05/11/2008
Κυρίως Βυζαντινή περίοδος (7ος - 13ος αι. μ.Χ.)

Διαχειριστής

προεπισκόπηση εκτύπωσης

Την ακμάζουσα παλαιοχριστιανική περίοδο, κατά την οποία συνεχίζεται ως ένα σημείο η ζωή των αρχαίων θεσσαλικών πόλεων -διαφοροποιημένων ωστόσο υπό την επίδραση του χριστιανισμού- έρχεται να διακόψει από τα τέλη του 6ου αιώνα μια μεγάλη περίοδος ταραχών και αναστατώσεων, κατά την οποία οι πόλεις της Θεσσαλίας παύουν να αναφέρονται στις πηγές. Το φαινόμενο αυτό, που δημιουργήθηκε κατά μεγάλο μέρος από τις βαρβαρικές επιδρομές, χαρακτηρίζει ως ένα βαθμό και τις υπόλοιπες επαρχίες του βυζαντινού κράτους, γι’ αυτό και οι αιώνες 7ος και 8ος ονομάζονται σκοτεινοί αιώνες.

Σημαντική αναστάτωση δημιουργείται από τις επιδρομές των σλαβικών φύλων, μέρος των οποίων εγκαθίσταται μόνιμα σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για το χρόνο και τις θέσεις εγκατάστασης τους, αλλά ένα από αυτά, οι Βελεγεζήται, αναφέρονται τον 8ο αιώνα στα παράλια του Παγασητικού κόλπου. Με την κατάλληλη πολιτική των βυζαντινών αυτοκρατόρων, οι Σλάβοι εκχριστιανίζονται και σταδιακά ενσωματώνονται στο ντόπιο πληθυσμό.

Μετά τη διοικητική αναδιοργάνωση του κράτους για την αντιμετώπιση των νέων κινδύνων, η Θεσσαλία ανήκει πλέον στο Θέμα Ελλάδος για να επεκταθεί αργότερα προς Νότο. Κατά καιρούς, η Λάρισα αποτέλεσε την πρωτεύουσα του Θέματος κυρίως την εποχή των Βουλγαρικών πολέμων.

Από τον 8ο αιώνα αρχίζει και η σύγχυση των πηγών όσον αφορά στην ονομασία της Θεσσαλίας, αφού ο όρος αυτός αποδίδεται πλέον στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και ο χώρος της σημερινής Θεσσαλίας αναφέρεται ως Δευτέρα Θεσσαλία, ενώ από τον 12ο αιώνα και εξής, συχνά και ως Βλαχιά ή Μεγάλη Βλαχιά.

Τον 10ο αιώνα σημειώνονται και άλλες καταστρεπτικές επιδρομές στη Θεσσαλία. Μία από αυτές, του 901 – 902 μ.Χ., σχετίζεται κατά πάσα πιθανότητα με Άραβες.

Στη συνέχεια η Θεσσαλία απειλείται σοβαρά από τις αλλεπάλληλες επιδρομές των Βουλγάρων, οι οποίες κορυφώνονται τις δυο τελευταίες δεκαετίες του 10ου αιώνα με την κατάληψη της Λάρισας το 982 μ.Χ. από τον τσάρο Σαμουήλ, μετά από τρίχρονη πολιορκία και αιχμαλωσία των κατοίκων της. Τον ίδιο καιρό μεταφέρθηκαν και τα λείψανα του Αγίου Αχιλλίου από τη Λάρισα στην Πρέσπα, όπου κτίσθηκε ναός προς τιμή του.

Για αρκετά χρόνια όλη η περιοχή υπέφερε πολλά δεινά μέχρι την ήττα των Βουλγάρων το 966 μ.Χ. από τον στρατηγό Νικηφόρο Ουρανό στη μάχη του Σπερχειού.

Ακολουθεί μια εποχή ειρήνης και αναδιοργάνωσης του Βυζαντίου από τον αυτοκράτορα Βασίλειο Β’, ο οποίος φρόντισε μεταξύ των άλλων και για την ανόρθωση των κατεστραμμένων φρουρίων της Θεσσαλίας.

Ο επόμενος σοβαρός κίνδυνος για τη Θεσσαλία εμφανίσθηκε από την εκστρατεία των Νορμανδών, την εποχή του αυτοκράτορα Αλεξίου Α’ Κομνηνού (1082- 1118 μ.Χ.). Ο ηγεμόνας των Νορμανδών, Βοημούνδος, λεηλάτησε την περιοχή και πολιόρκησε για μεγάλο διάστημα τη Λάρισα, αλλά αντιμετωπίσθηκε επιτυχώς με την εκστρατεία του Αλεξίου το 1083 μ.Χ.

Από τον 9ο αιώνα και εξής, εκτός από τα γνωστά κέντρα Λάρισα, Φάρσαλα, Ελασσόνα εμφανίζονται στο προσκήνιο και νέες πόλεις στην περιοχή, όπως η Βέσαινα, που παλιότερα ταυτιζόταν με τον Αετόλοφο Αγιάς και τελευταία με τον ερειπωμένο σήμερα κοντινό του οικισμό, Βαθύρεμα. Εδώ σώζεται η εκκλησία της Παναγίας με σημαντικές τοιχογραφίες σε περισσότερα από ένα στρώματα που χρονολογούνται στην περίοδο αυτή. Σημασία επίσης αποκτούν οι οχυρωμένες θέσεις.

Από τον 12ο αι., και περισσότερο στην υστεροβυζαντινή περίοδο, αρχίζει να γίνεται φανερή η διάσπαση της κεντρικής οργάνωσης του κράτους και η εμφάνιση μικρών περιφερειών με διάφορα ονόματα, σύστημα με ιδιαίτερη διάδοση στη Θεσσαλία με τις τεράστιες πεδινές και εύφορες εκτάσεις, που προκαλούσαν τον ενδιαφέρον των ισχυρών της εποχής.

Έτσι αναφέρονται η επίσκεψη Ρεβενίκου και Φαρσάλων, η επαρχία Βλαχίας, η επίσκεψη Δομοκού και Βεσαίνης και άλλες, οι οποίες αποτελούσαν στα 1204 ιδιοκτησία της αυτοκράτειρας, συζύγου του Αλεξίου Γ’ Κομνηνού.


Πηγή:
Σδρόλια Στ., Δρ Βυζαντινής Αρχαιολογίας - Αρχαιολόγος 7ης ΕΒΑ.
ΤΕΔΚ Νομού Λάρισας, Οδηγός Νομού Λάρισας, Λάρισα 1998