35 yıllık bir arşiv çalışmasının ürünü olan Janet ve Jak Esim'in yeni albümü 'Adio' çıktı. 1930'dan 1960'lara kadar Sefarad şarkılarını içeren albüm, Cumhuriyet'in etkisiyle bu müziğin yaşadığı değişimi ortaya koyuyor
1989 yılında Türkiye'de 'Judeo Espanyol Ezgiler' adıyla son derece özgün bir albüm, kaset formatında piyasaya çıkmıştı. Şarkıcı Janet Esim ile gitarist ve şarkıcı Jak Esim, ünlü gitaristimiz Erkan Oğur'la birlikte yayımlamışlardı bu çalışmayı. 1492'de İspanyol ve Portekiz'in siyasi iktidarlarının baskısıyla büyük bir göç yaşamak zorunda kalan Yahudilerin Avrupa'dan Balkanlar ve Türkiye'ye uzanan göç ve yerleşimleri sürecinde oluşan bu kültürün özgün müziği olan Sefarad'ı orijinalitesini hiç zedelemeden yorumluyorlardı bu albümde. 
Janet ve Jack Esim'in bu alandaki araştırmacı, arşivci kimlikleri zaten dikkati çekmişti. Janet-Jak Esim, 1992'de aynı kültürel vizyonun bir uzantısı olarak 'Antik Bir Hüzün' adıyla bir albüm daha yayımlamışlardı. Bu iki albüm, geçeni yıl Kalan Müzik'ten tek bir CD olarak da yayımlanmıştı. Bu albümde ikiliye Erkan Oğur, Okay Temiz ve Tarık Sezer de katılmıştı. Bu göçün 500. yılı dolayısıyla, Esim çifti Erkan Oğur, Bülent Ortaçgil gibi birçok önemli müzisyenle uzun soluklu yurtdışı turneleri de gerçekleştirdiler. Bu turnelerin sonunda ikililin bir konser albümü de 'Birkaç Sonsuzluk Anı' adıyla 1994'te yayımlandı. Sefarad kültürünün, bu kültürün insanlarının yaşadığı dramatik hayat kesitleri, şarkılar yoluyla günümüz duyarlılığına taşınıyordu. En önemli boyutsa, bu Judeo-espanyol şarkılarının özü hiç zedelenmeden günümüz müzik vizyonuyla yeniden hayata geçirilmesiydi.
Toplam dört albümleri var
Esimlerin yurtdışında da üçü derleme, biri de solo olan dört albümü daha yayımlandı. Esimlerin Sefarad kültür ve müziğini yansıtan son albümüyse uzun bir aradan sonra 2003'te 'Mira' adıyla yayımlanmıştı.
Janet ve Jak Esim'in aynı konsept içinde hazırlanan son albümü 'Adio' ise kısa süre önce dinleyicilerine sunuldu. Sefarad müziği ve şarkılarının bu kez Cumhuriyet dönemindeki yeniden biçimlenişinin kültürel bir panoramasını çiziyor 'Adio' adlı albüm. Albümdeki çalışmaların tümüne yakını, yine Esimlerin 35 yıllık arşiv ve kaynaklarının bir sonucu. 1930'dan 1960'lara kadar uzanan zaman diliminde, Sefarad müziğinin, Cumhuriyet'in müzik politikasının da etkisiyle yaşadığı içsel değişimleri albümde şarkılar düzeyinde izleme, hissetme olanağı buluyoruz. Bu etkileşimle ortaya çıkan ilginç lirik kantolar albümün ana müzikal tablosunu çizmiş. Ve işin en orijinal yanı albümde yer alan 13 parçanın 12 tanesinin ilk kez bir müzik grubu tarafından yorumlanması. Albümdeki tek bir parça, grubun da üyesi olan, albümün düzenlemelerini yapan önemli müzisyen Herman Heder'e ait.
'Adio' albümünde Esin çiftine yine büyük ölçüde eski yol arkadaşları eşlik ediyor. Erkan Oğur, Bülent Ortaçgil, Murat Özbey ve Nezih Yeşilnil ilk hatırlanacak olanlar. Öte yandan Herman Heder, Yahya Dai, E. Bora Gürel ve Mamed Cafarov hatırlatılması gereken diğer isimler. Bu müzisyenler Esim çiftine ciddi destek sunmuşlar.
Aslında albümdeki her parçanın duygusal, müzikal ve kültürel kökleri var. O yüzden, 13 parça üzerine spesifik değerlendirmeler yapmak bu yazının sınırlarını aşıyor. Ama, bu albümün kültürel-müzikal ayrıcalığını işaretlemek için birkaç örnek verelim. Örneğin 'El Pato' çocuk şarkı ve tekerlemelerine bir örnek. Sefarad kültürünün gündelik hayatından bir kesit gibi. 'Esto Borracho' ve 'Anoche me sonyava yo' ise Cumhuriyet'in ilk döneminin, Batı esiniyle yeniden şekillenen operetlerini anımsatıyor. Bu kültürün, ibadet dışında söylenen dini şarkıları da var. 'Paraliturjik şarkılar' adı verilen bu formun örneğiyse 'De edad de sinko anyos'. Bu kültürün Batılılaşmasının sebeplerinden biri olan 'Alliance Okulları' Türkiye'de de hayat buluyor. Bu okullarda Fransızca yapılan eğitim sonucu Ladino-Fransızca ya da yalnız Fransızca söylenen şarkılar da varmış. Bunun en tipik örneği olarak da Esimler 'Adio' şarkısını repertuvarlarını almışlar. Aynı zaman diliminde yaşayan, ama farklı kültürel kaynaklarla da kaynaşan daha birbirinden enteresan çok sayıda Sefarad şarkısını büyük bir lezzetle dinliyoruz. 'A mi kerida' ise albümde yer alan tek yeni şarkı. Bu şarkı ise Herman Heder'e ait.
Evet, her tür müziğin aynılaştığı, sıradanlaştığı günümüz kültür ortamına 'Adio' albümü gerçekten bir seçenek durumunda.
Özü zedelenmeden ama günümüzün çağdaş formlarından yararlanılarak hayata geçirilmiş bu şarkılar, tüm dünya müzikseverleri için çok etkili örnekler. Janet-Jak Esim ve grubunun kültürel nosyonları kadar, müzikal birikim ve sanatçı kimlikleri tüm hakikiliğiyle albüme sinmiş. Tabii birbirinden seçkin müzisyenlerle kurdukları gönül ve duygu bağının da bir sonucu bu.
Orhan Kahyaoğlu | Radikal | 20 Haziran 2006
|
