جشن خوردادگان (خُردادگان) :
جشن ها، يادگارهاي درخشان پدران و مادران بيداردل ما هستند كه در گذر تاريخ بسياري از آنها به دليل ويژگيهاي زمان و تعصبات بسيار از بين رفته و هم اكنون از آنها نمونه هايي بسيار اندك در ميان ايرانيان به چشم مي خورد. با اين حال اين نمونه هاي اندك، نشانه هايي بس بزرگند از انديشه بلند و طبع ظريف ايراني كه خداوند به اين قوم ارزاني داشته و آيين زرتشتي با پيام ها و آموزش هايش آن را آشكار ساخته است.
واژه جشن از كلمه يسنه اوستايي است با ريشه اي اوستايي به معناي ستايش كردن .
بنابراين معناي واژه جشن، ستايش و پرستش است
جشن هاي ايران باستان سه دسته اند: 1- جشن هاي ماهيانه 2)جشن هاي ساليانه 3)جشن هاي متفرقه
روز ششم هر ماه به نام خرداد، امشاسپند مادینه موکل بر آب، نامیده می‌شود و ششم خرداد از ماه خرداد جشنی در ستایش از این امشاسپند برگزار می‌شود. این روز در تقویم رسمی کشور مطابق با چهارم خرداد است. خرداد یا هئوروتات به معنی تمامیت، کلیت و کمال است و نمادی است از مفهوم نجات برای افراد بشر. از کارهای عمده خرداد حمایت از آب است و شادابی گیاهان از اوست. همچنین خرداد مظهر تندرستی و سلامتی است. خرداد همواره در متون همراه مرداد، امشاسپند مادینه دیگر ذکر می‌شود. این دو امشاسپند با آب و گیاه ارتباط دارند. از آن جا که پاره‌ای از مراحل آفرینش مثل آب و گیاه به گونه‌ای طبیعی جفتند، پس پاسداران آنان نیز، خرداد و مرداد، بیشتر اوقات با هم می‌آیند. هدایای آنان ثروت و رمه چهارپایان است، به گونه‌ای که این دو نماینده آرمان‌های نیرومندی، سرچشمه زندگی و رویش هستند. هماوردان خاص آنها، دیوان «گرسنگی» و «تشنگی»اند. همکاران خرداد، ایزد تیشتر و باد و فروهر پرهیزکاران هستند. خرداد امشاسپند در دوران حمله اهریمن، آب را به یاری فروهرها می‌ستاند. به باد می‌سپارد و باد آن را به شتاب به سوی کشورها می‌برد و به وسیله ابر می‌باراند.
در نامگذاری ماه‌ها، خرداد و مرداد در دو طرف ماهی هستند که نماد آن تیر یا تیشتر است و تیشتر ایزد باران است. در این جا هم ارتباط میان دو امشاسپند را با آب می‌بینیم. افزون بر این، در ملکوت خداوند، تندرستی و زندگی جاودان زیر نظر این دو امشاسپند بهره آدمی خواهد شد.
در بندهشن (آغاز آفرینش)، یکی از کتاب‌های پهلوی که بر اساس ترجمه‌ها و تفسیرهای اوستا تدوین یافته و در بردارنده اسطوره‌های مربوط به آفرینش، تاریخ اساطیری و واقعی ایرانیان، جغرافیای اساطیری و حتی نجوم و ستاره‌شناسی است، درباره این امشاسپند آمده است: «خرداد سرور سال‌ها و ماه‌ها و روزهاست؛ [و این] از این روی است که او سرور همه است. او را آب مایملک دنیوی است. هستی، زایش و پرورش همه موجودات جهان از آب است و زمین را نیز آبادانی از اوست. چون اندر سال، [اگر] نیک شاید زیستن، به سبب خرداد است... او که آب را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه، خرداد [از او] آسوده یا آزرده بود. او را همکار، تیر و باد و فروردین است.>>
در یشت‌ها، یکی از بخش‌های اوستا، کتاب مقدس زردشتیان، که در ستایش و نیایش ایزدان است، فقط برای دو امشاسپند، اردیبهشت و خرداد، هر یک یشتی جداگانه موجود است. خرداد یشت در ستایش خرداد امشاسپند، چهارمین یشت اوستاست که متاسفانه آسیب زیادی دیده و بسیاری از کلمات آن از بین رفته یا ناخواناست. تفسیر پهلوی آن هم که ممکن بود تا اندازه‌ای کلید فهم آن باشد، امروزه در دست نیست. اما در آن چه باقی مانده، در یازده بند، به یاد کردن از امشاسپندان به ویژه خرداد سفارش شده. چون یاد آنان دیوان را دور می‌سازد و یاد خرداد، بخصوص دیو نسو (دیو فساد و گندیدگی) را می‌راند. در این یشت، بصراحت آمده که خداوند امداد و رستگاری و رامش و سعادت را از طرف امشاسپند خرداد به مرد پاکدین می‌بخشد. در بند ده این یشت می‌خوانیم: «برای فروغ و فرّش من او را، امشاسپند خرداد را با نماز بلند (و) با زوهر(نوعی فدیه آیینی که طی آن معمولا آب یا شیر و یا نوشیدنی‌های دیگر نثار می‌شود. می‌ستاییم، ما می‌ستاییم امشاسپند خرداد را با هوم( گیاهی مقدس که فشردن آیینی آن نوعی قربانی غیر خونین است.) آمیخته به شیر، با برسم (دسته‌ای از شاخه‌های کوچک درختان که همه با نواری به هم متصل می‌شوند و در مراسم آیینی زردشتی به کار برده می‌شوند.)با زبان خرد، با پندار و گفتار و کردار، با زوهر و با کلام بلیغ. >>
اژه اوستايي خورداد، هئوروتات است كه در زبان سانسكريت در ودا بصورت سئوروتات آمده و به معني رسايي و تندرستي است . اهورامزدا از سرچشمه بخشايندگي خويش اين فروزه را به واسطه امشاسپند هئوروتات به آفريدگان خود بخشيده تا هر پديده اي رسا گردد و رسايي و تندرستي نه تنها ويژه اين جهان است ، بلكه رسايي مينوي و تندرستي روح و روان ، هدف والاي جهانيان است
اهورامزدا مي خواهد كه همگان به ياري امشاسپند هئوروتات از اين بخشايش مينوي و مهرباني حقيقي برخوردار گشته و هركس بتواند با نيروي رسايي و پرورش و افزايش آن در وجود خويش، داراي مقام رسايي و كمال بي زوال گردد
آیین های این روز :
جشن خوردادگان يكي از جشن هاي ماهيانه اي است كه در روز چهارم خورداد ماه برگزار مي شود. از چگونگي برگزاري اين جشن در دوران باستان آگاهي دقيقي در دست نيست؛ اما چون خورداد به معناي رسايي و تندرستي است و در جهان مادي اين فرشته نگهبان آب است باين روی ايرانيان کهن در اين جشن به کنار چشمه و رودخانه و جويبار می رفتند وبه پايکوبی و شادی می پرداختند و خورداد يشت می خواندند (از نيايش های آيين زرتشتی).
با نگريستن به همان ويژه گی های برجسته است که نيکان ما اين روز را جشن می گرفتند و شادمانی می کردند و افزون بر جشن وشادی ويژگيهای فرشته خورداد را که نماينده تن و روان است به ياد می آوردند و خود را آماده پيروی از آن می نمودند و آن را بسان راهنمای زندگی خود می ناميدند.
چون در اين ماه آب برای کشت و کشاورزی بيشتر نياز بوده و سودمند است و باران بخشايش اهورامزدا بزمين می بارد و زمين را آبياری می کند از اين روی کشاورزان برای خشنودی از دهش آب و باران بيشتر به اين جشن ارج نهاده و از آن سپاسگزاری می کنند.
از ديگر آداب اين جشن پوشيدن پوشاک نو می باشد و در گونه ای ديگر می توانيم با بستن بندی ابريشمی يا نو به دست خود نشانی از پوشاک نو را در اين جشن به همراه داشته باشيم.خرداد يشت يا يشت چهارم دارای يازده بند است که برگردان پهلوی آن در دست نيست و نسک اوستايی آن نيز درست بدست نرسيده و دريافت پاره ای از وچکها (جمله ها) و واژه های آن ناشدنی است ولی فشرده آن گفته می شود :
منابع:
http://www.pasargad.info/core/ancprsclb.php?id=56
