KAPLAN (Panthera tigris) Linnaeus, 17585 Genel özellikleri: |
|
|
|
Kaplanlar çok iri, kediler olmalarının yanında,
zarif hareketleri, gösterişli duruşu, heybeti ve renkleri onun en güzel
hayvanlardan biri sayılmasına yol açar. Aslanlara benzerler ve onlarla
çiftleşebilirler.Kükreyen kedigiller olmalarına rağmen kükremeleri aslan
gibi gür değildir.Sibirya alttürü aslan dahil diğer kedilerden daha
iridir.İri bir erkeğin boyu 90 santimi kuyruk olmak üzere 3 metreye
yakındır.Yerden omuz yüksekliği 90 santim kadar olur.Ağırlığı 180-200
kilodur.Dişinin boyu 30 santim kadar daha kısa ağırlığı da yaklaşık 45 kg.
daha azdır Alttürlere göre değişmekle birlikte post renkleri, parlak sarımsı kahverengiden koyu pas rengine kadar değişiklik gösterir. Sibirya’nın karla kaplı ormanlarında ayrı popülasyon halinde beyaz (albino) kaplanlarda da vardır.Nadirde olsa özellikle Sibirya ve Bengal alttürlerinde altın kaplan olarak adlandırılan sarı renkli bireylerde bulunabilmektedir.Postlarının üstü, enine siyah çizgilerle kaplıdır.Bu sayede, ormanlık ve çayırlık arazide çok iyi saklanabilirler.Sibirya ve Mançurya gibi soğuk bölgelerde yaşayan kaplanların tüyleri kaba ve uzundur.Daha sıcak iklimlerde tüyler sıklaşıp kısalır.Kaplanın yüzündeki tüyler postundan daha uzundur.Bu tüyler ergin erkeklerde yakaya benzer kısım oluşturur.Yüzünde de beyaz lekeler vardır. Karnı beyazdır. |
Tırnakları çengel gibi olup Fazla sıcağa dayanamaz.Günün sıcak saatlerinde uzun otların arasında, mağaralarda, harabelerde hatta bataklıklarda veya sığ sularda yatar. | ||
|
Çok iyi yüzücüdürler.Diğer
kedilerin aksine iyi tırmanıcı değildirler. Ağaca ender olarak çıkarlar.Ama bir kaplanın bir insanı ağaçtan düşürmek için 5,40 metre yüksekliğe sıçradığı görülmüştür. |
|
Genellikle tek olarak gece avlanmalarına rağmen
gündüzde avlanırlar.Günün serin saatlerinde avlanmayı tercih ederler.Avını
izlerken de en çok işitme duygusundan yararlanır. Avını ararken, en küçük
sese veya harekete karşı tetikte, yaklaşık 25-75 kilometrekarelik bir alanı
dolaşır.İnsan yapımı yol ve patikaları da kullanır.Avına rastladığında bitki
sap ve otlarını doğal kamuflaj olarak kullanır. Kurbanının yanına sessizce
süzülerek birkaç metre yaklaşır. Konumundan emin olduğunda yere yatıp,
kulaklarını dahi yassılaştırıp otların arasından avını izler. Avı,
saldırabileceği mesafeye geldiğinde süratle birkaç adım sıçrayarak üzerine
atlar.Yetenekli avcılar olmalarına rağmen ortalama 12 saldırıdan birinde
başarılı olurlar. Çok güçlü ve adaleli omuzları vardır. |
|
Arka ayakları öndekilerden biraz daha uzun olduğu için avlarının üstüne yay gibi rahatça atlayıp, keskin ve sivri ön pençeleri ile rahatça yakalayabilirler. Avlarını, çeneleri ile çok güçlü bir şekilde boğazlardan sıkıp, boynunu kırarak veya boğarak öldürürler. Öldürdükten sonra avlarını sürükleyerek gizli bir yere taşırlar.Arka kısmından başlayarak öne doğru yerler.Ergin kaplan 90 kg. ağırlığında ölü bir domuzu 700-800 m. sürükleyebilirler. |
Av mönüleri oldukça geniştir.Avlarının arasında kızılgeyik, bataklık geyiği, benekli geyik, yaban domuzu, gaur adı verilen ve 1 tonu bulan yaban sığırları, gergedan ve fil yavruları, yabani tavuklardan başka kirpi gibi küçük memelileri de avlar.Yiyecek bulamadıklarında kurbağa ve sürüngende yerler.Zaman zaman evcil hayvanlara saldırdığı da olur.Bütün kaplanlar leş de yerler. Ortalama günlük ihtiyaçları 9 kg.’dır ancak yetişkin kaplanlar bir defada tıka basa 18-27 kg. et yiyebilir ve birkaç gün avlanmazlar.Yaşam yılları yaklaşık 20 yıldır. |
Üreme: Dişi kaplan 3 yaşında erginleşir.Erkeklerse daha geç ergin hale gelir.Dişi kaplan 11 yıl içinde 2,5-3 yıl aralıklarla yavrular.Dişi, ancak kızıştığı zaman erkekle bir araya gelir.Çiftleşme mevsimi değişir. Malaya’da bu kasımdan marta kadardır. Mançurya’da ise aralık ayında çiftleşme olur. Erkek dişinin bıraktığı idrar kokusu ile dişinin çiftleşmeye hazır olup olmadığını anlar.Kükreme çağrıları ile yerini bulur.Ormanın en gizli yerlerinde 2-5 gün arası çiftleşme devam eder.Çiftleşmeden sonra erkek dişiden ayrılır ve yavruların bakımı ile ilgilenmez. Gebelik süreleri 105-115 gün sürer.Bir defada 2-6 yavru yaparsa da bir yada ikisi ancak erginleşir.Yavrular doğduklarında gözleri kapalı ve 1-1,5 kg ağırlığındadır. Renkleri ebeveynlerine benzer ve gözleri 14 gün sonra açılır. Altı haftalık olduktan sonra sütle beslenmez. |
||
Yedi aylık olduktan sonra avlanabilir duruma gelirlerse de 2 yıl kadar annelerinin yanında kalarak avlanma becerilerini geliştirirler. |
|
Alttürleri: Kaplanlar ‘panthera’ cinsine ait sekiz alttürde incelenir.Büyüklük ve renklerinde bazı farklılıklar vardır. Ortalama ölçüleri aşağıdaki tabloda verilmiştir. |
|
|
1.Panthera tigris tigris, Bengal (Hindistan)
kaplanı(Linnaeus, 1758): Hindistan, Bengaldeş, Çin, Butan ve Nepal’in çayırlık arazi ve ormanlarında bulunur.Diğer alttürlere göre daha yaygındır.Yetişkin erkek bireylerin ortalama boyları 3 mt, ağırlıkları 250 kilograma kadar ulaşabilir.Dişileri ise 270 cm. uzunluğunda 140 kg. ağırlığındadır.Tüyleri kısa ve parlak renklidir.Popülasyonun en fazla olduğu ülke Hindistan’dır.Doğada 3000 – 4000 birey arasında kaldığı tahmin edilmektedir.Nadiren de olsa beyaz (albino) bireylere rastlandığı olur. |
|
2.Panthera tigris corbetti, Hindiçini
kaplanı(Mazak, 1968): Tayland başta olmak üzere Kamboçya, Güneydoğu Çin, Laos, Myanmar, Vietnam, Malezya yarımadasının tropikal yağmur ormanlarında bulunur.Bengal kaplanından daha küçük koyu renkli, siyah çizgileri de daha ince ve kısadır.Erkek kaplanın ortalama uzunluğu 2.7 m. 180 kg. iken dişi 2.4 m. Ve 115 kg civarındadır.Bu alttürün doğadaki sayısı 1000-1800 arasında olduğu tahmin edilmektedir.Dünyadaki çeşitli hayvanat bahçelerinde 50-70 birey arasında bulunmaktadır. |
|
3.Panthera tigris amoyensis, Amoy (Güney Çin
kaplanı) kaplanı(Hilzheimer, 1905): Sadece Güney Çin’de bulunan bu alttür 1949’lı yıllarda Çin hükümeti tarafından sayıları 4000 civarında olduğu ve zararlı hayvan olarak bildirilmişti. Bu nedenle aşırı avlanma nedeni ile nesli tükenme noktasına gelmiştir.1987 ve 1990 yıllarında Çin bilim adamları tarafından yapılan araştırma raporlarında Güney Çin’in Guangdong, Hunan, ve Fujian dağlarında bir düzine kadar kaplan kalmış olabileceğini belirtilmiştir.Çinli uzmanlar doğadaki sayıları 20-30 birey kadar olabileceğini öne sürmektedir.Çin’deki hayvanat bahçelerinde de 50 birey civarında Amoy kaplanı bulunmaktadır. Erkek kaplan ortalama 2.5 m. 150 kg dişi ise 2.3 m. 110 kg ağırlığındadır. |
|
||
|
Kuzey doğu Çin ve doğu Rusya’nın karla kaplı ormanlarında, kuzey Kore’nin kuzey kesiminde ve Mançurya Lesser Hsingan dağlarında sayılarının 200’e kadar düştüğü sanılıyor. |
|
Sayıları hızla azalmaktadır.Dünyadaki çeşitli
hayvanat bahçelerinde 500-700 birey arasında olduğu tahmin
edilmektedir.Alttürlerin hatta diğer kedilerin içinde en iri ve heybetli
olanıdır.Yetişkin bir erkek kaplanın uzunluğu 4 metreye, maksimum ağırlığı
360 kilograma ulaşabilir.Erkek Sibirya kaplanı 700 kilometrekare, dişi ise
300 kilometre karelik bir alanda dolaşabilir.Karnında ve yüzünde beyaz
lekeler vardır. Tüyleri kışın uzun yazın kısadır. Bengal kaplanından daha
açık olan çizgilerinin sayısı da daha azdır.Beyaz renkli (albino) kaplanlar
ayrı popülasyon olarak Sibirya ormanlarında bulunur. |
|
5.Panthera tigris sumatrae, Sumatra kaplanı(Pocock,
1929): Endonezya’nın tropikal Sumatra adasınnın güneybatısında ve kuzeyinde bulunan beş koruma alanında 400-500 birey bulunmaktadır. Hayvanat bahçelerinde de yaklaşık 250 birey bulunmaktadır.Yaşayan alttürler arasında en küçük yapıda, postu ve çizgileri daha koyu renkli olanıdır. |
|
6.Panthera tigris virgata, Hazar (Turan) kaplanı(Matschie,1897):
Türkiye’de bulunan alttürdür.En batıda Türkiye olmak üzere Hazar denizi etrafında, Kafkasya’da İran, Türkmenistan, Afganistan’ın kuzey kesimlerinde yaşardı.Bengal kaplanından daha küçüktür.Tüyleri sık, çizgileri soluktur.Gövde ve boyun altı beyaz ve daha sarkıktır.Bu alttüre ait son kayıt Türkiye’de 1970 yılında Hakkari, Uludere’de öldürülmüş kaplanın olduğu biliniyor.Ancak Güneydoğuda yapılan araştırmalarda, köylüler dağıtılan resimlere bakarak kaplan gördüklerini iddia etmektedirler.Bu nedenle daha geniş çaplı araştırmaya gerek vardır.Belki de gözden uzak bölgelerde hala son birkaç birey kalmış olabilir . |
|
|
Sağdaki haritada Hazar kaplanının dağılımı
gösterilmiştir.Ancak günümüzde artık rastlanmamaktadır. Soldaki resim
Kafkaslardan Berlin hayvanat bahçesine getirilen kaplanın 1899 yılında
çekilen bir resmi. |
|
7.Panthera tigris sondaica, Java kaplanı(Temminck, 1844):
Renkleri Sumatra kaplanına benzeyen ve Endonezya’nın Java adasında bulunan bu alttürün nesli 1975’li yıllarda tükenmiştir.Sık ve ince çizgilidir. |
|
8.Panthera tigris balica, Bali kaplanı(Schwarz, 1912):
Java kaplanından türemiş olan bu alttür, Endonezya’nın Bali adasında bulunan altürdü.En son birey 1937 yılında avlanmıştır. |