TCDD, tasarrufundaki demiryolu altyapı ağı üzerindeki hizmetleri ve tasarrufunda olmayan ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde verdiği trafik yönetimi ücretlerini işletmecilerden tahsil edecek.
TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü Ana Statüsü, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Ana Statü ile TCDD Genel Müdürlüğü'nün hukuki statüsü, faaliyet alanı ve görevleri, organları ve teşkilat yapısı, müessese, bağlı ortaklık, işletme ve iştirakleriyle bunlar arasındaki ilişkileri, tasfiye, denetim, mali ve personele ilişkin hükümlerle malvarlığı ve ilgili diğer hususlar düzenlendi.
Tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı bir iktisadi devlet teşekkülü olarak nitelendirilen TCDD, kanun, KHK ve Ana Statü hükümleri saklı kalmak üzere özel hukuk hükümlerine tabi olacak.
Sayıştay Kanunu çerçevesinde Sayıştay denetimine tabi tutulacak kuruluşun merkezi Ankara'da olacak, ancak Yüksek Planlama Kurulu (YPK) kararıyla değişebilecek.
Tamamı devlete ait olmak üzere sermayesi 49 milyar 600 milyon lira olan TCDD, yüksek hızlı ve hızlı tren taşımacılığı için demiryolu altyapısı ve demiryolu altyapı işletmeciliği yapacak, demiryolu trafiğini yönetecek, liman, iskele, rıhtım ve ulusal demiryolu altyapısı ağının devamı niteliğinde olan güzergahlarda feribot işletmeciliği yürütecek, demiryolu altyapı işletmeciliği ve feribot işletmeciliği için gerekli her türlü çeken ve çekilen araç, malzeme ve gereçleri üretip işletecek.
- Demiryolu trafiğinde tekel olacak
Ulusal demiryolu altyapı ağı içinde yer alan ve devletin tasarrufundaki demiryolu altyapısının kendisine devredilen kısmı üzerinde demiryolu altyapı işletmecisi görevini yürütecek olan TCDD, ulusal demiryolu altyapı ağı üzerindeki demiryolu trafiğini tekel olarak yönetecek.
Tasarrufunda olan demiryolu altyapı ağı üzerindeki hizmetleriyle tasarrufunda olmayan ulusal demiryolu altyapı ağı üzerinde verdiği trafik yönetimi ücretlerini, bütün tren işletmecileri için eşit şartlar içeren ve ayrımcılık oluşturmayan bir şekilde belirleyecek olan kuruluş, bunları demiryolu tren işletmecilerinden tahsil edecek. Tasarrufunda olan demiryolu altyapısının demiryolu trafiğiyle ilgili olmayan alanlarını işletecek, işlettirecek veya kiraya verecek.
TCDD, haberleşme tesisleri ve ağı ile enerji üretimi ve ticareti için gerekli tesisleri ve ağı kuracak veya kiralayacak. Tasarrufundaki liman, iskele ve rıhtımları iyileştirecek, işletecek, denizler ve iç sular üzerinde demiryolu şebekelerinin birbiriyle irtibatını sağlamak üzere gerektiğinde feribot taşımacılığıyla bunu tamamlayıcı nitelikteki taşımaları yapabilecek.
TCDD sermaye payı oranında bağlı ortaklıklarına ve iştiraklerine kefalette bulunabilecek. Sigortacılık mevzuatına aykırı olmamak üzere sigortayla ilgili işlemleri yapacak veya yaptıracak, sigorta acenteliği ve her türlü ekspertiz işlemlerini yapabilecek ve dahili sigorta fonu kurabilecek.
Kuruluş, görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili yurt içinde ve yurt dışında acentelikler ve temsilcilikler kurabilecek. Görev ve faaliyet alanlarıyla ilgili ulaştırma, lojistik, bilişim ve telekomünikasyon alanlarında danışmanlık da dahil gerekli hizmetleri sağlayacak.
Öte yandan trafik yönetimi hariç kuruluşun faaliyet alanına giren işler, ekonomik ve zaruri görülmesi halinde kısmen veya tamamen başkaları eliyle de yaptırılabilecek. Bu işler için yurt içi veya yurt dışı her türlü kiralama ve kiraya verme işlemleri yapılabilecek.
- Demiryolu ana yol sayılacak
TCDD, Yönetim Kurulu ve Genel Müdürlük'ten oluşacak. Görev süresi 3 yıl olan Yönetim Kurulu üyeliklerine atanacaklarda, devlet memurluğuna atanabilme genel şartlarına sahip, yüksek öğrenim yapmış ve TCDD'nin faaliyet alanıyla ilgili idari ve mesleki ihtisasa sahip olmaları şartı aranacak, ancak Bakanın teklifi üzerine atanan üyelerden birinde idari veya mesleki ihtisasa sahip olma şartı aranmayacak.
Kuruluş veya bağlı ortaklığının bir anonim şirkete iştiraki, TCDD Yönetim Kurulunun önerisi üzerine YPK kararıyla gerçekleştirilecek. Bir anonim şirkete iştirak için TCDD veya bağlı ortaklığının şirket sermayesine katılma payının en az yüzde 15 olması gerekecek. Bu oran ortaklığın sermaye artırması halinde de yüzde 15’ten aşağı düşürülemeyecek. Aynı iştirake birden fazla teşebbüs veya bağlı ortaklık katılamayacak.
İştiraklerine ait hisse senetlerinin mülkiyeti TCDD’ye, bağlı ortaklık iştiraklerine ait hisse senetlerinin mülkiyeti ise bağlı ortaklığa ait olacak. TCDD ve bağlı ortaklıklara ait iştiraklerin yönetim kurullarında, TCDD veya bağlı ortaklığı temsilen her yüzde 15 hisse için en az bir üye bulundurulacak. TCDD ve bağlı ortaklıklara ait iştiraklerin bilanço ve netice hesapları, TCDD ve bağlı ortaklıkların yıllık faaliyet raporlarına eklenecek.
TCDD, müessese ve bağlı ortaklık personelinin istihdam şekilleri, atama, göreve son verme, yükümlülük ve sorumlulukları, kadro tespiti, ücret, prim, ikramiyeler, yurt dışına gönderme, siyasi faaliyet yasağı, vekalet ücretinin dağıtımıyla yönetim kurulu üyesi, denetçi ve tasfiye kurulu üyelerinin ücret ve hakları konusunda ilgili mevzuat hükümleri uygulanacak.
Demiryolunun karayolu, köy yolu ve benzeri yol ile gerçekleşen kesişmelerinde demiryolu ana yol sayılacak ve demiryolu araçlarının geçiş üstünlüğü olacak. Bu kesişmelerde yapılan yeni yolun bağlı olduğu kurum veya kuruluş, alt veya üst geçit yapmak ve diğer emniyet tedbirlerini almakla yükümlü sayılacak.
TCDD’nin taşınmazlarından ilgili olanlar TCDD Yönetim Kurulu tarafından belirlenip TCDD Taşımacılık AŞ'ye 10 yıl süreyle bedelsiz olarak tahsis edilecek.
Bu Ana Statü'nün yürürlüğe girmesiyle 28 Ekim 1984 tarihli TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü Ana Statüsü yürürlükten kaldırıldı.
