У год гасціннасці заўсёды чакаеш сустрэч з нязведаным, з незвычайным, з такімі асобамі, якія б адкрылі вочы на, здаецца, зусім простыя і вядомыя ўсім рэчы. Такія адкрыцці ўзбагачаюць чалавека духоўна і прымушаюць па-новаму глядзець на тое, што даўным-даўно існуе побач з намі, а мы ніколі не звяртаем на гэта ўвагі…
Гутарка пойдзе аб надзвычай цікавай сустрэчы з чалавекам самай “прызямлёнай” прафесіі, без якой мы б не адчувалі смаку жыцця і працы. Знаёмцеся: Кастусь Ларкоў – майстар-пекар Верхнядзвінскага хлебазавода.
Трэцяга снежня гэты незвычайны самародак, хлебапёк-віртуоз, творца ў сваёй справе, ўзнаўляльнік старажытных беларускіх традыцый у выпечцы хлеба, пабываў з візітам у Запрудскай базавай і Залескай сярэдняй школах, дзе расказаў пра цяжкую і вельмі важную працу хлебапёка, правёў майстар-клас па адкрыццю многіх сакрэтаў стварэння хлеба, караваяў, пірагоў і сумеў даказаць усім, што “Хлеб – Яго Вялікасць”.
Празаічная прафесія майстра на хлебазаводзе Кастуся не зусім задавальняе. Таму ён вырашыў самастойна “пашырыць” свае прафесійныя якасці, пераўтварыўшы звычайную справу хлебапёка ў адраджэнне нацыянальных, народных сакрэтаў і традыцый, давёўшы працэс выпечкі каравая і бохана да ўзору мастацтва, да выгляду кулінарнага шэдэўра.
Яго творчыя праграмы, майстар-класы ў нашых школах нагадвалі чараўніцтва. Як можна давесці звычайны працэс раскатвання цеста, вырабу мастацкіх кулінарных элементаў да працы, падобнай стварэнню скульптуры ці малявання карціны? Аказваецца, можна! І гэта адзін з галоўных наватарскіх падыходаў Кастуся да сваёй працы. А як можна прапагандаваць беларускую мову, культуру, гісторыю праз хлеб? І тут Кастусь Ларкоў не мае сабе роўных…
Звычайны пекар ставіць мэтай у сваім “незвычайным” хобі наступнае: чалавек павінен паважаць Хлеб так, як ён паважае і шануе сваіх маці і бацьку, родных; чалавек павінен памятаць, якой цяжкой працай даецца Хлеб; чалавек павінен схіляць галаву перад Хлебам. Адсюль пачынаецца наша культура.
Таму і не дзіўна, што Кастусь размаўляе толькі па-беларуску, збірае ўсё, што так ці іначай звязана з хлебам: прымаўкі, вершы, песні, абрады, фальклор, гістарычныя факты, прыкметы і павер’і, старажытныя рэцэпты па выпечцы. Ён, дарэчы, і сам піша вершы, прысвечаныя Хлебу і Радзіме, бо для яго гэта – непарыўныя сімвалы.
Тым больш цікава, што пекар Кастусь Ларкоў вынайшаў незвычайны, але вельмі мудры спосаб прапагандавання беларускай мовы і народнай культуры з дапамогай свайго захаплення: на многіх сваіх “хлебных” і “каравайных” шэдэўрах ён робіць надпісы, якія з’яўляюцца мудрымі народнымі выслоўямі, прымаўкамі, афарызмамі.
Сам Кастусь у размове з настаўнікамі і дзецьмі гаварыў пра тое, што ён імкнецца захаваць старадаўнія народныя традыцыі ў выпечцы хлеба, данесці іх сучаснай моладзі. І бачылі б Вы, з якім імпэтам і захапленнем спрабавалі “працаваць” над будучым караваем нашы дзеці, калі яны самі рабілі з цеста хлебныя віньеткі, кветкі, розныя фігуркі – усё тое, што потым аздабляе, напрыклад, вясельны каравай! Вось мудры педагагічны элемент майстар-класа народнага хлебапёка… Гэта і ёсць выхаванне.
Як спецыяліст-прафесіянал, Кастусь Ларкоў прапанаваў прагледзець два відэафільмы, знятыя ім асабіста пра дзейнасць Верхнядзвінскага хлебазавода і пра тое, як ствараюцца хлеб, булкі, абаранкі. Цікава! (Усе тут жа ўспомнілі духмяныя і смачныя вырабы Глыбоцкага хлебазавода).
Наш госць аказаўся чалавекам вельмі ўлюбёным у гісторыю сваёй Радзімы, дасведчаным у многіх пытаннях. Таму і не дзіўна, што сустрэча, напрыклад, у Залескай школе працягвалася ў пакоях краязнаўчага і этнаграфічнага музеяў, дзе для Кастуся Ларкова працавалі свае “гаспадары” – вучні-экскурсаводы. А шаноўнага госця, вядома ж, найбольш цікавілі экспанаты па этнаграфіі, асабліва тыя, якія звязаны з выпечкай хлеба ў мінулым. Кастусь Ларкоў быў вельмі ўражаны прыгожымі краявідамі Глыбоччыны.
Майстар хлебазавода па прафесіі, хлебапёк народных традыцый па захапленню, паэт зямлі і калосся ў душы, Кастусь Ларкоў лічыць самымі сваімі любімымі гэтыя радкі з верша Ларысы Геніюш пра беларускі хлеб:
Беларусы ідуць, хлеб свой жытні нясуць,
На ручнік палажыўшы ўрачыста.
Хлеб – як сонца ў руках, бохан хлебам прапах,
А ручнік , як іх сэрца – прачысты…
Магчыма, што такая сустрэча аставіла ў сэрцах нашых дзяцей нешта такое, што потым абавязкова выльецца ў разуменне высакароднасці працы хлебароба, пекара, звычайных нашых вяскоўцаў, многія з якіх яшчэ валодаюць сакрэтамі стварэння самага неабходнага і цяжкага прадукта – Хлеба.
Настаўнік Запрудскай базавай і Залескай сярэдняй школ Шарыпкін Рыгор Леанідавіч
У другі раз у гэтым годзе запрасілі ў якасці госця на сучасныя курсы беларускай мовы “Мова нанова”. Гэтым разам я завітаў у Магілёў, дзе трапіў у атачэнне спагадлівых, добразычлівых людзей аб’яднаных адзінай мэтай. Як высветлілася, сярод прысутных шмат аматараў хатняй выпечкі, таму і не дарэмна прывёз я з сабою качалку, бо без яе паказаць шмат хітрыкаў з цеста не атрымалася б.
Некалькі караваяў мной былі спечаны для сустрэчы ярархаў, што прыехалі на святкаванне 100-годдзя нараджэння біскупа Чэслава Сіповіча ў Друю. Сярод іх – Апостальскі Нунцый у Беларусі арцыбіскуп Клаўдыё Гуджэроці, біскуп Віцебскі Алег Буткевіч, Апостальскі візітатар для грэка-католікаў Беларусі архімандрыт Сяргей Гаек, дапаможны біскуп Прэшаўскай архідыяцэзіі Мілян Лях.
”11: каб быць першым, трэба вучыцца і жыць на 10-кі!” Пірог з гэткім надпісам замовіла адна маці да дня нараджэння сына. Хай жа яе чаканні спраўдзяцца!
Ці не на кожным з вяселляў, на каторых мне давялося прысутнічаць, даводзілася назіраць за цікавай традыцыяй, калі па адкусаным караваі высвятляюць, хто ў сям’і будзе галоўным. За гэтым спаборніцтвам заўсёды з інтарэсам назіраюць госці і цешацца тыя з іх, чый бок перамог.
Але, як высветлілася, ёсць і тыя, хто не падтрымлівае гэткага звычаю, адстойваюць іншы пункт гледжання: сям’я – гэта вам не алімпіяда, дзе кожны бяжыць сам па сабе, адштурхваючы іншага, сям’я – адзінае цэлае двух закаханых людзей – гэта ўзаемны клопат і сяброўства, а Каханне заўсёды прадугледжвае нейкую ахвярнасць, падатлівасць, жаданне захаваць далікатныя даверныя адносіны, і калі прапаноўваюць спаборнічаць, адкусіць ад вясельнага каравая хто больш – гэта ўбівае клін паміж мужамі, вядзе да разбурэння сям’і, а не змацоўвае звяз маладых сэрцаў.
Пераадолеўшы шлях больш чым у 300 кіламетраў, з Верхнядзвінска ў Мінск, чарговы трох’ярусны каравай, як сімвал радавой сувязі, будзе падзелены сёння на адным з вясельных застолляў.
Дарэчы, акрамя дзялення каравая, існаваў яшчэ адзін не менш цікавы і смачны вясельны рытуал – частаванне салодкай кашай сваякоў нявесты за яе чысціню і цнатлівасць. У чыгунок з салодкай кашай устаўлялі кветку, якая разам з кашай сімвалізавалі нявіннасць нявесты. Паколькі чыгун быў невялікім, кожны з прысутных атрымліваў патроху салодкай кашы. Варылі салодкую кашу з проса, а падсалоджвалі мёдам.