Badania naukowców z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN trwają od 2009 roku (za kilka dni zacznie się kolejny sezon wykopalisk) i są współfinansowane przez miasto. Grodzisko na Piotrówce – wbrew wcześniejszym założeniom – okazało się całkiem nieźle zachowane w swej wczesnośredniowiecznej warstwie. I pozwoliło na zweryfikowanie niektórych opinii formułowanych po tzw. badaniach milenijnych Piotrówki. Choćby tej o istnieniu tu w X wieku niewielkiego „gródka”, ograniczonego do samej kulminacji wzgórza, który to gródek w wieku XI miał zostać powiększony, rozbudowany i otoczony wałami. Wokół wałów zaś biegła fosa. Archeolodzy z PAN-u nie natrafili na jakiekolwiek ślady owego „gródka”; stwierdzili też, że wałów – przynajmniej od strony zachodniej – nie poprzedzała fosa. Nie była potrzebna, bo dostęp do grodu utrudniały bagna.

Na surowym korzeniu

- Wały wzniesiono w czasie jednej, potężnej, akcji budowlanej, a zamykały one dość znaczny obszar, bo ok. 1,5 ha – podsumowywał efekty dotychczasowych badań dr Maciej Trzeciecki z IAiE PAN, kierownik radomskich wykopalisk. – Skrzyniowo-przekładkowa konstrukcja wału, wielkość całego założenia i jego powstanie określane na połowę X i połowę XI wieku wskazują, że gród w Radomiu został wybudowany na tzw. surowym korzeniu z inicjatywy władców pierwszego państwa piastowskiego.
Natomiast w Gminnym Programie Opieki nad Zabytkami dla Gminy Miasta Radomia na lata 2013-2016, w rozdziale „Zarys osadnictwa pradziejowego i historycznego” (str. 13) czytamy: „Pierwszą fazę tego grodu datować można na 2 połowę X wieku lub najpóźniej na jego schyłek. Gród wówczas zbudowany był nieco mniejszy od obecnego grodziska Piotrówka i otoczony został drewnianymi umocnieniami obronnymi, które zapewne wkrótce spłonęły. Rozbudowa grodu następuje na początku XI wieku, kiedy to zniwelowano stary wał i wzniesiono nowy pierścień umocnień. W odległości ok. 9 m od podnóża ławy po zewnętrznej stronie wału rozpoczynała się wypełniona wodą fosa”.

Niedopatrzenie gminy

Dokument przygotowało Stowarzyszenie Starożytników z Warszawy. Dlaczego nie uwzględniło najnowszych wyników badań nad początkami Radomia? – Przygotowując program opieraliśmy się na źródłach dostarczonych nam przez gminę i przez konserwatora zabytków – słyszymy w stowarzyszeniu.
Od 2010 roku efekty wykopalisk są przedmiotem dorocznych konferencji organizowanych w Radomiu przez PAN, wyniki publikowane są także w cyklu książek „Radom. Korzenie miasta i regionu”. O tym, co archeolodzy odkrywają na Piotrówce, piszą także - obszernie i na bieżąco - wszystkie radomskie media.
- Rzeczywiście, to nasze niedopatrzenie, iż program nie uwzględnia najnowszych wyników badań Piotrówki – przyznaje Katarzyna Piechota-Kaim, rzecznik prezydenta Radomia. – Nie jest to jednak błąd nie do naprawienia. Można go w każdej chwili skorygować.

Brak wyników, ale rozpoznania

Gminny program opieki nad zabytkami był konsultowany – uwagi zgłosił Społeczny Komitet Ratowania Zabytków Radomia i dwóch mieszkańców Radomia. Nikt nie zwrócił uwagi na zarys osadnictwa pradziejowego.
- Wśród naszych uwag do programu znalazła się i ta: „brak wyników rozpoznania aktualnego stanu zachowania zabytków Radomia”. Nie uszczegółowialiśmy, ale w tym punkcie chodziło nam także o nieuwzględnienie wyników prowadzonych na Piotrówce wykopalisk – twierdzi Aleksander Sawicki, przewodniczący SKRZR.

Błędy w ewidencji

Dokument został uchwalony przez radę miejską na ostatniej sesji. Radni dopytywali m.in., na czym ma polegać współpraca z właścicielami zabytków, co znaczy zapis o „podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami” i kto będzie pomagał mieszkańcom w wyszukiwaniu programów i pisaniu wniosków o fundusze unijne na restaurację zabytków, co zapisano w programie. Część radnych zwracała uwagę na błędy, ale w gminnej ewidencji zabytków. Np. krzyż upamiętniający uniwersał połaniecki stoi na skrzyżowaniu ul. Żeromskiego i 25 Czerwca, a nie 1 Maja, jak jest w spisie, a dawny szpital przy ul. Limanowskiego 18 nosił imię św. Kazimierza, a nie św. Aleksandra. Jan Maniak chciał także, by przy ul. 1905 Roku (obecnie Przemysłowej) stały pomniki pomordowanych przez Niemców pracowników Fabryki Broni, a nie przez „hitlerowców”, jak zapisano w ewidencji.
Żaden radny nie zauważył, co napisano o najstarszych dziejach Radomia.
Wiceprezydent Ryszard Fałek zauważył, że poprawianie dokumentu nie jest takie proste – każdą zmianę musi zaakceptować konserwator zabytków. – Ale zrobimy to – zapewniał radnych. – Bo w ewidencji są wpisane obiekty nieistniejące, czyli koszary przy ul. Struga albo zupełnie współczesne, np. Focha 12.
Opracowanie programu opieki nad zabytkami kosztowało 30 tys. zł.

Iwona Kaczmarska