 | Շատրվանող հանքային տաք աղբյուր Սյունիքի մարզի Ուզ գյուղի մոտ: |
 | Հանքային ջրի ելք-շատրվան Արցախում |
 | «Կախարդական ջրհոր» աղբյուրը Էստոնիայում |
Ստորգետնյա են բոլոր այն ջրերը, որոնք գտնվում են երկրակեղևի տարբեր խորություններում՝ ապարների ծակոտիներում ու ճեղքերում: Երկրակեղևը կազմող ապարները բաժանվում են 3 խմբի. ջրաթափանց (խիճ, ավազ), կիսաթափանց (լյոս, տորֆ, մերգելներ), ջրակայուն կամ ջրամերժ (կավ, գրանիտ, մարմար): Ջրակայուն շերտերում կուտակված ստորերկրյա ջրերը կոչվում են գրունտային ջրեր (գետնաջրեր): Երբեմն դրանք այնքան մոտ են լինում Երկրի մակերևույթին, որ շրջապատը ճահճակալում է: Հարթավայրերում, որտեղ գետնաշերտերը հորիզոնական են, ջրերը, կուտակվելով, գոյացնում են ջրատար շերտ: Ստորգետնյա ջրերը դուրս հանելու համար փորում են ջրհոր: Ստորգետնյա ջուրը կուտակվում է նաև երկու ջրամերժ շերտերի միջև: Բավական է այդպիսի տեղանքում ջրակայուն վերին շերտում հորատանցք փորել, և ջուրը հիդրոստատիկ ճնշման տակ շատրվանով կցայտի դուրս: Այդ կարգի ջրհորերը, ի տարբերություն սովորականների, կոչվում են արտեզյան (առաջին անգամ այդպիսի ջրհոր փորվել է Ֆրանսիայի Արտուա գավառում, որից էլ առաջացել է անվանումը): Լեռնային երկրներում, որտեղ ապարաշերտերն ունենում են որոշակի թեքություն, ստորգետնյա ջրերը շարժվում են և, տեղանքի երկրաբանական կառուցվածքից կախված, դուրս են գալիս երկրի մակերևույթ (սովորաբար` գետահովիտներում և ձորերում)` առաջացնելով աղբյուրներ: Երկրագնդի որոշ շրջաններում ստորգետնյա ջրերը, շարժվելով լուծվող ապարների միջով, իրենց հետ մակերևույթ են դուրս բերում մեծ քանակությամբ աղեր և գազեր: Այդպիսի աղբյուրները կոչվում են հանքային: Ըստ ջերմաստիճանի՝ աղբյուրները լինում են սառը, գոլ, տաք և գերտաք: Ստորգետնյա ջրերն օգտագործվում են խմելու, ոռոգման համար, ինչպես նաև կենցաղում: Տաք աղբյուրների ջրերով ջեռուցում են բնակարաններ ու ջերմատներ: Հանքային ջրերն ունեն բուժիչ հատկություններ և օգտագործվում են որպես բուժամիջոց: Դրանց ելքերի մոտ հիմնվել են առողջարաններ, հանգստյան տներ. օրինակ՝ Ջերմուկը, Արզնին, Հանքավանը՝ ՀՀ-ում, Բորժոմը՝ Վրաստանում, Եսենտուկին, Ժելեզնովոդսկը՝ ՌԴ-ում, Կարլովի Վարին՝ Չեխիայում և այլն: ՀՀ-ում ստորգետնյա ջրերի դերը մեծ է գետերի հոսքի ձևավորման գործում. առավելապես ստորգետնյա սնում ունեն Մեծամոր (93 %), Աշոցք (85 %), Գավառագետ (83 %), Մասրիկ (78 %), Գորիս (73 %), Ազատ (69 %), Ախուրյան  | Արզնի հանքային ջրի ելքերը |
ՀՀ տարածքը հարուստ է նաև արտեզյան (Արարատյան, Մասրիկի, Շիրակի, Վերին Ախուրյանի արտեզյան ավազաններ) և քիմիական տարբեր բաղադրությամբ հանքային աղբյուրներով («Արարատ», «Արզնի», «Բջնի», «Դիլիջան», «Լիճք», «Լոռի», «Հանքավան», «Ջերմուկ», «Սևան» և այլ հանքային ջրեր): Ներկայումս բնապահպանական լուրջ խնդիր է ստորգետնյա ջրերի մաքրության պահպանումը:
|
