Al in 1988 maakte Jan Wegereef (44-jarig) zijn debuut in het betaalde voetbal, als jongste scheidsrechter ooit. Hij was 26 jaar, een grote belofte. “Maar heb je die leeftijd nu als debutant, dan ben je een laatbloeier.” Achttien jaar later en honderden nationale wedstrijden verder is Wegereef een van de meest doorgewinterde scheidsrechters, inmiddels ook internationaal. Hij behoort al enige jaren tot de premier group van de UEFA, de beste veertig van Europa. “Al is er in die hoogste groep ook nog onderscheid te maken in toppers en de absolute top, de zogeheten elite group.”

GEEN MEDELIJDEN

Onvergetelijke herinneringen, Wegereef heeft er legio. Zijn eerste UEFA Cup-wedstrijd bijvoorbeeld, in 1995: Ararat Jerevan tegen Spartak Moskou. Een beladen duel in Armenië, een voormalige Sovjet-republiek. “Binnen drie minuten had ik voor beide kanten al een gele kaart getrokken. Daar bleef het bij. Maar nog geen dertig seconden na de wedstrijd, ik sta nog op het veld, gaan alle stadionlampen uit. En tegelijkertijd flitsen alle lichten in de flats eromheen aan. Omwonenden hadden bijna twee uur zonder elektriciteit gezeten. Onvoorstelbaar...” Met de internationale scheidsrechter zelf hoeft niemand medelijden te hebben, benadrukt Wegereef. “Alles is tot in de puntjes verzorgd. Tijdens elk optreden treedt een liaison officer van de betreffende nationale bond op als gastheer, meestal een ex-scheidsrechter. Die man wijkt niet van je zijde. Je kunt bij hem voor alles terecht. Vanaf het moment dat je aankomt, tot aan je vertrek. En hij is onafhankelijk. Dat voelt beter dan een clubman.”

LEGE RUGZAK

Zo’n optreden in het buitenland, zo stelt Wegereef vast, is in meerdere opzichten een verademing. “Je komt een dag van tevoren aan, fluit de wedstrijd en vertrekt een dag later weer. De hele commotie vooraf en de eventuele nasleep in de media gaat aan je voorbij. Je wordt veel minder met randzaken geconfronteerd dan in Nederland. Je rugzak is en blijft leeg, een groot verschil. Bij wedstrijden in de eredivisie heeft iedere omroep of zender zijn eigen analist en daardoor zijn er veel meer toestanden omheen.” Zijn voorbereiding op een internationale wedstrijd start Jan Wegereef zodra er een informele aanstelling is.

“Een maand van tevoren weet je dat je een wedstrijd krijgt, een week van tevoren weet je ook welke. Weer vier dagen later is er een officiële bevestiging. In die tussenliggende dagen kan er immers nog steeds geschoven worden, zoals bij mijn aanstelling drie jaar terug, voor FC Barcelona - Brøndby.

Bij de laatste competitiewedstrijd van Barcelona deden er zes Nederlanders mee. Om de schijn van partijdigheid te voorkomen heb ik de UEFA gewaarschuwd. Zij haalden me alsnog van die wedstrijd. Met pijn in mijn hart, dat wel.”

KAARTENPAKKERS

Wegereef bereidt zich grondig en gericht voor op een Europese wedstrijd. Via internet en de zoekmachine Google zoekt hij vooral naar scheidsrechterspecifieke zaken. “Wat is het weer ter plekke? Ook in verband met schoeisel. Ik lees iets over het stadion, het veld. Maar ook probeer ik iets te weten te komen over de speelwijze van de ploegen. Wat kan ik verwachten? Loopt er een lange spits en een lange verdediger? Dat betekent veel luchtduels, veel springwerk. Maar staat er een type Hennie Meijer in de punt van de aanval, dan vraagt dat een ander oog, een andere blik.” Hij neemt kennis van de trainers, niets meer of minder. “Ik geef ze voor de wedstrijd een hand. Good luck and enjoy the game, dat is vaste prik, meestal na de warming-up. Namen van eventuele kaartenpakkers in een elftal wil ik absoluut niet horen. Daar houd ik me verre van. Als ik dat toevallig tegenkom, dan klik ik het ook gelijk weg. Het is niet van belang voor een beslissing. Het beïnvloedt mogelijk mijn neutrale waarneming. Ik wil het domweg niet weten.”

SNELLE COMMUNICATIE

Als scheidsrechter heeft hij ladders beklommen, telkens weer een andere. “Je maakt sprongetjes, maar begint eigenlijk steeds weer op nul.” Van topamateurs naar duels tussen beloftenteams op dinsdag. Van Ajax - PSV naar Hongarije tegen Engeland, maar dan voor jongens niet ouder dan 16 jaar. De opdracht is overal hetzelfde, al is het scheidsrechtersvak de laatste tien, vijftien jaar wel enorm geëvolueerd. “Ik ging in 1991 naar mijn eerste Europese wedstrijd als grensrechter, samen met wijlen John Blankenstein. De weken ervoor oefenden we een paar keer, want ik had nooit eerder gevlagd.” Nu is er een intensieve begeleiding van jonge talenten, zijn er specialisten, staan er camera’s die alles registreren en zijn er ontwikkelingen op technisch gebied. Zo loopt sinds medio oktober Jan Wegereef met een headset over het veld. Daarmee staat hij digitaal in verbinding met zijn twee assistent-scheidsrechters en de vierde official. Een experiment van de UEFA, in navolging van proeven in Engeland en Frankrijk.

“En wat mij betreft heel geslaagd”, zegt Wegereef, die vooral voordelen ziet in de snelheid van communiceren. “Je hoeft niet meer naar elkaar toe, maar kunt elkaar op afstand informeren. Ontvangstproblemen zijn er volgens Wegereef niet. En zelfs het afluisteren is met deze apparatuur onmogelijk, zo is hem verteld. “Ik ben er direct mee gaan trainen, om alvast te wennen. Bang ook dat het ding van mijn hoofd zou vallen. Anders fluiten, dat doe ik er niet door. Voor cruciale beslissingen of waarnemingen maakt het dragen van een headset niets uit. Maar het werkt ondersteunend bij de leiding. Een wissel melden, extra tijd doorgeven, je kunt elkaar gemakkelijk bereiken. En daardoor is de kans op een misverstand weer kleiner.”