projektowany rezerwat przyrody na terenie lasu Budy, przylegający od zachodu do płn-wsch. krańca rezerwatu Trawiasta Buczyna, położony między szosą Stare Czarnowo - Gryfino a torowiskiem dawnej linii PKP, w oddz. leśnym 61. Pow. 2 ha torfowiska przejściowego z bardzo interesującą stratygrafią złoża, pokrytego bogatym florystycznie lasem bagiennym. /H7/

BIAŁE, JEZIORO - Biały Staw, Jez. Rybne

niewielki zbiornik wodny położony na wsch. krańcu Polany Kołowskiej w odl. ok. 200 m na płd.-zach. od dawnej gajówki Kołowo (oddz. leśny 194), w lejkowatym dość głębokim obniżeniu, pow. 0,94 ha, wymiary ok. 120 x 100 m. Jest to najwyżej na obszarze Puszczy Bukowej położone jezioro: lustro wody znajduje się na wys. 116,7 m n.p.m. Malownicze. Dojście od Drogi Kołowskiej na płd. dróżką między ogrodzonymi podmokłymi terenami porośniętymi przeszło dwudziestoletnią brzeziną. Nad jeziorem domek wypoczynkowy Rejonowej Dyrekcji Zarządu Lasów Państwowych (tzw. "Baba Jaga"). Nazwa przypomina, że w XIX w. w pobliskim folwarku Osetne Pole była duża owczarnia i owce przed strzyżą myto w tym jeziorze. - Klare See, Klarer See, Klare Pfuhl, Klare Wasch, Schafwasch. /F5/

BIAŁY STAW zob. Białe Jezioro

BIELICA

wyodrębnione kopulaste wzgórze, 69,8 m n.p.m., wysunięte ku płn.-wsch., ostatnie zalesione w paśmie Wzgórz Bukowych; stoki dość strome, pokryte borem sosnowym (oddz. leśny 55). Od płd. i płd-zach. wyrobisko dawnej odkrywkowej kopalni kredy, obecnie całkowicie zarośnięte. U podnóża przebiega droga wojewódzka 437 ze Starego Czarnowa. Ze wzgórzem łączyły się kiedyś legendy miejscowe o sabatach czarownic z diabłami odprawianych na wierzchołku. - Nazwa polska od widocznego przed laty wyrobiska kredy. -Besen Berg (der Besen: miotła, także czarownica jeżdżąca na niej). / I7/

BIESZCZADZKA DROGA

łączy Szczecin Śmierdnicę z osiedlem Osetne Pole, ul. Dobropole. Wybudowana w latach 1972-74 staraniem Okręgowego Zarządu Lasów Państwowych w Szczecinie dla udostępnienia turystom wsch. części puszczy. Ma kształt wielkiej pętli, stąd nazwa kojarząca się z budowaną wówczas obwodnicą w Bieszczadach. Asfaltowana. PRZEBIEG: 0,0 km rozwidlenie ul. Spokojnej i ul. Do Glinnej w Śmierdnicy. Stąd na płd. - 0,3 km strumień Czerwonak - 0,8 km strumień Sosnówka i początek Puszczy Bukowej - 0,9 km skręt w prawo. Rozpoczyna się kręty odcinek w dolinie Sosnówki, droga biegnie wzdłuż prawego, a od 2,2 km lewego brzegu strumienia - 2,7 km przecięcie Sosnówki, za którą skrzyżowanie z Drogą Zameczną - 3,8 km zbieg z Drogą Słoneczną (w prawo płn. skrzyżowanie Kołowskich Parowów w odl. 0,5 km); tu w lewo. Droga przecina dolinkę Potoku Kłobuckiego - 4,0 km rozwidlenie z Drogą Słoneczną. Rozpoczyna się najpiękniejszy odcinek drogi: dolina Małego Potoku, a następnie Potoku Kłobuckiego - 4,8 km w prawo odbiega droga łącznikowa do Drogi Kołowskiej u jej wylotu na Polanę Dobropolską (odl. 0,6 km) - 5,1 km Źródło Dobropolskie - 5,7 km po lewej początek rezerwatu Buczynowe Wąwozy, w lewo odbiega Droga Zameczna, Potok Kłobucki przyjmuje z prawej Sułtańską Wodę - 6,4 km koniec rezerwatu - 6,6 km mostek na strumieniu, za nim droga gruntowa do Śmierdnicy (do mostku na Sosnówce 0,7 km) - 7,4 km Osetne Pole; na skraju puszczy zbieg z Drogą Trawiastą. W lewo brukiem do szosy E 65 jeszcze 1,2 km. /G5 – I4/

BINOWO

sołecka wieś rolnicza i letniskowo - rekreacyjna. Leży w środku Polany Binowskiej na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej Szczecin Klęskowo - Żelisławiec 432 z drogą Radziszewo - Glinna (Droga Sienna), do której na zach. krańcu wsi dołącza droga z Wysokiej Gryfińskiej. Na zachodzie przylega do Jeziora Binowskiego, na wsch. w odl. 250 m jez. Piasecznik Wielki. Wys. 47 - 54 m n.p.m. Mieszkańców 270. 45 gospodarstw indywidualnych dysponujących ogółem 829 ha ziemi, w tym 571 ha gruntów ornych, 22 ha sadów, 37,5 ha łąk, 25 ha pastwisk, 9 ha lasów, 90 ha wód płynących i stojących, 26 ha dróg, 10 ha zabudowy, 38 ha nieużytków. Ferma drobiu. Sklep, świetlica, kawiarnia, punkt biblioteczny. OSP. Wodociąg wiejski 2,5 km. Szkoła podstawowa, ognisko przedszkolne. Prywatne domki letniskowe, ośrodek wypoczynkowy (dalsze ośrodki nad płn.-zach. brzegiem jeziora). Kąpielisko niestrzeżone, plaża trawiasta. Bardzo stara osada słowiańska; wykopaliska z epoki brązu. W XVII i XVIII w. zaczątki uzdrowiska, które upadło, gdy okazało się, że nieuzasadnione było przypisywanie właściwości leczniczych okolicznym źródłom obfitującym w związki wapniowe i żelazowe. W 1949 r. powstał Rolniczy Zespół Produkcyjny im. Ludwika Waryńskiego, który w latach 1951-55 wespół z Instytutem Rolniczym w Puławach prowadził próby aklimatyzacji bawełny, soi, sorga, dyni oleistej i rzodkwi oleistej, a następnie podjął hodowlę owiec. Wieś placowa (plac rozdrożny). Kościół fil. p.w. św. Maksymiliana Marii Kolbego, kam., got., XIV w; w XV i XVI w. posiadał słynny cudami obraz Matki Boskiej, do którego odbywano liczne pielgrzymki. W XVII w. dobud. wieżę ryglową. W latach 1945-46 zniszczony, odbudowany w 1979 - 80 r., od płn. nowy portal dwuuskokowy. Fragment kam. muru cmentarnego. Pięknie położony dom dziecka, boisko otoczone szpalerem topoli i świerków. Obok ośrodek kempingowy. Charakterystyczna dla regionu zabudowa murowana, gł. z II poł. XIX i pocz. XX w. Na zach. krańcu wsi pozostałości podworskiego ogrodzenia kam., m.in. kilka głazów narzutowych, największy o obw. 410 cm. Stare lipy: przy bramie cmentarza grzebalnego o obw. 417 cm (czteropienna) i 328 cm, przed bramą kościoła o obw. 305 cm, przed Nr 41 o obw. 315 cm, przed Nr 20 cztery m.in. o obw. 265, 264 i 260 cm, przed Nr 28 trzy m.in. o obw. 280 i 266 cm. Stare dęby na rozjeździe dróg o obw. 258 cm, przy przystanku PKS cztery o obw. 236 - 215 cm, także wzdłuż drogi do Wysokiej Gryfińskiej. PKS. PKP Szczecin Klucz ok. 7,5 km na płn.-zach. Do sołectwa należą także: Binówko, Jarząbki, Lisia Miedza, Osetne Pole, Ustronie (Modrzewko) i Węglino. Nazwa dzierżawcza od Bień (1234 Bienowo), skrótu imienia Benedykt. - Binow. /D6/

BINOWSKA, DROGA

łączy dawną gajówkę Radziszewko (szosę Radziszewo - Gardno) z Binowem, brukowana, częściowo gruntowa. PRZEBIEG: 0,0 km gajówka Radziszewko. Stąd ku wschodowi lasem - 1,8 km rozejście z Drogą Czterech Podków - 2,8 km skrzyżowanie z Drogą Chlebowską - 4,6 km skrzyżowanie z Drogą Furmańską na skraju Polany Binowskiej - 4,8 km Węglino - 5,6 km w prawo odchodzi droga gruntowa do ośrodków wypoczynkowych nad Jez. Binowskim; odtąd ciąg widokowy na jezioro - 6,3 km zbieg z Drogą Mazowiecką (asfalt); stąd w prawo - 7,0 km Binowo. PKS. - Binower Weg. /A4 – D4/

BINOWSKA HALA

BINOWSKA POLANA zob. Owcze Wzgórze

bezleśne tereny wokół wsi Binowo między lasami Puszczy Bukowej: od zach. uroczysko Gorzeń, od wsch. uroczysko Gostkowo. Na północy obejmuje niektóre pagórki leżące na płd. skraju Wzgórz Bukowych. Kształtem zbliżona do koła, ma obwód o dług. ponad 18 km. Na przestrzeni 1 km łączy się z płd-wsch., niżej położoną częścią Polany Kołowskiej wzdłuż Drogi Furmańskiej. Na południu przechodzi w obniżenie Krzekny pomiędzy jeziorami Glinna i Zgniły Grzyb. Największa rozciągłość południkowa 3,8 km, równoleżnikowa - 3,6 km. Wys. od 93,5 m n.p.m. (Piaseczna Góra) na płd. od jez. Piasecznik Mały do ok. 30 m n.p.m. na płd.; obniża się z płn.-wsch. na płd. i płd. -zach., przy czym teren sfalowany na płn. przechodzi stopniowo w prawie płaską równinę. Powierzchnia ok. 500 ha, w tym znaczną część zajmują jeziora (Binowskie, Piasecznik Wielki, Czarnocin, Mętnik), mokradła, torfowiska, częściowo także grunty orne i sady. Wzdłuż dróg i nad jeziorami liczne punkty i ciągi widokowe. (por. Stępnówka, Węglino). - Binower Feld. /D6 – E5/

BINOWSKIE, JEZIORO

leży w środkowej części Polany Binowskiej, bezodpływowe. Lustro wody na wys. 40,5 m n.p.m., powierzchnia 52,4 ha, z czego 1,7 ha zajmuje roślinność wynurzona. Głębokość średnia 5,5 m, największa 9,4 m. Maksymalna długość 1,3 km, szerokość - 730 m, długość linii brzegowej, rozwiniętej w części wsch., 4125 m. Brzegi od zachodu suche, zalesione, od wsch. i płn. częściowo podmokłe, zarastające trzciną i szuwarami. Bogata flora i fauna. Niegdyś miało idealnie czystą wodę, w której występowały bardzo rzadkie gatunki roślin, m.in. jezierza giętka, przesiąkra okołkowa i brzeżyca jednokwiatowa; z tego powodu projektowano tu rezerwat przyrody. Ramienice, duże glony osiadłe na dnie, dziś jeszcze tworzą rozległe łąki zaliczane do najpiękniejszycch w kraju. Jezioro słynęło z wyjątkowej obfitości ryb i raków. Akwen nadal jest atrakcyjny dla wędkarzy: były tu wszystkie gatunki ryb jeziornych, m.in. węgorz. Jednakże postępujące zanieczyszczenie wody powoduje nieodwracalne szkody, np. ostatnio wyginęła sieja i sielawa. Na brzegu od płd.-wsch. wieś Binowo, na krańcu płd. -wsch. ogólnodostępny ośrodek wypoczynku świątecznego Jarząbki, na płn. zakładowe ośrodki wypoczynkowe, od zach. miejsca biwakowe. - Binower See, Gross Binower See. / C/D5/

BINÓWKO

1. Budzewice (?) przysiółek wsi Binowo położony w płn.-zach. części Polany Binowskiej przy zbiegu dróg: Furmańskiej i Granicznej (oddz. leśny 339 ), obejmujący zabudowania leśnictwa Binowo i osady leśnej, do której wjazd przez krótki malowniczy przekop oblicowany kamieniem polnym i obsadzony starodrzewem. Między dawną gajówką a leśnictwem zarybiony staw w niewielkim obniżeniu terenu. - Fliederbruch.
   
   
2. Binowski Róg (!) płn.- zach. część Polany Binowskiej między leśniczówką Binowo a jeziorem Węglino i przyległa do niej partia lasów między drogami: Binowską i Graniczną. - Binower Spitze. /D4/

BŁAŻEJ

głaz narzutowy, blok granitu rapakiwi gruboziarnistego, mięsisto czerwonego (osobliwość na terenie puszczy), obw. 6,5 m, wys. 1,2 m, zalega w dolinie Małej Niedźwiedzianki w odl. ok. 100 m od jej źródła, po płn. stronie przebiegającej tędy ścieżki. /F3/

BŁOTO

rozległe obniżenie (misa dawnego jeziora) w kształcie zbliżonym do trójkąta, którego podstawa przylega od płd-wsch. do zabudowań wsi Kołowo, wgłębione o ponad 20 m w stosunku do otaczającego terenu: na dnie niewielkie oczko, podmokłości, sady, pole uprawne. Malownicze. Płn. krawędzią przebiega Droga Kołowska i tu rozwidla się ze Starą Drogą Kołowską, krawędzią płd. biegnie droga Wygon. - Els Pfuhl. /F4/

BOCZNICA DROGI KOŁOWSKIEJ zob. Stara Droga Kołowska

BOCZNICA KOŁOWSKA zob. Stara Droga Kołowska

BOLKOWY GŁAZ Bolkowy Kamień zob. Grońskiego, Głaz

BRZEZIEŃ Brzeźnik,

obniżenie terenu położone na wsch. od skrzyżowania dróg Kołowskie Parowy między drogami: Słoneczną od płn. i Kołowską od płd.znajdujące się tu około 40-letnie brzozy,okolone pierścieniem nieco starszej olchy porastają torfowisko wysokie (mszar), w którym głębokie złoża torfu mają ciekawą stratygrafię istotną dla badań historii roślinności Puszczy. Charakterystyczna roślinność, gł. mchy torfowce i krzewinki z rodziny wrzosowatych, np. żurawina, modrzewnica i bagno. Tu źródło Potoku Kłobuckiego. Projektowany rezerwat przyrody Mszar Sosnowy (!; powinna, być raczej zachowana nazwa tradycyjna) o pow. 2 ha w oddz. leśnym 192. - Birken Fenn, Birkenfenn. /G5/

BRZEŹNIK zob. Brzezień

BUCZYNOWE WĄWOZY

rezerwat przyrody we wsch. części Puszczy Bukowej utworzony dla ochrony najlepiej wykształconego i zachowanego zespołu buczyny pomorskiej z kostrzewą leśną w runie i zespołu łęgu olszowego. W 1956 r. obejmował pierwotnie pow. 65,18 ha, obecnie po zmianie w 1964 r. tylko 39,94 ha w oddz. leśn.151 i 152. Niewielkie fragmenty na płd. brzegach rezerwatu zajmuje buczyna pomorska w wariancie typowym, dla której gatunkiem lokalnie charakterystycznym jest żywiec cebulkowy. Na bardziej stromych stokach wystawionych na działanie wiatru występują płaty kwaśnej dąbrowy. W dolinach między pagórkami wykształcił się zespół łęgu olszowego, którego najpiękniejsze płaty znajdują się nad Potokiem Kłobuckim; występuje w nim olsza czarna, a warstwę krzewów tworzą: trzmielina zwyczajna, głóg, jesion wyniosły, klon jawor i in. Warstwa zielna bujnie rozwinięta, a wśród wielu gatunków charakterystycznych dla zespołu są skrzyp leśny i czartawa drobna. Na płd. brzegach rezerwatu spotyka się również zespół olsu./H5/

BUDY

najdalej na płd-wsch. wysunięta partia zwartego kompleksu Puszczy Bukowej, położona na płd. od szosy Stare Czarnowo - Gryfino (oddz. leśn. 61 - 70). Teren bardzo urozmaicony, między obłymi wzniesieniami moreny dennej występują liczne bagienka i podmokłości porośnięte prześwietlonym lasem; wiele pięknych wnętrz krajobrazowych. Zach. część stanowi rezerwat przyrody Trawiasta Buczyna; w nim przy styku oddz. 64 i 66 pozostałość wielkiego cmentarzyska kurhanowego z IV okresu epoki brązu. - Der Budenort. /H7/8/

BUDZEWICE zob. Binówko

BUKOWA GÓRA

wyniosłe wzgórze, 73,8 m n.p.m., na płd.-wsch. skraju puszczy po płd. stronie brukowanej drogi łączącej Gliniec z Leśną Szosą i na wsch. od tej ostatniej. Góruje nad bezleśnym obniżeniem jez. Glinna od zach. i Słoneczną Doliną od wsch. (oddz. leśne 223, 231, 232). Stoki strome, od strony płd., częściowo zach. i wsch. porasta piękna buczyna ponad stuletnie, objęte rezerwatem przyrody Źródliskowa Buczyna. Na płaskiej wierzchowinie bagno Trzciniak. /F7/

BUKOWA PRZEŁĘCZ K r z y ż ó w k a (!)

obniżenie głównego pasma Wzgórz Bukowych, 133,8 m n.p.m., porośnięte ok. 90-letnią buczyną. Miejsce zbiegu dróg: Kołowskiej (Szczecin Podjuchy ok. 6 km, Kołowo ok. 3 km), Dolinnej (Szczecin Klęskowo ok. 4 km), Mazowieckiej (Binowo ok. 3 km). Od strony płd.-zach. początek doliny Świstówka; na płd.-wsch. odgałęzia się grzbiet Rosochy; od płn.-wsch. płaskowyż Zwierzyńca, a na jego stoku opadającym ku Drodze Dolinnej - Szubieniczne; od płn.-zach. dolina Widowisko (styk oddz. leśn. 301-302 i 318-319). /8/

BUKOWA, PUSZCZA- Knieja Bukowa,

zwarty zespół lasów między prawobrzeżnymi przedmieściami Szczecina a dolnym biegiem rzeki Płoni w postaci wydłużonego, bardzo nieregularnego wieloboku rozciągający się z płn.-zach. na płd.-wsch. Porasta on przebiegające w tym samym kierunku pasmo Wzgórz Bukowych, tworząc niewielki mikroregion wyraźnie zaznaczający się na tle otaczających go lekko tylko pofalowanych nizin. Wiadomo, że wzniesienia te są pochodzenia lodowcowego; przyjmuje się że część północna jest moreną czołową, a południowa i wschodnia - moreną denną. Na skutek silnych ruchów lodowca zostały intensywnie pofałdowane poszczególne warstwy geologiczne, co ma bezpośredni związek z wielkim zróżnicowaniem terenu, a także warunków glebowych, wodnych i klimatycznych. Dzięki temu zróżnicowaniu występuje rzadko spotykana różnorodność szaty roślinnej. Rośnie tu 1078 gatunków roślin naczyniowych, 279 gatunków mszaków, 311 gatunków grzybów buczyn, a także 103 gatunki grzybów łęgów i olsów. Stanowi to ogółem 68,5 % wszystkich roślin flory Pomorza i 49,2 % roślin flory całego kraju.

Na terenie Puszczy Bukowej prof. Florian Celiński wyróżnił 11 zbiorowisk leśnych, a mianowicie: zarośla łozowe, ols, łęg olszowy, łęg jesionowy, buczynę źródliskową, buczynę pomorską, dąbrowę kwaśną, bór mieszany sosnowo - dębowy, buczynę kwaśną, dąbrowę świetlistą i bór bagienny. Zbiorowiskiem panującym jest buczyna pomorska występująca w kilku wariantach. Są to drzewostany często zwarte, przez które przenika do lasu tylko niewiele światła, jednogatunkowe lub z domieszką dębu, sporadycznie grabu i jawora, na gruntach lżejszych - sosny. Ogółem zajmuje ona 2/3 powierzchni puszczy. Kwaśna dąbrowa występuje głównie w środkowej części zajmując ok. 1/5 jej powierzchni; drzewostany budują tu buk i dąb bezszypułkowy w równych ilościach, z tym że dąb osiąga większe wysokości i obwody pnia. Na terenach płaskich i łagodnych stokach niskich wzniesień we wsch. części puszczy wykształciła się kwaśna buczyna, zaś w części zach. duże powierzchnie zajmuje bór mieszany sosnowo - dębowy o drzewostanach dwupiętrowych, w których górne piętro zajmuje sosna. Świetlista dąbrowa skupia się w pobliżu Jeziora Szmaragdowego; drzewostany stanowią w niej buk, dąb bezszypułkowy i sosna. Buczyna źródliskowa występuje przede wszystkim nad jez. Glinna i w kilku innych stanowiskach nad źródłami i strumieniami. Łęg olszowy rozwija się prawie w całej puszczy, ale na małych powierzchniach w podmokłych zagłębieniach terenu, najczęściej nad strumieniami; najpiękniejsze są nad Potokiem Śmierdnickim i Kłobuckim. Łęg jesionowy rozwija się długimi wąskimi pasami w dolinach strumieni w środkowej i południowej części puszczy; najlepiej wykształcone występują nad Chojnówką, Rudzianką, Trawną i Ponikwą. Olsy spotyka się w płd.-wsch. części puszczy na małych powierzchniach nie przekraczających kilku arów. Zarośla łozowe (albo inaczej zarośla wierzbowo - kruszynowe, łozowiska, szuwary) występują w kilku miejscach nad zarastającymi zbiornikami wodnymi w płd. części puszczy. Bór bagienny, który buduje brzoza omszona z domieszką sosny i brzozy brodawkowatej, zajmuje kilka małych płatów torfowisk przejściowych we wsch. części puszczy. Wśród gatunków panujących w drzewostanach buk zajmuje 70% pow. puszczy, dąb - 10%, jesion i olsza - 2%, brzoza i inne liściaste - 2%, zaś sosna 14% (głównie w części zach.), modrzew, świerk i daglezja - 2%, ogółem gatunki liściaste zajmują 84% powierzchni całej puszczy, zaś gatunki iglaste - 16 %. Wiek drzewostanów przedstawia się następująco: 10% powierzchi puszczy zajmują drzewa od 1 do 20 lat, 15% - drzewa w wieku 21 - 40 lat, 10% - drzewa w wieku 41 - 60 lat, 15% - drzewa w wieku 61 - 80 lat, 20% - drzewa w wieku 81 - 100 lat i 30% drzewa ponad 100 - letnie.

Puszcza Bukowa była przez wieki ulubionym terenem łowów z uwagi na obfitość zwierzyny. Nie brak jej i dzisiaj. Spośród ssaków trzeba wymienić jelenie, sarny, dziki, zające, dzikie króliki, lisy, borsuki i kuny leśne (tumaki). Dobre warunki gniazdowania umożliwiają rozwój ptactwa. Z wróblowatych występują tu: płochacz pokrzywnica, pokrzewka jarzębata, sikora czarnogłowa, gil, dzierzba srokosz, muchołówka i bardzo rzadka na niżu pliszka górska. Żyją tu także dziuplaki jak dzięcioł czarny, gołąb siniak i dudek pstry. Spośród drapieżników, obok gatunków dość pospolitych trzeba wspomnieć sokoła wędrownego, kanię rudą i czarną, oraz bardzo rzadkiego orła bielika i orlika krzykliwego. Mają tu swoje gniazda sokół, pustułka, myszołów, żuraw, łabędź i bocian czarny.

Jeziora w płd. części puszczy i na płd. jej obrzeżu słynęły z bogactwa ryb i raków i do dziś są jeszcze atrakcyjne dla wędkarzy. Świat owadów jest niesłychanie bogaty. Samych tylko motyli większych występuje ponad 500 gatunków. Wiele też jest gadów i płazów.

Powszechną uwagę zwracają liczne głazy narzutowe. Przeważają jasnoszare, szare i bladoróżowe granity szwedzkie. Mają na sobie głębokie rysy spowodowane tarciem o skały w czasie ich transportu przez lodowiec. Niegdyś było głazów o wiele więcej, ale już od XIII w. eksploatowano je jako cenny budulec. Zachował się dokument, stwierdzający, że odłamkami ogromnego eratyku o objętości ok. 170 m , zalegającego w lesie na płn.-zach. od Dobropola, wybrukowano w roku 1868 odcinek Drogi Kołowskiej między Dobropolem i Kołowem. Przy Drodze Górskiej jeszcze w 1840 r. zalegał olbrzymi głaz z wyraźnym zaklęśnięciem, przypuszczalnie kamień ofiarny kultu przedchrześcijańskiego; być może Osmykaniec jest jego zachowaną cząstką. Na niektórych głazach utrzymują się mchy i porosty.

Ochrona przyrody. Cała puszcza jest zaliczona do lasów ochronnych i w jej obrębie prowadzi się specjalną gospodarkę lesną. Na terenie parku krajobrazowego istnieje 6 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 489,68 ha : Buczynowe Wąwozy, Bukowe Zdroje, Kołowskie Parowy, Trawiasta Buczyna, Zdroje, Źródliskowa Buczyna. Ponadto przewiduje się utworzenie dalszych 8 rezerwatów. Kilkadziesiąt najpiękniejszych drzew uznano za pomniki przyrody. Ochroną gatunkową objęto 30 gatunków roślin i 44 gatunki zwierząt. Puszcza Bukowa wchodzi w skład nadleśnictwa Gryfino, obrębu Rozdoły i jest podzielona na 6 leśnictw: Zob. Szczeciński Park Krajobrazowy Puszcza Bukowa. - Buchheide.

BUKOWA ŚCIEŻKA

łączy dawną leśniczówkę Bukowo u płn.-wsch. skraju puszczy na przedłużeniu ul. Sennej (Szczecin Płonia) z Lisią Drogą w odl. ok. 50 m na płd. -wsch. od jej zbiegu z Kirą. Przebiega przez płaskowyż Szczucin w kierunku płd.-zach. Dróżka, miejscami mało czytelna, ma łamany przebieg: 0,0 km ogrodzenie leśniczówki od strony lasu, stąd prosto na płd.-zach., mijając Bukowe Błoto i Zbójną Smugę - ok. 0,6 km zbieg ze Zbójnym Traktem, następny odcinek ok. 50 m na płn. prowadzi nadal na płd.-zach. ale bardziej ku zach. - 0,7 km przecina płytkie zamknięcie dolinki Bukowej Wody - 0,9 km na stoku Szczucina skręt na płn.-zach. do połączenia z Lisią Drogą (1,2 km). Ostatni odcinek przebiegał przez piękne drzewostany świerkowe, zniszczone w latach 1982-83 masowym pojawem brudnicy mniszki. - Buchholzer Steig, Kolower Steig. /F/G3/

BUKOWA WODA

niewielki strumień wypływający na płd.-wsch. stoku Szczucina opodal Bukowej Ścieżki, płynie na płn.-zach. wciętym korytem i uchodzi do Lisiego Potoku z jego prawego brzegu na płd. krańcu Moskiewskiego Obozowiska (oddz. leśn. 142,143). Tuż przed ujściem przyjmuje z prawej króciutki dopływ bez nazwy. Dług. ok. 0,9 km. - Hochenwald Wasser. /F3/

BUKOWE BŁOTO

niewielkie podmokłe obniżenie terenu we wsch. części Szczucina, na płd. od dawnej leśniczówki Bukowo, po zach. stronie drogi odbiegającej na płd. i łączącej się ze Zbójnym Traktem. W bagnie bierze początek jeden z potoków źródłowych Leszczyńca (oddz. leśn.127). /G3/

BUKOWE, GÓRY- (!)zob. Bukowe, Wzgórza-

BUKOWE, WZGÓRZA-

pasmo wzniesień morenowych przecinających Nizinę Szczecińską na płd.-wsch. od Szczecina między Odrą a Płonią. Najwyższym wzniesieniem jest Bukowiec, 148,3 m n.p.m., ponadto cztery dalsze wzgórza przekraczają wys. 140 m n.p.m. Co do genezy i rozwoju tych wzniesień w literaturze naukowej występują dwa przeciwstawne poglądy: wg jednych badaczy jest to morena denna, wg innych - morena czołowa. Jest faktem bezspornym, że na podłożu kredowym znajdują się utwory młodsze, które cechuje niezgodność zalegania. Są one silnie przemieszane na skutek ruchów lodowca, pofałdowane i złuskowane tak, że poszczególne warstwy nachylone w jednym kierunku zapadają się pod warstwy sąsiednie, a w kierunku przeciwnym na nie się nakładają. Z tego typu budową wiąże się występowanie źródeł i wysięków na stokach, a także zanikanie strumieni (Ponikwa, Sarnisko, Utrata).

Część środkowa obejmuje kulninację wzniesień. Najsilniej pocięte są część płn. i zach., stanowiące zbiorowisko licznych odrębnych wzgórz różnego kształtu i wielkości, oddzielonych od siebie głębokimi parowami, wąwozami i szerokimi zaklęśnięciami terenu. Część wschodnia jest mniej urozmaicona i znacznie łagodniej przechodzi w płaskie obniżenie pradoliny Płoni. Część płd. ma stosunkowo najmniejsze zróżnicowanie, a w jej partiach zachodnich występuje mało urozmaicona płaszczyzna zalegająca na wys. 30 m n.p.m.

Za wyraźnym obniżeniem terenu, w którym leży wieś Stare Czarnowo, na płd. od niej aż po jeziora: Miedwie na wsch. i Będgoszcz na płd.-wsch. rozciągają się w dalszym ciągu bogato rozrzeźbione, obłe i niezbyt wysokie, dziś bezleśne wały moreny dennej. Ale mapa Rejencji Szczecińskiej z 1862 r. podaje dla tego terenu nazwę Scharze Holz i wskazuje iż ówcześnie był on jeszcze pokryty zwartymi lasami liściastymi. - Przebiegają tędy dwie główne drogi: ze Starego Czarnowa do Komorówka, poprowadzona prostopadle w stosunku do form terenu, i z Dębiny do szosy E 65 nieco na płn. od karczmy Będgoszcz ("Czarny Bawół"), idąca grzbietem najwyższego wyniesienia. Po płn. stronie ich skrzyżowania jeziorko Sołtysek (Schulzer See) położone w malowniczej kotlince, pozwalające obserwować kolejne fazy lądowienia zbiornika wodnego. Wzdłuż obu dróg szerokie panoramy. Punkty widokowe także wzdłuż dróg: Dębina - Komoróowko i Komorówko - karczma Będgoszcz. Najbogatsze urzeźbienie występuje w pobliżu tej karczmy, gdzie zachowały się jeszcze niewielkie płaty lasu liściastego.

BUKOWE ZDROJE

im. prof. dr-a Tadeusza Dominika, rezerwat przyrody w płn.-zach. części puszczy. Największy i najpiękniejszy rezerwat w Puszczy Bukowej utworzony w dla ochrony podzespołu buczyny pomorskiej z kostrzewą leśną w runie, łęgu jesionowego i kwaśnej dąbrowy. Obejmuje tereny silnie zróżnicowane pod względem siedliskowym o bardzo zróżnicowanej rzeźbie terenu. Z północy na południe przecina ten obszar głęboka dolina Chojnówki z pięknie wykształconym łęgiem jesionowym ze stanowiskami turzycy zgrzebłowatej, gatunku znanego w kraju tylko z dwu stanowisk poza Puszczą Bukową. Przy wyciekach u stóp stoków występuje buczyna źródliskowa z wieloma gatunkami roślin storczykowatych i rzadką stokłosą gałęzistą. Stoki wzniesień pokrywa buczyna pomorska w podzespołach typowym i z kostrzewą leśną w runie. Spotyka się tu także płaty zespołu kwaśnej dąbrowy. Rezerwat utworzony w 1956 r. obejmował pierwotnie pow. 216,28 ha, zaś od 1964 r. obejmuje 207,90 ha w oddziałach leśnych 239cdfgh, 248 - 254, 255a, 256 i 257a. /D2/

BUKOWIEC,

najwyższe wzgórze w głównym grzbiecie Wzgórz Bukowych i najwyższe wzniesienie całej Niziny Szczecińskiej, 148,3 m n.p.m. Leży między przełęczą Trzech Braci, Cietrzewicą i Drogą Chojnowską na zach., Doliną Zięby, Wilkowiskiem i doliną Rudzianki od płd. i wsch., i doliną Leniwki (Zielawą) na płn. Przecięty płytkim przekopem Drogi Kołowskiej. Porośnięty piękną prześwietloną stuletnią buczyną. Na płaskim wierzchołku betonowe fundamenty dawnej wieży widokowej. Węzeł szlaków turystycznych, ulubione docelowe miejsce wycieczek i rajdów. Na płd.-zach. stoku, opadającym ku Dolinie Zięby, samotny grób z 1935 r. ofiary nieszczęśliwego wypadku-lotniczego, który wydarzył się w tym miejscu (oddz. leśny 302) - Höchster Berg, Höchster Punkt, Buchheidekern. /D3/

BUKOWO,

samotnicze gospodarstwo na płn.-wsch. krańcu Puszczy Bukowej, po płn.-zach. stronie drogi stanowiącej przedłużenie ul. Sennej dobiegającej tu ze Szczecina Płoni. Dawna leśniczówka. (oddz. leśny 127). Przed pierwszą wojną światową ulubione miejsce wypoczynku w czasie łowów w puszczy Fryderyka II, Wilhelma II, Bismarcka, Clausewitza, Moltkego, przed drugą wojną - Göringa. W rozebranym ok. 1950 r. dawnym budynku leśniczówki na ścianach znajdowało się wiele pamiątek po tych osobistościach. Po przeciwnej stronie drogi wspaniałe okazy wysokopiennych żywotników zachodnich (?), m.in. ich grupa zasadzona blisko siebie tworząca zamknięty krąg. Punkty widokowe, zwłaszcza ciąg widokowy na położone w dole osiedle Płonia. Obok od wsch. Wąwóz Bukowski. Między górną jego krawędzią a zakręcającą tu na płd. drogą do Kołowa znajdowała się tzw. Cesarka (niem. Kaiserplatz), pomnik upamiętniający pobyty wyżej wymienionych dostojników niemieckich, w postaci okrągłego kamiennego stołu, wokół którego rozmieszczono 12 kamiennych siedzisk z wypisanymi na oparciach nazwiskami. Ok. 1954 r. przy ekshumacji pochowanych tu 15 żołnierzy radzieckich poległych w 1945 r. w różnych miejscach puszczy, część głazów została zdewastowana. Jeszcze do 1975 r. można było na odłamkach głazów odnaleźć fragmenty imienia Wilhelma II, nazwisk Clausewitza i Moltkego. - Buchholz. /G3/

BUKOWSKI WĄWÓZ,

wąska, dość stroma i malownicza dolina wcięta we wsch. stok Szczucina na płn.-wsch. skraju Puszczy Bukowej. Ciągnie się od Bukowa z płn.-zach. ku płd.-wsch. na przestrzeni ok. 700 m i otwiera się na dolinę Płoni. Zbocza porasta stary drzewostan bukowy z pojedynczą domieszką dębu bezszypułkowego. W runie występują: żywiec pospolity, perłówka jednokwiatowa, wiciokrzew pomorski, a w niższych partiach wilgotnych także przetacznik górski i b. rzadka turzyca zgrzebłowata. Dla ochrony walorów widokowych i zbiorowisk roślinnych zachowanych w formie zbliżonej do pierwotnej wąwóz stanowił w latach 1956 - 1964 rezerwat przyrody, obecnie projektuje się jego restytucję o pow. 6 ha. Wzdłuż płd. zbocza przebiega ścieżka obok cieku wypływającego z Bukowego Błota, stanowiącego jedno ze źródłowych ramion Leszczyńca. - Schulzen Grund. /G3/

BUKOWSKIE BAGNO zob. Bukowskie błoto

BŹDZIEL

małe uroczysko we wsch. części puszczy obejmujące fragment malowniczej doliny Potoku Śmierdnickiego na wschód od miejsca, gdzie przyjmuje on swoje dopływy Utratę i Młynówkę. Był tu niegdyś duży wodny młyn zbożowy na prawym brzegu potoku. Jego pozostałościami są: krótki odcinek umocnionego brzegu strumienia, odcinek brukowanej drogi i nazwa strumienia Młynówka. Zbocza doliny porasta piękna ponad stuletnia buczyna (oddz. leśn. 123). Nazwa gwarowa oznacza młyn wodny. - Mühlenbeckerbach Mühle. (?) /G4/