Boxtel, Oude Kerkstraat 20 - Basiliek St. Petrus

Algemene gegevens
Genootschap :	Rooms-Katholieke Kerk
Gemeente :	Boxtel
Plaats :	Boxtel
Adres :	Oude Kerkstraat 20
Provincie :	Noord-Brabant
Jaar ingebruikname :	15e eeuw
Huidige bestemming :	kerk met verhoogd St Petruskerkhof
Naam kerk :	Petrus
Architect :
Monument-status :	Rijksmonument 10056
Inventarisatienummer :	07125

Inhoud

1 Geschiedenis
2 Bloedkapel
3 Monumentomschrijving Rijksdienst
4 MIP omschrijving (MIP nummer: HT017-004990)
- 4.1 Omschrijving
5 Orgel
6 Externe links
7 Afbeeldingen
- 7.1 Exterieur
- 7.2 Interieur

Geschiedenis

In 1925 is de noordoost- en zuidoostzijde vergroot met de tegenwoordige rechte en schuine beuk, de oostelijke gaanderij, het trappenhuis en de vestibule. Grote historische dorpskerk met hoge toren. Driebeukige kruisbasiliek. Rijke inrichting van het geheel witgepleisterde interieur, met kansel, belangrijk orgel, glas-in-loodramen, en vele heiligenbeelden. Begin 2012 werd bekend dat deze kerk, wegens haar belangrijke historie, de status "Basilica Minor" is toegekend, en dus "Basiliek St. Petrus" zal gaan heten. Vermoedelijk najaar 2012 zullen de bijbehorende officiële plechtigheden en festiviteiten plaatsvinden.

Bloedkapel

Kort voor 1380 geschiedde in Boxtel een eucharistisch wonder, waarbij miswijn uit een door de priester omgestoten kelk op de altaardwaal en het corporale veranderde in bloedvlekken. Spoedig trokken bedevaartgangers naar deze plaats om de zogenoemde Heilige Bloeddoeken te vereren. Met de overbrenging van deze relieken in 1652 naar Hoogstraten verdween weliswaar de openbare processie voor een langere periode, maar een zekere verering rond het H. Bloed bleef bestaan. In 1924 werd het corporale teruggebracht naar Boxtel en werd de Bloedverering nieuw leven ingeblazen. Sinds de jaren dertig trekt de Bloedprocessie op Drievuldigheidszondag weer door de straten van Boxtel.

(Bron:Meertensinstituut)

Monumentomschrijving Rijksdienst

Inleiding

1. R.K.KERK St. Petrus Stoel te Antiochië. Laatgotische kruisbasiliek, bestaande uit een 15de eeuws schip (in de 17de eeuw tot ruïne vervallen, in 1823-1827 herbouwd), een vroeg 16de eeuws dwarspand, een driezijdig gesloten koor met omgang uit omstreeks 1500 en een toren uit het einde van de 15de eeuw. Aan de noordzijde van de kooromgang een sacristie van twee verdiepingen en een kapel onder een dak (omstreeks 1500) en ten oosten hiervan een tweede sacristie en de driezijdig gesloten H.Bloedkapel, gebouwd in 1561 blijkens jaartal op gewelfsluitsteen. In het transept en de Bloedkapel netgewelven, in de omgang en sacristieen kruisribgewelven, in het koor en schip kruisribgewelven van stucwerk. Toren met om de hoek gemetselde verzwaringen in de onderste geledingen, lisenen en afgeschuinde steunberen aan de klokkenverdieping; de hoge spits gebouwd door Meester Han Cornelis Schutkens van Liemd (overleden in 1627). Gerestaureerd in 1925. Drieklaviers orgel van F.C. Smits uit 1842. In 1955 is een vrij Pedaal toegevoegd volgens een plan van Smits. Eiken communiebank en preekstoel uit het begin van de 19e eeuw, eiken Petrusbeeld uit omstreeks 1550; 16de en 17de eeuwse grafzerken.

2. Kerkhof.

Verhoogd gelegen kerkhof ten dele aan de zuid-, oost- en noordzijde van de kerk ommuurd en omgroeid en toegankelijk door middel van eenvoudige smeedijzeren hekwerken aan de zuid-, noordoost- en noordzijde.

Omschrijving kerkhof

1. Vak B, 16: zerk met staand monument in de vorm van een kruis als boomstronk uitgevoerd met daar onder een uitgehouwen doek met tekst. inwendige letters - "Bosmans" - 1918.

2. Vak B, 17: zerk met staand monument uit 1918, kruis en zerk in rood graniet, ruw uitgevoerd en met tekst in inwendige letters - "Van der Eerde". Staand monument met banden en palen in rode Main zandsteen, afwerking deels gefrijnd, deels geschuurd. Op de linker paal een inscriptie: "ontwerp A. van Os Tilburg", op de rechter paal: "Uitvoering J. Lorrie Tilburg"

3. Vak C, 1: zerk uit 1898 met staand kinderfiguurtje, de zerk met geprofileerde rand en roef in hardsteen uitgevoerd; op de zerk een wit marmeren gebeeldhouwd staand kinderfiguurtje met doek, sarcofaag, rotspartij en brief op een sokkel van hardsteen met geprofileerde afdekplaat en basement. Op de voorzijde van de sokkel een wit marmeren plaatje met de tekst "Herinnering aan ons Juultje"; op de zerk teksten met inwendige letters - "F.C. Clercx~ - etc. Op de roef "V. Troupin & Zoon Helmond".

4. Vak D, 9: zerk uit 1914 met roef en palen in hardsteen en staande vrouwenfiguur uitgevoerd in wit marmer en leunend op een kruis. Inwendige letters ~Anna Maria Johanna Bussing" en op de sokkel "Uw blanke zerk - in schauw der kerk - Wijst ons door 't Kruis - naar 't Hemelhuis"

5. Vak D, 43: staand monument met banden uitgevoerd, zandsteen. Geleverd door Petit in Tilburg, 1906. Inwendige letters - "Van de Meerendonk".

6. Vak D, 14-15: dubbel graf, 1901, uitgevoerd in wit marmer en hardsteen en omgeven door een smeedijzeren hek; op de hoeken vier witte marmeren vazen met een doek. Groot wit marmeren kruis op trapeziumvormige verhoging van hardsteen. Tekst in inwendige letters "Van Rijckevorsel van Kessel".

7-20: op het kerkhof verspreid staan veertien gietijzeren grafkruisen, met een concentratie aan de noord- en oostzijde van de kerk, en gros daterend uit het laatste kwart van de 19de eeuw.

21-37: ensemble van zeventien zerken, monumenten en rustplaatsen in een flauwe boog gelegen aan de noord-oostzijde van de kerk, aldus de hoofdvorm van kerk en kerkhof volgend; deze objecten dateren uit het laatste kwart van de 19de eeuw.

Waardering kerkhof

De op het kerkhof van de r.k. kerk St. Petrus Stoel te Antiochië aanwezige en in de omschrijving aangehaalde graftekens zijn beschermenswaardig en van algemeen cultuurhistorisch belang omdat sprake is van: aanzienlijke ouderdom, opmerkelijke gave staat van behoud, zeldzaamheid, herinneringswaarde, bijzonder kunstzinnig danwel hoogwaardig steenhouwers- en/of beeldhouwwerk c.q. ijzergieterij, stilistische representativiteit van het grafteken voor de ontstaansperiode, bijzondere historische belevingswaarde van het afzonderlijke grafteken alsook van de graftekens tezamen binnen het ensemble van kerk en kerktoren. Het algemeen monumentenbelang van de kerkhofmuur is gelegen in de ouderdom, in het eenvoudig doch doeltreffend materiaalgebruik in - met name - de combinatie van smeedijzer en baksteen, in de ruimte-geledende uitwerking waardoor naast duidelijke perceelscheiding ook een historisch gegroeide grens tot uitdrukking wordt gebracht, de historisch stedenbouwkundige structuur van een accent voorzien, in de bijzondere historische belevingswaarde van de kerkhofmuur met begroeiing als zelfstandig element en als onderdeel van het ensemble van kerk en kerktoren. Mechanisch torenuurwerk, B. Eijsbouts, 1926.

MIP omschrijving (MIP nummer: HT017-004990)

Naam monument: St. Petrus Stoel te Antiochie
Bouwstijl: Gotiek
Bouwperiode: Van: 1600 tot: 1700
Gevels en materialen: Baksteen, tufsteen en natuursteen.
Vensters en deuren: Spitsboogramen met natuurstenen traceringen.
Dak en bedekking: Leien zadeldaken.
Bijgebouwen: Kerkhof: Knekelhuisje onder zadeldak, spitboogmotieven in de steunberen. Kerkhofmuur met ezelsrug. Diverse grafmonumenten in neogotisch, neobarokke en art decostijl. Gietijzeren grafkruisen. Kruis met gietijzer.
Interieur: corpus (XIX). Opmerkelijke groepering van grafzerken en kruisen rondom de kerk op de kerkheuvel.
Groen: Op kerkmuur eikvaren en muurvaren. Diverse heesters en kleine bomen.

Omschrijving

Laatgotische kruisbasiliek, bestaande uit een XV schip (in XVII tot ruine vervallen, in 1823-1827 herbouwd), een vroeg XVI dwarspand, een driezijdig gesloten koor met omgang uit omstreeks 1500 en toren uit het einde van de 15e eeuw. Aan de noordzijde van de kooromgang een sacristie van twee verdiepingen en een kapel onder een dak (omstreeks 1500), ten oosten hiervan een tweedesacristie en de driezijdige gesloten H. Bloedkapel, gebouwd in 1561 blijkens jaartal op gewelfsluitsteen. In het transept en de Bloedkapel netgewelven, in de omgang en sacristie en kruisribgewelven van stucwerk. Toren met om de hoek gemetselde verzwaringen in de onderste geledingen, lisenen en afgeschuinde steunberen aan de klokkenverdieping; de hoge spits gebouwd door meester Han Cornelis Schutkens van Liemd overleden in 1627. Gerestaureerd in 1925. 19de eeuws orgel, eiken com. bank en preekstoel uit het begin 19de eeuw, eiken Petrusbeeld uit omstr. 1550; XVI en XVII grafzerken.

Orgel

Op zondag 23 april 2006 is het Smits-orgel uit 1842 in de RK Petruskerk weer in gebruik genomen. De fa. Verschueren had vanaf 2004 voor de restauratie gezorgd.