Geweld komt voort uit armoede

Als gemeenteraadslid voor GroenLinks in Rhenen maakte Marko Mazeland bezwaar tegen het voorstel straatnamen te vernoemen naar officieren die in de Tweede Wereldoorlog op de Grebbeberg hadden gevochten. De oud-voorzitter van de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP) wil iedereen respecteren, maar heeft geen waardering voor militair geweld.

Na de Eerste Wereldoorlog sloten de arbeiders aller landen een pact om zich nooit meer de fabrieken te laten uitdrijven om elkaar af te slachten. „De SDAP, de voorloper van de PvdA, droeg dat sterk uit. Ook mijn grootvader hing dat aan”, vertelt ir. M. P. Mazeland.

Het pacifisme verzwakte echter sterk na de Tweede Wereldoorlog. „In de nieuwe politiek van de PvdA en de VVD had het geen plaats meer. De communisten, die een grote rol speelden in het verzet, wisten één verkiezing te winnen, maar zakten daarna weer weg. Er was dus een zogenaamde derde weg nodig tussen de communistische partij en de PvdA. Dat probeerde de PSP die in 1957 werd opgericht.”

Het pacifisme van de PSP was politiek van aard, benadrukt Mazeland. „Het is gekoppeld aan een socialistische wereldbeschouwing. Ik ben niet alleen tegen oorlog, maar ook voor een rechtvaardige wereld. De grondstelling van het marxisme is dat economische verhoudingen allesbepalend zijn. Armoede is de oorzaak van ellende, ook in etnische conflicten. De strijd tegen oorlog begint daarom met de strijd tegen economische wanverhoudingen.”

De PSP was een opeenhoping van allerlei stromingen. „Wat dat betreft is er een parallel met geloofsgroepen die zich met fijnzinnige formuleringen van anderen onderscheiden. Er waren er bij ons ook die elke avond kleren klaarlegden die ze nodig zouden hebben als prompt de revolutie zou uitbreken.”

Bril

Mazeland was zelf vanaf 1971 betrokken bij de PSP-raadsfractie in Wageningen, waar hij studeerde. „Het marxisme bloeide toen op de universiteiten. Tijdens onze colleges kennisleer gingen we terug naar Das Kapital en het Communistisch Manifest. Bij een politieke visie hoort immers ook een wetenschapsopvatting. Het was voor mij een confronterende ervaring te zien dat er geen objectieve feiten bestaan, maar dat je alles ziet door de bril van je eigen wereldbeschouwing.”

Van lieverlee klom Mazeland op in de partij. Hij werd in 1983 zelfs partijvoorzitter. „We steunden ook de strijd tegen onrecht in allerlei gebieden, zoals in Zuid-Afrika en Nicaragua. We konden echter niet begrijpen dat ze daarbij geweld gebruikten. Ik ben wel eens op bezoek geweest bij de sandinisten in Nicaragua. Die groepen gebruikten ook geweld. Ons dilemma was steeds dat ze onze steun niet bij de gewapende strijd moesten kunnen gebruiken.”

„Zij begrepen ons pacifisme niet. Ik heb toen wel ervaren dat ik vanuit mijn luxe positie nooit voor geweld zou kiezen, maar dat ik tegelijk hen dat recht niet mag ontzeggen.

Het politieke karakter van het pacifisme houdt volgens Mazeland ook in dat geweld hooguit door de staat mag worden gebruikt. „Daar ligt het monopolie voor geweld. Maar in het algemeen geloof ik dat geweld altijd zinloos is, omdat het niets oplost. Ik kan me daarom ook niet vinden in de term ”rechtvaardige oorlog”.”

Mazeland beseft dat de geschriften van Karl Marx, de grondlegger van het socialisme, niet zo vreedzaam zijn als soms wordt gedacht. „Als je hem tegen het licht van vandaag houdt, deugt-ie op veel punten niet. Ook in Moskou zagen we na de inval in Hongarije in 1956 grote excessen. Voor de CPN was dat veel moeilijker.”

Toch had de PSP wel contacten met Roemenië. „Toen ik in 1980 partijvoorzitter werd, was het mij echter al wel duidelijk dat ook hun leider Ceausescu de mensenrechten niet eerbiedigde. Toen ik eens tegenover een delegatie duidelijk maakte dat wij ook gelijkheid van hetero- en homoseksuelen voorstonden, was dat contact gelijk over. In Roemenië ontkende men dat er homoseksuelen bestonden.”

Tweede huis

Oud-communisten moeten schuld erkennen voor hun medeverantwoordelijkheid aan de schendingen van de mensenrechten in Oost-Europa, riep VVD’er Bolkestein enkele jaren geleden. Mazeland is niet onder de indruk: „Bolkestein heeft nooit afstand genomen van het regime van Franco in Spanje, terwijl VVD’ers daar toen ook hun tweede huis hadden. Daarbij is het achteraf makkelijk te zeggen wat er niet deugde in communistische landen. Als iedereen zich moet excuseren, is het einde zoek. Dan moeten de VVD’ers zich ook verontschuldigen voor de uitbuiting van arbeiders door hun grootouders.”

De beweging van het ”gebroken geweertje” krijgt ook vaak de slechte bewapening van het Nederlandse leger vlak voor de Tweede Wereldoorlog in de schoenen geschoven. Niet terecht, vindt Mazeland. „Wij hadden niet zo veel invloed. Vergeet niet dat Nederland in een economische crisis verkeerde. De pacifisten wisten al vanaf de brand in het Rijksdaggebouw in 1933 dat Hitler moest worden gestopt. Niet met geweld, maar met politieke middelen.”

„Duitsland was na de Eerste Wereldoorlog economisch kunstmatig afgeknepen door de internationale gemeenschap. En de Nederlandse economie was helemaal verbonden met de Duitse. De oorzaak van het conflict ligt in de economische crisis. Wel denk ik dat de pacifisten toen te eenzijdig tegen bewapening waren en te weinig het totaalpakket van rechtvaardige verhoudingen hebben benadrukt. Anderzijds was een zwaardere bewapening toen ook het antwoord niet. Geweld brengt immers geen oplossing.”

Tijdens de Koude Oorlog pleitte Marko Mazeland voor een eenzijdige ontwapening van het Westen. „Dacht je nu echt dat de Russen zouden binnenvallen zodra wij zouden ontwapenen? Zwitserland is ook nooit onder de voet gelopen. De Russen trokken wel Hongarije binnen toen het regime zich onafhankelijk verklaarde, maar dat was meer om de bestaande invloed te handhaven. Als Nederland communistisch zou zijn geworden, zouden de Amerikanen bij ons hetzelfde hebben gedaan. De val van de DDR had ook niets te maken met onze bewapening. Economisch kon men het gewoon niet bolwerken.”

„De gedachte achter de wapenwedloop is dat iemand achter het IJzeren Gordijn zat te wachten totdat wij zouden verzwakken, om dan zo snel mogelijk toe te slaan. Dat gaat terug op een heel pessimistisch mensbeeld. Ik geloof echter in het goede van de mens. Als ik dan toch een geloof moet hebben, dan graag dit.”

In zijn hart is Mazeland voorstander van een wereldregering. „De krijgsmacht kan dan onder VN-vlag een politierol van vredeshandhaving vervullen.” Mazeland kan zich daarom vinden in het VN-Handvest, dat alleen geweld uit zelfverdediging toestaat. „Je kunt je afvragen of je voor zelfverdediging veel wapens nodig hebt. Wie zou ons nu binnenvallen? Het heeft geen enkele zin nu nog een Nederlandse of NAVO-krijgsmacht met aanvallende taken te hebben.”

De NAVO-acties in Kosovo in 1999 gingen veel verder dan vredeshandhaving, aldus Mazeland. „Dat was vredesafdwinging. Toch ging de Tweede-Kamerfractie van GroenLinks daarin mee. Dat ging me te ver en daarom heb ik mijn lidmaatschap opgegeven. Ik twijfelde al langer, maar omdat ik tot 1998 raadslid was, was het lastig te bedanken. Nu zit ik nog als partijloze in de steunfractie.”

Olie

Mazeland vindt het „onzinnig” het regime van Saddam Hussein in Irak aan te wijzen als de bedreigend voor de wereldvrede. „Welke actuele dreiging gaat er nu van deze man uit? Oud-wapeninspecteur Scott Ritter zegt dat de kans dat er biologische en chemische wapens zijn dicht bij nul is. Anderen schatten dat anders in, maar ook onder G8-landen zijn er die zich niet aan het non-proliferatieverdrag houden, waaronder de VS zelf.”

Volgens Mazeland komt ook dit conflict uiteindelijk terug bij economische verhoudingen. „Ik vind het heel voorspelbaar dat de ellende zo groot is dat mensen Hussein steunen. Als je dat regime wilt ondergraven, moet je de oppositie helpen. Maar dat zou tegelijk een conflict met Turkije over de Koerden geven. Alle argumenten die worden gegeven, vertrouw ik niet. De olie speelt een rol.”

Dit artikel over het pacifisme is het eerste deel in een serie van vijf over ”rechtvaardige oorlog”.


Lees ook: Dossier:
Verstuur dit artikel naar:
 *
 *
 *
 *
 
Knipsels
    Gerelateerde artikelen
    Meer uit deze rubriek

    Cookies op RD.nl

    RD.nl gebruikt cookies en vergelijkbare technologieën ("cookies") onder andere om u een optimale gebruikerservaring te bieden. Ook kunnen we hierdoor het gedrag van bezoekers vastleggen en analyseren en daardoor onze website verbeteren.
    Cookies van onszelf en van derden kunnen worden gebruikt om advertenties te tonen op RD.nl die aansluiten op uw interesses. Cookies kunnen ook gebruikt worden om op sites van derden relevante advertenties te tonen. Cookies van derde partijen maken daarnaast mogelijk dat u informatie kunt delen via social media zoals Twitter en Facebook. Meer informatie hierover vindt u in ons cookie-statement.

    Heeft u vragen of opmerkingen, neemt u dan contact op met de klantenservice via telefoonnummer: 055-5390498