Wanneer raakt de olie op?

Deze vraag wordt ons vaak gesteld. Het antwoord is eenvoudig: De olie zal nooit opraken. Het probleem zit hem in het feit dat het oppompen steeds meer moeite gaat kosten. De productie van een olieveld stijgt, bereikt een maximum en daalt daarna. Dan wordt het moeilijker en moeilijker de resterende olie te winnen. Een alom bekend fenomeen in de olie- industrie wat "peakoil" wordt genoemd. Peakoil wordt bij elk olieveld waargenomen, en als zodanig onomstreden. De uitspraak: "we hebben nog voor 30 jaar olie" is daarmee dus onjuist. Het suggereert dat we al die olie op het zelfde tempo kunnen oppompen. En dat op het eind een olieveld dus helemaal "op" is. Dit is echter absoluut niet het geval.

Hoeveel olie is er nog?

Er wordt ruwweg 85 miljoen vaten (van 159 liter) olie per dag opgepompt. Olie is een fossiele brandstof, en een kenmerk van fossiel is dat het al heel lang in de bodem zit. Na decennialange speurtochten van vele oliemaatschappijen en overheden, staat ondertussen wel vast dat de grootste oliebronnen allemaal zijn aangeboord. Er worden nog steeds nieuwe oliebronnen gevonden, maar de hoeveelheden daarvan nemen sinds de jaren '60 alleen nog af. Omdat de wereld elk jaar meer olie oppompt, teren we in op oude reserves. Sinds de jaren tachtig pompen we meer olie op dan dat er aan nieuwe olie gevonden wordt.

Bron: ASPO International, olie in Giga barrels

De twee grote vragen zijn dus: Wanneer piekt de olieproductie? en Wanneer kan het aanbod de vraag niet meer bijhouden? Dat lijkt misschien een simpele optelsom, maar in de praktijk is die niet eenvoudig te maken. Dat komt ondermeer door geheimhouding en onduidelijkheid in data omtrent olieproductie en oliereserves. Het komt ook doordat de olieproductie niet alleen bepaald wordt door geologie maar ook door marktwerking, technologie en politiek. Peakoil zal (wereldwijd) dus bereikt worden op het moment het moment waarop het economisch niet langer uit kan om de olieproductie op te voeren, en conflicten, wetgeving en andere politieke barriëres niet weggenomen.
Jarenlang gingen veel wetenschappers en oliebedrijven er van uit dat het piekolie moment ergens na 2030 zou plaats vinden. Door onder andere het werk van een groep onafhankelijke oliegeologen, analisten en publicisten verenigd in ASPO (the Association on the Study of Peak Oil) wordt het steeds duidelijker dat de piek eerder zal plaats vinden. De schattingen lopen uiteen van de zomer van 2008 tot ergens in 2020. Het precieze tijdstip zal pas achteraf vast te stellen zijn. Het zal ook niet op één dag terug te voeren zijn, maar een periode van mogelijk jaren. Aangezien olievoorraden en markttoestanden de piek(en) zullen afvlakken. Ook steeds meer grote oliebedrijven (o.a. Total en Shell) sluiten zich aan bij deze consensus, hoewel ze het woord "Piekolie" nog steeds niet in de mond willen nemen.

Een aantal voorspellingen

*
Productieprognose ASPO Internationaal (2007) en vraagprognose Internationaal Energie Agentschap (2006)

Vraag en aanbod

De andere vraag, wanneer wordt er te weinig olie geproduceerd om aan de vraag te voldoen, is zo mogelijk nog lastiger te beantwoorden want zowel vraag als aanbod zijn sterk afhankelijk van hoe we onze economie inrichten. Duidelijk is wel dat als vraag naar olie in het zelfde tempo zou doorgroeien als de laaste jaren er een gapend gat tussen aanbod en vraag zal ontstaan. In bovenstaande grafiek zie je de (mogelijke) ontwikkeling van de olieproductie en de inschatting van de vraag naar olie van het Internationaal Energie Agentschap uit 2007. Het is een onderzoeksinstituut uit Parijs dat namens de landen verenigd in de OESO (alle westerse olie importerende landen) onderzoek doet naar energiebeleid en haar lidstaten beleidsadviezen geeft.
Als de vraag steeds verder stijgt (door toenemende welvaart in het westen en in opkomende economieën als China en India bijvoobeeld) en het aanbod daalt, dan groeit het gat steeds sneller. Dat betekent over de lange termijn stijgende prijzen en dus vraaguitval. Sommige olie consumenten zullen stoppen met olie gebruiken omdat de prijs te hoog wordt.

De olieprijs

De algemene verwachting is dat de olieprijs de komende tijd flinke schommelingen laat zien. Stijgt de prijs, dan volgt er vraaguitval en een tijdelijk overschot op de markt en dus een lagere prijs. Trekt de vraag weer aan, dan stijgt de prijs weer. Door het ontbreken van buffercapaciteit op de markt worden ook de gevolgen van verstoringen in de aanvoer door bijvoorbeeld weersomstandigheden, conflicten of ongelukken veel groter. De algemene trend blijft dat olieprijs stijgt. De prijs steeg tot aan het uitbreken van de kredietcrisis tot historische hoogtes (150 dollar per vat) en was een van de indirecte oorzaken van de kredietcrisis. Daarna maakte de prijs zijn grootste val ooit door en de prijs zal naar verwachting al schommelend weer stijgen naar een nieuw hoogte record. De prijs blijft schommelen tussen een niveau dat te hoog is voor de economie en een prijsniveau dat te laag is voor het dure deel van de olieproductie.

Gas en kolen

Geldt het peakoil principe ook voor aardgas en kolen? Ja, ook voor aardgas en kolen stijgt de productie en gaat de netto opbrengst daarna dalen omdat er steeds meer energie moet worden geïnvesteerd om aardgas en kolen te winnen al is de geologie anders dan bij olie. En de data rond aardgasreserves en kolenreserves zijn nog onbetrouwbaarder als die rond olie. Niettemin is ook daar een ruwe schatting voor te geven, met een aardgas-piek tussen 2020 en 2030 en een steenkolenpiek tussen 2035 en 2070.
Voor aardgas moet worden opgemerkt dat aardgas sterk afhankelijk is van pijpleidingen, en er dus sprake is van regionale gaspieken in Noord-Amerika en Eurazië. Ook kan onconventioneel gas uit bijvoorbeeld steenkolenlagen hier een groot verschil uit gaan maken. Steenkool heeft het imago goedkoop en ruim voorradig te zijn, maar schijn bedriegt. Er zijn slechts 6 grote steenkool exporterende landen en het transport van steenkool is duur en kost veel energie. De energiewaarde van steenkool verschilt per soort steenkool en dus kan een piek in energiewaarde veel eerder optreden als een piek in productie volume.

Piekolie en de kredietcrisis

Welke invloed heeft de kredietcrisis op peakoil, en omgekeerd? Op dit moment lijkt het er op dat de kredietcrisis er voor gezorgd heeft dat de vraag naar olie met enkele miljoenen vaten per dag is gedaald. Daardoor, en doordat veel oliehandelaren in geldnood kwamen, is de prijs van olie aan sterke schommelingen onderhevig. Van een piek op 147 dollar in 2008, naar een dieptepunt op 30 dollar een jaar later en ondanks het uitblijven van economisch herstel een terugkeer naar 100 dollar per vat nu. Onzekerheid in de financiële wereld zorgt er op zijn beurt er weer voor dat veel nieuwe olieprojecten zijn stilgelegd of vertraagd. Veel van de nieuwe en lastig winbare olieprojecten in bijvoorbeeld het noordpoolgebied, de diepzee en de teerzanden zijn alleen winstgevend bij een olieprijs boven de 70 dollar per vat. Bovendien kunnen ook olieproducenten moeilijker aan investeringskredieten komen. Iets wat ook opgaat voor duurzame energieprojecten. De grote vraag is nu wat er sneller gaat, de vraagdestructie door de economische crisis, of de terugval in productie. Het is denkbaar dat er door achterblijvende investeringen een versnelde piek plaats zal vinden de kredietcrisis gevolgd zal worden door een oliecrisis.
Tot slot. Een van de directe veroorzakers van de kredietcrisis was het feit dat veel Amerikanen moesten kiezen tussen het afbetalen van hun hypotheek en de torenhoge brandstofprijs.
Zie ook www.peakoil.nl/rapporten onder "kredietcrisis".

Piekolie en klimaatverandering

Zijn er nog wel genoeg olie, gas en kolen om een klimaatverandering tot stand te brengen? Dat is een complexe vraag. Ten eerste omdat ze elkaar sterk beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan het vrijkomen van olie en gasreserves door het smelten van de noordpool of het moeilijker worden van oliewinning door sterkere orkanen. Ook blijkt de CO2 uitstoot uit fossiele brandstoffen per ton productie steeds verder te stijgen naarmate de productiepiek nadert. Ten tweede is het een feit dat de hoeveelheid fossiele brandstoffen die in de IPCC scenario's verwerkt zijn niet gewonnen kunnen worden en dat het IPCC de dynamiek van het winnen van fossiele brandstoffen niet mee neemt.Ook is het zo dat steeds duidelijker wordt dat klimaatverandering al ver gevorderd is en steeds dichter bij een omslagpunt komt waarna het een zich zelf versterkend proces wordt. Veel hangt ook af van waarmee we een tekort aan olie proberen op te lossen. Stappen we over op teerzanden en diesel uit steenkool of gaan we energie besparen en duurzame energie gebruiken?
Het is in ieder geval duidelijk dat er veel oplossingen zijn voor klimaatverandering die het peakoil probleem niet oplossen ( Co2 opslag, emmissiehandel) en dat er veel peakoil oplossingen zijn die de klimaatcrisis verhevigen (teerzanden, diesel uit steenkool). We zullen moeten zoeken naar een gecombineerde oplossing, de twee problemen zijn te veel vervlochten om ze los van elkaar te zien.
Zie ook www.peakoil.nl/rapporten onder "klimaat".

Hoe olieverslaafd is Nederland?

Nederland heeft een economie die sterk afhankelijk is van transport op basis van olie, een grote chemische industrie met olie als grondstof en een manier van leven die erg olie (en energie) intensief is. Er wordt dagelijks 1,1 miljoen vaten olie gebruikt in Nederland. Bijna alles wat we in huis hebben staan is gemaakt van olie. Onze voedselindustrie is sterk afhankelijk van olie en gas voor transport, kunstmest, pesticiden, verpakken, verhitten, koelen etc.

Dat betekent dat een tekort aan olie onze economie en onze manier van leven stevig zal beïnvloeden. Bij ongewijzigd overheidsbeleid en bij een ongewijzigde manier van leven ontstaan er grote tekorten en een sterke verstoring van de economie en onze manier van leven. De grootste problemen zijn te verwachten in het wegtransport en tal van producten die duurder worden omdat het productieproces olie intensief is

Oplossingen: overheidsbeleid
Wat zou de overheid kunnen doen om piekolie op te lossen? Ten eerste accepteren dat we te laat zijn voor de makkelijke oplossingen. Uit een onderzoek van het Amerikaanse Departement voor Energie (DOE) het zogenaamde Hirsch rapport, blijkt dat voor een soepele oplossing twintig jaar voor de piek beleid in gang gezet moet worden. De maatregelen die in dit rapport onderzocht zijn houden ook op geen enkele wijze rekening met klimaatverandering. Een energietransitie kost veel tijd, geld en in de letterlijke zin energie. Peakoil beleid zal dus altijd moeten bestaan uit het opvangen van de problemen die gaan ontstaat door een permanente oliecrisis.
Peakoil Nederland heeft een aantal mogelijke maatregelen op een rijtje gezet.

• Begin met burgers eerlijk en open in te lichten over piekolie en zijn implicaties
• Een reductietarget stellen van 20% minder olieconsumptie in 2020
• Inzetten op andere energiebronnen in het transport (elektrische auto's , aardgas, biogas)
• Olie als grondstof in de industrie vervangen door plantaardig materiaal, biobased chemie
• Beleid gericht op verminderen van verkeer, en verschuiven van weg en lucht naar OV, rails, scheepvaart en de fiets.
• Grotere efficiency in het transport door technologie, omlaag brengen maximum snelheid en wagenpark vernieuwing.
• Beleid gericht op het verstevigen van de lokale economie en voedselvoorziening
• Steun aan economische sectoren die in problemen komen, alleen onder voorwaarde dat het de energietransitie bespoedigd
• Stop steun aan de fossiele energie-industrie en leidt deze geldstromen naar de duurzame energie-sector

Oplossingen: persoonlijke keuzes

Piekolie gaat ons dagelijks leven de komende tien jaar drastisch veranderen. Dat komt op sommige mensen als bedreigend over maar het kan ook als een uitdaging opgevat worden. Wie al nu al inzet op een streven om te leven zonder olie zal minder last hebben van peakoil. Wat je kan doen hangt natuurlijk sterk af van je eigen mogelijkheden. Hier een paar suggesties :

• Bespaar op je energie verbruik waar en wanneer je maar kan
• Kies een baan die niet afhankelijk is van goedkope olie
• Werk dichtbij je wonen, ga carpoolen
• Neem de trein of beter nog, de fiets
• Eet lokaal
• Consumeer bewust en zuinig, koop lokale producten
• Vermijd producten op oliebasis en/of uit ver weg gelegen landen
• Produceer je eigen energie

Hoeveel olie gebruik jij? Doe de test.

Oplossingen: lokaal niveau

Piekolie gaat je leefomgeving sterk veranderen. Start een Transition Towns initiatief en maak er wat moois van! http://www.transitiontowns.nl