USA

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
Hops zue: Navigation, Suech
United States of America

Die Vereinigte Schtaate vo Amerika

D'Flagge vo United States of America Die Vereinigte Schtaate vo Amerika
S Wappe vo United States of America Die Vereinigte Schtaate vo Amerika
Wahlspruch:
e pluribus unum (us viele Eins)
In God We Trust (Mir vertraue uf Gott, siit 1956)
Amtsschpraach(e) kei Amtsschbrooch, de facto Englisch
Hauptschtadt Washington D.C.
Schtaatsform Präsidiali Bundesrepublik
Schtaatsoberhaupt und Regierigschef Barack Obama
Flächi 9.631.418 km²
Iiwohnerzahl 300.888.812[1] (1. Januar 2007)
Bevölkerigsdichti 31 Iiwohner pro km²
BIP $13.487,2 Mrd (1.) (4. Quartal 2006)
BIP/Iiwohner $44.825 (8.) (4. Quartal 2006)
HDI (12.) 0,951
Währig 1 US-Dollar (USD, $) = 100 Cent (¢)
Gründig 1787/89 (Verfassig)
Unabhängigkeit 4. Juli 1776 (vo Großbritannie)
Nationalhymne The Star-Spangled Banner
Nationalfiirtig 4. Juli (Independence Day)
Ziitzone UTC-5 bis UTC-10
Kfz-Kennzeiche USA
Internet-TLD .us, .gov, .mil, .edu
Vorwahl +1
LocationUSA.svg
Karte der USA.png

USA isch d Abkürzig vo United States of America odr uf Alemannisch Vereinigte Staata vo Amerika. D USA isch as Land z'Nordamerika. Sinner Nachbarländer sin Kanada, Mexiko u vo Russland isch s nume dur d Bering-Meerstross drennt. D USA hätt a Flächi fa 9,8 Mio km2 u isch därum de drittgröschta Staat vode Wäut. Ide USA lääbe ungefähr 300 Mio. Iiwohner.

Inhaltsverzeichnis

[ändere] Gschicht

Wo 1492 de Kolumbus Amerika entdeckt het isch de ganz Kontinent no vo Indianer bewohnt gsi. Mit grosse Müeh hiina aber t'Europäer 1609 Jamestown, Virginia gründet. Vorhär sina die meischte Kolonie gæng umi zerstört worde, wahrschinlech vode Indianer, das isch aber nid ganz sicher.

Mit de Jahrzähnt sina de ging meh Europäer uf Amerika uusgwanderet u sina ging witter i z'Landesinnera vortrunge. T'Indianer wo dete gläbt hii hiisi uf brutali Art u Wiis entwäder vertrübe oder "abgschlachtet". Di drüü Länder England, Frankriich u Spanie hina a regurächte Wettkampf gfüert mit nüwe Kolonie gründe. Das het natürlech u zu Spannige gführt. Verschideni Kolonie hi ab und zue umi Bsitzer gwächlset.

Allmählich hi t'Amerikaner as iigeständigs Land afo sii. So hiisi t'Unabhänigkiitserklärig verfasst was zumena Chrieg mit England gfüehrt het. Frankrich het denn t'Amerikaner unterstützt, wüu t'Franzose a schwächig vo dem überuus mächtige England hii wöle haa. 1783 isch de Chrieg fertig gange u im Vertrag vo Paris het England Amerika asena eigena Staat anerkannt.

1787 hettmu nai du a Verfassig uusgarbitet. Di Verfassig isch damaus di modärnschti gsi u isch ono hüt ging güutig. Di Verfassig het nai o as Vorbüud für a huffe Europäischi Verfassige ggulte.

Im Luuf vode Zit het sich de Norde u de Süde vode USA unterschidlech entwicklet. Im Norde hetts a huufe Industrie ghäbe, im Süde a huffe Landwirtschaft. T' Lüt im Norde sina ehnder liberau u gäge Sklave gsi, die im Süde ehnder konservativ u hi Sklave wöle, dasi ide Landwürtschaft uf die Gratis-Arbiitschräft angwise gsi sin. Dä Konflikt het de Höhepunkt im Sezessionschrieg vo 1861-165 ghäbe. I dem Chrieg het de Norde gäge Süde kämpft. De Norde het de Chrieg gwune, da si bevöukerigsmässig u o würtschaftlech im Süde starch uberläge gsi sin. So isch t'Sklaverii im Süde ufghobe cho und ali Bürger sina gliichgsetzt cho. As par Jahr lang het de Norde de Süde ono bsetzt ghaute, bis wo di Gsetz vode Gliichberächtigung dürgsetzt gsi sin.

Wo sich de Norde usum Süde umi zruggzoge het, het de Süde 1876 sofort as Rassetrennigsgsetz ersteut. Churz zämegfasst besiit das Gsetz "separate but equal" - trennt aber gliich. Das Gsetzt het derzue gfühert dass di Schwarze usde wissi Gseuschaft verdrängt cho sin. Nach grosse Protescht, angfüert vom Marin Luther King. Ersch im 1954 het de Supreme Court das Gsetz uufghobe, ide nächschte 10 Jahr hets aber no ging Rasseunrue gä.

Abde zweiti Häufti vom 19. Jahrhundert isch d'Industrialisierig ging stercher cho, t'Würtschaft isch sehr starch gwachse. T'Lüt hii gluubt, dass das Wachstum ging würt witter ga u hiina a huffe Gäud i Aktie investiert. Plötzlech hiina aber Unternäme Absatzproblem becho wüusi z'füu produziert hii. T'Lüt hi plötzlech gse, dases so nüme cha witter ga. As du a Massepanik gä und t'Börsekurse sina im frie Fau gfalle. Dä Börsekrach isch a iim inzige Tag passiert: de schwarz Fritig im Oktober 1929.

Die Würtschaftskriise wo gfougt isch het sich o uf Europa uuswürkt u usde Amerikanischi Würtschatfskriise isch di erschti Wäutwürtschaftskriise entstane. Amerika het sich ersch umi vouständig erhout ghäbe, wosi wärentum 2. Wäutchrieg massiv hii afa uufrüschte.

Nachum 2. Wäutchrieg isch de Chaut Chrieg gsi. Das isch a gwautlosa Chrieg gsi zwüschetum Weschte mit de USA um Kommunismus/Oschte mit Russland us Füehrer. De Chaut Chrieg isch parmau glii eskaliert aber de jusch Chrieg isch zum Glück nie uusbroche. De Chaut Chrieg isch ersch 1991 z'endi gange, wo t'Sowjetunion sich uuflöst het.

T'USA het o hüt ono die sterchtschti Würtschaft vode Wäut doch bechunnt vo China u vo Indie Konkurränz.

[ändere] Geografie, Sprache

D Amtssprach isch de facto Änglisch und d Hauptstadt isch Washington DC.

D'USA sin a Bund us 50 Bundesstaata, wo sich sit sinner Unabhängigkeit fa 1776 übern ganza Kontinent bis 1905 usdeent hätt.

[ändere] Bundesstaate

Die 50 Schdaate vo dr USA
Offiziell Name vom Schdaat Gwöhnlig Uschbrooch USPS Datum Bevölkerig Hauptschdadt Gröschd Schdadt Fahne
State of Alabama Alabama /ˌæləˈbæmə/ AL 1819121414.12.1819 04,627,851 Montgomery Birmingham Flag of Alabama.svg
State of Alaska Alaska /əˈlæskə/ AK 195901033.1.1959 00,683,478 Juneau Anchorage Flag of Alaska.svg
State of Arizona Arizona /ˌærɪˈzoʊnə/ AZ 1912021414.2.1912 06,338,755 Phoenix Phoenix Flag of Arizona.svg
State of Arkansas Arkansas /ˈɑrkənsɑː/ AR 1836061515.6.1836 02,834,797 Little Rock Little Rock Flag of Arkansas.svg
State of California California /ˌkælɪˈfɔrnjə/ CA 185009099.9.1850 36,553,215 Sacramento Los Angeles Flag of California.svg
State of Colorado Colorado /ˌkɒləˈrædoʊ/ CO 187608011.8.1876 04,861,515 Denver Denver Flag of Colorado.svg
State of Connecticut Connecticut /kəˈnɛtɪkət/ CT 178801099.1.1788 03,502,309 Hartford Bridgeport Flag of Connecticut.svg
State of Delaware Delaware /ˈdɛləwɛər/ DE 178712077.12.1787 00,864,764 Dover Wilmington Flag of Delaware.svg
State of Florida Florida /ˈflɒrɪdə/ FL 184503033.3.1845 18,251,243 Tallahassee Jacksonville Flag of Florida.svg
State of Georgia Georgia /ˈdʒɒrdʒə/ GA 178801022.1.1788 09,544,750 Atlanta Atlanta Flag of Georgia (U.S. state).svg
State of Hawaiʻi
Mokuʻāina o Hawaiʻi
(Hawaiianisch)
Hawaii /həˈwaɪi/, [haʋaiʔi] HI 1959082121.8.1959 01,283,388 Honolulu Honolulu Flag of Hawaii.svg
State of Idaho Idaho /ˈaɪdəhoʊ/ ID 189007033.7.1890 01,499,402 Boise Boise Flag of Idaho.svg
State of Illinois Illinois /ɪlɪˈnɔɪ/ IL 181812033.12.1818 12,852,548 Springfield Chicago Flag of Illinois.svg
State of Indiana Indiana /ˌɪndiˈænə/ IN 1816121111.12.1816 06,345,289 Indianapolis Indianapolis Flag of Indiana.svg
State of Iowa Iowa /ˈaɪəwə/ IA 1846122828.12.1846 02,988,046 Des Moines Des Moines Flag of Iowa.svg
State of Kansas Kansas /ˈkænzəs/ KS 1861012929.1.1861 02,775,997 Topeka Wichita Flag of Kansas.svg
Commonwealth of Kentucky Kentucky /kənˈtəki/ KY 179206011.6.1792 04,241,474 Frankfort Louisville Flag of Kentucky.svg
State of Louisiana
État de Louisiane
(Französisch)
Louisiana /luˌiziˈænə/ LA 1812043030.4.1812 04,293,204 Baton Rouge New Orleans Flag of Louisiana.svg
State of Maine Maine /ˈmeɪn/ ME 1820031515.3.1820 01,317,207 Augusta Portland Flag of Maine.svg
State of Maryland Maryland /ˈmɛrələnd/ MD 1788042828.4.1788 05,618,344 Annapolis Baltimore Flag of Maryland.svg
Commonwealth of Massachusetts Massachusetts /ˌmæsəˈtʃuːsɪts/ MA 178802066.2.1788 06,449,755 Boston Boston Flag of Massachusetts.svg
State of Michigan Michigan /ˈmɪʃɪgən/ MI 1837012626.1.1837 10,071,822 Lansing Detroit Flag of Michigan.svg
State of Minnesota Minnesota /ˌmɪnɪˈsoʊtə/ MN 1858051111.5.1858 05,197,621 Saint Paul Minneapolis Flag of Minnesota.svg
State of Mississippi Mississippi /ˌmɪsɪˈsɪpi/ MS 1817121010.12.1817 02,918,785 Jackson Jackson Flag of Mississippi.svg
State of Missouri Missouri /mɪˈzʊəri, mɪˈzʊərə/ MO 1821081010.8.1821 05,878,415 Jefferson City Kansas City Flag of Missouri.svg
State of Montana Montana /mɑnˈtænə/ MT 188911088.11.1889 00,957,861 Helena Billings Flag of Montana.svg
State of Nebraska Nebraska /nəˈbræskə/ NE 186703011.3.1867 01,774,571 Lincoln Omaha Flag of Nebraska.svg
State of Nevada Nevada /nəˈvædə/ NV 1864103131.10.1864 02,565,382 Carson City Las Vegas Flag of Nevada.svg
State of New Hampshire New Hampshire /nuˈhæmpʃər/ NH 1788062121.6.1788 01,315,828 Concord Manchester Flag of New Hampshire.svg
State of New Jersey New Jersey /nuˈdʒɝzi/ NJ 1787121818.12.1787 08,685,920 Trenton Newark Flag of New Jersey.svg
State of New Mexico
Estado de Nuevo México
(Schbanisch)
New Mexico /nuˈmɛksɪkoʊ/ NM 191201066.1.1912 01,969,915 Santa Fe Albuquerque Flag of New Mexico.svg
State of New York New York /nuːˈjɔrk/ NY 1788072626.7.1788 19,297,729 Albany New York Flag of New York.svg
State of North Carolina North Carolina /ˌnɔrθˌkɛrəˈlaɪnə/ NC 1789112121.11.1789 09,061,032 Raleigh Charlotte Flag of North Carolina.svg
State of North Dakota North Dakota /ˌnɔrθdəˈkoʊtə/ ND 188911022.11.1889 00,639,715 Bismarck Fargo Flag of North Dakota.svg
State of Ohio Ohio /oʊˈhaɪoʊ/ OH 180303011.3.1803 11,466,917 Columbus Columbus Flag of Ohio.svg
State of Oklahoma Oklahoma /ˌoʊkləˈhoʊmə/ OK 1907111616.11.1907 03,617,316 Oklahoma City Oklahoma City Flag of Oklahoma.svg
State of Oregon Oregon /ˈɒrɪgən/ OR 1859021414.2.1859 03,747,455 Salem Portland Flag of Oregon.svg
Commonwealth of Pennsylvania Pennsylvania /ˌpɛnsɪlˈveɪnjə/ PA 1787121212.12.1787 12,432,792 Harrisburg Philadelphia Flag of Pennsylvania.svg
State of Rhode Island and Providence Plantations Rhode Island /roʊdˈaɪlənd/ RI 1790052929.5.1790 01,057,832 Providence Providence Flag of Rhode Island.svg
State of South Carolina South Carolina /ˌsɑʊθkɛrəˈlaɪnə/ SC 1788052323.5.1788 04,407,709 Columbia Columbia Flag of South Carolina.svg
State of South Dakota South Dakota /ˌsɑʊθdəˈkoʊtə/ SD 188911022.11.1889 00,796,214 Pierre Sioux Falls Flag of South Dakota.svg
State of Tennessee Tennessee /ˌtɛnɪˈsiː/ TN 179606011.6.1796 06,156,719 Nashville Memphis Flag of Tennessee.svg
State of Texas Texas /ˈtɛksəs/ TX 1845122929.12.1845 23,904,380 Austin Houston Flag of Texas.svg
State of Utah Utah /ˈjuːtɑː/ UT 189601044.1.1896 02,645,330 Salt Lake City Salt Lake City Flag of Utah.svg
State of Vermont Vermont /vɚˈmɑnt/ VT 179103044.3.1791 00,621,254 Montpelier Burlington Flag of Vermont.svg
Commonwealth of Virginia Virginia /vɚˈdʒɪnjə/ VA 1788062525.6.1788 07,712,091 Richmond Virginia Beach Flag of Virginia.svg
State of Washington Washington /ˈwɑʃɪŋtən/ WA 1889111111.11.1889 06,468,424 Olympia Seattle Flag of Washington.svg
State of West Virginia West Virginia /ˌwɛstvɚˈdʒɪnjə/ WV 1863062020.6.1863 01,812,035 Charleston Charleston Flag of West Virginia.svg
State of Wisconsin Wisconsin /wɪsˈkɑnsɪn/ WI 1848052929.5.1848 05,601,640 Madison Milwaukee Flag of Wisconsin.svg
State of Wyoming Wyoming /waɪˈoʊmɪŋ/ WY 1890071010.7.1890 00,522,830 Cheyenne Cheyenne Flag of Wyoming.svg

Lischte vo de Bundesstaate nach Flächi gordnet:

  1. Alaska 1.637.854 km²
  2. Texas 695.621 km²
  3. Kalifornien 423.970 km²
  4. Montana 380.838 km²
  5. New Mexico 314.915 km²
  6. Arizona 295.254 km²
  7. Nevada 286.351 km²
  8. Colorado 269.601 km²
  9. Oregon 254.805 km²
  10. Wyoming 253.336 km²
  11. Michigan 250.494 km²
  12. Minnesota 225.171 km²
  13. Utah 219.887 km²
  14. Idaho 216.446 km²
  15. Kansas 213.096 km²
  16. Nebraska 200.345 km²
  17. South Dakota 199.731 km²
  18. Washington 184.665 km²
  19. North Dakota 183.112 km²
  20. Oklahoma 181.035 km²
  21. Missouri 180.533 km²
  22. Florida 170.304 km²
  23. Wisconsin 169.639 km²
  24. Georgia 153.909 km²
  25. Illinois 149.998 km²
  26. Iowa 145.743 km²
  27. New York 141.299 km²
  28. North Carolina 139.389 km²
  29. Arkansas 137.732 km²
  30. Alabama 135.765 km²
  31. Louisiana 134.264 km²
  32. Mississippi 125.434 km²
  33. Pennsylvania 119.283 km²
  34. Ohio 116.096 km²
  35. Virginia 110.785 km²
  36. Tennessee 109.151 km²
  37. Kentucky 104.659 km²
  38. Indiana 94.321 km²
  39. Maine 91.646 km²
  40. South Carolina 82.932 km²
  41. West Virginia 62.755 km²
  42. Maryland 32.133 km²
  43. Hawaii 28.311 km²
  44. Massachusetts 27.336 km²
  45. Vermont 24.901 km²
  46. New Hampshire 24.216 km²
  47. New Jersey 22.588 km²
  48. Connecticut 14.357 km²
  49. Delaware 6.447 km²
  50. Rhode Island 4.002 km²
  51. District of Columbia 442 km²

[ändere] Quälle

  1. Offizielli Schätzig: Medienmitteilig vo dr US-Zensusbehörde vom 28. Dezember 2006. Lueg au die laufende Bevölkerungsschätzig uf http://www.census.gov/population/www/popclockus.html.



Persönlichi Wärkzüg
Namensryym
Variante
Wievylmol agluegt
Aktione
Navigation
Mitarbet und Hilf
Wärchzügchäschtli
Drucke/exportiere
Anderi Sprooche