با گذشت سال‌‌ها 1.5 ميليون مهاجر عراقي در سوريه به بخشي از جامعه اين كشور تبديل شده‌اند. بسياري از آنها صاحب خانه شده‌اند، كاسبي راه انداخته و صاحب كودكان شده‌اند كه عربي را با لهجه سوري حرف مي‌زنند.
با اين حال بخشي از جامعه مهاجران يعني 400 هزار نفري كه به‌نوعي با حاكميت صدام حسين ، ديكتاتور معدوم عراق پيوندهايي داشتند هنوز در سوريه احساس آرامش و قرار ندارند.
بعثي‌هاي پيشين ساكن دمشق پس از آن كه بمبگذاران انتحاري در ماه اوت به منطقه سبز بغداد، پايتخت عراق حمله كرده و 95 تن را به كام مرگ كشاندند به محور اصلي تشديد تنش‌ها بين دولت‌هاي عراق و سوريه تبديل شده‌اند.
نوري مالكي، نخست‌وزير عراق بعثي‌هاي پيشين ساكن سوريه را طراحان و آمران اين بمبگذاري‌ها معرفي كرد و دمشق را به پناه دادن و حمايت از گروه‌هايي كه ناآرامي‌هاي عراق را هدايت ميكنند، محكوم كرده است. سوريه بلافاصله اين اتفاقات را رد و براي استرداد مظنوناني كه بغداد بتواند مداركي دال بر اتهام‌شان ارائه دهد اعلام آمادگي كرد.
بحراني كه به واسطه اين رويداد بين دو كشور شكل گرفت روابط بغداد دمشق را كه بعد از سه دهه سردي رو به گرمي گذاشته بود مخدوش كرد و توافقنامه‌هاي منعقد شده بين دو كشور در حوزه‌هاي مختلف را به حال تعليق درآورد.
عراقي‌ها براي نارضايتي خود دلايل متعددي دارند. سوريه از ديرباز پناهگاهي براي پناهندگاني بوده كه از سراسر جهان عرب به اين كشور سرازير مي‌شدند. پس از سقوط حاكميت صدام در عراق نه‌تنها سوريه مرزهاي خود را به روي اعضاي حزب بعث گشود كه صدها پيكارجوي خارجي با ورود به اين كشور به‌طور غيرقانوني از طريق مرزهاي سوريه و عراق به داخل عراق رسوخ كردند و به گروه‌هاي شورشي پيوستند.
با اين حال دمشق طي ماه‌هاي اخير با افزايش نظارت‌هاي مرزي درصدد مقابله با رسوخ پيكارجويان خارجي از طريق مرزهاي اين كشور به داخل عراق برآمد و ماه اوت سالجاري ميلادي بود كه هيات نظامي آمريكا از دمشق ديدار كرد تا درباره افزايش همكاري‌ها در زمينه امنيت اين مرزها با سوريه به رايزني بپردازد.
آنچه پيش از اين تحولات اميدبخش به نظر مي‌رسد تغيير رويكرد برخي بعثي‌هاي سرشناس ساكن دمشق است كه در عمل به دو دسته تقسيم شده‌اند. دسته اول كه گرايشاتي تند و افراطي دارند توسط عزت‌ابراهيم الدوري، معاون رئيس‌جمهور پيشين عراق رهبري مي‌شوند و جناح ديگر كه ميانه‌روتر اما ضعيف‌تر است را محمد يونس، از مشاوران صدام در شوراي انقلابي رهبري مي‌كند.
جناح يونس در سال 2007 ميلادي دست دوستي به سوي دولت عراق دراز كرد و با برگزاري كنفرانسي به بررسي اشتباهات رژيم صدام پرداخت، ايدئولوژي حزب بعث را رد كرد و رويكردي دموكراتيك‌تر در پيش گرفت.
بعد از حملات انتحاري ماه اوت بغداد جناح دوري هم نشانه‌هايي از ميانه‌روي و حركت به سوي تغيير رويكرد را نشان داده است. نظار سمرا، سخنگوي غيررسمي اين گروه اوايل ماه جاري ميلادي در مصاحبه با هفته‌نامه آمريكايي تايم در اظهاراتي كه از تغيير موضع اين جام شكايت داشت، تاكيد كرد «بيش از آن كه نگران خروج نيروهاي آمريكايي از عراق باشد دغدغه افزايش نفوذ ايران در بغداد را دارد.»
بعثي‌هاي پيشين ساكن دمشق پس از بمبگذاريهاي انتحاري ماه اوت‌بغداد به محور اصليتنش‌ها بين دولت‌هاي عراق و سوريه تبديل شده‌اند
سمرا كه سعي داشت با اظهاراتش نشان دهد اين جناح رويكردي آتش‌جويانه در قبال آمريكا در پيش گرفته است، گفت: بايد دولتي قوي داشته باشيم كه در برابر مداخلات و اعمال نفوذ همسايگان در عراق بايستد. او افزود: مي‌دانيم آمريكا منافع خود را در تبديل عراق به كشوري قدرتمند مي‌داند.
سخنان سمرا حاوي اشاره‌اي تقريبا مستقيم به لزوم آشتي آمريكايي‌ها با اعضاي حزب منحله بعث هم بود. او تاكيد كرد اگر آمريكا خواهان اعاده ثبات و آرامش به عراق است به همكاري رهبران سياسي پيشين و افسران نظامي با تجربه سابق عراق كه هم‌اكنون در سوريه سكنا گزيده‌اند، احتياج دارد.
به نظر مي‌رسد سران پيشين حزب بعث پس از 6 سال اقامت در سوريه اكنون آماده مذاكره براي بازگشت به عراق در صورت تضمين امنيت و مصونيت‌شان در برابر تعقيب قضايي هستند. البته آنان براي بازگشت يك شرط ديگر هم دارند و آن لغو قانوني است كه فعاليت اعضاي پيشين حزب بعث را در ادارات دولتي و برعهده گرفتن مشاغل رسمي منع مي‌كند.
دولت آمريكا در تقلا و تلاش است تا دولت بغداد را به آغاز روند آشتي ملي با هدف كاستن از خطر درگرفتن خشونت‌هاي قومي و مذهبي پس از خروج كامل نيروهاي آمريكايي از اين كشور ترغيب كند اما تصميم مالكي براي معرفي يونس به عنوان يكي از عوامل پشت‌پرده حملات انتحاري ماه اوت و پافشاري بر استرداد او توسط سوري‌ها نشان داد مالكي و مجموعه دولت عراق تمايلي به مذاكره با بعثي‌هاي سابق ندارند.
آنچنان كه فضل الربيع، از تحليلگران سياسي امور عراق كه پس از اشغال اين كشور به سوريه مهاجرت كرده است، مي‌گويد «دولت عراق ترجيح مي‌دهد به ايراد اتهام به سوري‌ها ادامه دهد تا مجبور نشود درگير روند مذاكره با جناح‌هاي مختلف حزب بعث در سوريه شود.»
در نقطه مقابل سوريه هم قصد ندارد بعثي‌هاي سابق را براي پيگرد قانوني در عراق تحويل اين كشور دهد. مقامات سوريه بر اين واقعيت اشاره ميكنند كه در دوران حاكميت صدام، آنها به بسياري از مقامات كنوني عراق از جمله شخص مالكي كه 20 سال در دمشق سكونت داشت، پناه داده بودند.
فيصل مقداد، معاون وزير امور خارجه سوريه در اين رابطه مي‌گويد: در حال حاضر 1.5 ميليون پناهجوي عراقي در سوريه هستند. او مي‌افزايد: وقتي آنها آمدند ما از آنها نپرسيديم عضو كدام حزب و گروه هستيد بلكه فقط درها را گشوديم و به آنان اجازه داديم وارد شوند.