Mooi Gelderland

Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen beschermt en beheert al 80 jaar natuur en cultureel erfgoed, met een deskundig oog voor het verleden en een realistisch oor voor het heden.

 

Biljoen

Tussen Velp en Rheden, in het overgangsgebied tussen de Veluwe en de IJssel ligt het 162 hectare grote landgoed Biljoen. Met steun van de provincie Gelderland en bijdragen van onder andere het Prins Bernhard Cultuur Fonds kon Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen dit bijzondere geheel in 2008 verwerven.
De bomen langs de oprijlaan naar het kasteel zijn al sinds 1976 van Geldersch Landschap.

Over de locatie | Geschiedenis

Biljoen kent een vroege stichtingsdatum: al in 1076 werd de plaats vermeld, dan nog als 'Broekerhof' of ‘Broeckerhoeve'. Vanaf 1530 bouwde Karel van Egmond, hertog van Gelre, op of nabij die plaats een kasteel. Op 1 juni 1535 verkocht de hertog Biljoen en de bijbehorende heerlijke rechten aan zijn huishofmeester Roelof van Lennep. Aan het eind van de 16de eeuw werd het kasteel verbouwd. Uit deze bouwfase resteert nu nog een deel van de kapconstructie.

Het kasteel werd in 1661 door Alexander van Spaen gekocht. Hij veranderde het gebouw ingrijpend en het kasteel kreeg een voor die tijd moderne plattegrond met een nieuwe ingangspartij, een centrale hal en een bordestrap terzijde. Hij liet ook het buitenmuurwerk en de torens opnieuw optrekken. De torens kregen hun barokke klokvormige helmen, vergelijkbaar met de torenbekroningen van zijn andere kastelen Moyland en Ringenberg.

Biljoen heeft nu nog twee kamers die zijn voorzien van 17de-eeuwse wandtapijten, wat voor Nederlandse begrippen bijzonder is. Uit omstreeks 1670 dateren de wandtapijten met jacht-
taferelen die afkomstig zijn uit het atelier van Maximiliaan van der Gucht en zich thans in de hoekkamer van Biljoen bevinden. Ze vertonen grote overeenkomsten met de wandtapijten uit de Gobelinzaal van Slot Zuylen. In Nederland worden nog maar twee series wandtapijten met familiewapens op locatie bewaard. De serie Vlaamse tapijten met de wapens Van Spaen vormt een van deze twee series. Ze zijn vervaardigd door Simon Bouwens in de tweede helft van de 17de eeuw en bevinden zich in de benedenzaal van Biljoen. Waarschijnlijk zijn deze wapentapijten afkomstig van Moyland, omdat in het testament van Alexander van Spaen expliciet ‘Tapitten’ worden genoemd die aan beide zonen en stamhouders worden toebedeeld. In dat geval zijn de tapijten nadat Moyland in 1696 werd verkocht hergebruikt op Biljoen.

Johan Frederik Willem baron van Spaen erfde Biljoen in 1771 en trok voor het verfraaien van zijn bezit de beste krachten aan. Zowel het interieur als de tuin- en parkaanleg veranderde hij ingrijpend. Van Spaen’s reis naar Italië is van doorslaggevende betekenis geweest voor zijn aanpassingen op Biljoen met als hoogtepunt de grote zaal op de eerste verdieping, die in de periode 1780-1782 werd gerealiseerd. Stukadoor Hermann Bader voorzag de wanden en het plafond van de zaal van in stuc uitgevoerde 'Vedute di Roma’ naar werk van de beroemde G.B. Piranesi. De prenten die als voorbeeld diende had Van Spaen gekocht in het atelier van Piranesi.
In 1828 werd Biljoen eigendom van Alexander Jacob van Spaen die op het naastgelegen landgoed Beekhuizen een groot logement liet bouwen in châletstijl, maar verder weinig aandacht leek te hebben voor Biljoen.
Johan Frederik van Hardenbroek, die Biljoen in 1848 van zijn neef Alexander Jacob van Spaen erfde, liet de ingangspartij van het kasteel in de periode 1852-1865 verbouwen naar een ontwerp van de architect L.H. Eberson. Het kasteel kreeg een entree in neorenaissance stijl onder een balkon. In de benedenzaal werd een schoorsteenmantel uitgevoerd naar ontwerp van Eberson. Eberson maakte in 1853 ook een ontwerp voor de verbouwing van het bouwhuis, dat echter niet werd uitgevoerd.

Van Hardenbroek stelde het huis open voor het publiek als Museum van Oudheden en Merkwaardigheden. Zijn verzameling werd na zijn dood in Parijs geveild.
Hij verkocht Beekhuizen en het grootste deel van Biljoen in 1867 aan de Duitse industrieel Johann Heinrich Wilhelm Lüps.

Drie generaties Lüps onderhielden het landgoed en kasteel vervolgens zorgvuldig en het aantal veranderingen was beperkt. De meubels die tegenwoordig de losse inrichting van de stuczaal vormen dateren uit 1879. Het wit vergulde ameublement in genre Lodewijk XVI-stijl moet in opdracht van Johann Heinrich op maat gemaakt zijn voor de zaal van Biljoen door de firma De Bruijn uit Arnhem, mogelijk naar een ontwerp van Eberson.