Został utworzony 26 lutego 1990 roku. Powierzchnia jego wynosi 12 420 ha, do tego dochodzi 13 856 ha otuliny (w części południowej parku brak jest otuliny). Otulina Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego graniczy od strony zachodniej z Czerniejowskim Obszarem Chronionego Krajobrazu. Krzczonowski Park Krajobrazowy stanowi jeden z 17 parków krajobrazowych województwa lubelskiego (ósmy co do wielkości) i jeden z sześciu parków administrowanych przez Zarząd Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych. Położony jest w centralnej części Wyniosłości Giełczewskiej - subregionie Wyżyny Lubelskiej, ok. 20 km na południowy-wschód od Lublina. Park utworzono ze względu na krajobraz najbardziej charakterystyczny dla Wyżyny Lubelskiej. Obejmuje on tereny o bardzo urozmaiconej rzeźbie, położone w krajobrazie rolniczym, typowym dla tego regionu. Główną formą rzeźby tego obszaru jest falisty teren, rozcięty głębokimi dolinami rzecznymi o przeważnie stromych zboczach oraz 14 ostańców piaskowych okresu polodowcowego. Administracyjnie park leży w 3 gminach: Krzczonów, Rybczewice, Jabłonna, a otulina parku w 5 gminach: Krzczonów, Rybczewice, Jabłonna, Piaski i Fajsławice. Krzczonowski Park Krajobrazowy charakteryzuje się dużą różnorodnością i mozaikowatością gleb. Z tego też powodu występuje tu wielkie zróżnicowanie i bogactwo zespołów roślinnych. Lasy zajmują w parku 24,8% powierzchni, grunty orne 70%, użytki zielone 2,6%, a w otulinie parku lasy 9,7%, grunty orne 84%, użytki zielone 1,3%.

Krzczonowski Park Krajobrazowy charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, rozciętego głębokimi dolinami rzecznymi o stromych przeważnie zboczach. Występują tu liczne i rozległe doliny denudacyjne, wąwozy lessowe oraz zgrupowanie kilkunastu ostańców denudacyjnych, wyniesionych w formie wzgórz o wysokości ok. 300 m n.p.m. Ostańce denudacyjne, zgrupowane w północnej i zachodniej części parku i otuliny, zbudowane są z piaskowców o twardym lepiszczu krzemionkowym. Stanowią w krajobrazie wspaniały dowód przeszłości geologicznej Lubelszczyzny. Piaskowce krzemionkowe z rejonu Krzczonowa służyły przez kilka wieków do wyrobu kół młyńskich i żaren. Wiele z nich ma swoje nazwy: Chełmiec, Szabałowa Góra, Makarowa Góra, Kobyla Góra, Gliniana Góra, Boży Dar. Najwyższym wzniesieniem w parku jest Boży Dar liczący 306,7 m n.p.m. Jednym z najpiękniejszych krajobrazowo wzgórz ostańcowych jest Szbałowa Góra o wysokości 285 m n.p.m., stanowiącą wspaniały punkt widokowy. Najciekawsze wąwozy znajdują się w okolicach Pilaszkowic i Rybczewic. Osiągają długość do 1 km, a głębokość do 15 m. Krzczonowski Park Krajobrazowy jest jednym z ważniejszych regionów źródliskowych w woj. lubelskim. Występuje tu 45 źródeł, w tym kilkanaście, grupujących od 4 do 19 wpływów. Trzy największe źródła (dwa w Stryjnie i jedno w Sobieskiej Woli) mają wydajność od 50 do 120 l/s. Cztery źródła w Krzczonowie, Borzęcinie, Walentynowie i Piotrkówku zostały uznane w 1996 r. za pomniki przyrody. Projektuje się obecnie ochroną źródeł w Stryjnie, Pilaszkowicach i Dębniaku. Duża ilość i wydajność źródeł ma decydujący wpływ na czystość wód w rzekach Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego: Giełczwi, Radomirce i Olszance.

Krzczonowski Park Krajobrazowy cechuje duża różnorodność i bogactwo zespołów roślinnych. Występują tu olsy, łęgi, lasy dębowo-grabowe z domieszką buka, dąbrowy świetliste, bory mieszane, zarośla i murawy kserotermiczne, torfowiska niskie, łąki trzęślicowe, zespoły roślinności wodnej, ruderalnej i segetalnej. Lasy Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego, mimo znacznego wylesienia zachowały cechy zespołów naturalnych. Są to fragmenty ocalałych powierzchni dawnych puszcz, pokrywających znaczną część Wyżyny Lubelskiej. Około 30% powierzchni leśnych parku stanowi starodrzew w wieku 60 - 80 lat i więcej. Lasy parku, dzięki bardzo dobrym glebom, różnorodności gatunkowej, dostatecznej wilgotności i czystości powietrza, wykazują dużą odporność na choroby i szkodniki. Większość obszarów leśnych (70%) to własność państwa (Nadleśnictwo Świdnik). Dominuje typ siedliskowy lasu świeżego (ok. 70%), oraz las mieszany (19%). Największe i najcenniejsze kompleksy leśne parku to Las Chmielowski i Las Królewski. W lesie Chmielowskim utworzono dwa leśne rezerwaty przyrody: Chmiel (25,7 ha) i Olszanka (8,75 ha). Rezerwat Chmiel utworzony został dla zachowania cennego, 200 letniego drzewostanu dębu szypułkowego z udziałem buka na północno - wschodniej granicy jego naturalnego zasięgu oraz bogatym podszytem i runem. Występują tu takie rzadkie gatunki roślin jak: podkolan biały i zielonawy, lilia złotogłów, jaskier kaszubski, wawrzynek wilczełyko, gnieźnik leśny, rutewka orlikolistna, dziurawiec skąpolistny, zachyłka trójkątna, turzyca pagórkowa, miodownik melisowaty, jaskier kosmaty, zerwa kłosowa. W rezerwacie Olszanka las tworzy starodrzew, złożony z dębu szypułkowego, oraz z domieszki graba i sosny. Kilkanaście buków stanowi resztkę naturalnego lasu bukowego. W runie występują: lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, podkolan biały i zielony, gniźnik leśny, czerniec gronkowy, zerwa kłosowa, jaskier kosmaty, miodownik melisowaty. Największy rezerwat parku, Las Królewski (48,64 ha), charakteryzuje się bogactwem i różnorodnością siedlisk i gatunków, występują tu fragmenty muraw i zarośli kserotermicznych z takimi rzadkimi gatunkami jak: zawilec wielkokwiatowy, turzyca niska, ostrożeń pannoński, powojnik prosty, oman wąskolistny, pajęcznica gałęzista i inne. W rezerwacie obok "Śmierdzącego Źródełka" znajduje się jedyne na terenie parku, a jedno z trzech na lubelszczyźnie stanowisk bardzo rzadkiej w Polsce, sieszynianki wiosennej. Występuje tu również parzydło leśne, podkolan biały, przylaszczka pospolita, papprotka zwyczajna, lilia złotogłów, groszek wschodnio-karpacki, łuskiewnik różowy. Przez rezerwat prowadzi fragment trasy ścieżki przyrodniczej o długości ok. 6,5 km . W dolinie Radomirki i Giełczwi, zachowały się cenne lasy łęgowe i olsy. W olsach dominuje olsza czarna, w łęgach olsza czarna z domieszką jesionu, wierzby i wiązu. Na siedliskach łąkowych (zajmujących ledwie 2,6% powierzchni parku), związanych z wąskimi dolinami rzeki Giełczwi i Radomirki występują takie rzadkie gatunki jak: goryczka wąskolistna, nasięźrzał pospolity, podejźrzon księżycowy, lępiężnik różowy, ciemięrzyca zielona, pełnik europejski. W Koloni Żuków, gdzie znajduje się eksploatowane na niewielką skalę wyrobisko opoki, utworzony został w 1996 r. zespół przyrodniczo - krajobrazowy "Kamienna Góra". Na odkrytych skałach wapiennych można znaleźć rzadki minerał lublinit. Jest to igiełkowata odmiana kalcytu, która występuje w postaci białej pilśni. W pobliżu, na silnie erodowanym zboczu z rumoszem wapiennym, wykształciły się murawy kserotermiczne, stanowiące barwny akcent krajobrazowy. Znajduje się tu także na terenie parku stanowisko kilkudziesięciu okazów dziewięćsiłu bezłodygowego. W całym parku stwierdzono występowanie 64 gatunków roślin rzadkich, w tym 47 chronionych.

Na różnorodność fauny parku wpływa przede wszystkim mozaika biotopów omawianego terenu. W źródliskach i strumieniach występuje w dużych ilościach kiełż zdrojowy, gatunek skorupiaka charakterystyczny dla czystych wód. W nieodległej przeszłości Giełczwi bytowała duża populacja raka rzecznego. Panująca w latach siedemdziesiątych dżuma racza, a także nadmierne połowy drastycznie zmniejszyły ilość osobników tego gatunku. Duża ilość zadrzewień śródpolnych i zakrzaczeń porastających miedze, sprzyja różnorodności świata owadów. Występują tu takie rzadkości jak: paś królowej, mieniak tęczowiec i modrasze ikar. W dolinach rzek obficie występują ważki, jętki i chruściki. Na terenie parku odnotowano kilka gatunków trzmieli, wśród nich parkowego, rudonogiego i ziemnego. Bogata jest również fauna kręgowców. W rzekach występują gatunki ryb charakterystyczne dla polskich wód nizinnych, między innymi szczupak, okoń i płoć. Odcinek Giełczwi sąsiadujący ze stawami hodowlanymi w Częstoborowicach, jest zamieszkały także przez karpia, karasia i lina. Na terenia parku spotykamy przedstawicieli rodzimych gatunków płazów. Najpospolitsze z nich to żaba trawna, żaba wodna, ropucha szara i rzekotka drzewna. Gady są reprezentowane przez trzy gatunki: jaszczurkę zwinkę - spotykaną na nasłonecznionych zboczach wzgórz, padalca - występuje na skrajach lasów i w wąwozach, oraz zaskrońca, który zamieszkuje przede wszystkim doliny cieków wodnych. Najbogatszą w gatunki gromadą kręgowców są ptaki. Pospolicie występują mieszkańcy pól i nieużytków: skowronek, okląskwa, tyrznadel i potrzeszcz. Stosunkowo często słyszy się głos przepiórki. Nad polami można dostrzec szybującego myszołowa. Odrębną grupę stanowią gatunki leśne. Można tu wymienić sikory, pełzacze, drozdy, muchówki, szpaki, zięby i gołębie. Wyszczególnić trzeba muchówkę białoszyją, gatunek rzadki na terenie kraju, oraz gołębia siniaka, który spotykany jest w lasach z domieszką buka. Skrzydlate drapieżniki parku to wspomniany już myszołów, a także jastrząb, krogulec, pustułka i kobuz. Ptaki związane z terenami podmokłymi występują przede wszystkim w dolinach Giełczwi i Radomirki. Są to: perkoz dwuczuby i perkozek na stawach w Częstoborowicach, kaczki: krzyżówka, głowienka i czernica, łabędź niemy - jedna para wyprowadza regularnie lęgi na tych samych stawach a także pospolite łyski i kokoszki wodne. W trzcinowiskach gniazdują trzciniaki i rokitniczki. Nad stawami obserwuje się polujące rybitwy rzeczne i mewy śmieszki. W czystych wodach Giełczwi drobne rybki łowią zimorodki. Na łąkach w dolinie tej rzeki w okresie wiosennym często słychać głos odzywającego się derkacza. We wsiach położonych na terenie parku istnieje kilka gniazd bociana białego. Z pośród dziesięciu gatunków dzięciołów gniazdujących w Europie, w Krzczonowskim Parku Krajobrazowym występuje osiem w tym rzadko spotykany dzięcioł zielonosiwy. Fauna z ssaków jest typowa dla Wyżyny Lubelskiej. Często spotykane są: jeż i ryjówka aksamitna, a także drobne gryzonie: nornica ruda, mysz polna, mysz leśna i badylarka. Mieszkańcami lasów są wiewiórki, kuny, lisy i borsuki, a z kopytnych sarny i dziki. Na polach i w zagajnikach pospolicie występują zające. Nietoperze zasiedlają cały obszar parku, a na zimowiskach udało się sklasyfikować dwa gatunki: mopka i gacka brunatnego. W rzekach i na stawach występują piżmaki, stwierdzono również obecność wydry. W korycie Giełczwi i Częstoborowicach spotyka się ślady żerowania bobrów. Obecność tych wspaniałych zwierząt dodatkowo uatrakcyjnia walory przyrodnicze parku.

Z architektury sakralnej zachowały się w parku kościoły w Krzczonowie i Częstoborowicach, oba z XVII w., później przebudowane, oraz 4 kaplice przydrożne. Architekturę świecką reprezentuje 7 zespołów parkowo - dworskich, związanych z posiadłościami królewskimi i magnackimi (m.in. w Sobieskiej Woli, Pilaszkowicach, Wygnanowicach, Rypczewicach), oraz trzy młyny wodne (w Krzczonowie, Wygnanowicach i Częstoborowicach) z początku XX w. Przy tworzeniu parków dworskich często wykorzystywano naturalną rzeźbę terenu, oraz urządzano stawy. Krzczonów od XIV w. był wsią królewską i otrzymał herb (korona nad tarczą i kluczami). W 1656 r. ludność Krzczonowa brała udział w walkach ze Szwedami. W Lesie Królewkim miejscowe oddziały partyzanckie wspierane wojskami koronnymi rozbiły duży obóz armii szwedzkiej. Chłopi z okolic Krzczonowa brali też udział w bitwie z Turkami pod Chocimiem, oraz w Powstaniu Styczniowym, a także w walce z okupantem niemieckim w czasie II Wojny Światowej. Zespoły parkowo - dworskie w Sobieskiej Woli i Pilaszkowicach związane są z osobą króla Jana III Sobieskiego i jego żony Marysieńki. Park w Pilaszkowicach założony w XVII w. ma powierzchnię 10 ha. Drzewostan składa się z ok.600 drzew do ochrony pomnikowej proponuje się aleję lipową w kształcie litery M (na cześć żony Sobieskiego). W stromym zboczu lessowym znajduje się wejście do lochów, zbudowanych dla ochrony ludności przed najazdami tatarskimi. Najlepiej zachowany i największy jest park w Rypczewicach ( 11 ha ).Rośnie tu ok.600 drzew 16 gatunków. Wiele z nich to okazy pomnikowe. Inną atrakcją turystyczną Krzczonowa są usytuowane w kępie drzew na wzgórzu trzy kurhany. Ich osobliwością jest fakt, iż rzut poziomy każdego z nich ma inny kształt: koła, prostokąta i krzyża. Kurhany prawdopodobnie zostały usypane w X wieku.

Na terenie Krzczonowskiego Parku Krajobrazowego znajduje się kilkanaście pomników przyrody:

Planuje się objęcie ochroną kolejnych obiektów w formie użytków ekologicznych (m.in. stawy w Rypczewicach, Cżęstoborowicach i Pilaszkowicach), zespołów przyrodniczo - krajobrazowych (zespoły źródeł w Stryjnie i Dębniaku) oraz stanowisk dokumentacyjnych (wzgórza w Pilaszkowicach i Pamięcinie). Krzczonowski Park Krajobrazowy ma duże walory turystyczno wypoczynkowe, dotąd w niewielkim stopniu wykorzystywane. W parku i jego otulinie brak jest jakichkolwiek obiektów bazy turystycznej, mimo tego tereny parku nadają się znakomicie do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, a także do rozwijania bazy agroturystycznej. W celach turystycznych powinno się eksponować malowniczą dolinę Giełczwi, a chronić najcenniejsze przyrodniczo Las Chmielowski i Las Królewski wraz z doliną Radomirki.