Preambel
Nus ans muantain sin in punct critic da l'istorgia da la terra, nua ch'il carstgaun
sto eleger la via en l'avegnir. Perquai ch'il mund è collià adina
pli stretg e daventa ecologicamain adina pli fragil, porscha il futur a
medem temp gronds privels e grondas schanzas. Sche nus vulain vegnir vinavant,
stuain nus renconuscher, che nus furmain malgrà la grondiusa multifariadad
da las culturas e las furmas da viver ina suletta famiglia umana, ina cuminanza
globala cun in destin communabel. Nus stuain tegnair ensemen per stgaffir
ina societad mundiala persistenta che sa basa al respect envers la natira,
ils dretgs umans generals, la giustia economica e la cultura da la pasch.
Per arrivar a questa finamira èsi indispensabel ch'ils pievels da
questa terra surpiglianr responsabldad in per l'auter, per ina pli gronda
cuminanza da tutta vita e per las generaziuns vegnentas.
La terra, nossa patria
L'umanitad è ina part d'in univers che sa sviluppa d'in cuntin. Nossa
patria «terra» porscha spazi da viver per ina cuminanza da creatiras
singulara e multifara. D'ina vart pericliteschan e provocheschan las forzas
da la natira a moda intscherta noss viver, a medem temp ans porscha la terra
las premissas essenzialas per il svilup da la vita. Las forzas da reconvalescenza
da la cuminanza da tutta vita e la bainstanza da l'umanitad dependan dal fatg,
sche nus essan buns da mantegnair ina sauna biosfera cun tut ses sistems ecologics,
la ritgezza da las spezias da fauna e flora, terrens fritgaivels, auas ed aria
schubra. L'ambient global cun sias resursas restrenschidas è dependent
dal quità da tut ils pievels. Igl è nossa sontga obligaziun da
proteger la vitalitad, multifariadad e bellezza da la terra.
La situaziun globala
Ils musters predominants da producziun e consum chaschunan la devastaziun da
l'ambient, l'explotaziun da las resursas ed ina muria massiva da las spezias.
Els fan ir a la malura nossa cuminanza. Ils retgavs dal svilup economic na
vegnan betg repartids gistamain ed il foss tranter ritg e pover vegn adina
pli grond. Malgiustia, povradad, ignoranza e conflicts violents èn derasads
lunsch enturn e chaschunan grondas suffrientschas. In immens creschament da
la populaziun senza cunfins ha surchargià ils sistems ecologics e socials.
La basa fundamentala d'ina segirtad globala è smanatschada. Quai èn
svilups privlus, ma els n'èn betg inevitabels.
Las provocaziuns
Nus avain la letga: u che nus furmain in partenadi global per avair quità in
per l'auter e per la terra, u che nus sezs ristgain dad ir a la malura ensemen
cun tutta varietad da la vita. Igl è necessari da midar fundamentalmain
noss pensar, nossas valurs, instituziuns e la moda da viver. Nus stuain esser
conscients: sche noss basegns fundamentals èn cuntentads, alura munta
l'esser uman en emprima lingia «esser dapli» e betg «avair
dapli». Nus disponin da la savida e da la tecnica per proveder tuts e
da reducir intervenziuns donnegiantas per l'ambient. La furmaziun d'ina societad
civila mundiala stgaffescha novas pussaivladads per construir in nov urden
mundial democratic ed uman. Nossas provocaziuns ecologicas, socialas e spiritualas èn
entretschadas fermamain e be ensemen pudain nus sviluppar soluziuns cumplessivas.
Responsabladad mundiala
Per ademplir quests giavischs stuain nus ans decider da viver en responsabladad
mundiala e d'ans identifitgar cun l'entira cuminanza mundiala en medema moda
sco cun nossas cuminanzas al lieu. Nus essan il medem mument vischinas e vischins
da diversas naziuns e d'in sulet mund che cumprenda chaussas localas e globalas.
Mintg'uman è responsabel per ina bainstanza actuala e futura da la famiglia
umana e per la vita sin terra. Il spiert da solidaritad umana e la chapientscha
per tutta vita vegn rinforzada, sche nus vivain en respect davant il misteri
da l'esser, en engraziaivladad per il regal da la vita ed en modestadad a reguard
il plaz da l'uman en la natira.
Per il fundament etic da la cuminanza mundiala vegninta duvrain nus urgentamain
ina visiun communabla da las valurs fundamentalas. Perquai formulain nus en
cumplaina speranza ils suandonts princips per in stil da viver persistent.
I sa tracta da directivas per il cumportament da mintgin, d'organisaziuns,
d'interpresas, da regenzas e d'instituziuns surnaziunalas. |