Μια κουβέντα με τον Αριστοτέλη Καλέντζη για τον τινγκερισμό, τους σαμάνους θεραπευτές, τους Έλληνες νεοπαγανιστές και τη συλλογή του με αντικείμενα και τις στολές του τρίτου ράιχ.   

«Η εκκλησία, ήταν, είναι και θα είναι εχθρική προς τους Έλληνες. Το να ταυτίζεις τους Έλληνες με τους χριστιανούς είναι καθαρή ανοησία. Οι έννοιες είναι εκ διαμέτρου αντίθετες».

Μια όχι και τόσο ανεξήγητη σύμπτωση μας οδηγεί να συναντούμε τον Αριστοτέλη Καλέντζη σε υπόγειους χώρους. Την πρώτη φορά στο σπίτι του και την δεύτερη στον χώρο που ο ίδιος αποκαλεί το «ησυχαστήριό» του, ο κ. Καλέντζης μας φίλεψε νερό σε σκαλιστά θαμπά ποτήρια και μας άφησε να περιηγηθούμε στην ογκώδη συλλογή του από σαμανιστικά τελετουργικά αντικείμενα και αντικείμενα του τρίτου ράιχ και του Μεσαίωνα. Μια έντονη οσμή κλειστού χώρου κατακλύζει όλους σου του πόρους και σε προετοιμάζει για το οπτικό σοκ που ακολουθεί. Ένα τομάρι αλόγου που κρέμεται από τον ουρανό του κρεβατιού, κοκάλινα αντικείμενα –ακόμη και από κόκκαλα ανθρώπου-, μαστίγια, τόξα ακόμη και ανθρώπινα σκαλπ, αντανακλώνται σε έναν πλαϊνό καθρέφτη που τόσο μυστηριακά φωτίζει ένα ψηλό κηροπήγιο. Παλιά βιβλία, με ακριβό δέσιμο και μια αίσθηση στοιχειού που πλανιέται στον χώρο: το φάντασμα της ιστορίας. Μια τόσο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα όσο αυτή του κ. Καλέντζη έχει μόνο ενδιαφέρουσες ιστορίες να μοιραστεί. Συμφωνείς ή όχι με τις απόψεις του, σίγουρα κάτι καινούριο θα ανακαλύψεις εξερευνώντας τα συρτάρια της προσωπικής του συλλογής.

Φωτο: Manteau Stam

«Νοιώθω περήφανος για τον αέρα της συλλογής μου», μας εξήγησε οσμιζόμενος την δυσφορία μας. «Αυτός μεταφέρει όλες τις ιστορικές πληροφορίες και τις ομογενοποιεί στον χώρο. Ο αέρας του δωματίου μεταφέρει ιστορική πληροφόρηση. Τον χώρο αυτό τον αγόρασα αρχικά με σκοπό να τον κάνω αποθήκη βιβλίων. Τελικά τον διαμόρφωσα σε ένα προσωπικό ησυχαστήριο, έναν χώρο για να ακούω μουσική, να διαβάζω και να σκέφτομαι. Η άποψή μου είναι ότι ο άνθρωπος επιβάλλεται να κρατά χρόνο για τον εαυτό του, αλλιώς χάνει το νόημα της ύπαρξης. Αν αναλώνεις τον εαυτό σου και τον προσφέρεις όλον στους άλλους, στο τέλος δεν θα μείνει τίποτα για εσένα».

Πείτε μας περισσότερα για τη συλλογή σας.
Η μεγάλη συλλογή βρίσκεται στην Γερμανία, στο Νταχάου. Θα μπορούσα να πάρω και ένα σπίτι στο Άουσβιτς, ήταν σε τιμή ευκαιρίας.  Από μικρός μάζευα ό,τι είχε να κάνει με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Μεσαίωνα. Στο υπόγειο του σπιτιού στο Νταχάου βρίσκεται το σκοπευτήριό μου –τρέφω λατρεία για τα όπλα-, στο ισόγειο  που είναι αίθουσα χορού, έχω στήσει 160 κούκλες με στολές του τρίτου ράιχ και στους επάνω ορόφους βρίσκονται άλλα μικροπράγματα και τα δωμάτια που μένω. Δεν πρόκειται για μουσειακό χώρο, όσο  για προσωπικό χώρο με αντικείμενα ζωντανά που φέρουν πάνω τους τα σημάδια της ιστορίας».

Πώς αποφασίσατε να την ξεκινήστε;
Ο πατέρας μου ήταν συλλέκτης αντικειμένων. ‘Έτσι αποφάσισα να συνεχίσω την συλλογή του. Είναι συλλογή που ξεκίνησα ήδη από την παιδική ηλικία. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι δεν είμαι συλλέκτης αντικειμένων, προτιμώ τον όρο: «χρήστης αντικειμένων».

Αγοράζετε αντίκες;
Τα αντικείμενα του χώρου δεν τα θεωρώ καν αντίκες, μάλλον παλιατζούρες θα τα έλεγα. Αγοράζω μόνο όταν βρω κάτι σε τιμή ευκαιρίας. Επειδή έχω ιστορικές γνώσεις, είμαι σε θέση να αναγνωρίζω την αντικειμενική αξία των αντικειμένων που συναντώ. Εκείνοι που κάνουν συλλογές, καταβάλλοντας ένα σωρό χρήματα, είναι φετιχιστές.

Ποιο είναι το πιο ακριβό αντικείμενο της συλλογής σας;
Τι σημαίνει ακριβό; Είναι υποκειμενικά τα κριτήρια της αγοράς. Η τιμή ενός αντικειμένου καθορίζεται από την αγοραστική επιθυμία του πελάτη. Για παράδειγμα ένα Μογγόλικο χαλινάρι που έχω στην συλλογή μου, δεν θα έπιανε παραπάνω από 15 ευρώ σε ένα παζάρι στο δρόμο, όμως ένα μουσείο μπορεί να έδινε για το ίδιο χαλινάρι 1.500 ευρώ.

Τα αντικείμενα σαμανιστικής λατρείας που έχει στην κατοχή του ο κ. Καλέτζης προέρχονται από το ταξίδι του στην Μογγολία. Εκεί, ξεκίνησε ένα ταξίδι πάνω σε άλογο με σκοπό να συναντήσει μια φυλή τριακοσίων ατόμων, τους Τσατάν. Νομαδική φυλή που ζει στα Μογγολικά δάση ιππεύοντας ταράνδους. Τους συνάντησε στην λίμνη Χούφσγκουλ στα βόρεια της Μογγολίας, μετά από πολλές ώρες ταξιδιού και έμεινε μαζί τους. Σύντομα μας έδειξε τις δύο σαμάνικες στολές που έχει στην συλλογή του.

Πρόκειται για δύο αυτοτελείς σαμάνικες στολές που χρονολογούνται από τις αρχές έως τα μέσα του 20ου αιώνα. Είναι της φυλής Τσατάν, μιας μικρής φυλής 300 ατόμων που διαμένουν στην λίμνη Χούφσγκουλ, στα βόρεια της Μογγολίας. Ζουν στα δάση και ιππεύουν ταράνδους. Τα τύμπανα είναι φτιαγμένα από δέρμα μικρού ταράνδου και συνδυάζονται με διάφορα κρόταλα –από κόκκαλο ταράνδου- που έχουν οι στολές. Το ηχητικό αποτέλεσμα είναι αυτό που φέρνει τους σαμάνους σε έκσταση. Οι στολές, όπως και τα παπούτσια, είναι εξ ολοκλήρου φτιαγμένα από δέρμα μικρού ταράνδου. Τις στολές μου τις χάρισαν κάποια μέλη της φυλής σαν ένδειξη τιμής για την επίσκεψη που τους κάναμε και τις βγάλαμε από την χώρα με απόφαση του υπουργείου πολιτισμού της Μογγολίας, διότι κανονικά δεν επιτρέπεται η εξαγωγή πολιτισμικών αντικειμένων από την χώρα.

Με τον Σαμανισμό ποια είναι η σχέση σας;
Στην οικογένειά μου υπήρχε ανέκαθεν την αντίληψη της ανεξιθρησκίας. Γι’ αυτό έχω αρχαιοελληνικό όνομα και οι γονείς μου με άφησαν ελεύθερο να επιλέξω το θρήσκευμά μου, όταν θα ήμουν συνειδητά έτοιμος για κάτι τέτοιο. Ο πατέρας μου, μάλιστα, με πήγαινε σε διαφορετικές εκκλησίες για να παρακολουθώ λειτουργίες, προκειμένου να σχηματίσω άποψη. Παρ’ όλα αυτά, αποφάσισα να ακολουθήσω έναν εντελώς δικό μου δρόμο, μυήθηκα στον ανιμισμό. Στην Μογγολία ήρθα για πρώτη φορά σε επαφή με τον σαμανισμό και από τότε άρχισα να τον μελετώ ως μια ανιμιστική εκδήλωση λατρείας. Ο Σαμανισμός είναι μια καθαρά ανατολίτικη υπόθεση. Ο όρος Σαμανισμός είναι λάθος, όταν αναφερόμαστε σε θρησκευτικό «πιστεύω». Είναι σαν να λέμε «παπαδισμός». Σαμάνοι είναι οι ιερείς και το θρήσκευμα λέγεται «Τενγκερισμός», από την λέξη Tengri που σημαίνει πνεύμα. Οι Μογγόλοι πιστεύουν στην δύναμη του πνεύματος που προκύπτει από την έκσταση. Η λατρεία τους, επίσης, σχετίζεται με την φύση και τα φυσικά φαινόμενα, κυρίως τον ουρανού, την γη και το νερό. Σαμανισμό συναντάμε αποκλειστικά στην Μογγολία και την Σιβηρία. Αυτό που εξασκούν οι διάφορες αμερικάνικες ή αφρικάνικες φυλές, ονομάζεται ανιμισμός. Κοντά στον σαμανισμό είναι ο παγανισμός. Ο παγανισμός εκδηλώνεται στο δυτικό κόσμο και αφορά την λατρεία της Φύσης και των φυσικών φαινομένων».

Αυτά στα κάδρα είναι αντικείμενα σαμανιστικής τελετουργίας; (Σε κόκκινο βελούδο υπάρχουν ένα κοχύλι, μια πέτρα και ένας καθρέφτης με ένα πανί γαλάζιο).
Πιστεύεται ότι ο σαμάνος κοιτώντας τον καθρέφτη βλέπει πώς μπορεί να σε γιατρέψει και πράγματι τα καταφέρνει. Αυτό είναι κάτι που εγώ δεν μπορώ να  το προσεγγίσω ως συμβάν, ούτε να το εξηγήσω. Η φύση μου είναι άλλη, οπότε μου είναι αδύνατο να βιώσω αυτό που βιώνει εκείνη την ώρα ο σαμάνος. Έρχεται, λοιπόν, σήμερα ο καθένας και συμμετέχει σε αρχαίες ελληνικές τελετές του παρελθόντος. Όμως δεν είναι έτοιμος. Λέει ψέματα στον εαυτό του.

Ο Δωδεκαθεϊσμός τι σχέση έχει με όλα αυτά;
Ο Δωδεκαθεϊσμός δεν είναι θρησκεία. Είναι μια αισθητική αντίληψη του Θείου. Στην πραγματικότητα ήταν παγανισμός.

Στην έρευνά μας έχουμε συναντήσει αρκετές νεοπαγανιστικές κοινότητες. Τι είναι ο νεοπαγανισμός;
Ο νεοπαγανισμός δεν είναι παρά το αδιέξοδο του χριστιανικού δόγματος, που οδήγησε ορισμένους ανθρώπους να τραπούν σε άτακτη φυγή. Σε γενικές γραμμές, ο νεοπαγανισμός δεν προβάλλει διαφορετική αντίληψη για τον κόσμο από τον κλασσικό παγανισμό. Ωστόσο, θεωρώ τον νεοπαγανισμό ως νοθευμένη αντίληψη του αρχαίου παγανιστικού ιδεώδους, καθώς οι κοινότητες αυτές, τις περισσότερες φορές δεν επιδιώκουν τίποτα περισσότερο από το κέρδος, που εξασφαλίζουν με δωρεές, εισφορές των μελών κλπ.

Ποιος είναι ο χαρακτήρας των νεοπαγανιστών σήμερα;
Υπάρχουν δύο κατηγορίες νεοπαγανιστών στην Ελλάδα και τον κόσμο. Από την μία είναι εκείνοι οι άνθρωποι που δεν θρησκεύονται εμφανώς και δεν ανακατεύονται με κοινότητες λατρείας. Από την άλλη, είναι εκείνο το συνονθύλευμα των πρώην χριστιανών που μεταφέρουν  την πνευματικότητά τους σε άλλο επίπεδο, προκειμένου να απαλλαγούν από τις τύψεις για τις επιλογές τόσων ετών. Μέσα στην προσπάθεια του αυτοεξαγνισμού, καταφεύγουν σε διάφορες αστείες  τσιρκολάνικες εκδηλώσεις που καμία σχέση δεν έχουν με τον παγανισμό. Σε αυτές τις κοινότητες, βέβαια, μπορεί κανείς να συναντήσει και κάποιες φωτισμένες εξαιρέσεις ατόμων που έχουν κάνει έρευνα και επιδίδονται συνειδητά σε αυτές τις πρακτικές. Παραδείγματα θετικής σκέψεως αποτελούν ο διανοητής Βλάσσης Ρασσιάς και η Ομάδα του "ΘΥΡΣΟΥ". Τα άτομα που συμμετέχουν σε παγανιστικές τελετές, είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Όσοι είναι συνειδητοί, δεν φοβούνται να το δηλώσουν. Συνήθως όμως αποφεύγουν να προκαλούν. Δεν θα βγουν έξω με την χλαμύδα τους. Αν και για εμένα, ακόμα και αυτό είναι φυσιολογικό, γιατί η κοσμοθεωρία μου είναι κομμάτι της ταυτότητάς μου. Έτσι και εγώ έχω ταξιδέψει πολλές φορές φορώντας την χλαμύδα μου και άλλες που φορούσα τσαρούχια. Επειδή έτσι ένοιωθα.

Ποιος είναι ο χαρακτήρας των νεοπαγανιστικών τελετών; Επαρκούν οι αρχαίες πηγές για την αναβίωση των παγανιστικών τελετουργικών της αρχαιότητας, ή η απόδοσή τους είναι αυθαίρετη;
Δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες για την ακριβή διαδικασία των αρχαίων τελετουργικών. Οι περισσότερες προσπάθειες βασίζονται στο ένστικτο του ανθρώπου να αναζητά την φύση του. Επειδή λοιπόν, οι νέο-παγανιστές, πέρα από κάποιους ύμνους προς τους θεούς δεν έχουν πληροφορίες για την τέλεση μυστηρίων, λειτουργούν με μια σχετική ελευθερία. Χωρίς τελετουργικό, λοιπόν, δεν πρέπει να τους θεωρούμε θρησκεία, όσο «αντίληψη της σχέσης με την φύση».  Εγώ, για παράδειγμα, δεν δηλώνω ότι θρησκεύομαι παγανιστικά ή ότι είμαι παγανιστής, γιατί είναι γελοίο. Είναι υπόθεση καθαρά εσωτερική και δεν έχει να κάνει με τελετουργικά, χλαμύδες και κεριά.

Ποια η σχέση σας με αυτές τις κοινότητες;
Πέρα από την σχέση μου με άτομα από κάποιες κοινότητες, δεν διατηρώ σχέσεις.

Είναι πολλές οι νέο-παγανιστικές κοινότητες;
Είναι πάρα πολλές, είναι σαν τα μανιτάρια. Ο νεοπαγανισμός έχει γίνει μόδα! Ξεκίνησε το ΄90 όταν ο εξαιρετικός Παναγιώτης Μαρίνης με τον Βλάσση Ρασσιά δημιούργησαν μια τέτοια κίνηση.

Η συμμετοχή γυναικών σε νέο-παγανιστικές κοινότητες δεν αντιφάσκει με την θέση που διατηρούσε η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα; 
Στην αρχαία Ελλάδα υπήρξε ίση αντιμετώπιση των ιερειών και των ιερέων. Ο χριστιανισμός είναι αυτός που απομάκρυνε την γυναίκα από τα ιερατικά της καθήκοντα. Η θέση της γυναίκας δεν ήταν μόνο στο σπίτι. Την συναντούσες στην εκκλησία του δήμου, μπορείς να βρεις αρκετές γυναίκες ποιήτριες, καθηγήτριες φιλοσοφίας και μαθηματικών και τόσα άλλα. Ο χριστιανισμός έκλεισε την γυναίκα στο σπίτι και την θεώρησε res.

Υπάρχει ωστόσο η άποψη ότι στην αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες δεν συμμετείχαν στα κοινά, ήταν περιορισμένες στο σπίτι και ότι μόνο οι εταίρες είχαν δικαίωμα σε κοινωνική ζωή.
Καταρχήν, δεν είχαν μόνο οι εταίρες κοινωνική ζωή. Ήταν η Ηπατία ή η Σαπφώ εταίρες; Άλλο παράδειγμα αποτελούν οι κυβιστρίδες, οι κοπέλες εκείνες που έκαναν ακροβατικά. Σε καμία περίπτωση δεν θεωρούνταν εταίρες. Πέρα όμως από αυτό, ο ίδιος ο ρόλος της εταίρας είναι παρεξηγημένος. Η άποψη που έχουμε για την θέση της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα είναι φαλκιδευμένη. Τα περισσότερα κείμενα που γράφτηκαν, άλλωστε, για την ζωή στην αρχαία Ελλάδα ανήκουν σε καθολικούς ιερείς και γράφτηκαν τον Μεσαίωνα, όταν κατείχαν το μονοπώλιο της γνώσης.

Δηλαδή να αρνηθούμε ότι τα καθήκοντα της γυναίκας είχαν να κάνουν με την φροντίδα του οίκου;
Σε καμία περίπτωση. Σίγουρα η γυναίκα είχε την θέση της στο σπίτι και δεν μετείχε στις συναντήσεις των ανδρών, αλλά αυτό συνέβαινε επειδή δεν συνέπιπταν τα ενδιαφέροντά τους. Όπως σήμερα οι γυναίκες προτιμούν να ασχολούνται με άλλα πράγματα από αυτά που απασχολούν τους άνδρες, κάτι αντίστοιχο ίσχυε και τότε. Δεν υπήρχε όμως καμία απαγόρευση.

Έχετε συμμετάσχει ποτέ σε παγανιστική τελετή λατρείας;
Ναι, αυτό όμως που έχει αξία να σου διηγηθώ είναι το τελετουργικό της ονοματοδοσίας, μιας από τις λίγες αρχαίες ελληνικές τελετές που μας έχουν διασωθεί. Είμαι της άποψης ότι πρέπει να κάνουμε τις τελετές για τις οποίες έχουμε πηγές και οι οποίες αποκαλύπτουν τον εαυτό τους σε εμάς. Κάποτε ανεβήκαμε στον Όλυμπο και δώσαμε όνομα σε ένα παιδί, με την υπόσχεση να επιλέξει μόνο του όταν μεγαλώσει το θρήσκευμα που το εκφράζει. Ξυπνήσαμε πολύ πρωί και περιμέναμε τον αετό που μας έδειξε το σημείο που έπρεπε να στήσουμε τον βωμό. Ο αετός πράγματι, πέρασε και μας έδειξε το σημείο. Στήσαμε πέτρινο βωμό και ανάψαμε φωτιά. Μέσα από αυτή περάσαμε το παιδί και του δώσαμε το όνομα. Το παιδί ούτε έκλαψε, ούτε κάηκε, αντίθετα χαμογελούσε. Μάλιστα, θυμάμαι πολύ έντονα ότι όταν εγκαταλείψαμε το σημείο της τελετής και μπήκαμε στον χώρο του Λιτοχώρου, στην Δημοσιά, εκείνη την ώρα έπεσε ψιλόβροχο, ενώ ο μήνας ήταν Ιούλης. Το ψιλόβροχο, ο αετός, με τον οποίο αποχαιρετά ο Δίας τους πιστούς του. Μπορεί να ήταν και σύμπτωση, αλλά συνέβη και ήταν δικό μου προσωπικό βίωμα που για άλλους δεν έχει αξία.

Ποια η άποψή σας για τις τηλεοπτικές εκπομπές που ασχολούνται με το θέμα του παγανισμού;
Όπως κάθε τι, έτσι και ο παγανισμός διαστρεβλώνεται στην τηλεόραση, γιατί οι άνθρωποι που επιλέγουν να τον παρουσιάσουν στο κοινό αποσκοπούν μόνο στο κέρδος.

Τι σχέση έχει ο Χριστιανισμός με τον Παγανισμό;
Ο Χριστιανισμός δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα κακέκτυπο του παγανισμού, μια κακή απομίμηση. Ο Χριστιανισμός είναι μια πολιτική διαχείριση του προβλήματος που λέγεται «μάζες». Μια πολιτική που κάποτε ήταν απαραίτητη, τώρα όμως έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Ωστόσο, επειδή κάθε άνθρωπος βασανίζεται από υπαρξιακή αγωνία, σέβομαι την ανάγκη του να βρει ένα αντίδοτο σε αυτή.

Ποιος όμως ήταν ο εμπνευστής της πολιτικής αυτής κίνησης; Ο Χριστός; Οι προφήτες; Η εκκλησία;
Νομίζω ότι είναι αφελές να μιλάμε για πρόσωπα που δεν έχει καν αποδειχθεί ότι υπήρξαν ποτέ. Δεν υπάρχουν τεκμήρια για την ύπαρξη κανενός Ιησού, Jesu, Jahve κλπ.

Η αλήθεια είναι ότι διάφορα χριστιανικά έθιμα θυμίζουν σε βαθμό ταύτισης, αντίστοιχα αρχαία ελληνικά. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Μάλλον οι χριστιανοί δεν είχαν φαντασία. Πράγματι, τα περισσότερα χριστιανικά έθιμα θυμίζουν με τρόπο καρμπόν, τελετές παγανισμού. Μάλιστα, για να πετύχουν το αδύνατο, να κυριαρχήσουν πάνω στην ίδια θρησκεία την οποία αντέγραψαν, οι χριστιανοί επέδειξαν απέραντο μίσος στην πατρώα θρησκεία, γκρέμισαν ναούς και κατέστρεψαν κάθε τι ελληνικό.  Μια κίνηση που κράτησε για αιώνες και μπορείς να την διαπιστώσεις από την κίνηση του Πατριάρχη Γρηγορίου του 5^ου να αφορίσει τους έλληνες επαναστάτες του 1821. Ή το μίσος του Γενναδίου. Η εκκλησία, ήταν, είναι και θα είναι εχθρική προς τους Έλληνες. Το να ταυτίζεις τους Έλληνες με τους χριστιανούς είναι καθαρή ανοησία. Οι έννοιες είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.

"Εδώ είναι τα αρχαιολογικά και τα ιστορικά μου βιβλία. Είναι όλα αυστηρά σε πρωτότυπες εκδόσεις. Δεν διαβάζω καινούρια βιβλία. Τα περισσότερα είναι Ελληνικά, Αγγλικά και Γερμανικά αλλά έχω και αρκετά στα Γαλλικά, Ιταλικά και Εσπεράντο. Εσπεράντο είναι μια γλώσσα που επινόησε ένος πολωνοεβραίος γιατρός ο Λάζαρος Ζαμένχοφ και θεωρείται η πιο διαδεδομένη διεθνής τεχνητή γλώσσα. Θεωρείται η διεθνής γλώσσα των διπλωματών και στην Ελλάδα με διάταγμα του Ιωάννη Μεταξά ήταν υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης. Η γλώσσα αυτή διδάσκεται δωρεάν και καθένας που την ξέρει, οφείλει να την μάθει σε έναν ακόμα άνθρωπο".

Για το τομάρι πάνω από το κρεβάτι: Ένα ουγγαρέζικο άλογο που πέθανε και αποφάσισα να το κρατήσω. Είναι όλο το δέρμα μέχρι το κεφάλι. Πίνακας με Ελλάδα: Αυτή είναι η Ελλάδα που ζωγράφισε ο Τ. Αθανασιάδης με μοντέλο την κόρη του πρωθυπουργού της κατοχής, την Ίριδα Λογοθετοπούλου.

Μογγόλικο σκαλπ. Ανθρώπινο κρανίο, που έχουν μέσα γράψει σαμάνικες ευχές. Είναι τελετουργικό αντικείμενο. Το κρατούν στο χέρι τους και διαλογίζονται.

Δύο μαστίγια, ένας χαλινός, μια στλιγγίδα και ένα μετάλλιο από τους εθνικούς αγώνες της Μογγολίας που περιλαμβάνουν αγώνες τοξοβολίας, πάλης και τοξοβολία.

Ξυλογραφίες από θάμνο ‘πιξάρι’ που φυτρώνει στο Άγιο Όρος.

Κομπολόγια θρησκευτικής λατρείας από κόκκαλα καμήλας (το λευκό) και από κόκκαλα ανθρώπου (το σκουρόχρωμο)

Μογγόλικο τόξο: Το κατασκεύασε για εμένα ο πρόεδρος της τοξευτικής ομοσπονδίας τους. Είναι χειροποίητο με βάση τον τρόπο που κατασκεύαζαν τον 13ο αιώνα τα τόξα του Τζέκινς Χαν. Είναι φτιαγμένο από ξύλο, κέρατο νεροβούβαλου, δέρμα και φυτικά χρώματα. Οι μογγόλοι κέρδισαν όλους τους αγώνες τους χάρη σε μια έξυπνη προσθήκη που είχαν τα τόξα τους. Μια απόληξη στην βάση του τόξου που πολλαπλασίαζε την δύναμη εκτόξευσης του βέλους.


Στα δοχεία αυτά τοποθετείται ταμπάκο και προσφέρεται στους επισκέπτες της γιούρτας, στους μεν άνδρες για να το ανοίξουν και να το απολαύσουν στις δε γυναίκες μόνο για να μυρίσουν κλειστό το φιαλίδιο.


Χειρουργικά εργαλεία σαμάνου ιερέως.


Ορειχάλκινο τελετουργικό εγχειρίδιο βουδιστικής μογγολικής λατρείας 18ου αι.


Κέρας χάλκινο για βουδιστική λατρεία με ύφασμα που συμβολίζει τη ψυχή. Κατασκευάζεται είτε από χαλκό είτε από μηριαίο οστούν 18χρονης παρθένας με διακοσμήσεις από χαμηλό ασήμι. Πυριτιδοθήκη για γόμωση εμπροσθογεμούς όπλου από κέρατο βουβαλιού.
Χειρουργικά εργαλεία σαμάνου ιατρού με θήκη, χειροποίητα.
Συσκευή φωτιάς με τριβή που παράγει σπινθήρα. Φέρεται στη ζώνη της καθημερινής φορεσιάς.
Σετ μαχαιριού φαγητού και τσοπ-στικς. Φέρεται στη ζώνη της καθημερινής φορεσιάς.


Κοχύλι από τη λίμνη Χούφσγκουλ. Χάλκινος τελετουργικός καθρέπτης με γαλάζιο ύφασμα που συμβολίζει τον ουρανό , ιερό για τους Μογγόλους (μαζί με τη γη).


Σιδερένιες αιχμές μογγολικών βελών 13ου αιώνος, φτιαγμένες σε καμίνι.