خبرگزاري ميراث فرهنگي ـ گردشگري ـ در حالي 7 سال از تاسيس فدراسيوني براي چوگان مي‌گذرد كه بنا به مستندات تاريخي عمر اين بازي به عنوان قديمي‌ترين بازي ايراني به 600 سال پيش از ميلاد مسيح باز مي‌گردد. حمزه ايلخاني‌زاده، رئيس فدراسيون چوگان ايران در گفت‌وگو با CHN به فراز و نشيب‌هاي بسيار اين رشته در طول تاريخ و شرايط فعلي آن در ايران و جهان مي‌پردازد. بخش اول اين گفت‌وگو را مي‌خوانيد.

 

بر اساس مداركي كه در دست است و در منابع ايراني و غيرايراني بر آن تاكيد شده، سنگ نوشته‌اي متعلق به 600 سال پيش از ميلاد مسيح وجود دارد كه بازي چوگان را بين ايرانيان و تورانيان گزارش مي‌‌كند و در اينكه اين بازي ايراني است شكي وجود ندارد. از ديگر منابع قابل استناد گفته‌هاي يك مورخ يوناني است كه موفقيت سواره‌نظام ايران در جنگ را مديون بازي چوگان مي‌داند.

 

چوگان يك بازي بي‌انگيزه نبوده و كاملا يك بازي استراتژيك است كه آمادگي سوار و اسب را با هم طلب مي‌كرده است. سوار و اسب در بازي چوگان مشق رزم مي‌كنند. اسب وقتي مقابل مانعي قرار مي‌گيرد، فرار مي‌كند اما اسب چوگان به سمت مانع رفته و خود را در شرايطي قرار مي‌دهد كه سوار چوگان بزند. اسبي كه خود با شرايط چوگان باز در ميدان تطبيق مي‌دهد براحتي در ميدان جنگ نيز حضور مي‌يابد.  

 

اين سنگ نوشته اكنون در موزه بريتانيا نگهداري شده و منبع معتبري به شمار مي‌رود. چنانكه در كتاب‌هاي فدراسيون جهاني نيز به آن استناد شده است.

 

چوگان در ايران باستان با علاقه بسيار بازي مي‌شده است به‌طوريكه مستنداتي وجود دارد كه اردشير بابكان و شاپور سوم چوگان بازي مي‌كردند. در زمان ساسانيان براي اولين بار چوگان از ايران خارج شده و به چين مي‌رود. بعد از اسلام، چوگان به مصر رفته و پادشان مصر به آن علاقمند مي‌شوند.

 

رودكي اولين شاعري است كه پس از اسلام از چوگان صحبت مي‌كند و فردوسي نيز به كرات از آن نام مي‌برد. فردوسي قصه چوگان بازي سياوش و افراسياب را به نظم درمي‌آورد و در جاي ديگري مي‌گويد: همه كودكان را به ميدان فرست براي ديدن گوي و چوگان فرست. سعدي حافظ، ناصرخسرو و مولانا هم به چوگان اشاره كرده‌اند.

 

چوگان در تمام اعصار تارييخي ايران حضور داشته تا اينكه در دوره صفويه به اوج مي‌رسد. مستنداتي هم از سفير وقت اسپانيا در دوره صفويه به دست آمده است نشان مي‌دهد كه شاه عباس چوگان باز بوده و حتي پيش از اينكه به اصفهان بيايد در قزوين كه پايتخت ايران بوده چوگان بازي مي‌كرده است. بعدها هم كه در اصفهان ميدان نقش جهان را بنا مي‌نهند كه فلسفه وجودي آن براي چوگان بوده است.

 

اما چوگان در زمان مغولان به طور جدي از ايران خارج مي‌شود. مغولان زماني كه با فرهنگ و هنر ايران آشنا مي‌شوند چوگان بازي را نيز ياد مي‌گيرند و چون امپراطوري وسيعي داشته‌اند در سراسر امپراطوري خود آنرا رواج مي‌دهند.  

 

كاملا همين‌طور است. چراكه عمده امپراطوري مغولان شرق آسيا را شامل مي‌شد و با علاقه آنها به چوگان، اين بازي در شرق آسيا رايج شد.

 

انگليسي‌ها كه به هند مسلط شدند، چوگان را به عنوان بازي اشرافي و سلطنتي مي‌آموزند. افسران انگليسي نيز به طور حرفه‌اي چوگان را در باشگاه كلكته آموخته و با خود با انگليس مي‌برند. در سال 1860 چوگان در انگليس متداول مي‌شود. سپس از اين كشور بازي به آمريكاي جنوبي مي‌رود و به شدت رواج مي‌يابد چنانكه اكنون چوگان در آمريكاي جنوبي از همه جاي دنيا بيشتر بازي مي‌شود و طرفداران بسياري نيز دارد.

 

چوگان بعد از صفويه در ايران به يكباره كمرنگ شد و تا اينكه در زمان قاجار چوگان به كل از بين رفت. اما در زمان پهلوي با حضور انگيسي‌ها تا حدودي دوباره بازي مي‌شد.

 

نه تنها چوگان كه به جرات مي‌‌توان گفت تمام آثار و مفاخر فرهنگي اين سرزمين در دوره قاجار از بين رفت. چرا اين قوم هيچ تعصبي نسبت به خاك و وطن نداشتند.

 

از اوايل دهه 50 شمسي چوگان دوباره پا گرفت و چند باشگاه با امكانات محدود چوگان راه افتاد كه اولي در قلهك و دومي در پارك جلاليه يا همان پارك لاله كنوني بود. اما پس از انقلاب اسلامي برخي افرادي كه آشنايي با اين رشته نداشتند عليه آن بر خواستند و همزماني با جنگ تحميلي باعث شد سالها اين بازي ايراني به فراموشي برود. تا اينكه برخي چوگان‌بازهاي قديمي اين رشته را حفظ كردند و در نهايت حدود 16 سال قبل نامه‌اي را خدمت مقام معظم رهبري ارسال كرديم و شرايط سخت اين رشته را به عنوان يك بازي ايراني شرح داديم. ايشان نيز با نگاهي بزرگوارانه چوگان را تائيد كردند و عمر دوباره چوگان در ايران از آن تاريخ شروع شد. حدود 7 سال پيش هم فدراسيون چوگان با تلاش بسيار شكل گرفت و تلاش زيادي در راه احياي اين رشته انجام داد. چنانكه امروز ما در كشور 7 زمين چوگان چمن داريم.

 

مساحت زمين چوگان 8 برابر زمين فوتبال است و فراهم آوردن اين فضا خود بامشكلاتي همراه است. چوگان ورزش با اسب است و اين اسب‌ها نيز بايد آموزش ديده باشند چراكه اسب معمولي تا حركت چوگان را در هوا ببيند رام كرده و فرار مي‌كند. آموزش يك اسب چوگان كه حرفه‌اي و با سوار همراه شود سه سال طول مي‌كشد.

 

بخش دوم گفتگوي حمزه ايلخاني‌زاده، رئيس فدراسون چوگان نيز امروز منتشر خواهد شد.