Η φωτογραφία, η απόλυση και η διασταύρωση

Η κυριότητα της αλήθειας
 

Δεκαεννιάμισι ώρες μετά το φόνο του 15χρονου μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου από το πιστόλι του ειδικού φρουρού στα Εξάρχεια (6/12/2008, ώρα 21.00), ένας άλλος «μεμονωμένος» αστυνομικός έστρεψε και αυτός το δικό του υπηρεσιακό όπλο εναντίον άλλων πολιτών, χωρίς ευτυχώς θύματα.

Το περιστατικό που δημοσιοποιήθηκε λίγα 24ωρα μετά, κυρίως στο Ιντερνετ- είναι λίγο πολύ γνωστό. Την Κυριακή 7/12/2008 στις 16.36, κατά τη διάρκεια της οργισμένης μεγάλης διαδήλωσης προς τη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής, ένας αστυνομικός των ΜΑΤ συνελήφθη από το φωτογραφικό φακό του ρεπόρτερ Κώστα Τσιρώνη, στη γωνία της Κυρίλλου Λουκάρεως με τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας να «πουλάει» -κι αυτός- «τσαμπουκά».

Είναι προφανές ότι η φωτογραφία αυτή, σ' εκείνες τις κρίσιμες ώρες, είχε τεράστια πολιτική σημασία. Ηταν ένα δημοσιογραφικό ντοκουμέντο που ασφαλώς, εφόσον προβαλλόταν, θα έθετε σε σκληρή δοκιμασία την κυβερνητική προπαγάνδα περί «μεμονωμένων», «συμπτωματικών» περιστατικών και «αμυντικής» στάσης των χιλιάδων πάνοπλων αστυνομικών που είχαν καταλάβει την Αθήνα, δέρνοντας και σκορπώντας επικίνδυνα χημικά αδιακρίτως κατά του οποιουδήποτε πολίτη κυκλοφορούσε στις «εμπόλεμες ζώνες».

Μ' αυτές τις σκέψεις, ο νεαρός φωτορεπόρτερ Κ. Τσιρώνης που εργαζόταν (ώς εκείνη τη μέρα) επί σχεδόν δύο χρόνια στον «Ελεύθερο Τύπο» (ΕΤ), και με την προτροπή των εμπειρότερων συναδέλφων του, για να προστατεύσει το υλικό του (αλλά και τη σωματική του ακεραιότητα), έφυγε από το χώρο των γεγονότων κι έτρεξε αμέσως στα γραφεία της εφημερίδας του, όπου παρέδωσε -περίπου μισή ώρα αργότερα- στα χέρια του διευθυντή του, Σεραφείμ Κοτρώτσου, τυπωμένες τις συγκλονιστικές φωτογραφίες.

Η αντίδραση ήταν απροσδόκητη: «Είναι το όπλο αυθεντικό;» διερωτήθηκε ο διευθυντής. «Να καλέσουμε έναν ειδικό», απεφάνθη, «και θα δούμε». Λες κι αν ήταν ιμιτασιόν το όπλο δεν αποτελούσε πρόκληση, ικανή να ρίξει κι άλλο λάδι στη φωτιά που είχε ήδη ξεσπάσει σ' όλη τη χώρα. Επειτα κλείστηκε στο γραφείο του με τους επιτελείς του και, αφού εγκωμίασε την επαγγελματική ευσυνειδησία του ρεπόρτερ, του ζήτησε να αναμένει. Ο κ. Κοτρώτσος δεν παρέλαβε καν το σχετικό ψηφιακό υλικό (το «φιλμ» θα λέγαμε παλιά), αποκαλύπτοντας εμμέσως ότι δεν είχε καμιά πρόθεση να αξιοποιήσει την είδηση, είτε στην ηλεκτρονική, είτε την επομένη μέρα στην έντυπη έκδοση του «ΕΤ».

Τη Δευτέρα, 8/12, η εφημερίδα κυκλοφορεί (χωρίς τη φωτογραφία) με πρωτοσέλιδο: «Εγκλημα, τρόμος και βία» - «Νεκρός για το τίποτα», ενώ οι συσκέψεις των επιτελών και των οπλουργών για τη «γνησιότητα» του όπλου του «τσαμπουκά» ΜΑΤατζή της Λ. Αλεξάνδρας παίρνουν εξόφθαλμα παρελκυστικές διαστάσεις. Παρ' όλα αυτά, ο διευθυντής ζητά από τους γραφίστες να ετοιμαστεί το πρωτοσέλιδο της Τετάρτης με την επίμαχη φωτογραφία, οπότε από το μεσημέρι όλη η παραγωγική δομή της εφημερίδας έχει πρόσβαση στις φωτογραφίες. Το βράδυ, όμως, γύρω στις 22.30, ο κ. Τσιρώνης ενημερώνεται από τους προϊσταμένους του ότι η φωτογραφία «κόβεται» από το πρωτοσέλιδο. Λίγο μετά ο Σεραφείμ Κοτρώτσος εμφανίζεται στην εκπομπή «Ανατροπή» του Γιάννη Πρετεντέρη στο MEGA υποστηρίζοντας με πάθος ότι η δολοφονία του μαθητή «δεν είναι κρούσμα κρατικής βίας» κι ότι «η κυβέρνηση δεν ευθύνεται γι' αυτό»!

Τελικά η φωτογραφία δημοσιεύεται στο φύλλο της Τρίτης, αλλά όχι στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας, το οποίο βρίσκεται στην εντελώς ανάποδη κατεύθυνση («Στο έλεος της αναρχίας»), χωρίς καμιά αναφορά στην αστυνομική βία. Το απόγευμα της ίδιας μέρας ο φωτορεπόρτερ ενημερώνεται ότι απολύεται, με τη δικαιολογία ότι οι φωτογραφίες είχαν διαρρεύσει σε διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία και στο Διαδίκτυο λίγες ώρες πριν κυκλοφορήσει η εφημερίδα.

Δικαιολογώντας την απόλυση, ο κ. Κοτρώτσος ενημερώνει γραπτά τους συντάκτες της εφημερίδας: «Οι φωτογραφίες αποτελούσαν δημοσιογραφικό προϊόν αποκλειστικής κυριότητας του ΕΤ - με βάση το συμβόλαιο που είχε υπογράψει με την εφημερίδα ο φωτορεπόρτερ. Η διακοπή της σύμβασης του Κ. Τσιρώνη οφείλεται στο γεγονός ότι, κατά παράβαση του συμβολαίου του και των κανόνων δεοντολογίας, διοχέτευσε τις φωτογραφίες σε άλλα μέσα και φωτοειδησεογραφικά πρακτορεία, λίγες ώρες πριν κυκλοφορήσει ο ΕΤ. Ολα τα άλλα περί "λογοκρισίας" αποτελούν αστειότητες και κακόβουλα σχόλια που διαψεύδονται παταγωδώς από το γεγονός ότι ο ΕΤ δημοσίευσε τις φωτογραφίες».

Αλλά βέβαια η κατόπιν εορτής (και χωρίς πρωτοσέλιδη αναφορά) δημοσίευση δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο διευθυντής της εφημερίδας είχε στα χέρια του από την Κυριακή το απόγευμα το σοβαρότερο φωτογραφικό ντοκουμέντο των ημερών και δεν το δημοσίευσε, με αποτέλεσμα να μην το πληροφορηθεί εγκαίρως το αναγνωστικό κοινό. Οι φωτογραφίες αυτές -λέει ο κ. Κοτρώτσος- είναι «προϊόν αποκλειστικής κυριότητας» της επιχείρησης που διευθύνει. Μ' άλλα λόγια, εξαρτάται από τον ίδιο αν και πότε θα δημοσιοποιηθεί αυτό το «προϊόν». Ανεξάρτητα από τις συνέπειες που έχει μια τέτοια λογική στο προϊόν της εργασίας δημοσιογράφων και φωτορεπόρτερ, πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη άποψη για τη μετάδοση των ειδήσεων -όλων των σημαντικών ειδήσεων- που υποτίθεται ότι αποτελεί την αποστολή του Τύπου.

Υπάρχει και ένα τελευταίο επιχείρημα, το οποίο επικαλούνται όσοι θέλουν να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Ο λόγος, λένε, που δεν δημοσιεύτηκε το αποκαλυπτικό φωτογραφικό ντοκουμέντο τη Δευτέρα ήταν ότι χρειαζόταν ο απαραίτητος χρόνος να διασταυρωθεί (με ποιον τρόπο άραγε;) το ζήτημα και να εξακριβωθεί ο τύπος του πιστολιού.

Πρόκειται ασφαλώς για αστειότητες. Το ντοκουμέντο είναι σαφέστατο και η προκλητική στάση του κουμπουροφόρου ΜΑΤατζή συμπληρώνεται από τη χειρονομία του συναδέλφου του. Οσο για τη «διασταύρωση» που τάχα ευθύνεται για την καθυστερημένη δημοσίευση, ας μας επιτρέψει ο διευθυντής του «ΕΤ» να αμφιβάλλουμε.

Την αμέσως επόμενη μέρα (Τετάρτη, 10/12), η ίδια εφημερίδα δημοσίευσε πρωτοσέλιδα με ξύλινα τεράστια γράμματα και μαύρο φόντο μια φράση που απέδιδε στον Ισοκράτη: «Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται, διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία». Το πρωτοσέλιδο ήταν πρωτότυπο και προκάλεσε εντύπωση. Μόνο που πρόκειται για τσιτάτο-μαϊμού, όπως εξηγεί στην ιστοσελίδα του ο Νίκος Σαραντάκος. Ο Ισοκράτης πουθενά δεν μιλά για τη «δημοκρατία που αυτοκαταστρέφεται» και επίσης δεν είναι δικιά του η φράση «κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας».

Πού τα βρήκε αυτά η εφημερίδα; Εδώ και χρόνια κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο αυτή η φράση που αποδίδεται στον Ισοκράτη και αποτελεί παραποίηση της παραγράφου 20 του Αρεοπαγιτικού Λόγου του. Δεν γνωρίζουμε την ταυτότητα εκείνου που «διόρθωσε» πρώτος τον Ισοκράτη, αλλά είναι σίγουρο ότι τον μιμήθηκαν εκατοντάδες άλλοι. Τα ψαχτήρια του Διαδικτύου βγάζουν πάνω από 90.000 αναφορές της φράσης. Δεν υπάρχει ιστολόγιο, αλλά και εφημερίδα που να μην την έχει φιλοξενήσει (συνήθως σε επιστολές αναγνωστών). Την ίδια φράση-μαϊμού επικαλούνται πρώην υφυπουργοί Παιδείας (Γ. Ανθόπουλος), πρυτάνεις (Ι. Γρυσπολάκης), πολιτικά κόμματα (Ν.Δ. Ροδόπης) Ομοσπονδίες Ελληνοαμερικανών κ.ά. Ο πρώτος πρόεδρος του Οργανισμού «Αθήνα 2004» Στρατής Στρατήγης φέρεται μάλιστα να την αποδίδει στον ...Σωκράτη («Sunday Times», 14/12). Σπασμένο τηλέφωνο ημιμάθειας. Δείγμα προχειρότητας και πνευματικής φυγοπονίας.

Αν λοιπόν η εφημερίδα προέβαινε σε μια στοιχειώδη «διασταύρωση» δεν θα χρειαζόταν 24 ώρες, αλλά λίγα λεπτά της ώρας για να συγκρίνει με το πρωτότυπο κείμενο του Ισοκράτη τη φράση αυτή. Και βέβαια δεν το έκανε. Για ποιο λόγο; Γιατί αυτή η φράση-μαϊμού του Ισοκράτη εξυπηρετούσε την πολιτική σκοπιμότητα της στιγμής. Για τον ίδιο λόγο απαιτήθηκε η πολύωρη «διασταύρωση» της φωτογραφίας: επειδή δεν ταίριαζε στη θεωρία του μεμονωμένου περιστατικού και της αμέτοχης κυβέρνησης.

Ακούστηκε -ως ύστατο επιχείρημα- ότι τελικά η ουσία βρίσκεται στην ίδια τη φράση και ότι είναι δευτερεύον που αποδόθηκε στον Ισοκράτη. Αλλά πώς θα έμοιαζε το ίδιο πρωτοσέλιδο με την υπογραφή στο τέλος «Σεραφείμ Κοτρώτσος»;

 

(Ελευθεροτυπία, 20/12/2008)