno, - malkovrita en 1925.
Aliaj
tabuloj:
Budapest. En la amuzpalaco estas
alfiksita sur la muron granda marmortabulo kun E-a kaj hungara teksto: „La
XXI-a Universala Kongreso de Esperanto al la memoro de Grafo Stefano Széchenyi.
Internacian honoresprimon al la „plej granda hungaro“, kiu pledis por
kompilado de Internacia Lingvo en la Hungara Scienca Akademio la 27 novembro
1842. Budapest, 1929, 2-9 aŭgusto. - En la skolta parko staras malgranda
memorŝtono kun E-a surskribo je la memoro de la E-ista Skolta Tendaro
1931.
Nový Bohumín (Ĉ. S. R.) estis
inaŭgurita 4 XI. 1934 memorŝtono en la urba parko. La ŝtono
havas stelon kaj surskribon en ĉeĥa, pola, germana kaj E-lingvoj: „Per
E al interfratiĝo de popoloj!“ La monumento estis starigita de Regiona
Ligo E-ista en Èes. Tìšín.
Varsovio, ĉe str. Hoza 42. Enmurigita
inter la fenestroj de la unua etaĝo, super la pordego, tabulo el blanka
marmoro kun granda verda stelo kaj nigraj literoj. Teksto pola: „W TYM DOMU MIESZKAL
Inz. Antoni GRABOWSKI NIESTRUDZONY KRZEWICIEL IDEI JEZYKA MIEDZYNARODOWEGO
GENIALNY TLUMACZ „PANA TADEUSZA“ I IN. ARCYDZIEL LITERATURY POLSKIEJ NA
ESPERANTO. VI Wszechpolski Zjazd Esperantystów, Warszawa 5 VI 1933 r.“ (Signifas:
En tiu ĉi domo loĝis inĝ. A Gr. senlaca pioniro de la ideo de L.
I. genia tradukinto de „Sro Tadeo“ kaj al. ĉefverkoj de la pola literaturo
je E. VI tutpola Kongreso de E-istoj, Varsovio 5 VI 33.)
Noto.
En la kunmeto de la materialo kunlaboris G. Avril, O. Bujwid, S. Comella, C.
Cresp, D. Dalmau, V. Haignere, T. Indra, J. Kailer, S. Kamaryt, A. Klein, A.
Kudela, V. Lluis, P. Meazzi, Mizes, L. Moitié, W. Pfeiffer, J. B.
Robin, P. Tarnow, kiuj preskaŭ ĉiuj estas delegitoj de UEA. E.
WIESENFELD.
Strazds
Kriŝjanis, latvo, posedanto de lanteksejo. Nask. 1891. E-isto de 1913.
UEA-del. en Jelgava de 1922. Verkis kaj eld. la unuan pli ampleksan
lernolibron por latvoj, 1924 (BIL' 2808a).
Streĉita
Kordo. Originala poemaro de Kalocsay.
1931, 189 p. „Post la „Parnaso de l' Popoloj“ ne aperis poemaro tiel interesa
por poeziamanto, tiel grava laŭ stila kaj arta vidpunktoj. Plej admirinda
estas la varieco en la poemformoj.“ (G.5.,E', 1931, p. l44).
Strejèková
Marie, ĉeĥino. Nask. 9 febr. 1891 en Brno. E-isto de 1927. Precipe
aktiva en radio, ofte parolas en Radio-Brno, unuan fojon en apr. 1931, de kiam
E-disaŭdigoj el Brno
restis
oftaj.
Stroele
(strole) Georges, (ps. Goso) sviso prof., (duagrada instruisto). Nask. 18 febr.
1879 en Couvet. Ano de socialista partio, laboras por instruistaj asocioj ktp. Dum jaroj estro de la loka
grupo. Gvidis multajn kursojn. Prez. de la Ekzamena Komitato de SES. L. K. Ĉefa
recenzanto en ,E' (UEA). Tradukaĵoj en ,E', en ,La Revuo', ktp.
Kunlaboranto de la Enciktopedio.
Stroele,
el recenzista gildo
Karesas ame ĉiun belon,
Kvankam atentas la nivelon,
Recenzas li kun kora mildo.
(Kalocsay,
Rimportretoj.)
Strombol
Alfred, italo, d-ro. Estis prez. de Ĝenova EU, kaj IEA, red. de „I. E-isto“, ano de ICK. Verkis prop-ilojn, lernolibron
(l91l) kunlaboris je E-gazetoj. Ampleksa laboro.
Struska
Hans, aŭstro-germano, lernejdir. iama en Wien. Estis Volapükisto, en
interrilato kun Schleyer. Laboris por E en Organizo de Ofichavantoj-Wien kaj en
la landa organizo en diversaj funkcioj.
Struvelpetro.
De Hoffmann, el la germana trad. Applebaum. 1921 24p. Beletaj rakontoj, komikaj
bildoj. Porinfana verko, tre disvastigata en Germanujo. Sed peza traduko.
Stuart-Menteth
(Stjuat mentith') Charles Granville, anglo, instruisto de angla lingvo. Nask. 26
nov. 1868 en Malvern. E-istiĝis 1902. Verkis: Angla kaj E-a Etimologio, kaj multajn gazetartikolojn.
Studentoj.
Tuj post la ekesto de E ĝi trovis adeptojn inter la studentoj. Z mem jam
kiel studento laboris por la solvo de la int. lingvo kaj liaj kolegoj estis
samtempe ankaŭ la unuaj E-istoj.
En la antaŭmilita movado la
studentoj havis sufiĉe gravan rolon, sed apartan organizaĵon dum
daŭra tempo ili ne havis, ankaŭ la gazeto „La E-a Studento“ (1906), “The
E Student“ (1908), ktp. havis nur efemeran vivon. Mem la E-istaj societoj tre
atentis la propagandon inter la studentoj kaj tiucele aranĝadis ofte specialajn
kursojn. Kelkloke ekzistis apartaj grupoj kaj kluboj kaj jam en 1909 oni
fondis Int. Studentan Ligon en Praha.
Post la milito komenciĝis nova periodo
tiutempe estis kreataj la unuaj katedroj de E en diversaj universitatoj (v.),
kiuj pligrandigis la nombron de la studentaj E-istoj kaj plirapidigis la
fondon de apartaj studentaj E kluboj. En 1926 la Int. Studenta Ligo en Warszawa
havis 16 klubojn, kiel siajn anojn, sed la kunlaboro inter ili ne estis
kontentiga.
Gravan instigon donis al la movado la
studenta fakkunveno dum la UK en Budapest en 1929, kie oni decidis fondi novan
studentan E-istan ligon. La preparajn laborojn faris la St. E-ista Klubo en
Zagreb kaj tiel ekestis kaj funkciis dum du jaroj la Studenta Tutmonda E-ista
Ligo (STELO), sed ĝi limigis sian laboron nur al konsiloj, moralaj helpoj
kaj kelkaj praktikaj servoj. Dum la UK en Kraków, 1931, oni akceptis la
projekton de la prez. Lapenna Ivo, ke ĉiujare la studentaj fakkunvenoj
dum la UK komisiu al unu el studentaj kluboj por funkcii kiel centro por la
E-istaj studentoj. Kiel centro estis elektita la Klubo en Zagreb, (Primorska
11), kiu plenumas tiun devon ĝis hodiaŭ. La taskoj de la centro
estas: l. kunligi la E-istajn klubojn, 2. helpi al novorganizotaj kluboj. 3.
eldoni duonjaran raporton, 4. funkcii kiel reprezentanto de la studentaj E
organizaĵoj en ĉiuj int. rilatoj. I. GODEK.
Stumblo
v. ritmo.
Sturmer
K. R. C., anglo, denta teknikisto. Nask. 16 apr. 1903 en Poole. Kvara infano
de kulturburĝaj gepatroj, loĝas de 1917 en London. Varbiĝis al
E en 1922 per parolado de s-ino Blaise. Eklaboris por E en Sudlondona E Klubo,
de 1925 por LE Klubo, kies vicprez. li estis en 1927. Konsilanto de BEA de
1928. De 1929 vicĉefred. de „Int. Language“ kaj ĉefred. de 1930.
Kunaranĝanto de UK en Oxford, 1930. Ano de BLEA de 1932. Li faris multon
por seriozigi nian kritikadon per sentimaj recenzoj. La pikeme titolita novelo,
„Por Recenzo“ (1930), kaj liaj dise aperintaj noveletoj estas esence
psikologiaj. En ili la agado estas ekstreme simpla. La kvietaj gestoj kaj
paroloj de la figuroj valoras nur kiel signoj pri eventoj, kiuj okazas anime.
Surface ilia societa vivo aspektas konvencie korekta, sed sube regas
sentkonflikto, amo, ĵaluzo, envio kaj izoliga diverseco: sub civilizita
glacitavolo la akvoj kirliĝas senripoze. Per Sturmer la influo de modernaj
romanistoj anglaj kaj francaj atingis nian literaturon. Skizoj kaj noveletoj
estas la literatura formo plej taŭga al lia talento, ĉar lia vivkoncepto
estas kalejdoskopa, ne kinofilma, kaj ĉar pli kontinua sintezo
trostreĉus lian teknikan paciencon. Tiun opinion cetere li pravigis
ankaŭ per la publikigo de sia Notlibro (1934).
W. B. JOHNSON
Stuttgart.
Urbo en Germanujo, ĉefurbo de Württemberg kun 375.000 loĝantoj. 12-a
kongreso de SAT, 6- 11 aŭg 1932 kun ĉ. 245 partoprenantoj el 12
landoj. Malaprobo pri propono fari el SAT iun Internacion. Ŝanĝo de
statuo tiel, ke LEA-oj havu reprezentanton en la ĝenerala konsilantaro.
BRUIN.
Styler
(stajler) Albert Edward, anglo, instruisto de lingvoj. Nask. 28 dec. 1865 en
Feckenham, mortis 25 jun. 1928 en Eastbourne. Aŭskultis prelegon de Mudie
31 okt. 1913 kaj du monatojn poste eldonis originalan skizaron: En la Montoj.
En 1914 aperis En la Dolomitoj (plejparte poemoj), kaj bona traduko de In Memoriam
(Tennyson).
Subjunktivo.
Ĝi estas identa kun la ordona modo. Oni uzas ĝin ĉiam kun la
konjunkcio KE, en kazoj, kiam la ĉefpropozicio esprimas celadon aŭ
neceladon, helpon aŭ malhelpon, devigon aŭ malpermeson por io
(deziri, voli, pretendi, peti, postuli, proponi, ordoni, instigi, helpi, lasi,
konsenti, permesi, konsili, necesi, bezoni ktp. kaj ĉies ĉi malo).
Ĉar la konjunkcio ,por ke' enhavas ĉiam
la sencon de celado, post ĝi oni devas uzi ĉiam S-on.
Post esperi oni devas uzi futuron, same
post timi. Tamen ĉe Zamenhof oni renkontas post timi S-on kun ne: „Mi
timas, ke vi ne malsukcesu“. Ĉi tiun frazkonstruon eble oni povus klarigi
per la subkompreno de DEZIRI. „Mi time deziras, ke vi ne malsukcesu“.
Multaj diras, ke en E. ne ekzistas S;
laŭ ili la ordonan modon postulas ne la verbo de l' ĉefprop-o, sed
la senco de l' dependa prop-o. „Mi volas, ke vi iru“ diras simple: „Mi volas,
iru.“ Sed ĉi tiu rezonado fiaskas ĉe la mal-verboj.
„Mi malpermesas, ke vi iru“ certe ne
diras: „Mi malpermesas, iru!“ Kaj vere, Sentis
eĉ proponas, ke oni diru: „Mi malpermesas, ke vi iros.“ Sed tio estus tia
rompo de la vivanta tradicio de l' lingvo, ke ŝajnas nepre preferinde
rekoni la ekziston de l' S. Tamen aliflanke, por ne erarigi pri tio, ke la S en
E estus uzata same larĝe kiel en aliaj lingvoj, pli bone estas ne uzi en E
la nomon S, sed nomi ĝin volitivo aŭ efikeca modo.
KALOCSAY
Noto
de M. C. Butler. Kelkaj diras, ke ĉar -u montras deziron, oni ne rajtas
diri: ,Mi malpermesas, ke vi -u.“ Tamen mi mem preferus uzi tion, ol . . . ke
vi iros.“ Ĉu oni nepre devas diri: „Mi malpermesas vian iron“. (kiel diras
Bailey)?
Sub
la neĝo. De J. Porchat,
taglibro de juna loĝanto de la Jura montaro, el la franca trad. J. Borel, 1908, 144 p., dua eld. 1923. „Modela
stilo, verketo tre uzata kiel unua legaĵo.“ (BIL, p: 361.)
Sudafriko:
Kaplando, Transvalo, ktp. La unuaj pioniroj en K. estis W. Way kaj H. Clark. En
1908 en Wellington estas fondita. EG. Pioniro en T. estis W. Coquelin (1901)
kaj A. F. Whiteside (1905) en Johannisburg kaj H. Carter en Pretoria, fondinta
tie en 1906 la unuan EG. La centro de la movado estas Pretoria, kie fondiĝis
ES en 1908. Dum 1926 tie okazis 12 E kursoj, gvidataj de James kaj s-ino R.
Spero. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 en K. troviĝis E-istoj en
4 lokoj kaj en T en 7 lokoj. UEA-del. en 1933 en Beaufort West, Cape Town, East
London kaj Johannisburg.
I. ŜIRJAEV
Sudano,
Afriko. Ankoraŭ en 1897 en Segu estis E-isto Ch. de Troismonts. Dum
pluraj jaroj faris prop-on A. Depuis en Tomouctou kaj Avid, radiotelegrafisto
kaj UEA-del. en Bamako. Laŭ la Dietterle-statistiko en 1928 E-istoj
troviĝis en 1 loko. Laŭ la ICK-raporto en 1930 „S-ro Marin ankaŭ
en tiu ĉi lando povis kunigi dekon da indiĝenaj adeptoj. Li sukcesis
fari paroladon en la Gordon-Kolegio en Ĥartum.“ Izolaj E-istoj nun estas
en diversaj lokoj. En Atbara stariĝis grupo konsistanta el araboj,
sirianoj kaj koptoj.“ (1933.)
I. ŜIRJAEV.
Sufiksoj
neoficialaj. El la diversaj sufiksoj aplikitaj en la teknika lingvo tri havas
ŝancojn eniri la komunan lingvon: oza,
signifanta materian multhavecon por anstataŭi la pezajn -plena,
-riĉa; iva, signifanta kapablon,
do estanta la aktiva paralelo de l' pasiva ebla
(voliva: volkapabla; elvokiva: elvokkapabla); izi, en la Veraxa senco: apliki ion al io science aŭ metie,
apliki metodon de eltrovinto (ŝtonizi vojon, salizi koloidsolvaĵon,
pasteŭrizi lakton, faradizi nervon). Krome tre ofte oni renkontas enda (farenda: kion oni devas fari). Pli
kaj pli ĝeneraliĝas la sufikso -io
por landnomoj (Germanio) kaj scienco anatomo-anatomio. KALOCSAY.
Noto
de M. C. Butler. Mi ne kredas, ke -i-
estas sufikso. Kaj certe „anatomo“ deriviĝas de „anatomio“ (-iisto,
mallongigo -o) kaj ne inverse. Valorus aldoni kelkajn teknikajn sufiksojn -it,
hiper-, k. c., pri medicino, botaniko, ĥemio, k. s.
Supera
Kurso de Esperanto. de Dreher,
1925, 68 p. Bona kaj lerte aranĝita lernilo kun interesaj legaĵoj.
Supereco
de E super la naciaj lingvoj. Kun nur 2635 radikoj (uzataj en la
Fundamento de E) estis eble al d-ro Z starigi riĉan materialon por sia
vortaro, kiu tradukas pli da ideoj, ol enhavas la nacilingvaj vortaroj mem;
kaj dum en ĉiuj naturaj lingvoj, precipe la novlatinaj, estas neeble dispartigi
la vortojn en apartajn lingverojn, en la lingvo E la dismembrigo de ĉiu
vorto en memstarajn elementojn fariĝas ebla. Tiu ĉi ebleco devenas
de tio, ke la nombro de la radikoj, unusignifaj gramatikaj signoj kaj afiksoj
estas limigita kaj esprimas ideojn precize difinitajn. (Estas vere, ke en la
nuna momento la oficiala Akademia vortaro de Esperanto entenas 4184 radikojn.
Laŭ Petro Stojan E havas pli ol 10.000 elementojn, kiujn oni povas klasigi
jene: Finaĵoj 12. - Afiksoj 53. - ilataj vorto 205. - Radikoj 10.000, dum
la Enciklopedia vortaro de Eugen Wüster entenas ĉirkaŭe 18.000
radikojn kaj 45 000 derivaĵojn.)
Ĉe tia lingvo kompreneble oni ne
bezonas paroli pri devenigo de vortoj, sed nur pri vortfarado, ĉar la
nombro de la elementoj estas limigata al tia minimumo, kiun posedas E.
Efektive tiuj elementoj enhavas ne nur
la gramatikon kaj la sintakson, sed ili igas tute superfluaj la mil regulojn
kun sennombraj esceptoj kaj la specialan sintakson, kiun oni bezonas en la
naturaj lingvoj.
STAMATIADIS, Nova gram. libro.
Sur
Sanga Tero. Romano originale de J.
Baghy. 1935, 240 p. Daŭrigo de la „Viktimoj“. Kruele reala prezento de
la teruraj jaroj en 1918-20 en Siberio, traplektita per personaj
travivaĵoj kaj rememoroj.
Sussmuth
(susmut) John Joseph, usonano, inĝ., fabrikisto de teksaĵoj,
inventisto de teksindustriaj maŝinoj, aŭtoro de teknikaj libroj.
Nask. 13 marto 1883 en Oberaltstadt, tiam en Aŭstrujo, nun en Ĉeĥoslovakujo.
Legas facile dekduon da lingvoj. E-isto de 1899. (N-ro 5191 laŭ Z A). En
1900 fondis la klubon „Unulinveco“ en Sodertalje, Svedujo, kiu poste
fariĝis la Societo Int. de E-istoj, antaŭiranto de UEA. Faris prop.
vojaĝon por SIDE tra Germanujo kaj al Moravujo, kie li helpis starigi la
gazeton „Revuo Int.“ En 1902-05 instruis klasojn en Budapest, Hungarujo, estis
sekr. de la loka grupo kaj kunfondinto de la gazeto „La Verda Standardo“,
kies eldonanto kaj red., A. Marich estis lia lernanto. Fariĝis L. K. en
1905. De 1907 loĝas en Usono. En 1921 estis kunfondinto de la „Dol.
l00.000,oo E Service Corporation“, kun oficejo je 500 Fifth Ave, New York. En
19 fondis la „Hudson County E Society“, estis ĝia prez. por multaj jaroj
kaj en 1923 aranĝis EANA kongreson en Union City. Vicprez. de EANA,
1921-23, sekr. de 1929. Verkis lernolibrojn en sveda kaj angla lingvoj,
multegaj artikoloj pri E en diverslingvaj gazetoj. Kunlaboris por multaj E
gazetoj. Red. de „Amerika E-isto“. Red. de la Almanako de EANA de 1930.
Sutherland
(suth'erland) George Arthur, skoto, fizikisto. Nask. 6 febr. 1891 en New Deer.
Estro de kolegio Dalton Hall, en Manchester kaj speciala prelegisto en
Universitato de M. Specialaĵo: akustiko de aŭdejoj. Iniciatis
diversajn E grupojn. Prelegis pri mundlingva ideo kaj la sukceso de E.
Suzuki
Masao, japano d-ro med., vicprof. de fiziologio en Med. Fakultato de Tiba.
Nask. 8 sept. 1899 en Nagoya. Fondis en 1924 „Eskulapidan Klubon“ E-istan en
Med. Fak. de Imp. Univ. de Tokyo. Ĉeestis 23-an kaj 24-an UK-jn.
Inspektoro de JEI. Kun aliaj trad. en E: Hayashi kaj Tamura, „Farmakologia
Praktiko por Studentoj“, 1925. Verkis: „Pri ĥemia terminaro“, (J), en „La
Revuo Orienta“, apr. 1926.
Svanbom,
K. Otto, svedo, paroĥa pastro, preposto en Söderfors. Nask. 13 febr. 1870
en Malarp. Unu el la pioniroj de E en Svedujo, kunfondinto de Klubo E-ista en
Upsala, 1891. Fervore propagandis dum la unua periodo kaj daŭre per
paroladoj, kursoj kaj verkado por la E-aj gazetoj.
Svantesson
Oskar Vilhelm, svedo, popollerneja instruisto. Nask. 2 jun. 1904 en Tadene.
E-isto de 1924. Kas. de S. Instruista EF, iniciatinto de S-E Gazetara
Informo-Servo. Kursoj.
Sveda
Antologio. Redaktis Sam Jansson, Björne Backman kaj Arne Lenner. 1934, 228
p. Tiu ĉi jam aperinta I-a parto reprezentas la epokon inter 1850 kaj
1910, la aperonta II-a parto la postmilitan epokon. La elekto speciale favoris
al la verkoj, en kiu estas io speciale sveda... Jam aperintaj verkoj ne
troviĝas en la antologio, kaj ofte tradukitaj verkistoj ricevis malpli
multan lokon. (Laŭ „Lingvo Libro“, 1934, p: 35.)
Svedujo.
Unu el la landoj, kie la „forta voko“ de d-ro EsPeranto plej frue
redonis eĥon kaj kie lia „nova sento“ trovis daŭran revibradon.
En 1889 aperis en Varsovio la unua
lernolibro de Z, tradukita por svedoj de G. Henriclundquist, juna studento el
Ystad, kun vortareto E-S de tiu sama. Jam antaŭe la lernolibro germana,
eldonita en Nürnberg, varbis kelkajn svedojn, inter ili (31. III. 1889)
teologian studenton ĉe la universitato en Upsala, A. F. Runstedt, kiu
eldonis en 1890 lernilon en formo de flugfolio. Alia teologia studento en
Upsala, S. A. Lundstrom, varbita en 1890, fondis en okt. 1891 la unuan
societon: Klubo E-ista en Upsala, kiu estis dum kelkaj jaroj vera centro
tutmonda de la juna E-movado. Ĝia dua prez., studento Valdemar Langlet,
pioniro kiel turisto en E-ujo, vizitis en la somero de 1895 siajn
korespondantojn en Rusujo kaj aliaj landoj. Dum lia vizito ĉe Vladimir
Gernet en Odessa, la du junuloj decidis, pro la ĉeso de la „Esperantisto“
kune fondi novan gazeton nome Lingvo Internacia (LI), kiu komencis
aperi en dec. 1895 en Upsala. Sub la direktorado de Gernet prizorgis en Upsala
la redaktadon kaj administradon Langlet kaj Paul Nylén, K. I. Holm kaj Alfred
Sandborg k.a. Inter la pioniroj oni ankaŭ nomu O. Zeidlitz, Otto Svanbom,
S. E. Krikortz kaj krom ili B. G. Jonsson en la nordo, G. H. Backman en la
sudo de la lando.
En 1897, kaŭze de la dekjara
ekzisto de E, la E-istoj laŭ iniciato de Gernet fondis per mondonacoj la „Kapitalon
de d-ro Z“ por eldonado de lernolibroj kaj vortaroj en diversaj lingvoj. Per
voĉdono oni decidis transdoni al la societo „Espero“ en Peterburgo la administradon
kaj tiu societo komisiis al Nylén en Upsala prizorgi la presadon (de angla
lernolibro kaj prop. broŝuroj ktp.). En Upsala estis presata ankaŭ „Jarlibro
E-ista 1897“, eldono de Societo Espero en Peterburgo.
En aprilo 1898 fondiĝis Klubo E-ista
en Stokholmo, kies sekr. estis P. Ahlberg ĝis la Ido-skismo en 1909. En
1906 Sveda E-ista Societo estis fondata en Stokholmo de reprezentantoj de la
kluboj en Stockholm, Upsala, Falun, Eskilstuna, Karlshamn, Sodertalje, Malmö
kaj izolaj E-istoj el diversaj partoj de la lando (de 1 jan. 1910 nomata „Sveda
E-Federacio“ SEF). Unua estraro: prez. red. V. Langlet, sekr. policisto P.
Ahlberg, vicprez. d-ro S. Krikortz, kas. inĝ. Engelbrekt Olson. Gazeta
organo „Esperantisten“.
En la vintra sezono 1905-06 la estro de
la Sendependa Loĝiaro de Bontemplanoj (IOGT), parlamentano Edvard
Wavrinsky, partoprenis kurson de Nylén kaj decidis fari E-n la oficiala lingvo
int. de tiu ordeno. La uzo de sekretaj signalvortoj en E ĉe la
bontemplanoj kaŭzis lernemon pri tiu lingvo. Speciale en Gevle tio donis
impulson al la kursoj de J. Helsing, kiu fondis 8 marto 1907 la klubon E-istan
de Gevle, prez. J. Norrman, aliaj pioniroj A. K. Örn, W. Watilu Id, Frans
Olsson, R. Pehrsson, G. Hedström, A. Liljemark k. a. Tiu grupo vigle agadis kaj
konstante kreskis. De 1911 la ekspedejo kaj de 1913 la komitato de SEF
funkciis en Gevle ĝis 1922. En febr. 1913 R. Pehrsson kaj W. Wahlund tie
fondis la gazeton La Espero.
La movado normale kreskis en la tuta
lando, speciale post la unuaj dum universalaj kongresoj, pri kiuj la gazetaro
favore kaj serioze raportis. En 1908 funkciis 28 pli-malpli fortaj kluboj.
Printempe 1909 la Ido-skismo diskrevigis la organizon, Ahlberg fariĝis
fanatika malamiko de E, same la gazeto, kiun li redaktis. En julio 1909 SEF
tamen estas reorganizita; estraro: prez. gimn. prof. Albin Zachrison en
Karlstad, vicprez. P. Nylén, sekr. F. Skog, kas. komercisto G. Rosen (en
Stockholm) ktp. Prez. de julio 1913 fervoja oficisto John Lundgren en
Hedemoragis aŭg. 1918, kiam prez. fariĝis red. Paul Nylén en
Stockholm. 1921 G. Hedström en Gevle estas elektita prez. kaj Nylén „honora
prez.“; de majo 1923 oni reelektis lin kiel funkciantan prez. SEF ĉiujare
kunvenas kutime dum pentekosto aŭ en Stockholm aŭ en aliaj urboj.
En 1931 SEF solenis sian 25-jaran
jubileon, i. a. per eldono de luksa Jubilea Matrikulo kun la historio de la
movado en Svedujo. Estraro en 1931: prez. Nylén, vicprez. Sam Jansson, sekr.
E. Malmgren, kas. Ad. Larson, bibl. Bernh. Eriksson. Stato: 62 grupoj, 1700
anoj.
La idista movado tre forte ĝenis
kaj malutilis dum kelkaj jaroj la E-ismon. La gazetaro tute rifuzis ion enpresi
pri E, ĉar tuj la idistoj polemikis. Jam en 1916 la idismo montris signojn
de malprogreso, kiu post 1927 estas katastrofa; restas ankoraŭ kelkaj „generaloj
sen armeo“ kaj ili senskrupule uzas ĉiujn eblajn okazojn por malutili al
E. La morto de Z en 1917 kaŭzis artikolojn pri E en ĉiuj gazetoj kaj
donis okazon por vigla propagando.
De 1918 la E-movado rimarkeble
plifortiĝis. En aŭg. 1918 okazis en Gotenburgo Unua Skandinava kongreso
de E, kiu estis neatendite favore raportata en la gazetaro. Enskribiĝis
por ĝi 189 personoj, svedoj, danoj kaj norvegoj; pro la kriza ternpo povis
partopreni nur la duona nombro. Tie la SEF decidis fondon de „Eldona Societo
Esperanto“.
Monkolektado en 1921-22 donis sumon da 1.138
kr. kaj 1925 estas fondita Propaganda kaso de SEF, en 1931 posedanta la sumon
da 4.100 kr., kies nur rentumo estas elspezata.
Gazeta organo de la sveda movado estis unue
„LI“ 1896-1905, „E-isten“ 1906-08, „Dana E-isto“ 1909, „Sveda E-isto“ 1910 („E-Folket“
1911, 1912). De 1913 „La Espero“, nomata de 1925 „Svenska E-Tidningen - La Espero“.
De la fino de 1927, kiam B. Eriksson translokis el Ludvika sian presejon en
Stokholmon, li prizorgas la gazeton en sia E-presejo kaj estas ankaŭ ĝia
redaktoro.
Por instruado kaj ekzamenoj SEF fondis
(16. IV. 1922) ekzamenan komisionon „Sveda E-Instituto“, kiun reorganizis en
1929 la decidoj de SEF kaj de Sveda Instruista E Fed. kaj de Sveda Laborista E-Asocio
(SLEA); ili elektis po du reprezentantojn kiel estraron. Tiu elektis la
Institutan direkcion, nome: rektoro Sam Jansson, membroj G.
Ahlstrand, E. Malmgren, P. Nylén kaj C. Ohlsson. Anstataŭ A. la estraro
elektis en jan. 1932 John Johansson, anstataŭ O. Ohlsson 1934 Karl Söderberg.
Aperis en Svedujo 27 lernolibroj en 4
eldonoj da ĉirkaŭ 170.000 e-roj, krom tio la Ŝlosilo en 140.000
e-roj kaj vortaroj en 13 eldonoj da 55.000 e-roj ĝis fino 1932.
En 1925 SEP aranĝis elementan perkorespondan
kurson en 6 lecionoj kun demandofolioj, kiujn korektadis helpemaj samideanoj
(V. Bonde en Falun, Ebba Anderson en Helsingborg, A. O. Ehlin en Sala, k. a.).
En 1924 oni decidis aldoni al la kurso, ĝis tiam senpaga, ŝlosilon
kaj du aliajn libretojn, kaj ekspedi la kurson al ĉiu, kiu ensendis la
prezon 1 kr. Ĝis komence de aprilo 1933 tiun kurson mendis pli ol 27.000 personoj.
Ĝi estas unu el la plej efikaj varbiloj kaj kreis multajn bonajn
E-istojn. Perfektiga koresponda kurso de SEF en ses leteroj-lecionoj, prezo. 5
kr., estas verkita 1926 de rektoro Jansson, kiu ĝin prizorgas. Pli ol
1000 personoj mendis ĝin antaŭ 1933.
Kursoj de fremdlandaj instruistoj multe
helpis la propagandon. Vokita de SEF pastro Andreo Cseh komencis aŭtune
de 1927 paroladan vojaĝon en Svedujo kaj komence de 1928 kursojn en Stokholmo
kaj aliaj urboj ĝis la somero 1929. Peton pri forpermeso de Cseh de lia
episkopo subskribis princo Carl, frato de la reĝo kaj urbestro Lindhagen.
Multaj personoj partoprenis tiujn kursojn, kiuj kvankam tro rapidedaŭraj
por krei verajn E-istojn tre favorigis la publikon kaj eĉ
aŭtoritatulojn por E. Aliaj fremdaj instruistoj, Cseh-metodaj, aŭ ne,
same agadis. Tiberio Morariu, Elinjo Pähn, Henrik Seppik, T. Czitrom, Hans
Fox, Hans Hurler, Albert Rois, Neeme Ruus, d-ro Fr. Szilágyi, Lidja Zamenhof,
Erland Weber k. a., entute pli ol 15 fremduloj. Post 1933 ankaŭ aliaj
fremduloj instruis en Svedujo.
De 1922 E pli kaj pli eniĝis ĉe
la studrondoj de la grava „ABF“ (Laborista Kleriga Asocio), kie en 1930-31 partoprenis
en 246 studrondoj de E 3 632 personoj, en 1931-32 en 432 studrondoj 2. 6.000
personoj. En la bontemplana asocio IOGT samtempe 61 studrondoj.
En 1929-30 la hindo L. Sinha faris dum
prelegvojaĝo (aranĝita de E. Malmgren) tra Svedujo pli ol 10.000 km.
200 prelegojn antaŭ ĉ. 30.000 personoj, ĉie interpretata de
lokaj E-istoj.
La granda plifortiĝo de la sveda
E-movado en la periodo 1925-33 dependas de multaj faktoroj. Dum tiu tempo la
movado sukcesis havigi al si multajn energiajn E-istojn, kiuj malavare
dediĉis tempon kaj kapablon al la laboro. Dank' al tio oni povis pere de
neniuj aŭ tre malgrandaj monrimedoj pli malpli favorigi la ĝeneralan
opinion de la granda publiko. Tion montras plej bone la gazetaro. En la periodo
1889-1909 oni do povas rimarki konstantan kreskon de la intereso por E. Sed
venis la Ido-skismo, kaj la E-movado tre suferis. Oni devis komenci la laboron
preskaŭ denove. En la tempo 1910-25 la evoluo de la movado bataladis
kontraŭ sufiĉe forta indiferenteco de la granda publiko. Tre
malrapide la movado antaŭeniris. Sed post 1925 oni povas konstati
konsiderindan ŝanĝon. Nur je tiu tempo la publiko ŝajne
forgesis la akrajn konfuzigajn batalojn inter E-istoj kaj idistoj, kaj nur tiam
oni komencis kompreni la fakton, ke E estas la sola helplingva uzata en la
praktiko. Tamen granda publika ankoraŭ tre skeptike rigardis la E
movadon. Dum la unuaj jaroj de la lasta periodo de 1925 ĝis en 1929 la
gazetoj pli kaj pli volonte enpresis novaĵojn pri E, tamen ofte tre ironie
kaj ŝerce. Sed de jaro al jaro la tono de la artikoloj
ŝanĝiĝis. Kaj nun, komence de 1933, la plej grandaj
ĉiutagaj gazetoj de Stockholm kaj de aliaj urboj pliofte aperigas
artikolojn pri E en objektiva maniero. Multaj gazetoj aperigas konstantan E-parton.
Plej longe tion faris la fervojista gazeto „Signalen“ sub lerta gvidado de
parlamentano Ernst Eriksson. Multaj ĉiutagaj ĵurnaloj aperigis kursojn
kaj komence de 1933 ankaŭ la tutlanda pacifista ligo konsentis pri E-kurso
en sia gazeto Fredena. Komence de aprila 1933 la interskandinava
hotel-pordista gazeto ankaŭ komencis E-kurson.
Sur la vojo al tiu stato ni memorigu pri
kelkaj gravaj faktoj: grandegaj E-kursoj en la tuta lando de fremdfandaj
instruistoj, specialaj inatruistkursoj, grandaj per E-aj turistvojaĝoj,
la apero de la gravaj libroj „Per balono al la poluso“ (= la Andrée-libro) kaj
„Tra sovaĝa Kamĉatko“, la malmultekosta koresponda kurso de SEF, la
prelegvojaĝoj de la hindo Sinha, ankaŭ de la amerikano Scherer kaj de
la aŭstro Steiner, oftaj gazetaj intervjuoj kun fremdlandaj E-istoj pro
iliaj vizitoj al Svedlando ktp.
Sed tiuj grandskale planitaj kaj efektivigitaj
per- kaj por-E-aj agoj ĉiam devis sin bazi sur la intereso por E, kiun
kreis la lokaj Esperanto-kluboj aŭ izolaj E-istoj. Svedlando havis kaj
havas la favoron posedi grandan stabon da personoj, kiuj helpas la movadon. Ni
menciu kelkajn lokojn kaj iliajn gvidantojn:
En Bengtsfors:
la ĉiam agema, fidela veterano C. Winberg postenis kun la verda
standardo; en Bladinge: F. Johansson;
en Borlange: A. Vadfors instruis en
sia lemejo, M. Jansson fervora apostolo, i-ino E. Bodén en la EI; en Boras: O. Roesel fidela apoganto, G. Carlander
instruanto-apoganto; Ekshärad: N.
Anderwall, kiu krome multe propagandis inter la sveda pacifistaro; Enköping: ges-roj E. Holmström (nun en
Vasteras); en Eskilstuna fidele
propagandis A. Agren kaj E. Johansson; en Fagersta:
lerte gvidas S. Ceder; Falun: V. Bonde kaj G. Johansson lingve lertaj, E. Ström
organizanto; Gevle: veteranoj A. Liljemark
kaj A. K. Örn, kaj novaj propagandistoj Hedbom, G. Aström, G. Ahlstrand. Tiu
laste nomita gvidis la porinstruistajn kursojn en 1930 kaj 1931 en Stockholm
kaj estis dum la nomitaj jaroj membro de la direkcio por SEI, en 1931
sekretario-sindiko de SEF W. Wahlund en kriza tempo alavare monhelpis al la
propagando.
En Göteborg:
E. Adamson, E. Ekström, T. Torbjar, O Svantesson. Li ekde 1932 sekr. de Sveda
Instruista EF, organizis en 1931 SEGIS, kiu liveras E-ajn novaĵojn al la
sveda gazetaro. T. Torbjar lerte organizis E-kursojn kaj fariĝis 1932
prez. de Sveda Instruista EF; li estas peranto de. Int. Ped. Revuo. Hällevik: H. Ysner; Helsingborg: s-ino Ebb Persson nask.
Andersson, fidela lernantino de Backman, G. Henriksson, agema pri radio kaj
turismo; Harnosand:
gimnastikdirektoro E. Blomberg; Höganas:
Albin Johansson; Höör: Nils Olsson; Insjön: Ivar E. Karlsson lerta prez.; Jämjöslätt - kursgvidanto E. Österlind;
Jönköping ĵurnalistoj Knut Jensie
kaj Ernst Juneby, veterano F. Skog; Katrineholm:
B. Ortengren; Kil: H Nordling; Kiruna: G. Otterfors kaj G. M. Bengtsson.
La laste nomita kun vervo kaj lerto gvidis la E-movadon en Lapplando, aranĝis la grandajn kursojn de la eksterlandaj
instruistoj Seppik kaj Ruus kaj entute estis la firma E-roko en Lapplando. Kristianstad: Nils Nordlund verkis
multajn E-lernolibrojn; Kristianehamn:
Hjärtstädt eldonis diversajn lernilojn. Landsbro:
Helmer Engstrand; Linkoping: f-ino
Anna Gyllsdorf; Lugarn: U. Hultin, A.
Malmkvist; Ludvika: F. Johansson
instruas; Lulea: pioniris J. A.
Brogren. En Lund: J. Ek kaj Olle
Olsson faris miraklojn. En Malmö: fidele
laboras Otto A. Nilsson kaj la pioniro Erik Andersson; Harry Nilsson gvidas
pri turismo. Munkedal: J. A.
Hansson. En Norrköping: lerte agadas
Josef Pihlström, Sven Ragnar, O. Göransson, P. Skarp kaj f-ino Eva Tibbling. Nyberget: Stellan Engholm konata E-verkisto
kaj lia edzino. En Rödeby instruisto
Fritiof Ahnfelt senlaca E pioniro de la provinco Blekinge. En Stockholm sin prezentis en la lastaj
tempoj multaj novaj prop-istoj, se ni nomas ekz. Bernhard Eriksson, H.
Nordkvist, Birger Gerdman, Sven Bohlin, Sam Owen Jansson, Sigv. Hâkansson,
Thedor Julin, H. Halldor, A Larson, Hjalmar Lindstedt, Bengt Skantz, E. Malmkvist,
N. Hedgren, Rudolf Pehrsson, Carl Ohlsson, s-ino Eva Julin kaj f-ino Alfhild
Svedmark, restas tamen multaj por nomi. Eksurbestro Carl Lindhagen faris
laŭdindan laboron en la Parlamento. Sundsvall:
C. W. Sjögren, Edvin Bjorkstrand kaj A. Hellbom. Svennevad: la instsuisto Linus Andren. Södertalje: Erik Grahn, Herman Leijon, instruistino Hanna
Eriksson. Sotvesborg: f-ino Ella
Nilson. Uddevalla. Einar Dahl. Uppsala: Frits Lindén, Gösta Norling,
Ernst Brink, Karl Söderberg kaj prof. de finno-ugraj lingvoj Björn Collinder, unu
el la plej lertaj lingvistoj nuntempaj, krome A. Palm. Visby: K. G. Andersson. Vingaker:
instruisto Hjalmar Kihlberg. Västervik:
Ernst Nordgren kaj proksime, en Ankarsrum H. Nanning. Vasteras: O. Dahrne. Ystad:
Harald Skog (kiu verkis prop.-aĵon, i. a la unuan broŝuron kontraŭ
Ido), Algot Jönsson. Örebro:
f-ino Ruth Hallgen, Bernhard Lavén, Olle Persson, Sigurd Ekendahl kaj Erik Karlén.
Krom la nomita ĉie tra la tuta lando multaj, multal aliaj.
Dum 5 lernjaroj, 1922-27, E estis studobjekto
en la 5-a klaso de la „Beskowa lernejo“, mezlernejo kaj liceo en Stokholmo,
posedata de kompanio kun ŝtata subvencio, Rektoro Sam Jansson instruis,
finante ĉiun lernjaron per speciala ekzameno. Inter la lernantoj sin
trovis princo Carl, hereda princo de Svedujo, duko de Östergötland. Nova
lerneja leĝo malfaciligis daŭron de tiu E-instruado.
„Hermods Korrespondens-Institut“ en Malmö
konstante instruas E-n per 14. kajera kurso, tre anoncata tra la lando.
Post propono farita de E. Malmgren la
Stokholma lerneja inspektoro Karl Nordlund laŭ rekomendo de la
instrukomitato de lerneja direkcio permesis E-instruadon en Stokholma lernejo,
Malarhojden, dum la lernjaroj 1928-29 kaj 1930-31. En tiu lernejo okazis la
unuaj devigaj Ekursoj en Svedlando. La kursoj okazis en la 8-a klaso (15 jaraj
infanoj) kaj anstataŭigis la instruadon pri la angla aŭ germana
lingvoj. Okazis 4-hora instruado semajne dum 39 semajnoj. Ambaŭ kursoj
finiĝis per t. n. lerneja vojaĝo al Estonujo, kie la lernantoj ĝuis
la restadon en la kadro de E-parolantaj estonaj geknaboj.
Nedeviga E-instruado okazis en multaj
aliaj lernejoj kaŭze de la granda intereso de la sveda instruistaro.
Laŭ farita statistiko en la dekjara periodo 1922-1932 lernis E-n ĉ. 2.000
geinstruistoj svedaj. Tiu evidente granda intereso por Esperanto multe dependas
de la svedaj instr. gazetoj, speciale de „Folkskolärarnas Tidning“ (La gazeto
de la popolinstruistoj) kaj de „Lärarinneförbundet“ (Unuiĝo de
instruistinoj), kies redaktoroj s-ro John Forsefl kaj f-ino Gerda Nystedt tre
simpatie rilatis al E. Same la parlamentano Ruben Wagnsson, kiu estas redaktoro
de „Svensk Läraretidning“ (Sveda instr. gazeto).
Komencinte de la aŭtuno 1930 la „ABF“
disponigas al SEI en la Radio-programo tutsveda duonhoron en unu
dimanĉomateno de ĉiu monato.
Rimarkinda afero estas Radio-diskuto
pri la „mondlingva problemo“, kiun aranĝis radio-servo de Svedujo 30. 3
1933. ne sole E, sed ankaŭ Ido, Occidental, Novial kaj Anglic estis
reprezentata samnivele per prelegoj kaj diskutaj paroloj, kio donis al la
nescianta publiko konfuzan imagon de la situacio. Krom tio s-ro Zachrisson, prof.
de angla lingvo ĉe la Univ. de Upsala, aŭtoro de „Anglic“ (ortografia
sistemo de la angla lingvo), uzis la okazon por skandali E-n, kiu, laŭ li,
ne estas parolebla kaj estas tre danĝera afero. Por E parolis la lerta
lingvisto d-ro Björn Collinder, prof. de finno-ugraj lingvoj ĉe la Univ.
de Upsala, kaj ankaŭ fil. mag. K. Söderberg kaj rektoro Sam Jansson. La
afero tamen utilis por veki intereson en la granda publiko tra la lando.
Post tiu radio-diskuto (iniciatita
malgraŭ rifuzo de la E-istoj) la Stokholma grupo per sia energia vicprez
T. Julin aranĝis en la centro de la ĉefurbo ekspozicion por montri al
la publiko, ke E estas lingvo preta, uzata kaj utila; i a. la kronprinco de
Svedujo vizitis kaj interese rigardis la ekspozicion.
P. NYLÉN kaj E. MALMGREN.
Laborista
movado. La komenco datas de 1905, kiam fondiĝis anarkiista E-klubo
(certe la unua pure lab. EK en la mondo). En 1907 estis loĝio de la
abstinenca ordeno Verdandi (socialisttendenca), kies pritrakto okazis en E.
En 1912 fondiĝis iniciate de red. John Johansson lab. klubo de
Stokholmo, kiu tre vigle laboris en la unuaj jaroj, sed dum la milito iom post
iom malvigliĝis kaj fine en 1919 mortis. En 1921 estis fondata laŭ
iniciato de red. Einar Adamson Sveda Laborista E-Asocio - SLEA - (svede:
Svenska Arbetar-Esperanto-Förbundet). Sidejo: Götenburgo. Komence la asocio havis
nur 20 anojn, sed per la gazeto: „Svenska Arbetar E-isten“ ĝi baldaŭ havis
pli multajn anojn kaj post dujara laboro la asocio kalkulis 200 anojn, atingis
fine de 1928 1,100 anojn. Laŭ decido de la asocia kongreso en Stokholmo
1931 la asocio translokigis en la svedan ĉefurbon, kie ĝi ankoraŭ
havas sian sidon. Prez.: unue Adamson, de 1931 parlamentano Ernst Eriksson.
Per la translokiĝo estiĝis pli favoraj laborcirkonstancoj por la
asocio. Trovante sin en la centro de la lab. movado de S., ĝi havas pli grandajn eblojn agiti inter la
sveda laboristaro, ol ĝi havis pli frue. Dum la lastaj tri jaroj de gotenburga
tempo la anaro malkreskis, sed de la lokiĝo en la ĉefurbon la
asocio denove kreskis kaj 1 marto 1933 ĝi havis pli ol 1,400 anojn
enregistritajn en sepdeko da lokoj kaj sesdeko da kluboj. Eldonkvanto de la
gazeto, kies redaktoro de 1931 estas John Johansson, atingas la nombron da
2,500. La asocio eldonas ĉiusomere specialan varbgazeton svedlingvan,
nomatan „Sommar“ por propagando en lab. rondoj. - Ĉar la asocio speciale
laboras inter laboristaj rondoj, ĝi turnas sin al la faksindikatoj kun
peto pri morala kaj mona helpo. Laŭ la statuto tiaj organizoj ankaŭ
povas esti subtenantaj anoj kaj la nombro da aliĝintoj la tiu kondiĉo
estis ĉe la jarfino 1932 96 faksindikatoj, abstinencaj loĝioj ktp.,
kiuj pagas pojare minimume po 5 sv. kr. - kelkaj 10 ĝis 50 kr - La asocio
posedas propran eldonejon, kiu aperigis verkojn en E kaj sveda lingvoj. - Kune kun
SEF kaj Sveda Instr. E-Asocio SLEA fondis Svenska E-Institutet (SEI), kies
tasko estas instigi kaj kontroli la scion en kaj pri E, donante pri tio
diplomojn post ekzameno, fari statistikon pri la movado ktp.En 1928 la sveda lab.
socialdemokrata partio ĉe sia kongreso pere de anoj en SLEA faris
favorrezolucion por E, kiu kiel senperan efikon ekhavis la enkondukon de E-aj
kolonoj en la socialista gazetaro kaj ankaŭ igis la partian estraron doni
monan subvencion al delegitoj ĉe kongresoj de SAT.
Kun „ABF“ (Arbetarnes Bildnings-Förbund
- Kleriga asocio de laboristoj) SLEA intime kunlaboras kaj dum la vintra
sezono 1931-32 la nombro de ties studrondoj de E estis 432; E estis la duaranga
temo de ĉiuj ABF-studrondoj, kaj la nombre konstante kreskas. J. J-n.
Sveda Instruista E-Federacio, fondita 9. VIII. 1918 en Gotenburgo de G. H. Backman
kaj N. Nordlund, atingis en 1933 la nombron de 300 anoj. Agemaj en ĝi estis
la jenaj personoj: Sam Jansson, E. Malmgren, Algot Blid, Linus Andren, F.
Ahnfetdt, G. Ahlstrand, G. Otterfors, E. Dahl, O. Svantesson, instruistino Elsa
Ozarowsky, k. a. La estraro en 1933: prez. Thorsten Torbjar, sekr O.
Rimberth, kas. O. Svantesson. Ĝi aranĝis laŭ iniciato de E.
Malmgren en 1929, 1930 kaj 1931 ŝtate subvenciitajn kursojn por instruistoj
(la parlamento asignis po 2 900 kr. jare), 1932 kaj 1933 sen tia ŝtata
monsubteno.
Esperanta
Turista Komisiono, fondita de E. Malmgren en 1929 aranĝis
turistvojaĝojn per E al la Baltaj landoj, eldonis gvidlibrojn ktp. Ekde
1932 ETK funkcias kiel estraro de E-a Turista Asocio, kiu komence de 1933 havis
reprezentantojn en 50 svedaj lokoj. Estraro estas E. Malmgren, Hj. Lindstedt,
G. Gustavsson. ETK aranĝis ĉiujare ekde 1929 turistvojaĝojn
inter Stockholm kaj Tallinn (ĉefurbo de Estonujo). La vojaĝoj.
okazis ĉiusemajne dum junio kaj julio. Partoprenis meznombre 20 personoj.
En 1930 la direkcio de la Stockholma Ekspozicio transdonis al ETK la por-ekspozician
propagandon en Estonujo kaj Latvujo. La rezulto estis neatendite bona,
speciale rilate al Estonujo. Preskaŭ 1.000 estonoj - kaj el ili la plej
granda parto vojaĝis en la grupvojaĝoj de ETK. - vizitis la ekspozicion
kaj la ekspozicia direkcio poste letere esprimis specialan dankon pro faritaj
servoj N. kaj M.
Sveda
E-a Gazetara Informo-Servo (Segis). Iniciatita en 1931 de Oskar
Svantesson, Göteborg. Ĝi celas provizi kiom eble plej multajn svedajn
gazetojn per artikoletoj pri E kaj ĝiaj progresoj, redakti E-kolonojn en
gazetoj kaj fari statistikon pri artikoloj en la sveda gazetaro pri E. En pluraj
lokoj tra la lando ĝi havas lokajn kunlaborantojn. Oficejaj kunlaborantoj
estas Thorsten Torbjar, f-ino Stina Blomqvist kaj Bertil Magnelson. Plej
grandaj ekonomiaj subtenantoj estas SEF, Sveda Instr. EF kaj Thorsten Torbjar.
Adreso: Karl Johansgatan 61, Göteborg.
Eldona Societo-Esperanto eklaboris
aktive sub la gvido de H. Halldor en 1925. De tiam ĝi eldonis 7
lernolibrojn, 7 lego kaj ekzerclibrojn kaj 11 literaturajn verkojn, inter ili:
Per Balono al la Norda Poluso, Gösta Berling kaj Sveda Antologio. La valoro de
tiuj verkoj estas en ora valuto kalkulata 66,- svfr. El ĝiaj eldonaĵoj
kelkaj gramatikoj atingis kelkdekmilon. ESE estas ankaŭ unu el la plej
granda vendistoj de fremdaj eldonaĵoj.
Sveŝnikov
N., ruso, dir. de gimn. en Vjatka. Estis la unua rusa E-isto (laŭ atesto
de K Ostanieviĉ), kiu skribis leteron en E al Z.
Svislando.
(Schweiz, Suisse, Svizzera), politike nomata Svisa Konfederacio, t. e.
Schweizerische Eidgenossenschaft, Conféderation Suisse, Confederazione
Svizzera.
Ĝeneralaj
informoj. Amplekso: 41,295 kv. km. Loĝantaro: 4 milionoj, el kiuj 3,6
milionoj da svisoj kaj 400,000 fremduloj. Parolataj lingvoj: germana 2,85,
franca 0,84, itala 0,24, romanĉa 0,043, aliaj 0.027 milionoj. Ŝtata
organizo: federacia ŝtato de 22 interne memstaraj landoj (kantonoj).
Sendependeco rekonita en la Westfala paco 1648, daŭra neŭtraleco
1815, transformo en federacian ŝtaton en 1848. Konstitucio de 1874 (kun
multaj ŝanĝoj sinsekvaj) Reprezento: Federacia kunveno (Bundesversammlung,
Assemblee fedérale) kun du ĉambroj: Nacia konsilantaro kaj Konsilantaro de
la ŝtatoj. Supera aŭtoritato: Federacia konsilantaro, konsistanta el
sep anoj. Tiuj sep konsilantoj plenumas la oficon de ministroj. Ĉiujare
estas elektata el ili la prezidanto de la konfederacio. Popoliniciato: Nur por
ŝanĝi la konstitucion kaj por nelimigitaj aŭ pli longdaŭraj
ol 15 jaroj ŝtatkontraktoj. Nombro de iniciantoj: 50.000. Popola decido (referendumo):
Laŭ iniciato de 30. civitanoj.
La kvarlingveco (kio ne signifas, ke
ĉiu sviso parolas tiujn lingvojn) kaj la geografia situacio meze de
Eŭropo okcidenta igas S-n lando de trapasado de homoj kaj varoj. Bilde
prezentita kiel turniĝanta plato de Eŭropo. La strukturo de la lando,
altaj montoj, malvastaj valoj kreis homtipon tute apartan. Tio esprimiĝas
jam en la ĉefa lingvo, la germana, parolata eĉ inter la kleraj homoj
nur en la konata dialekto supergermana, la Schwytzerdütsch, kun nombro de
interesaj malnovaj vortoj, ne plu uzataj en la altgermana. Tradiciema,
liberecema, iafoje obstina, miksita kun sobre praktika sento, jen proksimume
svisaj trajtoj. Influita multe de la franclingva (romanda) parto, tiu ĉi
mozaiko kompletiĝas per kritikemo kaj forte esprimita individualismo. Tiu
ĉi lasta kvalito manifestiĝas en ĵaluza defendo de rajtoj, ĉu
de propra landeto (kantono) ĉu de individua rajto civitana. Tion mokemuloj
nomas kelkfoje „kantona spirito“ (Kantönlisgeist).
E en Svislando. Unua provo ekplanti E-n
en la ŝtonan teron de S. estas parolado de A. P. Dubois, dir. de Komerca
Lernejo en Le Locle, 1898 (frato de la fondinto de l' plej malnova E-grupo
svisa, „La Stelo“ en Genève, H. Dubois. Laŭ la presitaj dokumentoj
estis broŝuro germanlingva, eldonita de Th. Hopt (represo el svisgermana
gazeto en Thun), kiun oni povus nomi la ekmarŝo de la movado. Jaro 1903.
Tiam jam aperis multobligita periodaĵo „Svisa Espero“, kiu informas pri
la Svisa E-Societo fondita en 1902. SES estas laŭ aĝo la dua nacia
societo E-ista post la franca, la unua, fondita en 1898.
Pioniroj.
La speciala karaktero de la lando ne allasis fondon de granda movado. Skeptikaj
en iu grado, la svisoj ne tre facile aliĝas al modernaj movadoj kaj estas
fakte nur en la kelkaj gravaj urboj, kie ekfloris tio, kion nomi esperantista
vivo ni kutimas.
Gravan moralan subtenon ricevis la ideo
int. lingvo kaj de E per la apogo de eminenta filozofo Ernest Naville (ĝenevano),
membro de la „Intnstitut de France“. Estis li, kiu en „Bibliothèque
Universelle“ (1900) verkis artikolon tre favoran pri E, kiun poste prezentis
generalo Sébert, al la Akademio de Sciencoj. Naville je pluraj okazoj montris
sian favoron al E kaj precipe kuraĝigis pioniron de nia movado Edmon Privat
gimnaziano fervorplena.
Nomoj, kiuj distingiĝis en la movado,
estas du nedisigeble ligitaj: Edmond Privat kaj Hector Hodler. En la unua
tempo de E en S., ni vidas aperi nomojn de E. Failletaz (unua prez. de SES), de
profesoro Hug (Fribourg), de Th. Renard (Genève), en kies domo loĝis
D-ro Z, de S. Feierabend (Bern). Nomo preskaŭ forgesita estas tiu de Jean
Borel (Vaumarcus), kiu estas la fondinto la E-eldonejo en Berlino (Moller &
Borel) nuna firmo Ellersiek. Jean Borel verkis la plej uzitan germanan
gramatikon („Vollstandiges buch“). Aliaj pioniroj estas: René de Saussure (Genève),
Jakob Schmid (Bern), Ed. Stettler (Bern), la fratoj Stroele, (el kiuj Georges
Stroele estas la talenta recenzisto de „Esperanto“). En laboristaj rondoj kaj ĉefe
en Zürich la nomo de Karl Jost restas kiel pioniro kaj kiel plej energia
kontraŭulo de Ido. Inter instruistoj en germanlingva parto de S. estas Heinrich
Fridor (Zürich).
Periodaĵoj.
De 1902 aperas „Svisa Espero“ kun kelkfoja interrompo. Plej ofte posedaĵo -
kaj sekve riskaĵo - privata, ĝi konis „luksan tempon“, kiam René de
Saussure eldonis ĝin. Sur kreta papero kun koloraj bildoj, arte aranĝita
laŭ la gusto de la tiama tempo, tiu ĉi periodaĵo konkludigus
falsan situacion. Estis la tempo de oferemo - granda. Oni kredis, ke
sufiĉas ioma puŝo kaj la venko estas proksima. Inter tiuj, kiuj
oferis multan monon por la gazeto, ni citu Karl Jost, kiu dum jaroj eldonis
ĝin kun multa monperdo. - Sed en S. aperis alia periodaĵo, kiu en sia
speco estas pruvo por ekzistebleco kaj ĝia malo, de speciala revuo. Estis
la „Scienca Revuo“, lerte redaktita kaj pagita de René de Saussure. Dum sep
jaroj aperis tiu ĉi revuo por fine iri en la manojn de firmo Hachette. Kaj
ĉesis aperi en 1914 - „Esperanto“, la organo de UEA estas ankaŭ
svisa produktaĵo - se ne laŭ preseja vidpunkto - almenaŭ
laŭ deveno. Fondita de Paul Berthelot, Hertor Hodler akiris ĝin en
1905 kaj faris ĝin la centra organo de la praktikuloj. Ĝi estas unika
periodaĵo jam pro sia migrado: presita komence en Francujo, poste en
Svislando, poste en Ĉeĥoslovakujo, en Germanujo, en Belgujo, kaj fine
denove en Francujo, kio ravigas la proverbon. „Oni revenas ĉiam je sia
unua amo.“
Presaĵoj
svisaj. La fakto, ke S. estas lingve ano de la najbaraj landoj, ne kuraĝigis
la eldonistojn. Kaj sekve ne estas multaj verkoj, kiuj aperis en la lando mem.
Aperis lernolibroj de svisaj aŭtoroj kaj en S.: Hopf („Anfangsründe“),
Jost („Lehrbuch“), Perlet („Lehrbuch“), Schmid („Briefe“), Privat („Manuel“).
Inter svisaj verkistoj E-aj Privat estas la plej konata, („Tra l' silento“, „Karlo“,
„Kursa Legolibro“, „Ginevra“, „Esprimo de sentoj“, „Historio de E“, „La Vivo
de Z“ k a.). Se ne aperis multaj verkoj kaj rimarkindaj, tamen S. havas la
honoron esti la centro por la praktika agado, el kiu fluis la ĉefa
dokumento de la movado: la „Jarlibro de la E-Movado“, kiu evoluiĝis de
simpla libreto de 24 paĝoj al dika volumo kelkcentpaĝa. Unika estas
ŝlosilo de E en la 4-a, kutime forgesata lingvo de S., latinida idiomo kun
etruskaj restaĵoj, parolata en Grizono.
Universala
Esperanto-Asocio. S., por multaj ne-svisoj idealo de intergenta kunvivado
harmonia, estas denature destinita doni hejmon al la centro de la E-Movado.
Tion d-ro Z mem jam antaŭvidis kaj la faktoj pravigis lin. - Fondita
laŭ ideoj de ne-svisoj, UEA montras tiom da tiaj trajtoj svisaj, ke oni ne
povus ja paroli pri ĝi, ne pensante al la lando de la sidloko.
Estas feliĉa kuniĝo de multaj faktoroj, kiuj igis la urbon Ĝenevo
centro de la movado, kiel ĝi fariĝis centro de aliaj tre gravaj movadoj
internaciaj ka fine sidejo de interŝtataj organizaĵoj, Ligo de
Nacioj, Int. Labora Oficejo. (Pri UEA v. apartan artikolon).
E-istoj
en Svislando. La jam aluditaj ecoj de S kaj la centrigo de la movado,
kaŭzis, ke en S. vivas daŭre aŭ por certa tempo, alilandaj
E-istoj. Multaj samideanoj alilandaj studis en S. kaj iuj konatiĝis kun E
dum studado tie ĉi. La centrigo de la movado alvenigis konatajn E-istojn,
kiuj por certa tempo aŭ daŭre restas tie ĉi, inter ili Renaud
Richez, Andreo Cseh, Petro Stojan, Robert Kreuz k. a.
Kongresoj.
En S. okazis tri UK-j: la 2-a en Genève, 1906, la 9-a en Bern, 1913, la
lasta antaŭmilita kongreso, la 17-a en Genève, 1925. Prezidis la duan
kongreson pastro Schneeberger kaj estas fiksita dum ĝi la kreo de la
Konstanta Kongresa Komitato. Oni fondis sub la impulso de generalo Sébert la
Sciencan Asocion E-istan, kiu konis poste tre belan, evoluon. La naŭan
kongreson prezidis konata pioniro Jakob Schmid. Ĝi estis la fino de la
bataloj pri reformoj, esprimita per deklaro de fido al la Lingva Komitato.
Fine la 17-an kongreson en Genève, prezidis d-ro E. Privat. Inter la
serio de kongresoj la Ĝeneva estis la plej bela kaj plej harmonia. Dum
ĝi estas inaŭgurita la Somera Universitato, ideo de Privat.
Fremdaj
E-istoj. S., turisma kaj restada teritorio altiris ankaŭ fremdajn
E-istojn, ĉu por studi, ĉu por ripozi kaj restadi pli longe. Aro inter
tiuj samideanoj okupas hodiaŭ gravajn postenojn en siaj landoj kaj
ĝojige estas konstati, ke ĉiuj memoras kun plezuro la tempon
pasigitan en S.: Devjatnin, Evstifeieff, d-ro Ostrowski el Yalta, f-ino
Sarapova el Kostroma, s-ino Umanski el Odessa, fidela anino de La Stelo en Genève,
d-ro Schacht (Ĉernauti), I. H. Krestanoff, Pirdop, infanoj de d-ro
Zamenhof, d-ro Emiljan Loth, Pabjanice kaj multaj aliaj.
Skismo.
La jena priskribo ne estus kompleta, ne menciante ion pri la skismo
kaŭzita en 1907 per la apero de Ido. En S. ĝi kalkulis aron da
fervoraj, por ne diri fanatikaj defendantoj. Inter la kondukantoj ni citu pastron
Schneeberger, parlamenta stenografo, eks-prezidinto de la Svisa E-Societo, la
komerciston Anton Waltisbühl en Zürich, fine la idistan pratotipon Albert Nötzli
en Zürich. Aliaj konataj personoj, malpli inter la E-istoj sed en publika vivo
estis la fratoj Wenk en Basel, el kiuj unu revenis al E per solena deklaro
okaze de la naŭa kongreso en Bern. La diskutoj kaj disputoj kun la
idistoj fariĝis plej akraj en Zürich kaj ĉefe inter du personoj:
Notzli kaj Karl Jost. Rerigardante, oni povas diri, ke la forblovon de la
idisma danĝero oni dankas en germana S. al la persista, obstina kaj
preskaŭ fanatika laboro de Karl Jost. Hodiaŭ la idisma movado iam
konsiderinda pro la nomo de kelkaj favorantoj kaj timinda pro la batalforto de
aliaj, estas komplete disblovita. GEORG AGRICOLA.
Sygnarski
Mieczyslaw, polo, instr. Nask. 30 nov. 1889. Unu el la plej fervoraj prop-istoj
de E inter instruistoj kaj en lernejoj. 117 prelegoj ekde 1920. Gvidas
kursojn; de 1931 pli ol 800 lernantoj. Verkis lernolibron por gimnazianoj, de
la ministerio aprobitan, trad. romanon „Kiu kulpas“ de Reytan.
Szentmáriay
(sentmárjai) Dezsö, hungaro, ĉefapelacia juĝisto. Mortis en? Prez. de
HES, 1908-11. Tre multon klopodis ĉe oficialaj faktoroj por E.
Szilágyi
(siládji) Ferenc, (ps. Silabo, Silag, Sife, Fersil, F. S), hungaro, d-ro
jura, redaktoro, E-instruisto. Nask. 1 febr. 1895 en Budapest. Estis oficisto,
longtempe senlabora. Estis ĉefsekr. de la Lit. Societo „Vajda Janos“.
Kuulaboranto de diversaj hungaraj gazetoj. E-isto de 1924. (1. H. Heroldo,
l930, n-ro 5.) Komence li agadis en la oficista grupo de HESL de 1929 en HES
altnivelaj lit. vesperoj kaj konstanta kursgvidado.). En 1932 li komencis
instrui laŭ la memverkita lumbildmetodo (v.) kaj de la sama tempo gvidas
sukcesajn kursojn en Svedlando; dum unu jaro 20 kursoj kun ĉ. 500
kursanoj, kaj 32 prelegoj plejparte pri Hungarujo. Kunlaboraĵoj en „H.
Heroldo“, „HDE“, „Litova E-Revuo“, „Pola E-isto“, „Sveda E-Gazeto“ kaj „L. M.“,
kies red. li estas. Verkoj: „Poemaro el Hungarlando“ (poemtradukaĵoj),
1929; „Pentroarto en la Malnova Hungarujo“, traduko de riĉe ilustrita verko
de Genthon, 1932; „Trans la Fabeloceano“, originalaj noveloj kaj poemoj, 1932;
sprita lernolibro, 1932; kunlaboro al „Hungara Antologio“, 1933. Kunlaboris
ankaŭ al la „Sveda Antologio“; lia novmetoda gramatiko aperis en 1935. Ĉefkunlaboranto
de la Enciklopedio.
Szilágyi
Jenö, hungaro, d-ro advokato. Nask. 27 sept. 1877 en Temesvár (nun
Timiŝoara en Rum.). E-isto de 1908. Ĉefsekr. de HES de 1933, jura
konsilanto de diversaj ES-j.Ankaŭ lia edzino agas aktive por E.
Szmurlo
(ŝmurlo), Vladimír von, ruso, relvojinĝeniero. Nask. 15 jul. 1865 en Ĉeljabinsk
(Siberio), mortis 27 febr. 1931 en Riga. Studis en Peterburgo. Post rusa revolucio
loĝis 1905-1908 en Stuttgart, de 1908 en Riga. Volapükisto, tre frue
aliĝis al E. Iniciatis la unuan literaturan E-konkurson en Peterburgo,
1896. Eld. Bibliotekon de L. I. E 1895, Jarlibron E-istan, 1897, E-an
Universalbibliotekon, 1910-1914, kolekton de E-originalaĵoj „Verda Radio“,
1911. Fondis 1910 kaj prez. ES „Riga Stelo“ UEA-del. en Riga, 1910-15. Kunlaboris
en „La E-isto“, „Int. Scienca Revuo“, „L. I.“, „Scienca Gazet“, red. kaj eld.
revuon „Riga Stelo“, 1910-1911. Verkis ANA - Alfabeta Nomaro-Adresaro - (unua
provo de E-enciklopedio), 1916. Kompilis Komplementan rus-E-an vortaron,
1916. Dum siaj lastaj jaroj precipe interesiĝis pri ĉiuj sistemoj de
L. I.