« Powrót do listy zawodów

Bibliotekarz / bibliotekarka

zawód rozwojowy

zawód, co do którego przewiduje się w przyszłości wysokie zapotrzebowanie na rynku pracy

FPM/Thinkstock

Co robi i dla kogo?

Bibliotekarz to pracownik zatrudniony w bibliotece, wykonujący czynności związane z jej funkcjonowaniem. Charakteryzuje się wszechstronną wiedzą oraz biegłością w posługiwaniu się tradycyjnymi i nowoczesnymi narzędziami informacyjnymi. Obecnie bibliotekarz powinien przyjmować wiele różnorodnych ról: eksperta, badacza, menadżera, członka zespołu, a także nauczyciela. Jego główne zadania to gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie materiałów bibliotecznych tzn. książek, czasopism, materiałów kartograficznych i audiowizualnych, zbiorów specjalnych (rękopisów i starodruków) itp.

Gromadzenie zbiorów odbywa się głównie przez zakup publikacji, ich wymianę lub przyjmowanie darów. Pracownik odpowiedzialny za to zadanie powinien dobrze znać profil swoich czytelników, już zgromadzonych zasobów oraz zasady ich zbierania. Opracowywanie zbiorów polega na ich opisaniu i skatalogowaniu każdej pozycji według ściśle określonych norm bibliotecznych, ale także na tworzeniu tzw. bibliotek cyfrowych poprzez skanowanie starodruków, materiałów, które nie podlegają ochronie praw autorskich albo publikacji, których twórcy wyrazili zgodę na umieszczenie dzieł w bibliotece cyfrowej. Udostępnianie zbiorów polega natomiast na wypożyczaniu ich na zewnątrz lub umożliwianiu korzystania z nich w czytelni.

W zależności od rodzaju biblioteki do zakresu czynności zawodowych bibliotekarza może jeszcze należeć działalność wychowawcza i szkoleniowa oraz praca naukowa. W wielu bibliotekach coraz częściej organizowane są zajęcia biblioteczne dla dzieci i młodzieży (np. kącik maluszka, bajkoterapia) oraz podejmowane inne aktywności, takie jak: Grupa Zabawowa lub zajęcia artystyczne.

W niewielkich bibliotekach wszystkie wymienione czynności często wykonuje jedna osoba, wówczas pełni ona jednocześnie funkcję kierownika biblioteki. W dużych jednostkach natomiast są wyodrębnione działy, a zakres wykonywanych obowiązków zależy od zajmowanego stanowiska. Bibliotekarze bezpośrednio podlegają pod kierownika działu, a oni odpowiadają za swoją pracę przed dyrektorem całej biblioteki.

Gdzie pracuje i w jakich warunkach?

W tym zawodzie pracy będziesz szukać w sektorze publicznym tzn. w instytucjach kultury, ośrodkach naukowych, wyższych uczelniach czy szkołach. Możesz podjąć pracę w różnego typu bibliotekach: szkolnych, pedagogicznych, publicznych lub naukowych.

Bibliotekarz większość czasu spędza w pomieszczeniach zamkniętych. Wiele dużych bibliotek przeszło renowacje, wyposażone są w nowoczesny sprzęt i przestronne sale. Jednak nadal są biblioteki, w których powierzchnia magazynowa, czytelnia i wypożyczalnia mieści się w jednym pomieszczeniu z niedostatecznym oświetleniem. Warto dodać, że w tym zakresie dużo się zmienia. Coraz częściej bibliotekarze samodzielnie starają się o zdobywanie środków finansowych, biorą udział w projektach unijnych, dzięki czemu poprawia się stan wyposażenia bibliotek, dążąc do ich większej automatyzacji i komputeryzacji.

Czas pracy bibliotekarza jest ściśle określony. W małych jednostkach – są to dni robocze w stałych godzinach. W dużych bibliotekach, często otwartych przez kilkanaście godzin, także w weekendy, bibliotekarz pracuje w systemie zmianowym. Swoje obowiązki wykonuje w siedzibie biblioteki, a wyjazdy służbowe zazwyczaj dotyczą pracowników działu gromadzenia zbiorów. Najczęściej związane są z udziałem w targach i wystawach księgarskich.

Praca bibliotekarza wykonywana jest w pozycji siedząco-stojącej, wymaga również swobodnego poruszania się i pewnego wysiłku fizycznego związanego np. z przenoszeniem partii książek. Pracownik, który ma bezpośredni kontakt z czytelnikami musi posiadać dobry wzrok, słuch oraz łatwość w wysławianiu się. Przydatna jest także sprawność rąk, a szczególnie duża zręczność palców. Przeciwwskazaniem do pracy w tym zawodzie jest alergia na kurz i roztocza oraz bardzo duża wada wzroku, uniemożliwiająca pracę z materiałami bibliotecznymi i na komputerze.

Umiejętności i styl pracy

Zawód bibliotekarza przeznaczony jest dla osób, które kochają książki – doceniają ich wartość i piękno. Jeśli nie posiadasz tej cechy, raczej nie powinieneś myśleć o pracy na tym stanowisku. Drugim niezbędnym wymaganiem są wszechstronne zainteresowania oraz twórcze myślenie.

Bibliotekarz powinien posiadać szczególne predyspozycje, bowiem stoi przed nim niełatwe zadanie łączenia pracy opartej na relacjach społecznych z pracą z danymi i urządzeniami (komputer, skaner, kserokopiarka, aparat cyfrowy). Podstawą jest umiejętność współpracy, jak również łatwość nawiązywania kontaktów, prowadzenia rozmów oraz prostego i jasnego przekazywania informacji. Kontakt z czytelnikami wymaga od bibliotekarza znacznej cierpliwości, życzliwości, opanowania, dużej kultury osobistej, ale także elastyczności i inicjatywy. Z drugiej strony pracownik ten powinien być gotowy do pracy w monotonnych warunkach, gdyż wiele zadań związanych z ewidencjonowaniem czy opracowywaniem zbiorów ma charakter rutynowy i ściśle określony. W związku z tym niemałe znaczenie ma wytrwałość, skrupulatność, dokładność oraz zdolność koncentracji uwagi przez dłuższy czas.

Ponieważ biblioteki XXI wieku skupione są na digitalizacji wydawnictw oraz dokumentów w wersji papierowej, specjalista ten powinien charakteryzować się znajomością nowoczesnych rozwiązań informatycznych, bardzo dobrą umiejętnością obsługi komputera oraz orientować się w różnego rodzaju programach. Niezbędna jest także umiejętność szkolenia użytkowników i pomagania im w korzystaniu z urządzeń elektronicznych przy wyszukiwaniu potrzebnej informacji.

Jako dobra bibliotekarka/dobry bibliotekarz powinnaś/powinieneś odznaczać się gotowością do nieustannego pogłębiania wiedzy, zarówno tej fachowej, jak i w dziedzinach reprezentowanych przez bibliotekę, w której pracujesz. Dużym atutem może być dla Ciebie także znajomość języków obcych.

Jak zdobyć taki zawód?

Zawód bibliotekarza jest zawodem otwartym. W zasadzie na tym stanowisku da radę pracować osoba w każdym wieku, oczywiście wyposażona w odpowiednie kwalifikacje i umiejętności, które można zdobyć na kilka sposobów. Pierwszą możliwością jest ukończenie policealnego studium bibliotecznego (stacjonarnie lub zaocznie). Trzeba jednak pamiętać, że osoby legitymujące się specjalistycznym wykształceniem na poziomie średnim nie mogą wysoko awansować w hierarchii bibliotecznej. Dużo większe perspektywy mają osoby posiadające wyższe wykształcenie. Studia na kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo oferuje wiele uczelni. Nauka odbywa się w systemie dwustopniowym: 3-letnich studiów licencjackich oraz 2-letnich studiów magisterskich, które można ukończyć w trybie dziennym lub zaocznym. Inną możliwością są studia podyplomowe o dwóch ścieżkach kształcenia bibliotekoznawstwo i informacja naukowa.

Awans w hierarchii bibliotecznej jest uwarunkowany posiadaniem odpowiednich kwalifikacji, stażem pracy, osiągnięciami i ciągłym rozwojem umiejętności zawodowych. Przykładowa ścieżka kariery przedstawia się następująco: młodszy bibliotekarz, bibliotekarz, starszy bibliotekarz, kustosz, starszy kustosz. Szczegółowe wymagania uprawniające do zajmowania określonych stanowisk w bibliotece znajdziesz w serwisie poradopedia.pl.

Przydatne linki

Więcej szczegółowych informacji o zadaniach zawodowych bibliotekarza możesz znaleźć w serwisie Doradca 2000. Warto zobaczyć:

www.ebib.info – portal informacyjny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich;
www.bibliotekawszkole.pl – czasopismo i serwis informacyjny skierowany do pracowników bibliotek szkolnych;
ZEBID – serwis informacyjny ogólnopolskiego ośrodka edukacji zawodowej w zakresie książki, bibliotek i zawodów pokrewnych. ZEBID BN organizuje i prowadzi różnorodne formy doskonalenia: sesje, konferencje, seminaria, kursy specjalistyczne, warsztaty w celu zdobycia teoretycznych i praktycznych umiejętności w zakresie bibliotekoznawstwa;
Biblioteczny Serwis Sieciowy – przeznaczony dla nauczycieli-bibliotekarzy i studentów bibliotekoznawstwa, którzy wykorzystują Internet w działalności informacyjnej biblioteki.